Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 8, 24 February 1911 — E PONO KE HOOMAHUAHUAIA KA UKU O NA KUMUKULA. [ARTICLE]

E PONO KE HOOMAHUAHUAIA KA UKU O NA KUMUKULA.

| E ka Kuokoa, Alolia e*»: K ] olooU mil o* ī k«kal&i nirra o*a &<» keia \ poonī&nao e kau se la ra&>£Q3 »®s k«>- < ca mar»ao weAew*k. | Ma ke Alakai Bulr»tsca puka pule v I laauari ia * i ike ibo ai i k«kahi maa j maeao i hoopakaia e pHi a&a i ka boo--1 pīi a<e j ka ukahana o na kamokala, air.f | Xa ma&ao o kekahi mau Luaamakaa; | eana e hoemi no i ka uku o ea komui kula. ih> ka Muku ka o na bora kaaa, ! i o na luea aa{?atti e loihi ko ia- ? koa nsau hora kaea. a e hoomahaahaaia ko iakoi aka. O ka \ra kupoao loa keia e hoomaikeike aku ai i ka lohulelm i ko'a ma d»o maiaaa o keia ninau. a i mea e ike mai ai aa- Lunamakaainana i kohoia iho nei i kekahi mao m«a aoo uui e pUi ana i na kimukula ame ko lakou hana. Ua oieio ae kekahi o na kamaaina kuonoono o ke kulanakanhaie o Honolulu j*nei: "Aole ke Terītore o Hawaii he wahi kuj*>no no na malihini o na aina e ame ko lakou ohana e noho ai ke ole ka oihana Hoonaauao," e lilo auanei ko lakoa poe keiki i poe auwana, a e kau mai auanei ka noho'na pegana maluna 0 ka aina. v O ka makuahine e noho ana ma ka home, a o ke kamukula ,e a'o ana i kana mau keiki ma ka halekula. ī\a like pu la»a. Ua hoopihaia oukou e na kanaka naauao o ka aina me na manao 01 kelakela o na hoomanao ana no ka oukou poe kumu i hoomanawanii pu me oukoo, iloko o ko oukou mau la oj»io. O ka uku i haawiia i na kumukula aole loa ia i lawa kupono no lakou, no na makahiki loihi o ka noho ana 0 kokahi mau kumu, ua hoemi mau ia k<» lakou uku, ina i ka ma'i e okiia ana. a ina o haule i kekahi manawa a hiki ole i ka hoike o na kumukula, e okiia ana no, mailoko ae o ka uku mahina 0 kekahi poe kumu ua haawi kokua lakou i na keiki ilihune i hiki ole i na makua ke uku no ka buke, papa kakau, pepa ame ka peni, aole o keia wale, aka ua hoolilo no ka ilihune, a nele i ka lole o kekahi poe kamalii, oia hoi ua hele mai i ke kula me ka lole nahaehae, hoolilo hou he mau dala no na pale puka aniani o ka halekula, tabu auau, kopa holoi no na keiki 'hoomaemne ole, balaki lauoho, kahi lauoho, ani* | ani ame na kawele. | Ma kahi he mau mpkahiki lehulehu 1 hala ae nei, ke waiho nei ka aie o kekahi poe makōa i kekahi mau kumukula me ka hookaa oleia. Mawaho ae 0 na hoolilo i hoikeia maluna ua haawi no na kumu i kekahi manawa he mau dala no ka malama ana i mau pnina hoolaulea no na haumana, oia hoi 1 kekahi mau la ano nui o ka makahiki. Aole hiki i na kumu ke ku nana | wale aku i na pilikia a lakou i ike ai mawaena o na keiki, a hoopalaleha i ke apo ana aku i kftka«ii manawa e hoohauoli ai i ka lakou poe haumana, no ka mea, o ka oihana hoonaauao a na Ku» mukula e hoomnnawan.ii nei. he makuahipe ia no ka lnhui. O na mea i hoikeia maluna ae, he mau mea hiki oleia ke hanaia ma na keena aupuni e ae, kahi hoi o na uku nunul, a ho mau mea no hoi i hana oloia malaila, a no ka mea, aole ia lakou ke kuleana, ka mana, ka ike, ka hooI manawanui e hapai ai i ke kulana ame i ka holomua o ka noho lahui ana, aka, | aia ia mau koikoi apau iloko o ka j punii hoomanawanui o na kumukula e noho ana me ka hoomanawanui mai Hawaii a Kauai. O ka manao ana o kekalū hoa a mau hoa o ka ahaolelo e hoemi i ka uku o na kumukula he hoailona ia o ko lakoa ike ole i ke kulana o ka oihana hoonaanao. Ke olelo hou nei au, he hiki loa i na keena aupuni o ke Teritore ke hoa pihaia me na linmhaua ik>ko o ka wa pokole, mamua o ka hiki ke hoopihaia ka hakahaka o na kumukula, ina lakou e haalele ana i ka hana iloko o ka mi nuke anw kh hora a lakou e makemake ai. Aole loa e hiki i na kanaka inu rama, piliwaiwai, aea wale, hoopunipuni aihue, molowa. hilinai oleia e ka lehu lehn ke noho i man kumukula. O ka hana a na kumukula e like me ia i ho ikeia ae la aole ia ma ke ano, he mea hana ano ole mainuli o ko lakou make make wale iho uo, aka, o ia iho la ke knlana ame ke ano o keia oihana a na kumu e hoomanawanni nei. Ke nei au i ka manao o bs Komi»ina o ka Papa Hoonaauao, ina < hoopiiia km uku o na kumukula, alaiia e loaa ana ke kulana maikai ae o ki hoonaauao ana. Mawaho aku o ke a'o ana i na haa wina i na kaamana kula, aia no na ku mukula aupam e auanao mna l na eba eha, a na makua i a'o ai i ka lakoi) poe keiki oia hoi oa ke ano kupono ol< nMioli, oia. hoi ke uo o ko kikoi noho home ana, na nele mao)e ma k« •no Kristiaoo, aka ma ke a&o nohe leaiea. noho huīkau. a koomaopopo ol< i ka lakon po« keiki, nolaila i k« wti mai «a feooUlo kekahi poo kum* i ke lakoo manawa ma k« kōkua aaa. ia la kou i ki n pilikia ma 1 ), aolaila, k« ike mai la oukou i ka nui ame ka laola o ka nooaoo o na kumukula « kiai poeo ana i k?» kalana o ka kakon poe kuMiloko bo »»* o keia hoomaaawa&ui o ea kuimakula ame ko lakon naaa ma oli ana i ka pono o ha'i, o ia iho la paha ka hana posw e luuaa ai • ka boemi i ka uku? Va oi aki no ka poeio o ks hoopan ae »o i ka oihana koonaauao. He po&e> i aa LoaamakaaiaaAa ka aa-

