Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 15, 14 April 1911 — HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKUKA m. ••Oiai hoi be wahi mahaio kekahi au o ka haawi ana mai la no kc duke, akahl no au a komo pu aku ma ka mahalo ana iaia, aka nao ma na ano apau a'u i kamaaiua ai iaia, aok* loa oia he kanaka i kamohia ke aloha oiaio a i ole he kanaka paha e makepono ai ka iuahalo ana ako. "Ua kamailio mas nei oe no ke ana i walii e maluhia ai kaua mai na hoopilikia waleia mai. aka e hoopau loa kaua i ka noonoo ana no ia mea, oiai aole o Julia he kaikamahine kama ole, ua makaukau mau oia i na kokua ma kela ame ke?a o ka'u e hoolana aku nei i kou manao e kuu aloha, e liaalele koke kaua ia Milana nei, a e holo kaua no Aukulia, kahi a kuu lioahanau, ka Emepera Fiodoa e noho iuai la, a nana auanei e haawi mai ia kaua i na hoopakele ana. "E hoolana i ka manao e kuu Palakiko, ka mea a'u i alana aku jii i kuu kino nau hookahi wale no, ke hoea ka hoi kaua imua 0 ke alo o ka emepera, ua hiki ia kaua ke olelo ae, heaha la ia mea he pilikia, a ua hiki ia kaua ke ku a kaena ae, he lani iluna a he honua ilalo, ua kuonoono hoi ka lua o Kuhaimoana-" Ua puliki hou mai la o Palakiko ia Julia iloko o kona poli, oiai aole e hiki iaia ke kaohi aku i ka hookahe ana mai i kona mau wainiaka uiamuli o ka lohe ana i na olelo i hoopukaia aku e ua kailkamalilne nei, alaila me kona mau waimaka no e kihe'ahe a ana ina kona mau papalina, ua hooiniAa mai la oia e pane i kaiui niea 1 inanao ai: e kamailio īuai iniua o Julia i ka i aua mai: , ,k E huikala aiai oe ia'u e kiiu aloha, ma o ko'u ohikau wale ana aku nei no i na mea waiwai ole, a poina lioi i ke alahele maalahi loa 110 kaua e pakele ai e like me ia au o ka i aua muii nei, e mahuka kaua mai keia wn«hi aku. Ke apono aku nei au i kou uiau manao apau, a e haalele kaua i keia walii a ka hoopilikia nui wale, aole no uae ia he liana maalahi, ko kaua lmalele ana mai i ko kaua makua malioj>e nei, aka nae maniuli o ko kaua hele like aua e uhiia ae ana na mea e ae apau, a he hookalii wale no mea a kaua e kau aku ai na maka, o ia no ko kaua Jioea ana aku i kalii 110 k'aua e maha ai. I ka wa hea nae kaua e liaalele ilio ai ia Milana nei?*' t4 lve waiho aku neL' au nau ponoi 110 e paue mai i kena ninau, o ia hoi i kou manawa e makaukau ai, kii mai oe ia'u, a hele aku kauai mai keia aiua aku i nohoia e na hana lioeliaeha he nui." ".Ina pela ua pono, iloko o hooka-hi la maii keia la aku, e makaukau ana au 110 ka kaua huakai, a ia wa liookalii no hoi e hoomakaukau ai oe ia oe iho, alaila o ko kaua ku no ia a haaele ia Milana." ''Auhea nae oe e Palakiko! ke lohe la anei oe i kela niikeke-' walii a Julia me kona lioolono malie ana iho. "Ae, akahi no au a lohe aku la i ko wa o ke kaiuailio ana mai la, a iua ka'u lioomaopopw he mau kaiiaka kela e hele mai am\ ma keia wahi a kaua e uo<ho nei, v alaila ua ku oko«i ae la o Palakiko iluna. ? Ua ku like ae la laua a elua iluna, a i ko laua naaa ana aku ma kahi o ke pahupahu kapuai wawae a huia o ka lohe ana, i ike aku ai laua i na koa kiai o ka pa'lii e maki mai ana ma ko laua nei wahi e noho ana, e hulali ana hoi ka lakou mau meakaua i ka malamalama o ke kakahiaka, a o ia ka Julia o k& hnli ana mai i kana aloha a i inai la i na olelo o ka lioolana: "Ke oU' au e ku<liihewa, ua ikeia mai nei kana e kekahi mea iua keia wahi. a ua poma 110 au i ka hoike mua an-a aku ia oe v no ko'u hoohuoi ana he kanaka kekahi mawaho o ka laaai kahi i holoholo ai, aka aole nae o*u makemake e liopuia o£ e kela muu koa ma keia wahi, nolaila e luuhai mai ia u, a ua'u e imi aka i wahi nou a 110 kaua e pakele ai niai kela poe kanaka mai." Me ka pane leo liou de aku, ua hoomaka koke aku la o Julia e liele ma kekalii walii alanui