Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 11, 17 March 1911 — NA HU'I O KA RUMATIKA. [ARTICLE]

NA HU'I O KA RUMATIKA.

I U maun « loaa ai 06 I k* rumatika m* kou wa«M t i ol« at U poU e ka w«wie, e k»i kok« i ki Laau Hawo a Oitinb«rlaiß, « I©** koke auaoei i? ». ka , ko ! l tf , ? a ® e k * Wwawe. He uuku loa kaki kumokuai No keaha mai koa mea e i*oko amre ait £i» ke koul» ><i » k« po« kiui In. ,0,- o * L X LW, u «kSr»«

he hoakaka ko xb KOEELA. J I ka Pere«id?na o k* Pap* Ola Terito«\ Me k* mah*lo: I kulike *i me» 1 ! kmu «oi o ka ia 7 iho nei, ua lo*a i* *« I ka k.mohano o ka wniko an* *ku i ka f hoakiLk* malalo iho aei* * pili an* i| na aao o ka aAOMO o k* m* 'i Korel* Asi*. aine ke *no o ka lele aaa o k* | ma'i ma ke aao o ka oili ana ae nei j i keia man*w*. j O k* hookumui* *n* m*i o d* me* j p**hnna o ke korel* o i* kek*ki o n* { me* iino nii lo* i ikeia m* k* huli po-1 no ana 1 ke *bo o ka ma'i. He hiki- . w*w* lo« n*e k* pepehi *b* īb* ei kaui* *ku m* k*hi aaa o 150 degere | P. bc> 30 minake, * e hikiw*we auaaei. ka kehee aaa ißa e hookomoia aku an* iloko o ka wai wela. E lilo pu. *b* oo hoi i* i me* ole ke hpokoaoi* i iloko o ka wai akika. | O ka uiu asa ae o n* anoano o ka | m*"i malolo no ia o b* me* wai» a i I ole w*hi k*w*-u p*h*, *k* he me* kiki bo aae ia ke la#eia *ku m* o k* lim* 1* * i ole o k* lole p*h*, a i ka »anava e komo *ku *i m* kek*hi wahi kupoao loa, e hoomaka mai auane» ka Bui ana. He hikiwawe loa k* p*hol* ana o na aaoano o ka ma'i korela. Ua hiki loa ke loaa mai he mau milioaa anoano mailoko mai o kekahi wahi iloko o n* hor* he iw*k*lu*-kum*-|m*ha. U* hookahuaia k* hiki ke hool*h*i* ; k* rff*'i m*lun* o n* mahele ekolu: o ; ia ke *no o k* hooh*n* ana a kekahi) tuea, ka huin* o na kumu i ala mai ai | I k* «noano *me ke koikoi o ke *bo o { Ike kumu i ala mai ai ka ma'i. Noj ka hoohalikelike ana ua loaa mai ka pilikia i kekahi kanaka mamuli o ka I inoino o ka opu, no ka maikai ole mai ■ ia o na meaai, * i ole mamuli mai pah* | o ka inu nui ana i ka waion*, he oi *e j kona maalahi o ka loaa ana i ka m* i | j munu* ae o k* poe m*ikai o ko la-1 koi waihona ai. Ua olelo ae kekahi poe i loaa na ike maopopo, ua lawa )oa ka hiki ana i na opu i loaa na mea-1 I ai maikai ke pepehi i na anoano ma *i. j | Xo na mea e pili ana i ka ma'i i ! laha ae n*?i ame ke kumu o kon* hoe* ana mai, ua hiki wale no ia *u ke waiho aku i kekahi mau mea oiaio ka* kaikahi. O ka hapanui m* ka hoemi ana. He elua la inahopo iho oka puk* ana ae o ka ma'i mua, ua hookaawale au i na anoano o ka ma'i Korela Asia j mat ka loko mai iwaena o kahi o ka nia'i oka oili ana ae. Q ka mea mao]>opo loa, na mua ki korela iloko o kela wai mamua ae o ka laha ana 0 ke korela, aka o ka ua nui o ka ana iho i ka pile aku mamua, ke kumu nui o ke ala ana mai o kela ma'i, a i ole ua loaa pololei mai no kela loko i ka ma'i ma ke ano holo pololei, ma ke ano ua