Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 41, 14 October 1910 — KA HANA KUPONO A NA KANAKA HAWAII E HANA AI MALUNA O KA NINAU HOOPAE LIMAHANA. [ARTICLE]

KA HANA KUPONO A NA KANAKA HAWAII E HANA AI MALUNA O KA NINAU HOOPAE LIMAHANA.

Ke ku hou*āku nei no makou a kahea aku i na kanaka Hawaii e noonoo me ke akahele maluna o ka ninau hoopae limahana. He ninau ano nui keia a .aole lakou e puni wale aku i na a'o ana no na mea a kakou e ike nei i keia mau la, a hoopoina hoi i ka noonoo ana no keia mua aku. Aole e hiki ia kakou e hoole i ka makemakeia o na hmahana e na hui mahiko. Ke ku mai nei na ona o na hui mahiko a hoike mai i ko 'lakou ake ana e loaa hou na limahana na lakou, a o lakou ka mea ike ia mau mea mamua o kakou. O ka hoao ana e a'o aku i ka lahui, ua lawa na hui mahiko i na limahana me ka hoole mai o na ona 7 he hana naaupo ia. Ia kakou e hoomaopopo iho ai i keia makemake o na hui mahiko i mau limahana hou no lakou, e pono no kakou e ike i kahi e loaa mai ai o na limahana. Eia ke komo mau mai nei na Pilipme, a ina e hoomauia mai ana ke komo ana o keia lahui, e ike aku ana no kākou i ka hopena awahua e hiki mai ana. He oiaio aole io no paha keia lahui e kii koke mai ana i na hana 0 na uwapo ame na hana e ae e paa ia mai nei e na kanaka Hawaii, aka, ia kakou e noonoo iho ai no na Kepani, e ike ana no kakou, aole no lakou 1 kii mai i ka hana a na kanaka Hawaii i ko lakou hiki mua ana mai, eia wale iho nei no ko lakou komo ana mai nei e hana ma na uwapo ame na wahi e ae o kakou nei. Nolaila, ina oia iho la ka kakou mea e ike nei, no na Kepani, alaila, e like aku ana no me na Pilipine, aia no he la e hoea mai ana a e ike aku ana no kakou i ko lakou kii mai i na wahi hana e paa ia nei e na kanaka Hawaii. Ia kakou e hoomaopopo iho ai i keia mau mea, e pono no kakou e ike i ka [hopena e hoea mai ana no keia lahui Pilipine e komo mau,mai nei. E hooI manao iho kakou he lahui Amerika keia i keia la, a aole loa e hiki ana ia ka- | kou e hana i mau kanawai e paj>a ana i ko likou komo ana mai, a ina e ike .aku ana na hui mahiko i ko lakou nele i na limahana e aku, e hoomau aku 'ana lakou Ia i ke kii ana aku i keia poe Amerika*e komo mai i mau limahana !na lakou. O ke kulana keia, a e han'aia akū ana keia mau mea ke loaa ole kekahi lahui h'ou aku. _ Ia kakou.e noonoo iho ai.'i ka m^a^,nui! o ke.ia.komo nyi ana mai o na Piīipine ame ke kulana nohona o keia lahui, e ike iho ana kakou he lahui hiki loa keia e ola nō kekahi mau kenikeni wale no, a o ka loaa ana la lakou he 75 keneka no ka'l& hana hookalii, lie dala nui ia a e loaa ana ia lakou he koena mahuahua i ka pau ana o ka .mahina. No na kanaka Hawaii hoi, ua ike no kakou aole loa lakou e ola no kekahi heluna e emi iho ana malalo o 50 keneka o ka la. ♦ Nolāila, o ka -hana ana no ka uku hana o 75 keneka o ka la, he uku haahaa loā ia, a e pO'no ole ana ka noho ohana ana. Mamuli o keia mau mea, ua ake ke kanaka e loaa iaia ka ulju pii ae i hiki ai iaia ke hookoe i kekahi heluna mahuahua no.kon# waihona. Ia kakou e hoomaopopo : iho ai i keia mea, e pono no kakou e ike idā. ua makemake io na hui mahiko | e lawe hou mai i mau limahana, e ike aku kakou ike ano o lahui e lawe īa mai ana. ' • No na Pilipine ame 'nā I*oko Riko, ua kamaaina kakou no lakou. No na Pukiki hoi ua kamaaina no kakou. Ia kakou e hookuku ae aioi keia poe lahui, e ike ana kakou, aia ko kakou» manaolana maluna o ka lahui e ake ana e uku īa lakou me ka uku mahuahua, aole hoi me ka lahui e hiki ana e ola me ka uku loa. No na Pukiki aole lakou e hiki ana e ola a emi iho malalo o 50 keneka o ka la. Nolaila aole lakou e ae ana e hana no ka uku haahaa. Ina o keia iho la ke kulana o keia lahui, aole anei kakou na kanaka Hawaii e noonoo iho o ke komo mai o keia lahui ke alanui e loaa mau ai ka uku pii? Ke olelo mai nei na Demokarata, o ke komo nui ana mai o na kanaka o ko na aina e ke kumu e uuku mai ai ka hana, E ike ana kakou i ka oiaio ole o keia kumu, oiai ke ike nei kakou, i ka nui o ka hana maloko nei o ka aina mamuli o ka nui ana mai oko na aina e. Ia kakou e nana ae ai ma ko kakou mau aoao e ike ana kakou i ka nui hewahewa o na aina i koe aole he hoohanaia, o ke kumu o keia hoohana oleia, mamuli mai no ia o ka lawa ole ona kanaka hana o ka aina. Mamua aku o ka hookomoia ana mai o na limahan o ko na aina e iloko nei o Hawaii he nui na aina e waiho wale mai ana, a o ka heluna kanaka o Hawaii nei i ka makahiki 1850, he 60,000 wale no. aka, i keia manawa ua kokoke e hiki aku i ka 200,000, ua papakoluia hoi i ko ka 1850. ua nele anei na kanaka Hawaii mainuli o keia nui o na kanaka o ko na aina e i komo mai mahope mai o ka makahiki 1850? Ke ike nei kakou aole loa.

