Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 14, 7 April 1911 — HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKL'NA 11. "Ke maopopo la ia*u kou mau manao apau, a o ka'u wale no e i aku nei ia oe. o ia kou hoomakaukau man ana ma kou aoao, i hiki mai hoi palm ia i kahi o kau hana aole a kaua hoj>ohopo hou ana ;»ku no ko kiiua ku i kahi o ka lioka." "Aole au hujK>hopo ana no ia mea, na*u e makaala aku ma ko'u aoao'. aka jK'hea nae kou mauao no kela mau hoaloha o kaua ma St. I »onado, he hop<jhopo an«*i kekahi no lakou? He mau mea paaliana e ae no kekahi a'u i makemake ai e hoohana aku, eia nae aia nu a pahu'a kekahi mau hhna mua a'u o ka hoolala ana ma ia ano wale no e inii hou ia aku ai he mau alahele e ae e hoohanaia ai lak»>u. M \ Me he mea la ua olokaaia akn kekahi pohaku nui mai ka nooaku o ua Anakalea la mamuli o kela ui ana mai o ke duke e pili iina ia St. I>onado, ua i koke aku la oia i ka pane ana aku: 4 Ta poina loaisf au no I)onailo. Mamuli paha o ko'u lilo ana i Kri?<tiano ke kumu o ko'u noonoo ole, aka eia lakou apau ma kahi .• maluhia ai. E haawi mai i kumu hoopii i hana ponoia e oe, na'u aku ke koena o na hana, a ke hoea ka hoi kela makuika maloko o kHa wahi paa, o ka puu ana no ia o kona ike ana i ka malamalama o ka lai a o ke ko ana no hoi ia o ko makemake e kuu haku. . "Lle oiaio hoi ia an o ka olelo ana mai nei no Donado, o kahi loa kela a'u e lawe aku ai i ka makuika a hoopaa, a ua kamaaina 110 hoi oe i ka'mea nana e malama mai nei kela wahi, oia kekahi o ko kaua mau hoaloha e ku-e ole mai ai oia i kekahi hana ano nui a ? u e waiho aku ai iloko o kona maū lima." u Alaila ma keia wahi iho la pau ka kaua noonoo ana no kahi a kela makuika e liele aku ai no kona hoopaahaoia, o kela ae la kahi oi loa o ka pono mamua o kahi a kana o ka noonoo mua ana. E ku makaukau mau oe nou ilio i na wa apau. a aia hoi a loaa ke kauoha moi ia'u aku, o kou wa auanei ia e hooko aku ai i na kumn apau i wahi 110 kela kanaka opio e pilikia ai ia kaua. Ke pokeia, ka hoi kela lala mai ka hale mai o Dela Toa, o ka hoea ana mai no ia i ka manawa a'u e ike ai i ka maha, a e hauoli ai no hoi ka noho ana o ko'u ohana." "Mai hopohopo iki oe i kekahi mea nia ko'u aoao. oiai ua kaīua.iina no oe i ko'u ano, owai auanei kekahi kanaka hooko kauolia }K>lolei e like la me a'u nei? v a me kela mau olelo hope i haalele mai ai ka Makua Anakalea i ke duke a hoi aku a 110 kona wahi mau, me ke kakali ana hoi o ka hoea mai i ka manawa ana e hooko aku ai i kekahi liana ano nui no ka pono o kona haku. Ia noho hookahi hou ana iho o Banaba maliope o ke paniia ana inni o ka puka o kona keena mehameha a paa, he hookahi no mea II ui e hana la iloko o kona noonoo, o ia no ka hauoli mamuli o ka loaa ana iaia lie alahele maalahi e kaieliu aku ai ia I'alakiko Dela Toa niai ka houua aku, u e hoohoka aku hoi i ka makemake o Julia e īuai'e.aku me kela kanaka i ku-e loa i kona noonoo. Xo kekahi mau uiakahiki loihi i hala ai*, oiai oia e noho mana ,uua maluna o Milana holookoa, lie hookahi wale iio mea nana i aku i ka maka'u mahina ona. o ia no ka ohana Dela Toa, 11h* kona makemake e loaa aku he. mau kumu e hoopuelni liiliiia ai kela ohana, eia nae aole he alahele maopopo aua i ike ai he liiki iaia ke hana aku, koe .wale no ke kakali maliīe ana. a me ka uumi malie ana i kona mau manao iloko, a hiki mai i ka wa kupono e loaa ai he nmu kumu hoohalahala no kela ohana, e like me keia ana o ke kukakuka ana me Anakalea, Aole no hoi e kala kaliiko i loaa aku ai ka ike ia Banaba, aia na maka o ka ohaua l)ela Toa ke kau mau mai la maluna o ka noho alii o