holo aku paha kekahi mau mea maikai ole ilaila ma o ka laweia ana aku e ka wai o na wahi ponoi e ku kokoke mai an^ Ua oili ae ka ma ? i hope o keia ano 1 ka makahiki 1895. O keia ma'i hou hoi o ka oili ana ae nei ia e ma- j naoia, ua laha mai kela manawa mua mai, aka ua loaa mai ia mamuli o na j anoano i hookomoia mai. Iloko o ke'ia i manawa, a i ole iloko paha o na mahina ekolu i hala ae nei, ua ikeia ka puka ana ae o ke korela ma na wahi j ekolu o lapana; ma na wahi he iwaka-, lua-kumamawalu ma Rusia, a ma na I wahi eha ma ka aoao hema o Pilipioe. 0 na aioa a'u o ka olelo ana lae nei, mailaila mai e loaa nui nei na lima- j hana no keia mau mokupuni, a mai ke* kahi mai o kela poe i loaa mai ai ka anoano o ke korela. Aia no paha ka ma'i iloko o ke kino kahi i waiho ai, no ka mea ina ma kekahi ano okoa ae, ina ua lilō na anoano o ka ma'i i mea hoolaha aku, e hikiwawe loa ai ka laha ana maanei nei. Oiai aole i laha akea ka oili ana ae nei o ka ma'i i ikeia o keia manawa, nolaiia aole i loaa kela ame keia ano ai a na kanaka e ai nei, nolaila ua lawe maoliia no ka ma'i e na kanaka mai kekahi wahi a i kekahi. No ka noonoo ana hoi i ka hikiwawe o ka ulu nui ana o na anoano ma*i, ua hiki wale no ia ke hoomaopopoia me ka maalahi loa o ka maalahi o ka hiki ana o ke* kahi anoano ke komo iloko o ka poi a 1 ole iloko paha o ka pakeke wai, e lilo ana ia i kumu no ka hoopilikia mai iloko o na hora he iwakalua-kumamaha. He niea maalahi loa ka ulu ana o ka anoano o ka ma'i maluna o ka iliwai 0 kahi i loaa i ka ma'i, o ka oi loa aku o ka mea wai. Nolaila o ka mea e loaa mua ana i ka ma'i mai ka ai mai i loaa i ka ma 'i, be oi ae ana kona poino ma o ka loaa ana iaia o ka heluna nui o na anoano o ulu mai ai ka ma'i mamua o ka poe e ai aku ana i ua ai hookahi Ia mahope mai. He ma'i hoopilikia a hoopoino ke korela. Aia ka waiawa iloko o na anoano, a hoea wale mai i keia manawa, aole he laau i ikeia i hiki ke hopau ae 1 ke kumu o kahi i plli aku ai na ano* ano o ka ma'i iloko o ka opu. In* i hoike kokeia mai na ma'i korela a* pau loa i na kauka kaulana e hiki ana ke hoemiia mai ka heluna make a hiki maw&ena o ke 45 * ke 50 p*-kenek*. Aole wale ua hoemiia mai ka heluna make, aka ua hoemi puia mai ka nui o na ma'i, ma o ka haawi ana aku i na akena o ka Papa Ola he manawa lawa pono no ka hoomaemae ana i n* p*hale mamua o ka pahola loa ana ae o k* ma'i. O ka averika make ma na ma'i nunui aia no ia ma kahi o ke 75 pa-keneka. Mamuli oka hoonaauao ana aku i na kanaka e hoike koke mai i na ma'i, ka mea i hoemiia mai ai ka aui o na make ma Manila a hiki i ke 58 pa-keneka. No na mea e pili ana i ke pale ana aku i ka laha ana o ka ma'i, o ka't> wale no e hooi* *ku ai, o ia no na me* a ka Papa Ola i hoike mua akn ai: o ia hoi e hoomaemae. £ makaala lo* i n* lima. Owau iho no, Me ka oiaio, (Kaknuinoaia) M. T. CLEOO, Kokua o ka Hale Inii no ka Ma'i Le pera. U. 8. P. H. & M. H. 8.