na ana i na nila a ka Papa i kau ai ! nialuna o ua Kumnkula, o kekahi o na j rula a ka papa i kau n>ai ai maluna 0 na kunmkula, inanao au aole Joa iie | pololei oia hoi ko ka papa hoonaauao I hoopa'i ana i na kumukula nia ka ho- i emi ana i ko lakou uk-i i ka wa o la- j kou © loaa ai i ka pilikia ma'i a haule k&kahi mau la a okoa paha, he pilikia maoli keia e hiki ole ai i na ; kumu ke alo ae, aka, he hewa nui nae i ia i ko ka papa hoonaauao manao a j hoemiia iho la kahi uku, ke mau nei j ka emi o ka ukuhana o kekahi mau kumu ma ia ano iho la a hiki i keia la, eia kekahi mau kumukula i noho loihi ma ka oihana ma na Ka j am« Kona no na makahiki he iwakalua a oi aku o kahi uku ua hanaia ma keia ano. I ka wa i loaa ai he palapala hoomaikai o ka papa ekahi i kekahi o keia poe kumu i ka wa i malamaia ai ka hoike kumu i ka makahiki i hala aku la, aole no i loaa ka hoopiiia ae o kahi uku. Ile mau makahiki i hala ae nei, j ua okiia ka uku o na kumu lie umi-ku- j nmmakahi pa-k<nieka, mailoko aku o ka ! *iku o na kumukula ma keia ano, ua j hiki i ka lehulehu ke ike mai ame na ! lunamakaainana i kohoia ke hooinaopo- j po mai i keia manao, ua uku na kumukula no ka waihona o ke aupuni mai- j loko aku o ko lakou uku bana i okiia 1 mea e hiki ai ke ukuia ka ukuhana ame na hoolilo o na keena hana o ke| aupuni, me ka loaa 010 he k j-e a ku-! halahala iloko o na kumukula no keia! 4iana oki uku a ke aupuni. j Malia paha ua ano huhewa ka 'u ka- j lai ana ma keia manao hope, aka kej hoike mai nei ia i ke koikoi maoli o na | hana hoohaahaa i hanaia aku i na ku- j mukula, ke ole no au e kuhihewa, ua j hoopukaia ae kekahi'manao hoemi uk ī! 0 na kumukula e kekahi o na* lunama-1 kaainana i ke kau i hala, i mea ka e: haalele mai ai ?kekahi poekumu haole: 1 ka hana, pehea la e hiki ai aole i ka ! ahaolelo ka mana © kau mai ai i ka j ukn o kela ame keia kumukula aia noj ia inana itv lakou nei ma ae, o ka uku j no o ka haoie ke hoopiiia ae ana, a i' ko ke kanaka Hawaii e oki mau ia ana ' no. , ; E aa anei na Luuamakaainana noo- < noo laula e koiuo pi aku ka ahaoielo | iloko o na hana oki uku o na knmukula! a he hana maikai anei ia a na lunama-' kaainana e hana ait , ! Aole o'u hoahewa eo ka hoopii ia ae t o'ka uku o na luna aupuni e lik-o no' hoi me na lunamakaainana i hooikaika! ai e koomahuahua ia ko lakou uku o' ke kau. aka, be bana hilahila ole ina [ oli ka hoemi ana ika ona kumu-1 kula ka poe i haawi i ko laieou ikaika] apau no ka poao ame ka holomua o ka! lahui iloko o ka oihana hoonaanao, ke' hooiilo nui nei sa kamxikula i ko lakou ! manawa ame ko lakoa xuan hooikaiki '* ana e liio ka lakou poe keiki i poe i' hoooaauao maikaiia ma ke aoo knlana. Kii&iano, a ke komo pu ako aei lakou [ ma keia mahele aao nui o ka noho'na! Kriatiaao me ka poe naauao a kupono' o ka aina. | MAKAAIXAXA AMEKIKA OUIO.