Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 8, 24 February 1911 — KA AHAOLELO KULOKO O KE TERITORE HAWAII [ARTICLE]

KA AHAOLELO KULOKO O KE TERITORE HAWAII

LA HAKA KLUA. Ke Senate. Ma ka we<be ana o na hana o ke Senate ma keia la. i }oa* mai ai he pa'.apaia mai ke Kiaaina mai e waiho mai ana i kekahi m&u nookohu lehilehu no ke apono ana aku a ka Aha Senate. He hana eui na kela baie ke apono koke ana aku i na hookoha a ke Kiaaina e like me kana i waiho mai ai, nolaila oa- noi mai o Chillingworth e hoolako mnaia mai na hoa o kela hale xne na kope leholehu i loaa ai h« manawa nui kupoeo no ka noonoo ana mamua ae o ke apono ana aku. Ua noonoo pnia ae no hoi ka ukihana o na limahana o ke Senate.a hooholoia e like roe keia: Kakauolelo. he $12 o ka la; kokua kakaiolelo, he $S; makai, he $5; no ka pulumihale ame ka elele he $3 pakahi, a no ke kahunapule, he 1150 no ke kau. O keia iho hoi na bila i hookomoia ae iloko o kela hale ma keia la: 4< He kanawai e hoololi ana i na Pauku 2331, 2337, 2342 ame 2343 o na Kanawai Hooponopono Houia e pili ana i ke kuaiia o na waiwai e na kahu." "He kanawai e hoololi ana i ka Pauku 18C>4 o na Kānawai Hooponopono Houia o Hawaii e pili ana i na olelo hooholo ame hoomalu waiwai. ,, 4< He Kanawai e hooioli ana i na ,Pauku 265, 2966, 2967, 2968 « ame 2969 o na Kanawai Hooponopono Houia e pili ana i na kaiaima aihue i ka waiwai » haawiia e malama e hooili ana hoi i na koikoi apau malana o ka mea i haawiia aku ai ka waiwai, ho mea hoi i apo oleia maloko o ke kanawai e ku nei i keia manawa."

"E hoololi ana i ua Kanawai Hooponopono Houia ma na Pauku 1856 ame 1557 e pili ana i na palapala kauoha hooiliiia. E haawi ana keia i ka mana i ka Aha Kaapunr« malama i na palapala hooilina kuniu, a o ke kope wale no i hooiaioia ke hoounaia mai i ke kaliauolelo a ka Aha Kiekie." "E hoololi aha i ke Kanawai Kalana, a e hoakaka ana i ke kohoia ana 0 na Lunakiai ma ke ano koho laula, a e ukuia i $3.000 o ka makahiki, no Hawaii wale no keia." •'No ka hookaawale ana i $18,000 no ke kukuluia ana aku o ka uwapo ma Napoopoo, Hawaii. ,, "He Kanawai e papa ana i kekahi |luna aupuni aole e komo pu aku ma kekahi hana aelike, i lilo ai ke aupuni 1 aoao ma ia mea. ,> "E hoololi ana i na Kanawai Ahaolelo o 1905 e pili ana i ke ano o ka ohi ana i ka auhau waiwai hooilina, o (ia hoi e hoihoi ana ina loaa iloko o ka waihona hoemi aie no ka uku ana aku i na bona." fc< He Kanawai e haawi ana i ka mana i ke Kulanakauhale a Kalana e hoopuka aku» i mau bona, e hoakea ae ana i mana, aole hoi e like mie ia i ikeia maloko o ke kanawai i hanaia no ia mea." I 4< He bila e hoololi ana ike kanawai auhau hoopae limahana, e hoololi ana i na pa-keneka e hoohanaia aku ai o kela waihona no kela hana." i LA HANA ELUA. Ea Hale. Ma ka noho ana o ka Hale nia ke kakahiaka o keia la, i heliheluia ae ai ka moolelo o na hana o ka la aku i liala, mahope iho o na hana inaamau, a ua hooponopono aku o SheJdon i ka nioolelo ma ke ano, oia ka mea nana i waiho aku i ka inoa o Holstein i Lunahoomalu, a na KeliiEoi i kokua ae.

