Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 11, 17 March 1911 — HE MOOLELO NO BABARIKO KA MALIHINI A I OLE Na OKana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO BABARIKO KA MALIHINI A I OLE Na OKana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKCXA 1. I ka hoihoi ana aku i na hooinanao ana ihope i na kem-kulia li - \iiin-kuinamaha i hala ae nei. e ikela no auanei, ua pii ae ke kulauakauhale o Milana ma ke ano o kekahi ia o na kulanakanhale puokela maloko o ltalia, kahi o na kanaka ikaika a kaulana i oili iiiai ai iloko o ia mau la, a i ku'i aku ai hoi kona kaulana apuni ke ao holookoa, aole ma ka nui o kona mahaloia, aka mamuli pu kekahi o ke kauia o ka weli e na kulanakauhale e ae. E ku ana o Milana ma ke ano he kulanakauhale poo ia no Lomabad(\ a i noho mana aku hoi maluna o kekahi mau kulana kauhale e ae he ugii-kumamaono, oiai nae i na la mamua aku. he nohona kuokoa ko lakou no lakou iho eia nae ma ka manawa e h»>olauuaia aku nei keia moolelo imua o ko ke Kuokoa poe heluhelu, ua kaa mai lakou apau malalo o ka hoomalu ana a kela kulanakauhale hookahi, a o kekahi no ia o na kumu o kona kaulana ana. Iloko nae o kekahi mau makahiki lehulehu, aole i loaa ka noihoua oluolu an;* i na kanaka e noho ana maloko o kela~kulauakauhalo, mamuli o ke paonioni mauia o kona noho alii e kekahi mau maiia nui elua, aka i keia manawa nae a kakou e ike nei iaia, ua kaa aku kona hoomalu ana malalo o ke koko alii o Vikona, mamuli o ka haawipio wale ana mai o kekahi mau hanauna i kuleana i ka noho alii a koe ka mamo a Pela Toa. Ua liookiekieia ae o llanalm o ka ohana o Vikona ma kona lilo ana i inoi nana e rula ana i ka hooponopono aupuni ana, a ua lilo oia i kanaka mana nui e hiki ole ai i kona'mau enemi ke ku-e aku iaia. Va hele aku kona mana ma ka loa ame ka laula o ka aina, a e lilo ana i mea akaaka nana, ke loheia na inanao ku-e e hoalaia mai ana i kona noho aupuni ana, nie he mea la oia hookahi wale iho jio ka moi ma ka honua holookoa, a he oiaio no ia kaena ana pela, no ka mea ua kau aku na maka o na kanaka kaulana inaluna ona, me ka inahalo no kana hookele aupuni ana, a ua haaluhi hoi kona niau enemi maloko o ko lakou mau kamaa buti. O ka nalo ana aku 110 ia o na kukuna wena o ka la ina kekalii aoao o ke kulanakauhale o Milana, a e kau iho ana ke ano liula o ke ahiahi maluna o ua kulanakauliale kaulaua la, aia hoi maloko 0 kekahi o na keena o ka halealii, e ku ana kekahi kanaka kino ioihi, a koua oiwi kino e hoike okoa mai ana, aole oia he lola na ke 'lii, aka oia kekahi o na kanaka e kauia ai ka'weli e ka poe apau e halawai aku aua me ia, a e lilo ana hoi oia i mea nui na kakou e kamailio ai, He mau pooliiwi kihikihi kona, e like me ke ano o na kanaka ikaika o Hawaii nei mamua, e like paha me Kuhaupio, ka mea i kaulana iloko o kona mau la. E luhe ana kona mau owili lauoho maluna o kona mau poohiwi, pela hoi kona umiumi loihi e kilepalepa ana ma ka aoao o kona papalina, e uele ole ai ka haawi ana aku o kekahi mea i kaua mau mahalo kiekie ana no ke kulana hiehie o ua kanaka la. E komo ana oia i kekahi lolewawae ekekei, e like me na lole 1 maa i ke komoia e na kanaka o ia aiau makahiki, me na kākini nilika ma kona mau wawae, a e aaliu aua hoi i kekahi koloka nui maluna o kona kua. Ma kona a-i e lei ana oia i kekahi lei gula, a ina kekahi kaula e lewalewa ana iuamua pouo o kona umauma, e paa ana ke sila oihana o ke aupuui, e hoike mai ana i ka hoailona moi o Lomahaile. Ma na manawa apau e loaa ai na noonoo nui aua i kela kanaka, e paa mau ana oia i kela sila maloko o kona lima, a ma kona aoao hoi. e kikepa ana kaua pahikaua nui, i kinohiuoliiia me na wai gula, e kau ai ka weli ke ike ia aku iloko o ka lima o kona haku. O ke kanaka a kakou i hoomaopopo ae la i kona ano, oia no 0 !