Milana ma ke ano o lakou ke kuleana i ua noho la, ken- wiile iio nae ka hiki ole ia lakou ke kaili. aku mai ka inea e hoomalu uei i keia manawa, a i ka houluulu ana o kela mau mea a elua, ua lawa maoli ia e hoopiolokeia aku ai ka noonoo o Bannl>a, a i hooi loaia aku hoi i kona ike ana, ua aloha aku kana kaikaniahine i ke k* iki a kona neini. Ke Rho aku la ka la ma kekahi aoao o ka poepoe honua i kela uianawa a ua duke nei e noho ana maloko o kona keena, a i ka uhi ana mai o ka malu jh) ua hoi mai la oia nuiloko o ke keena heluhelu buke. a malaila oia i noke iho ai i ke kakau i kekahi mau palapala, a oiai inu ka olelo I#atina kana o ke kakau ana, he hookahi wale no maopopo i ka mea kakau, o ia no ka ike mauia ana o ka iuoa o Palakiko Dela Toa e kau ana ma ua mau palapala la. MOKUNA 111. \ Ma kekahi kakahiaka ae o kela hi mua a ke Duke q ke kukakuka ana me Anakalea no ka laua papa hana i wahi e pilikia ai o Palakiko Dela Toa. aia kekahi kanaka o ke kipa ana aku no kahi <> ke duke mainua ae o ka wehewehe ana ae o kaiao. a oiai aole i ala inar ke duke i kela nianawa. nolaila he hookahi no ana hana, o i;v ka holoholo ana iluna o ka lauai, me ke kakali ana o kona ike aku i ka huku nona ka halealii. Oia kekahi o na kanaka kino nui, a e aahu ana hoi oia i kekahi inau lole kumukuai nui, he niau lole hoi i kinohinohiia me na wai jiula. a aia lu>i ma kona niau mananianalima, e anapn mai ana na jK>haku daimana. e komo iho ai no ka hoomaoe ana iloko o ka uiea heluhelu. oia kekahi o na waiwai a kuonoono maloko o ka aina o Milana. He lauoho eleele apiipii kona, me na umiumi i hanaia a miomio. a ke naua aku iaia mai kahi mamao mai, aole ,e nele ana ke kolio ana iho o ka mea e ike aku ana iaia, oia kekahi o na kanaka » > a kilakila o kona kulaua. v I ka manawu nae e kokoke mai ai ua kanaka la ta oe e ka mea Mulielu. e ikeia aku ana kekahi mau ano maluua o kona heleheleua, a i lilo hoi i mau mea lm]Hila ae i kona n i. O kona īlhi. na iho mai ia a kokoke e hala malalo o ka lehelehe luna, a pela h«»i ke kapakahi o kona anwae, a na kn paa i ka umiumi i huna <iku i ka paewa o ka pilina i ka nihoniho. Aia hoi ma kona ku'emaka ka hiohiona o ke koa ame ka wiwo°K\ aka ua hele nae ia a keokeo pu, me he mea la ua i)ele i ke koko, il i ka hooholo loa ana mai t ke kilolii ana ma kona mau paptilina, me he mea la ua piha i ke puauuanu me ka nele pu i ke koko. me he mea la ua huHhu'i ke koko o kona punwai. O ka inoa o keia knnaka a kakou e ike ae la, oia no o Kauna Makao U>i*endo. ke kanaka a ke Duke Banaba i makemake ai e ho<v mare akn me ka lauā kaikamahine. He kanaka oia o ke kulaua koa oiaio ke nana aku, aka nae o •a kulana koa, aole ia nmmuli o ka haawina i loaa maoli iaia ma koua ano o ka hauaia ana inai, e like me kekahi poe naita e JBe, aka mamuli wale mai no ia o kona maka'u I ka mea e noho poo ae ana ona, a ma kekahi olelo ana ae hoi, be kanaka oia i piha me h°be wale ame ka hookamani. Aia ua Lorendo la ke holoholo la maluna o k& laaai akea o ka

Ikaiealii, nie ka wehe ana ae hoir i kouā kuka lolhi a waiho aku la! maluna o kekahi noho a no kekahi maa manawa lehnlehu kana | holoholo ana inka a i kai. na lohe la oia i ka nakeke maloko j 0 ka nialapua. a ia wa oia i huli ino ae ai a kaaiono j»ono aku Ui |kana nana ana ma kela wahi o ana o ka lohe ana. a o' [ kana uiea i ike aku ai, o k\ no ka pulelo ana ae o ka lole o kekahi! wahine T koe aku nae kona ana ika helehelena oka mea oona ka iole. oiai na paa toa i na menkanu. Ua hookokoke loa akn la nae oia ma kahi e kokoke aku la i i kahi o ka nakeke ana o ka lohe ana aku. lue kona manao e ike aku ; i