Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 8, 24 February 1911 — KA PALAPALA A KE KIAAINA. [ARTICLE]

KA PALAPALA A KE KIAAINA.

Me h« mea 1» iimw o n* palmpal* *p«a & KiAAin* Fr«*r o kx hooan» an* ».ka iloko o k* AUolelo kuloko iloko o kooa mmw» e aoho Kiaain» nei bo ke Teritore, aolo ho palapol» ano nui e Uke U me kaaa palapal* i hoouna a« ai i keia kau, ma ke ano e apo ana »a maioaa o aa kumahana lehniohu, aoie wale i pili i ke ola o k» Teritore, *k» ua piii pa no ia i ke ola o na Kalana «me ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei; a maluna hoi o na kumuhana e a« ma ke ano kula, e hoakaka pakahi ana i na kuma kupono e hanaia ai he mau hoololiloli ana, a he mau hookaawaie ana aku i mau biia haawina lebuJebu i mea e loaa mai ai kekahi mau hopena oi ae o ka maikaū Ma ka wehe ana o ke Kiaaina i na olelo hoolanna hikimua maloko o kana palapala i hoike maopopo ae ai oia i ke ku ana o ke aupuni Toritore malana o ke kulana hoiomua i\oko o na makahikk elua i hala aku ne\, he mau makahiki oi ae hoi mamua o na makahiki h« umi o ke ku »na o ka hooponopono aupuni Tertore malalo o Amerika Huipuia. E hoikeike ana oia i ka pii mahuahua ana ae o na loaa o ke Teritore mai | na hana like ole mai e ku nei Uoko o ka aina, i kela aku mamua o kekahi o na makahiki i kaahope aku aaei, a ke lokahi nei uiakou me ka manao o ke Kiaaina o akahele loa mai keia kau Ahaolelo i ka hookaawale ana i na haa- j wina o keia eiua makahiki e nee aku nei i ole ai e komo aku ka waihona aupuni iloko o ke kulana kupilikii. I Mawaho ae o na kumuhana ano nui i hoakakaia maloko o kela palapala j ke ui aku nei ke Kuokoa imua o na hoa kaukanawai o ke.ia kau Ahaoleio e nana akaheleia mai ke kulana hoomakaulii ma ka hoohana ana i na hooponopono aupuni kuloko ana, e like me na aupuni Kuianakauhale ame Kalana. Oiai he nui na ike i loaa mai no ke kukuiuia ana o na unkini politika e nana nui oleia ai ke kulana pono io niaoli, a holomua o ka hoopoūopono aupuni aDa malalo o ke Kulanakauhale a Kalana ma o !ka hoolilo ana ae i kekahi luna aupuni i Meia me ka haawiia ana aku iaia o ka mana hookohu ame vito, ua hookomoia aku ke aupuni iloko o na hoohlo hoomaunauna waie e loaa wale aku ai no ka hanohano i ka mea e kohoia ana ma kela kiilana, a peia hoi ka hookahua ponoia ana aku o ka niikini, politika a waiwai oie ai ka hookumuia ana o ke keena oihana o kela ano. No ka imi ana aku i kekahi alahele e hooiia ae ai ke kulaoa hooponopono aupuni Kulanak&uhale, ke manao nei makou, mamuli o ia mau ike i loaa mai o na wa i hala hopo aku la, ua hoea mai kakou i ka manawa o lawelawe ia ak'i ai ka hooponopono aupuni kanaka makua ana maluna o ke kulana Jawelawe oihana e like me ia a ke Kiaaina o ka hoakaka ana ae no ke kaa ana na ka Papa o na Lainakiai e hoohana aku i na hana apau e pono ai ke aupuni, a e pomaUeai ai ka lehulehu 0 kekahi pilikia nui i hoomaopopoia maloko o ke Kanawai KulanakauhaSe i pili i ka Meia, o ia no ka haawiia ana o ka mana hookohu aku i na lunanana koho baloka iloko o kona lima, e ala mai ai na pilikia lehuleha ma