*»anaba Vikona, ke iluke o Milana, oiai nae ma kona kulana maoli, oia no ka mea e noho j>oo ana no ke aupuni mamuli o kona koi ana i kela kulana ma ke koko. aole no ka pololei maoli o kana koi, aka inaiuuli o ka nui o kona mana ame ka ikaika e hiki ole ai i kekahi mau kaukaualii ke koi inai i ko lakou i*mo. O ke keena a ua (luke nei e ku ana, ua hoonaniia ia me na lako like ole, e like me ke ano mau o na halealii, a he mau manawa lehulehu kana o ka holoholo ana maloko o kela kt>ena, a hiki i kona ku honua ana iho iwaena konu, e like ine ia a kakou e hoomaopopo aku nei iaia. Oiai nae oia e ku niaiie la me ka paue leo ole, aia kekahi o kona mau lima ke kau la ma kekahi kii nui e lewalewa mai ana ma ka paia, nie lie mea la uae e hoolohe ana i ka hamumu mai o kekahi niau leo wahine ma kekahi keena okoa aku. Aia mahuiu o kona helehelena kekahi nauaina kaumaha, a ke puliki la lioi kekahi lima ona i ke sila oihana e lewalewa iho ana mamua o koua umiuwii, a mahope o kona hoolohe ana no kekahi īuau minuke i kela hamuiuu mai o na leo o kekahi iuau mea, ua pale ae la"oia i ka pa-ku e paie ana i na keena a elua, a komo aku la no ka hui pu ana me kekahi mau wahine elua e noho mai ana mahma o ko laua mau noho. 0 ka mea oo o ua mau wahiue la. oia o Oila, ka wahine mare a \>anaba nona na makahiki ma kahi o ke kanaha-kumamawalu, a iloko uo uae o ia ano oo ke nana aku, aia no ka wahine u'i maluna ona, i oi loa aku paha kona u'i iloko o kona mau la opio. He wahine kanemake o\a ma kona manawa o ka mare ana mai me Banaba, oiai o kaua kane miia, o ia no ke keikialii o Verona; he wahine i loaa na manao paa ame na mauao koa, v me ke aloha pu hoi i na mea apau i kamaaina iaia. 0 kona kokoolua ilio, he kaikamahine opiopio wale no oia, aole 1 piha na makahiki he iwakalua, aka mamali o ke kulike loa o kona heloheleua n\e ka Me Oila, aole e hiki i kekahi ke hoohewahewa «ku iaia; no ka mea he makuahine a he kaikamahine ko iaua mau kulaua \wkai. 1 ka hookuku ana nae i ka helehelena o ka makuahine me kana kaikamahiue, he oi ae ka wahine u'i o ke kaikamahine, mamuli }*aha o kona opiopio, a ua piha hoi kona mau ano apau me ka olu"la auie ka waipahe, me kona aloha i ka poe apau ana i kamaaina a pela pu hoi i kona mau makua» He kaikamaliine oia na ke kane mua a kona makoahine, aka aa aloha aku no nae olJanaba iaia, ine he keiki ponoi la. o ia aloha »ae aole ia i laweia aku e kela kaikamahine, me he aloha la no ko"a inakuakaue pouoi. I ka makuahiue ame kana kaikamahine o ka ike ana mai i ke k«>mo ana aku a ke I>uke, ua hoike mai la ko laua mau helehelena 1 ka maka'u ame ka wiwo, no ka mea aia maluna o na maka o Ban«'U»a kekahi hiona e nele ole ai no ke komohia ana aku o ka weli "o M'kahi hana e hoea mai ana. Ku malie iho !a o Ilanabii ona komo ana aku ana a ike aku I la » kami wahine ame ke kaikamahine, alaiia ua hoopuka aku la ■ inuia o laua i keia mau olelo i ka i aua aku: I "Auhea oe e Oila kuu wahine, mai kapa mai oe ia*u i ke ko*