ka mea nona ka lole o ka pulelo ana ae, u i;i wa i iohe aku ai oia 1 ka hamumu mai o kekahi mau leo, a lohe moakaka loa aku la oia i ke kamailio ana aku o Julia a pela hoi ka pane ana mai o kekahi mea i kana mau mea o ke kamailio ana aku. Akahi no a maopopo ia Lorendo, aole ka kela he man mea e aku, aka o Jutia no ia me Palakiko Dela Toa, a pii koke mai la no ke okaikai o ua kanna nei, no keia loaa pono ana aku iaia o ke kai kamahine a kona haku e kamailio malu ana me kekahl kanaka i noho enemiia e lakou apau. O ka manao mua o ka oili ana ae iloko o IxMpendo. o ia no kona hoike okoa ana mai iaia iho imua o Palakiko Dela Toa, a hopu aku iaia mamuli o ke komohewa, iloko o ka iKi'lii. aka mauiuli wale no o Julia ke kumu o kona hooko ole ana aku ia manao ona. O ka lua o kona mauao, oia. no ka hele ana aku e hoike i na koa kiai oloko o ka pa'lii no ka mea komohewa. a na lakou e kii mai e hoopiia aku ia Palakiko lualoko o kahi i hookaawaleia no na kauaka o kela ano, oia manao kana o ka heie ana aku e hooko, me kona hoikeike ole mai iaia iho imna o na opio. 0 ka hoea ana mai o Palakiko ma kela w&hi a I.orendo o ka ike ana aku, a pela hoi me ko Julia hui pu ana ine kana aloha, o ka kakou mea ia e noonoo ae ai i keia manawa. pehea la laua i hoea like ai ma kela wahi me ka ike oleia mai e na koa kiai o ke duke, a e hookuu aku uo hoi kakou ia Kauua ĪA)n*ndo e liele ana e kii i na k(»a no ka liele ana mai: e hopu i ke kanaka koinohewa. Ma kela po iho o ka la a Julia o ke kamailio pu ana uie kona makualiine a i hoike ae ai hoi i kona manao paa e mare aku me ke kanaka ana o ke aloha ana. ua hoouna nuilu aku la oia i kekahi o na kiai e hele e ike ia Palakiko a e kauoha aku hoi iaia e hele mai no ka hui pu ana me ua kaikainahine nei e liki> ine ia o ka loaa t*>no ana aku ia Lorendo, a na kela kiai 110 i hookomo mai ia Palakiko iloko me ka maaiahi loa, a na mea nae apnu i ike ole ai i ke alahele , a ua kanaka opio la o, ke komo ana mai iloko o ka pa'lii. | He kanaka o Palakiko Dela Toa i kaokoa ae kona ano mai ia 1 Kauna Lorendo mai, a he oi ae 110 lioi kona kauaka u'i imua me kona kino pilalahi, me na niaka oluolu. a nia kona helehelena i hoi e lioike mai! ana i ka ]>iha o kona puuwal me ke koa. ka inea 1 nana i hookomo aku i ka hiona uwila ma kona mau niaka, a iloko j nae o ia pilalalii o ua makuika opio la. na kona inan lala i hoike! mai, aole oia he keiki 110 Kula ka hoe hewa. aka he h!«ipaiole oia, I a he aiwaiwa 110 na ineakaua. | He aahu kona i like ole aku ine ko l/)i*endo ka hele a paihi.i kohu iwa 110 ka la īuakani. a o kana wahi meakaua ana o ka hele | pu aua mai me ia. o ia uo kana pahikaua e kailepa ana ma kona ! aoao, he mea kaua hoi i haule ole i ua naita oiaio apau. ! Ma kela manawa o ka hui ana ae o na opua i kalii liookahi ma| kela kakahiaka nui, ua hele laua a liu'ihu'i i ka pehia e na kulu kehau hu'ihu'i o ka wanaao, aka ua moe aku la nae o Jul>a iloko o ka poli o kaua ipo. a haawi aku la i kana niii-ki o ka hoolauna, a pela hoi ke kanaka oj>io i knwiliwili iho ai 1 ka noho pono ana inai o ua maii op;,o la iluna, i hoomaka aku ai o Julia e haha'i i ke kunui o kona kauolia ana aku ia Palakiko e liele mai e hui pu nie ia. o ia 110 lioi na niea i ike uiuaia ae nei e ka poe heluhelu 110 ka makemake ole o liaualm e mare aku oia me Palaldiko. u He keu no hoi owau wale ilio 110 la ka i ike i ka hahai ana o ka ulia pakalakiiuahope o'u, eia ka o kaua like 110 ka iloko o ia haawina hookalii," i jmiie mai ai o Palakiko mahoiH' iho o ka pau ana o ka Julia liaha'i ana aku i na mea » koua inakuakaiie o ka hoopuka ana aku imua ona