I keia U ke i nei kakou ua nui loa na kanaka e noho wale nei me ka hana ole. Ia kakou e hoomaopopo ilio ai ? i keia mea & ia kakou e noonoo iho ai i ke kumu o ka nele e ike iho ana no kakou, i nele no no ka hele ole e huli i ka hana. E hele aku ma na hale pahupahu o ke kulanakauhale nei a e ike no oukou i ka nui maoli no o na kanaka noho wale. Ia kakou hoi e hele aku ai e ninau i\a poe hana, e olelo mai ana lakou, aole lawa o ka limahana. Ke olelo mai nei nae na Denvokarata e hoopii ae*i ka uku alaila e hele no na kanaka i ka haaa, Ao e hiki io ana no ia kakou i ka poe aole e noho ona ana maluna o kekahi mau hana ano nui ke olelo e hoopii ae i ka uke, aka, i kou wa e noho ona ai maluna o kekahi oihana e ike koke ana oa aole ka e hiki e hana pela. Nolaila, e> pono &o kakoa e hoomaopopo aole kakou e nele ana i ka hana ke makemake kakou ia mea o ka hana. Aka, v noho no kakou ae ka manao aia a pii hou ae ka uku alaiia hele i ka hana, e ike iho ana kakau i ko kakou nele, mamnli o ke komo a&a mai o ka poe uku haahaa a ae i na hana e kali mai nei "ta kakou. Aole o ka hoopau i ko korao aua mai o na limahana ka ninau, aka, o ka lahnī hea ka kakou e kokua aka e komo 'mai iloko nei o k& ama. Hookahi wale no haina. oia no keia: E kii aku i ka poe uku klekie, oia ka poe e lawe »V ' ■ ... " VFa ike ae nei kakou aole e hiki ana e papa ia aku ke komo ana mai o na Piiipine ame »a Poko Biko ? nolaila, ina aole o kakou makeamke e hookomo houia i» mau lahui, e haua aku kakou i ka haaa e h;ki ole io ai lakou e koaao mai, ola.no ko kakou kii ans aku i mau lahui okoa aku. a ia kakou e haaa ai pela e lioomanao kakou i mau limahaiia hiki ole ke ola me ka uku haah*». :■■■ O keia iho la ka eiaau ano aai* O ka manao ajaa e pan asa sa hana ke r.ai mai iia lahui e, he mau manao palaaaiele ia- Ua ike uo kakou he aui ka hana, a e iike me ka aui o na kauaka o ka pela no e nui mai ai ka hana, a * ilke me ka noi o ka haaa, peia m e mui ae si ka uku, He akioma oiaio keia, aole e Mki e hooleia. Ua lawm loa kakoa i na hoeiaio a&& maluna o keia ma» mea. , v * Kolaila, e poao kakoa e &kahele e k& lahui i ka hoole asa i ea mea e mm ni ko kaksa' pomaikai. E haaa aka kakoa i ka mea e mq ai ka paa āa* © ka hana maloko o ko kakoa mau lima» E naaa aktt i na keiki PooU, aok« nui aeaka lakou haea ke ok oa hui mhiko i ;®a iimahaoa, ; eiij, o ka Buke ana ioaai ao i* o »a eke kp., A n& hoi o ko na aina.« mai ?

, de *o , .«i u> k. «k» »»i « 9ks w F J W msi »i ao kikoa he k«k»hi w»le oo ban« po«o a kakoa * » * ei» M, k» k>b i» «k« iV* *"*>** * hA> " 8 h0q? " 18 80 h "'«» hana. • .