|mo hokai wale ana mai e kahamaha i ka olaa mao olelo. aka eae mamuii o ko*o lohe ana mai aei i kekahi iuao olelo a olaa. ka mea uana i koao mai ia'u e hele koke uiai e ike ia oe. Aole anei i kamailio aku nei ia Julia no oa uiea e pili ana ia Palakiko l>ela ToaT* "Ua hoike aku nei au iaia e pili ana nona," wahi a ka wahine me kona huli pono ana mat imua o kana kane. A heaha kau mea o ka hoike ana aku nei iaia?" i poha hou aku ai ka leo o Banaba me ke koikoi. "Heaha kou kuleana e ninau mai ai ia'u ia mea, o kou komo hokai wale ana mai e hoolohe i na oleio huna e kamailioia ana e maua, ua hoike mai oe i kou kulana keonimana ole." "Ke ae aku nei au ia kumu hoahewa au e kuu wahine ia'u, aka, ma na mea e pili ana i kekahi o na ohana o Deta Toa, aole loa he pono ia oe lte huna mai ia'u aku. Aole ioa o'u makemake e hoolohe i ka olua mau olelo e kamailio ana mawaena iho o olua, aka ia'a nae o ke kaalo ana ae maloko o keia keeni nni, ua ku iho la au no ka noonoo nui ana, e pili ana i ke ku~e ana mai o ka Pope o Roma i ko'a mana, a ia wa au i lohe pono ai i kou ieo e ninau aku ana ia Julia. a pela hoi me kona leo o ka pane ana mai ia oe, a ua pa pono mai ka hapanui o ka olua mau oielo maluna o kuu mau pepeiao me he hamare la e paku'iku'i mai ana i knu poo. "Malia paha ua kuhihewa loa ka lohe a ko'u mau |>epeiao, a ua kuhihewa pu hoi i ke ano o ka olua mea e kainaiiio ana. a oiai hoi ua hoike mai nei oe i ko olua kamaiiio ana no Palakiko Uela Toa r nolaila ke ninau aku nei au ia oe no ka lua o ka nianawa, e hoike mai oe ia'u i ke ano o ka olua mau ea e kamaiiio ana?" "E kipaku koke aku kaua i ke kaikamahine e hoi e hiamoe, a aia kaua a noho kokooiua iho, alaiia e hoike aku auanei au i na mea apau au e koi mai nei ia'u. TT "Aoie o'u manao he mea maikai ke kipaku ana aku ia Juiia e ihoi e hiamoe i keia manawa, no ka mea oia kekahi i komo pu iioko o na mea a'u e makemake nei; nolaiia heaha ka olua man mea e kamailio ana?" Ua hala okoa he manawa no ('ila e noonoo ai mamua o kona pane ana aku i ka mea a kana kane e koi loa mai nei iaia e hoike aku, a i kekahi maiiawa no hoi e nana aku ana oia i na maka o kana kaikamahine, a e hiolo mai ma\i waiuiaka i kekahi manawa, aka no ka hooko ana mai nae i ka makc>make o kana kane, ua hoomaka mai ia oia e kamaiiio i ka i ana niai: "Ua ike no oe e kuu kane, a haku alii hoi, a makua no hoi o ka lei a kaua, aole loa he kanaka i iUoha aku i ka kaua kaikamahine e like la me Palakiko/' alaiia hooki koke iho ia o Cila i kanakamailio ana mai no ke kakai ana, healia hou aku ana ia ka pane a kana kane, ke lohe i kela mau olelo ana. U E hoomau aku i kau kamailio ana mai," wahi ake duke me ka pupuku ana ae o kona ku'einaka. e like me na kanaka i hoihoi ole e iohe i ka' niea i kuiike ole me ko lakou mau maiiao. "Aole no hoi oe i hoohewahewa i kuu kane i ke komohia ana oke alolia iloko o Julia no keia kanaka opio. Mai ko iaua manawa kamaiii mai, kela manawa a lana e paaui iike ana, aole i neie ke aioha ana aku o kekahi i kekahi aka nae e like nie ka pii mahuahua ana ae o ko laua mau kino a lilo o Julia i keia la i kaikamahine huapaia. pela hoi nie I'alakiko i pii ae ai a iiio i kauaka opio koa, peia no ka pii pu ana mai o ko laua aioha. a hiki i ke kolo maoli ana o ke aa iloko o ko laua mau puuwai pakahi e hiki ole ai ke uhukiia ae me ka niaalahi. "Iloko o kekahi mau makahiki lehulehu i iiaia ae nei, kela mau makahiki a'u e noiio hookaiii ana me ka'u kaikamahine, aole hej niea e ae e īuaaioalo inau niai ana iniua o ko maua aio, aka o Pala-; kiko no ia, a e piii mau mai ana oia me ka'u kaikamahine ma kana mau wahi apau e liele ai, a ua ike inaoli no au, ua aiolia aku laua ia iaua iho me ko laua ikaika apau, he haawina hoi au i ike oie ai mamua o ko kii ana ae