ma ka la aku maniua. ''Mawaena o'u aine kuu niakiiakane, aole he maikai iki o k>> maua noho ana, 110 ka mea ua papa paakiki mai oia ia'u aole au e kamailio hou me oe ma keia liope aku, a ua hoike aku au iinua ona me ka hookauiani ole, aole au e lioolohe aku ana iaia, a ma ia wahi la, e i«iu ana ke aloha o ka makua i kana keiki. a ke lolie aku nei hoi au i kou «hoike mai i ka makemake ole o kou inakuakane e mare inai oe nie a'u, 110 ia niea, eia kaua a elua ke ku nei mawaena o na pali elua, lie iuake wale 110 ma na aoao apau ke nana ae. Ina aole au i hanauia mai he Dela Toa, he oi loa aku ia o kuu hauoli niamua o keia a'u e ike nei, o ka niea ka ia e liiki ole ai iki'u ke koi aku ia oe i wahine na'u!" <v Aole hoi o oe o kaua, ua mao|H>|K> kou ohana lie Dela Toa, a eia lioi au, ka mea i lihi launa ole aku ine ka ohaua Vikona, ke liookomoia aku nei au iloko o kekahi pilikia nui a'u i kuleana ole ai; aka auliea nae oe e kuu aloha, e hoepoina kaua i keia mau ohana a elua, a e lioonianao ilio, eia mau no ka puuwai o Julia maho|>e 011, a aole loa lie inaua iua ka honua e kaili ae ia'u mai ia oe mai." Ua haawi hou iho la o Palakiko i hookalii mu-ki ma na lehelelie o kana mea i aloha ai, nawai hoi e ole ke aloha. ua piliia ka hoi e laua iloko 0 ko laua mau la h« u ole, a oki loa aku hoi keia, aia na ao opua iluna kahi i kau ai. o iu 110 oe o ke ao opua i ka piko 0 Haupu. "Auhea oe eke aloha! Ke nianao nei an ke hookomo loa aku 1 nei oe ia oe ilio iloko o ka pilikia niamuli o kou paakiki ana mai e mare me a'u! Ina paha no ko kaua hoohuiia iloko oke apo o.ka mare ma keia inua aku. e inauao ana 110 anei oe e loaa ana no ia kaua he nohona oluolu ana?" u He loaa hoi paiia ka uohona ha loli ia kana, ina e (>aakiki ana kaua e mare me ka hoolohe ole i na manao o ko kaua mau makua, aole nae ma Milana nei, aka ma kekahi inau walii okoa aku e ike ai kaua ia mea he hauoli. a e ike pu ai kaua i ka maha, a e koiuo mai auanei kuu makuahine ma ke k<»kua ana ma ua mea apau no kaua e j>ono ai." "Akahi no a hookomoia mai ke ola' hou iloko o'u. akahi hoi au a hoike aku ia oe. inaho|>i k ou e ke aloha.kei4i kiuo a waiho na iwi 1 kahi a ka make e ukali ae ai ia'u a ia kaua hoi a elua," alaila puili loa mai la o Lorendo ia Julia a pili ma kona umauma, a hou mai la i kana kamailio ana: "Pehea la e <hiki ai ia : u ke hoik* aku ika nui o ka'u mau hoomaikai ana ia oe e Julia. mamuli o kou hoike okoa ana mai nei i ka nui o kou iini e hookoia ka kaua mau li*a ana. Aole au i hoohewahewa i ka Lele o na ao omamalu o ka pilikia a nui e lioopuni nei i ko kaua mau aoao, aka nae iloko o ia mau ino apau. ua hoolana mai oe i kuu manao, a i keia wa, aole a'u mea e aku e hanoli ai. o leou iik> wale mai no na'n, no ka manawa i koe o ko kaua ola ana aku. u lna iloko o ke ana ma ka aoao o ke kuahiwi ko kaaa wahi e malu ai mai na hoopilikia ana mai a ko kana man enemi. a i loiia mai hoi ia'u ke kookoo a ke kanaka kahn hipa. ua lawa ia no kaua e pono ai. He oiaio kau oka olelo ana mai nei aole e loaa ia kaua ka hauoli ame ka maha ma Milana nei, no ka mea aole e waiho nialie mai ana ke duke ia kaua. aka e hana mai ana oia ma ua ano apan e kaawale ai kaua. a me he mmi la eia no paha oia ke hoolala mai nei 1 kekahi hana no kaua e poiuo ai i keia manawa. "Aole no nae a'a mau ahewa wale ana akn maluna ona, oiai he nohona paonioni mau kona me ko'o makuakane, a ua lilo laua a elua 1 mau enemi ino loa i keia manawa e noho nei, nolaila o kona ike ana mai i kana kaikamahine malalo o ka malu o ke keiki bookahi wale iho no & kona enemi, he mea maikai ole ia i kona manao." (Aole i pan.)