na manawa koho ba)oka o na luna aupuni Kulanakauhale a Kalana, ma o ke j k-i kaokoa ana o na lunanana Kulanakauhale mai na lunan&na Teritore mai| nia na kau a pela hoi me ke kukulu kaokoa ana o ke Kulanakauhale i kojaa mau wahi ikoho baloka ponpi iho, e papaiuaia aku ai ke koikoi nia ka aoao o ka poe koho baloka mamuli o ka papaiuaia ana o ka lakou mau wahi o hele ai e koho i ko lakou mau baloka, a ma ia manawia hookahi no hoi, ua hiki loa ke hoohanaia ka mikini politika me ka maalahi ke manao ka Meia e hana aku pela; a o ke kunuu nui wale no nana i hoauhee aku ke ala ana mai o kokahi hopena maikai Jole o kela ano ina ke kau koho baloka laula i hala aku nei, mamuli no ia o ka maliu ana aku o ka Meia i na hoakaka a ke Kianina i hookahi no papa & na lnnanana ma ka Mokupuni o Oahu nei, a ma na hookohu no ka like ole, e pono ai e kailiia ae kela mana m&i ka Meia mai. Mawaho ae o kela pilikia i pili kaokoa loa i ke Kulanakauhale a Kalana o Ilonolulu nei m» kahi o na lunanana koho baloka, aia no he pilikia piii laula maloko o ke kanawai koho baloka ma kahi o na lunanana e hookohuia aku ai e ke Kiaaina no ka nana ana i ke koho baloka, o ia hoi ho poe wale no lakou e ku ana ma na aoao kalaiaina like ole, me ka nana ole i ko lakoi kupono io a makaukau maoli no ka lawelawe ana aku i kela hftna koikoi. Ma kela w«hi o ke kanawai i hookaawaleia no ia hana, ke manao nei makou aia ho mau knmu lawa kupono e hiki ole ai ke hookuponoia na lunanana ma ko lakou mau aoao kalniaina, aka e hookohnia aku lakou no ka lawelawe ana i kela hana ano nui, m&muli o na kumu lawa pono no ko lakou makaukau maoli ma na ano apau e hiki ole &i ke hokai waleia aku e na pohai politika. Ke manaoio nei nō hoi ke Kuokoa, o na hoakaka a ke Kiaaina e pili ana i ke kukulu ana &ku i kumu alakai no ke ano o ka hookohu.ana aku i na lunanana koho baloka a pela hoi me ka papa hoopaainoa, e lilo ia i mea noonoo akaheleia mai e keia kau Ahaolelo, aole wale maluna o ke alaheie o ka hoomakaulii, aka maluna pu kekahi o na loina hooma&lahi i ka lakou mau hana pakahi. 1 ke kalele &na maluna o k& nin&u pili i na kula &upuni maioko nei o ke Teritore, kekahi hoi o na nin&n koikoi loa e kanka'iia aku ai ka pono ame ka holomua o ka aina, ua ili aku maluna o ka Ahaoielo ke koikoi o ka imi ana mai i na hoololiloli ana ame na pahonohono hou ana aku ma na wahi i ike oleia ko knpono maoli ma na mea pili i keia oihana waiwai nui. 1 k» nana ana mamuli o ka hookohuia ana o na komisina hoonaauao e like me i& i hooholoia ai ma ka Ahaolelo aku nei o ke kau i hala, mai na mokupuni like ole mai lakou, he hana paakiki loa k& hiki ana ke malama mauia n& halawsi i na manawa e makemakeia ae ai no ka hui like ana o ka papa komisina. oiai hoi ina no k&hi hookahi kona mau lala apau i hookohuia ai, e loaa ana ho ni&u halawai pinepine an& & kela papa, & e hoea m&u mai ana hoi na mea e (tyunailio mauia ai no ka pono o na kula, e konoia ai keia Ah&oleio e nana mai i kahi e hoopauia ae ai kela pilikia nui. F5 hoomanao puia no hoi, he ano m&ikai ole ma kek&hi ano ke nana aku i ke ku