He palapala ka i loaa mai ka Papai ! Lunakini mai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu e hoike aku ana i, , ka Hale no kekahi olelo hooholo e hoo-' kaawalo ana i ka pa-hale- o Liliuoka-1 ma Palama i paka. a e noi aku j ana i ka Ahaolelo e hookaawale mai i haawina no kela hana. | He palapala kono ka i hoounaia mai j e ke komite hookahakaha o na ka la hanau o Wakinekona ka i heluheluia ae, a aponoia ak-.i e na hoa o ka Hale. Hc nui na bila ame na olelo hoo-: holo i waihoia ae iioko o ka Hale, a 0 keia malalo iho nei na bila i hoakoakoaia a pela hoi me t»a olelo hoo-: holo. Kanekoa, he bila e hoololi ana 1 ka Pauku 69 o ka Mokuna 7 o m\ Kanawai Hooponopono Houia, e pili ana i na koho haloka. i Nana no he bila e hoololi ana i ke Kanawai 118 o na Kanawai Ahaolelo o 1907 e> kukulu ana i aupuni Kulana- 1 ka:vhale a Kalana. , Na Kawewehi he kanawai e hoololi) ana i ka Pauku 1418 o na Kanawai! Hooponopono Houia e kau ana i kaj nku o na laikini kalepa. j Na Marcal)ino he kanawai e hoakaka ana no ka hanaia ana aku o na alami roa na aina aupuni i weheia no ka hookuonoono ana. Na Watkins he kanawai e hoakaka ana i na ano o ka wae ana mamuli o ke koho baloka hookumumoa. Na Correa he kanawai e hoakaka ana i ke ano o ka hoopaaia ana o ka inoa o ka poe koho baloka. I Na Arcther he kanawai e hoololi ana : i ka Pauku 145 o ke Kinawai 113 o na Kanawai Ahaolelo. i Long he kanawai e hoakaka poi no ana i na pono' o ka poe i hoopiiia ma na hihia k»raima e pili ana i na oleloike. Xa Yatee he kanawai e hoololi ana i na Kanawai Hooponopono Houia e pili ana i n» palapa!» hopa. Na Tavares he kanawai e hoakaka ana i haawina paku'i no na hoolilo e ka nei. Na Waiaholo, he kanawai e hoololi ana i na Kanawai Ahaolelo e pili as» i na mea e loaa mai ana maloko o na kula hana lima. •Na Towse, he kanawai e apono akn ana i ka lawv ana mai i ka makana » W. G. Irwin i kekahi aina ma WaiJtiki na ke ano i paku'i no Kapiolani paia. Na Affon«o, he olelo Iwoholo e kauoha ana i ke kfaaite Hahiai e noii poao aku i na lim&hana Pilipino. Na Kawewehi, i haawina o $2000 no ka uwapo ma Kona Hema, Hawaii. Na *n»w«e e liookaaaoU ik>ko o ka bUa haawina i $65*000 no ke kukuluia *itaa o kekftks kula hout aia Kaimnki. Ka Areher, e Iwokomoia i #200,000 maloko o ka bil» kaawina no ke kuai &aa aku i maa wna a no ke kukuiu

ana akn i na hale kapono no sa paahao Teritore. Naaa no e ninau aku ana i ka loio kuhina e hoike mai imua o ka Hale i ke ano o ke koho ana aku i ke kokua kakauolelo ī ku i ka mana. Na Yates, e hookaawaleia i $10.000 maloko o ka bila haawina ao ke kukulu ana aku i halema'i ma Kona. LA HANA EHOLU. Ke Seaate. Ma ka noho ana o ke Senate ma keia la, i lawe kokeia mai ai ka noonoo aaa i na hookohu a ke Kiaaina no kekahi mau poo o na oihana lehulehu i apono oleia nu keia kau aku nei o ka Ahaoleio, a o na mea i apono kokeia, o ia no ka loio kuhina ame ka peresidena o ka papa hoouaauao, a hoopaneeia ke aponoia "an3 o kekahi poe a ke Kiaaina o ka waiho ana mai a kekahi manawa kupono. Na Kauka, he olelo hooholo e kauoha ana e imiia aku ke ano maaiahi a kupono no hoi o ka hookomoia