ia'u i wahiue nau, a lawe nmi no ka nolio ana nia keia honie i maiihini i ko'u inau maka. "Iloko no o ia inau makahiki, i nonoi maoli mai ai o Palakiko 1 ka lima o ka'u kaikamahine e liaawi aku au i waliine mare nana, a o ka'u pane, o ka haawi ana aku iaia, e kakali maiie oia peia a hiki i ka liala ana iie mau makahiki liou, no ko'u īuanao no hoi, aia lie mau mea lehulehu e pono ai e loaa ia Julia mamua ae o kona iilo ana aku i waliine na kela kanaka opio. j <k He oiaio ua haawi aku au i ka'u mau īuahalo kiekie ana ia Palakiko, mainuli o ko'u ike ana. he kanaka opio oia i pilia me na ano maikai iie nni, he kanaka i makee i na mea oiaio waie no, a ua piiia oia me ka oiuolu me ka waipahe, a o kona aioha. ua like pu ia me ka niaemae o na iani. Ua ike pu no hoi au iloko oia manawa hookahi. ua haawi aku ka'u kaikamahine i kona aioha no kela kanaka opio. a no ko'u ike ana ia mau ano apau, i haaiwi aku ai au i kuu ae iiiuia o Palakiko, e noi hou mai oia i ka liina o ka'u kaikamahine iloko o ka manawa kupono. "Ua hala aku la na makahiki a'u o ka iioike ana aku ia Palakibo o kona manawa ia e liele hou mai ai e noi ia'u no ka lima o Julia, a ua pii ae no hoi ke kaikamahine a kaua a liio I wahine u'i e haaheo ai kaua i kona ano, a ua hoea mai o Palakiko a ninau mai ia'u, ina paha ua lioomanao au i ka'u hoohiki o ka haawi ana aku iaia." "Alaila ua hoea mai anei oia maloko o kuu hale nei??" i puoho mai ai ke duke me ka leo okalakala. "Ae, ia nei mai oia ma neliinei aku la." f Ta lioea mai anei oia ma kuu manawa o ke kaawale ana aku ma kekahi wahi?" na hoea mai oia. aole mainuli o kona ike ana ua haia aku oe no kekahi wahi, aka ua liiki mai oia me kona inanao no e loaa mai ana oe iaia me maua pu." "A pehea o ka inanao nui anei o ia hoea ana mai ana, no ke noi ana mai no ia i ka lima o kau kaikamahine e lilo aku i wahine mare nana no ka lua o ka manawa?" "Ae, o ka manao nui wale no ia o kana huakai o ka hoea ana mai." "A heaha aku kau pane i haawi aku ai iaia?" "Ua haawi aku an i kuu ae ma na ano apau, no ka mea ua hiki mai i ka manawa e hookoia ai ka'u hoohiki, na ike au ua hiki ia laua ke malaina no laua iho. n "Aole anei oia i ninau mai no'u, me ka manao owau kekahi mea i kuleana ma ka misiona ana o ka hoea ana mai?" "Aole oia i ninau iki mai i kekahi mea e pili ana ia oe.~ "A heaha iho ia kou manao no ia ninau ole ana mai ona ia'u?" "Ua manao au, ua ike no oia, aole oe e haawi aku ana i kou ae e lilo o Julia i wahine nana, aka owau nae ka i oleli aku iaia. aole ou kuleana e ke'ake'a mai ai i kona makemake, oiai he hana hoehaelia wale «o ia ia Jutta, e lilo ai i mea maikal ole i kona noonoo a ku a ma'i maoii." "Hat hal Ua aa anei oe e hoike aku ia'ia pela?" I liakaiia no a pau pono aku kela mau huaolelo i ka hoopukaia aku e ke duke, o kona ku koke ae la no ia iluna, me ka hoioholo ana me na kaina wawae kanmaha, e hoopahupahu ana malnna o ka papahele aia hoi kona Hma akau e paa ana i ke wla e lewalewa ana mamua o kona umauina, oiai hoi kona lima hema e paa ana inaluna o ke kuau o kana pahikana, oiai hoi kona mau maka e hulili mai ana me ka huhu, a e aaki ana hoi kona mao ku'i, e kaa ai ka weli i kana wahine ame ka laua kaikamahioe e nana aku nei iaia. Aia ka wahine me ke kaikamahine ke nana aku la me na manao pilihua» no ka mea mamuli o ko iaua kamaaina i na ano apau o ke duke Banaba, ua maopopo loa, e hiki mai ana ka manawa e iii mai ai kona huhu maiuna o lana a elua, aka he kakali la nae laua o ka hoea mai o ia manawa. (Aole i pa«.)