kaawale ana o ke kino maoli o ka oih&na hoonaau&o, oia ka Papa Hoona&ua<i me ke Teritore, & ku kaawale aku na kula m&lalo o ka m&l&ma ana & na Kalana lehulehu ma ua mea pili i na halekxJa, o ia hoi e kaukai wale aku ana no k& Papa Hoon&auao »o ka jK>no o na halekula mai n& kal&na mai, & m& ia ano aole he mea hili i ka papa hoona&u&o ke h&na aku ke ole n& k&l&na e haawi nuu > n* kokua ana. O kekahi o n& ninau &no nui loii & keia. Ahaolelo e noonoo m&i ai, no na mea eo i& e pili &jb& i n& «ina hookuonoono. e imi mai hoi i ma« aiahelo e hiX>maalabiia &i k» loaa ta& m&i o na home hookuonoono i na mak&ainana, & pela hoi e kup&leia &i ke aupuni mai ke kcJ»o ana aku iloko o kek&hi kulana kupilikii, e ili mai «i no ia poino maluna o n& makaainana ma na inea pili i ii» hoolilo. M& ka heleheiena m&opopo loa ke nana aku i na hoaiai ana & ke komi«ina ain» o ka hookohuia ana m&i e ke Kiaaiaa no ka nana ana i ea mea pili i na &in& aupuni, ua lo&& sn»oli hts mau &I&hcle m&&lahi « kiki ai ke hoolako ia &k« kel& a»e keia puk»&in»n& m&k»m»ke hoam hookuonoono, m& o ke kaa anaan» m» ko ke aupuni »o»o ke kukulu ana i haK k» hoopuni ana i k» aina » paa i k» pa, k» hoomoe an» i p&ipuwai » man knlawai paha, a m» ka »o»o hoi o k» me» «oko kookuonooao k» ukn ana ak% i na hooliio »p«u o k« aupuni. Ha &l&hel« kei» i uh&ii» &km « k« komkin» ain», no k» hooko ana i kek»ki olelo hooholo o ka l»wei» an» m»i a»a ke kau Ah»olelo i e ka»wi »»» he naan» i k« »apuni « hoaie 4»)» i hiki »i i k» me» noho hooae hookoonooao ke lo»» ona aiaa kkuul. O ke kuwn »k« v »ke'« n&e no 1» hooholoi» »n» o n» olelo hoohoio 1», «» nuH no i» o ke ku-e knuokl AkaoMo Lahni, m» ke »no he »l»kai au »3p* iw> ia i aea k»4i»k» aaloko o ktu» Teritore o k»nk»i «ko īLaioa» o ke Te*i-1 to» i «mIU • ioo» a»i ti ke d»l», » he h»n» koi i u» i ka ikei» &&» »» Amenk» Hnipai». Oi»i n»«> « poat»fkai aaa n» m»ksai»»»» »» o kel» lilo ana aku 1» sa ke »upti»i e koom&emae » « hana »kn i na han» »p»n « knpemo »i kek&ki »in» ao k» noho im »kn o k» aikuinui», ai» ke ko n»l 1» ko npui m» k« ktlm »no k&pilikiii, ma o k» )oaa ole »0* he booi»i<? » he mau hoop»» a»» «o k« kupono o n» hana hoa i k» xnakem»ke o k» poo noko kookooaoo&o, » pel» hoi m k» m»ofwpo »»» so k» m»ke»»ke a&ai o k«lL»ki « «km « U«o 1 n» lii» l» im k» k»l« i koknlni», m»kop« iho o ka k»»l«M» im, Oi*i h« «eo P0«0 0 koop»ke]« Hfc«Sa& «a »o»o & «ht» m* u «lake)* « potto

|d &» mikmiiMH* * pel* boi a»e k« aap« ai ' * *R* aiaA * **i k« K«kos i boa kau k»««i ok» »b»oW» e nooao* ak»h«le m*, iakon ic& an knpeno malaa* © kei» ka»~ha- fi * aao ūai * Ai» ke »*a ko»ak*a* iaaia 2oa »* »* oik*a» *P*» * »«*»&* i koc& a&a maiuo, & oi»i o k* Ak*ol*lo koiofeo k« k?d**»» e aka »2 » e koole »k» &i ik» k»a» *a» w»* loia * »P® B 1 P iU 1 ko J akoa **' lm», m» 1» »»» k« m k»*w» Ukoa »o k» lekoleko, » e Uke «e k» kwoieio » kft La»ftkoom»2a o k» Hale o aiN Liu»m»k»»iß»»*, »i* k# »»»» pik» Uoko o U k<w p«k»ki o kel» Ak»olelo « >»»» »ku »i, * e kali »ka »i ī ko k» lekoieko poao e kook»»»i» oai aei oik»s» like <rfe iloko • ko *Peritore»