ana mai o na limahana a pela me na mea apau e pili ana ia hana. Ua lilo nui na hoa o keJa aha ma ka hoopaapaa ana mamuli o kekahi palapala o ka hoounaia ana aku i ke Senate mai ka Hale aku, e kauoha aku ana o unuhi muaia na bi!a apau mamua ae o ka hoounaia ana aku no ka noonoo ana mai a ka Hale. Ma ka manao o kekahi poe, aole loa he kuleana i ka Hale e hookikina mai ai i ke Senate e unuhi aku i na bila, oiai he poe makaukau w&le no kela poe o ke Senate i ka olelo haole. Mahope iho nae o na hoakaka manao ana, i waihoia aku ai ka olelo hooholo iloko o ka lima o ke komite pa'i no ke pa'i ana me ka loaa nae o na hoomaopopo ana, e aeia aku ke noi a ka Haie. Ua hoala mai o Kauka he ninau ma o kana olelo hooholo la, no ke kupono e koho aku ke komite hookolokolo i kekahi kanaka makaukan kanawai i kakauolelo na kela komite, me ka uku ana i unii-kumamalima dala o ka la. Ua ku-e kekahi poe i kela olelo hoo-. holo am& na hoakaka manao ana, ma ke ano, ua oi loa akj ka mea e loaa ana i ke kakauolelo a ke koinite mamua o ka uku o ke kakauolelo maoli o ke Senate; eia nae o ka mea i hooholoia, o ia no ka waiho ana aku i ke koho ana i ko kakauolelo iloko o ka lima o kela komite. Na Chillingworth, he bila e hookaawale ana i haawina no ka malama ana aku i na kula aupuni. Nana no he mau olelo hooholo e pili ana i na aina aupuni ma Puowaina, a waihoia maluna o ka papa a he hookahi manawa e noonoo likeia ai me ka bila i pili ia mea. LA HANA EKOLU. Ka Hale. O keia kekahi o na la maalahi loa o na hana o ka Hale. no ka mea mai ka hoomaka ana e no-ho ma ke kakahiaka a hiki i ka liora umi-kumama-kahi, o ka pau loa ana no ia o ka lako;i mau hana. O ka hana mua loa o ka lawelaweia ana mahope iho o na hana niaamau; 0 ia no ke noi ana mai o Riee o Kauai e hooholo kokeia ka bila haawina no na hoolilo o ka Hale, a hooholo lokahi ia, o ia hoi he $26,000. Mai ke kakauolelo mai oloko o ke keena o ke Kiaaina a pela no hoi mai ke keena mai o ka Puuku o ke Teritore he mau palapala e hoike mai ana 1 ka waihoia ana mai o ka inoa o na kakuolelo apau maloko o ia mau keena, a pela hoi me ko lakou mau ukuhana pakahi. Ua heluheluia ae kela mnu palapala a elua a waihoia aku i ke komite o na hoolilo.

He palapala kekahī i heluheluia ae mai ia Hana Keauu ame Maty lona mai e hoikeike mai ana i ka hoolakoia ana mai o ke Teritore mo kekahi mau mea hanalima i hanaia e na kaikamahine o k« Kula Hoopololei o na Kaikamahine, eia nae aole i hoihoi houia aku, a e hoakaka pu mai ana i ke kumukuai o ia mpu waiwai, aia ma kabi o ke $44. Ua waihoia i ke komite hoonaauao. I Ua hwuna hou mai ke Kiaaina he i palapala kuikawa, e hoakaka ana i na kohokoho ana no na hoolilo o keia elua makahiki e nee nei. Xa ko komite hookolokolo i waiho mai i ka hoike maluna o ka olelo hoo-1 holo a Archer, e kauoha ana kela ho- j ike, e waihoia ka olelo hooholo ina ka papa. e pili ana keia i ka mana hoo-! kohu o ke kakauolelo o ka HaU i hope j kakauolelo. , Na Coney, ho olelo hooholo e noi; ana e hookomoia iloko o ka bila haa- { $8,000 no ke kukalu ana i uwa-i po ma Hanalei. Xa Sheldon, e hookomoia iloko o ka; bila haawina ka huina o $18,000 no ka palowai o ka muliwai o Waimea, Kauai. » Na Kawaakoa, he olelo hooholo e hookomoia maloko o ka bila haawina i $60,000 no ka hana ana i kekahi alan\ii holo puni mawaena o Kipahulu ame Kaapo. Na Waiaholo, i $25,000 no ka hana ana i ke alanui kaa mai Lahaina aku a hoea i Lahainalun. Na Keliinoi, i $35,000 no ke kukulu ana i uwapo hon ma Wailuku. Na C«ekett f i $8,000 no ka hana hon ana i ke awapae ma Maalaea. N& Marcallino he kanawai e hooioli ana i ka Pauku 450 o aa Kanawai /Hooponopono Honia e pili ana i ke kakaukope a&a i na aina. Na Kakela, he kanawmi e hooloii ana i &a Kanawai Hooponopono Hooia 6 plli ana i ke kope ina i kekahi n»u paiapala. Nana no ne kanawai e hoakaka au i ke ano o ka hana ma kekahi mau hoopii kanawai i na. kalaaa. Na Towae, he kaaawai e hooloii aaa i ke Ka&awmi 55 o sa Kanawai Ahaolelo o 1909 e pili ana i ka imi ana aka e loaa mai u waiwai no na hana 0 ka lehulehu. Na Yatea, he kanawai e hoakaka ana 1 ke kohoia ana o ka hope k>io Kalaaa no ke kaiana o Hawaii. Na Areher, be kaaawai e hoololi ana i ke Kaaawai 105 o na Kaaawai AhaoJ«4o o 190». Nana no he kanawai e hoololi aaa i ka IHiuka 1412 o na Kanawai Hooponopoao Houia e pili ana i aa laikini I UL HAKA EHA. j Ko gnif i He hookahi no hana nui a ke Beaate

fa«s kAia k. o u oo ka hooloh? sba i [ ka fcoike & ke koeano w»iwai o k« kotoia aaa mai ka &uutava m&i o ka a«?feo *n» o k<? kaa &ka nei i hala. He komit< k«?ia ao ka aoonoo aaa i ke ano « hooliloii &i &s 4aia maiioko xn*i o ks haawie» o $30,0W o ki b<X»ks*waieia sos e ke k»a i no oa ; hoolilo o ke Teritore. i M»k)ko © ka hoike a ke komihp, ej ia, ** koolilo wmlei® ako no *ke Kiamina, ka huiiia o ♦12,\> < >0 a iiiki i ka La 1 o Dek#mab&. o ka ntka'&iki ak« sei i bala. Mahope iho o ka aaaa akaheleia ana 0 d» wahi like o!« o ka hooliioia ana aku o kela haina ae U e ke Kiaaioa, ua hoepaaee ke Semite. LA HAKA KHA X* Hale. )fa keia la i hele ai na hoa o ka Haie e iko i ka Moiwahine Liliookalani t e like me ka irea 1 hana mauia ma na kau ahaolelo hope crai nei, a ua loaa pa mai no hoi he kono mai ke Kiaaina mai no ka hoea ana aku o na hoa o ka Ahaoielo toa kekahi ahaaina e haawiia ana eia m& ka Poaha nei. O ka hana mua mahope iho o na hana maamau mamua ae o ka nee ana aku o ka Hale i kana niau hana. o ia no ka heluheliia ana ae he mau palapala lehalehu mai na oihana like ole mai. e hoike mai ana no ko lakou makaukau loa ana e hoouna niai i ka papa hoike o ka poe e hana ana maloko o ko lakou mau keena a pela hoi me ka' ukuhana o ia poe. Ka Kakela, he bila e noi ana e loaa mai he haawina o $5.000 no ke kukulu ana ak-j i uwapo hou nia Waiahole, a nana no be noi no kela hnina like no kekahi uwapo ma Kaneohe. Xa Mahoe e noi ana i. haawina o $12,000 no ke kukulu ana aku i hale hookolokolo hou no Waialua. He heluna nui o na bila i holo ma ka heluhelu ekahiia ana ma ka la aku 1 hala, i heiuhelu eluaia ae a waihoia i na konūte i kuleana ia mau bila. Oiai 'ja pau koke na hana o ka Hale i makaukau maluua o ke pakaukau o ka Lunahoomalu, nolaila ua hoopanee ia ka Halo a hiki i ka Poakahi nei, a n»a ia manawa i hele aku ai na hoa no ka ike ana i ka Moiwahine. LA HANA BT.TMA He nui na j>alapala i heluheluia ae i nia ka noho ana o ke Senate ma kela I la, a pela hoi ka loaa ana aku o na hoike mai na keena lehulehu aku no ka poe i hoohanaia ame ko lakou mau ukuhana. * Oiai ua hoea mai o Senatoa Makekau, nolaila mamua o ka hiki ana iaia ke lawelawo aku i na haua, ua hele mua oia e hoohiki, alaila hdoi mai a noho pu me kona mau hoa. Ma ka heluhelu ek«iuia ana, ua hooholoia ka bila o ka Hale, e hookaa- j wale ana i ka haawina no na 'hoolilo j 0 ka Hale i keia kau. Mamuli o ke noi a Baker, ua haawi ia aku ka noonoo ana i ka bila e pili ana i ke koho balokaia ana o ka Lunakiai o Hawaii ma 'ke ano laula he bila hoi keia e haawi ana i 3,000 ka uku o ka makahiki hookahi, iloko o ka lima o na Senatoa wale no mai Ha--%vaii mai. Mamuli o ke noi a Brown ua hoopaneeia ka noonoo ana maluna o ka bila Helu 16, he bila keia e papa loa ana i ka lawelawe ana o na Loio Kalaūa nie ko lakou mau hope ma na hihia i pili ole mai i na hana a ko aupuni. He palapala mai ke Kiaaina mai ka 1 hoounaia ae i ke Senate e hoakaka neepapa ana i ke ano o ka hooliloia ana o ka haawina 0 $50,000. LA HANA ELIMA. He hookahi bila ano nui i hookomoia ae iloko o ka Hale ma keia la, o ia no ka bila e kauoha ana e hoihoiia ae ka oi[iana wai malalo o na kalana, he bila ī hookomoia mai e Archer. Mahope iho o ka pau ana o na palapala o ka hoounaia ana mai i ka Hale ua hoomkaia ka heluheluia ana o ka bila Helu 1, e pili ana keia i ka haawina o $26,000 no na lilo o ka Hale. Na Kawewehi he mau olelo hooholo mni ka Ahahui Makaainana mai o Kohala e noi ana e maheieheleia ka hooliloia ana aku o ka huina o $400,000 mawaena o na kalana ma na mile alan*ji. aole h6i ma na pa-keneka auhau i ukuia e kela an» keia kalana. Mawaho ae o kela olelo hooholo, he niau olelo hooholo hou ae no kekahi e ku-e ana i ka mahelehele āna aku i ke Kalana o Hawaii iloko o na Kalana elua; pela hoi me ke kti-e ana aku i ka hoopauia ana o ke kula ma Ainakea, e like me ia i manaoia e ka peresidena o ka papa hoonaauao Mr. Pope; pela hoi me ke noi ana mai i haawma no ka halema'i o Kohala. Mui ke Kiaaina mai i loaa mai ai he palapala kuikawa, e noi mai ana e hookaawaleia i haawina kuikawa o i hiki ai ke kupaleia ke ola o ka ma ka manawa o na ma 'i le hiki ai ke lawelaweia na hana hooImalu me ka holopono. Na Kanekoa he olelo hooholo e noi ! ana e hookaawaleia i mau haawina lelniljhu no na alanui, ame na al&haka. Na MarealUno he bila e noi mai ana e hookuuia aku ka hale Y. M. C. A. mai ka auhauia ana, e like me na halepule, na halewa'i ame kekahi man hale « ae o ia ano iike. Na Marcaliino e hookaawale ia i $20.000 i hiki ai ke hookuuia na hoolimalima o na aina anpnni ina ke abup»aa o Auwaiolimu. Na Mahoe i $9,000 no ke kuk?lu ana i alahaka mm Puea. WaUnae. Nana no i $6,000 no ke alahakā o Kaihuaha, Waianae, Oahn. Na AffoMo, i $75fi00 i hale aaponi Teritore m» Hilo.

N'a Tow* f e hookaawalei* i $100 no ka Uko an* aku UJ.lt MeLeaa no ka oi wale aka o na dals i kakiia ako ao k«kabi aau aiaa i Hlo iaia. Na Sfaeldoi f i $6,000 no ke kakulu ana i awapo ma KalihiwaL