ololi i kaimiaina iaia ke ukali la 110 hoi 0 Palakiko maliope ona, a aole nae i loilii aku ia wahi a laua o ka hele ana aku me ka awiwi, ua halawai koke mai la laaa me laieeaa, ke kaikamahine lawelawe o Julia, a nui kona helehelena e hoike mai 4»ua oia i kona hele a pilia ii ke pihoihoi, a iaia o ka ike ana mai 1 kona haku. ua i koke mai la oia i ka ninau ana uiai: "Ua ike aku nei anei olua i kela poe kanaka?" walii ana me kona piha i ka pilioihoi me ka niaka'u pu no ke komohia aku o kona liaku wahine ioko o kekalii pilikhi kupilikii. • He kaikaaiiiliine kiai i lilo i hoiipili maoli rio Julia, no ka mea inai kaiii uianawa liilii mai o Julia e nolio ana me kona mau makua ponoP, mai ia uuinawa mai ko Lueeta noho lawelawe ana nona a hiki wale i keia manawa, a nie he mau hoiihanau la ko laua ano, ka pipili o ko laua iuloha kekahi me kekahi. "Ae, ua ike aku nei maua ia lakou e hele mai aiui me ka lakou nuiu ineakaua, a j>ela maua i haalele aku nei i ko maua wahi o ka ana, e ake ana o ka loaa aku >he wahi e ]>alekaiia ai mai ia lakou mai." wahi a Julia me ka leo kaumalui o ka pane ana mai imua o kaua kauwa. "Mai hoopau i na manaolana e kuu liaku." i hoomau niai ai o laicet)a i kana kanuiilio aua, "no ka mea eia no me a'u ke ki o ka puka pa, a malaila kaua e hookuu aku ai i ka makuika opio, no ka meii aole e hoea e nuii ana lakou inamiia o ke kaawaie ana aku o ko kaua hoaloha nwi kalii aku o ka pilikia. '*Ua lohe pouo loa aku nei au i ka olelo ana aku nei o ke ehike i na koa. ina no ka loaa aku o ka WMikuikii opio ia lakou, alaila e lawepio mai iaia a hoopaa aku maloko o ka halepiiahao, ina paha me na l'mui ikaika, a i ole ki aku palm iaia a niake me ka pu. n "H<*! ha! maiuuli wale iho la no anei o kuu loaa ana maloko nei o keia walii ko'u kumu e pejH»liiia niai ai a make? M i ninau ae ai <i Prflakiko, alaila unuhi tu> la.i kana pahikaua a paa iloko o kona liuia, hoopuka ae )a i keia nuiu olelo i ka i ana ae: u lna i makemake lakou e hookau mai i ka make maluna o'u, ua niakaukuu mau o Palakiko i mv wa apaii. aka o ko lakou lioao ana nuii e lawe aku ia'u he pio na iakou me kekahi kamu kupono ole, ke ku nei au ma ka aoao kujmle no ko'u pono. Aole mie a kakou kanuiīiio hou ana no ia mea. e aiakai aku i ke alahele no ka maa ahi, e wiki! mai lioohakalia ilh>, malia e pakele ana au iloko o ka wa {H>no," alaila hoomaka aku la a Lueeta e hele no kahi o ka puka pa, me ka nana ole mai, eia paha na koa ke kokoke aku nei mahope o lakou aole j*iha. . 1 mea nae no lakou e lioea aku ai i kahi o ka puka p& e make-! mukeia nei, he mea pono fia lakou ke a e ae ma kekahi aoao o ke i alanui akea maoli nmmua nmi o ka halealii, a ia wa i ikeia mai ai! lakou nei e kekahi mau koa kiiU eha, a o ka manawa ia i loheia aku ai he mau leo hooho mai ia lakou m&i, ao!e no uae o lakou nei hoolohe aku, aia ka pouo o ka oiii aku «na kahi e kaawale ai na hoop9ikia ana. • P&i lioi o Ju!ia ke hoolana aku nei i kana alolia ma ka olelo ana ae: "Ma ka inoa oaa lani, e hoopakeieia mai kuu Palakiko. ' alailn noke aku la oia l ka hookikina ia Palakiko e awiwi aku ka hele ana nomua.

i -'Mai itopohoj»> oe ♦♦ ke no'u no ka nu-.i u.\ k«*koke i-u !ti.u ka hoopakele no'u e [kuio ai. K> oīli ka hoi au iwalm auu kt*ūi j i wahi aku, e hiki ana ia'u ke b<H>hokrt aku i kela j**e kanaka o ki k j |dake.~ I He ma'u do ki manawa a lakon oka hele aaa akn. ua hoea aku. ; ia lakou nia ka paka pa, a hookomo awiwi akn la o Lueeia i ke ki. a o ia ka iuauawa a I*a'iakiko o ka i ana aku: "E wili koke ae i ke ki o ka puka i keia uianawa. a e boio aku uo ko oiua wahi e |*akele ai. a na'u no ia e inii aku i ko u |*nbo. no ka mea aole ioa o'u makemake e ioaa mai au i keia poe k**a o ke duke maaiiei nei. l"a heie a kau ka weii ike doke no'». ake kaa ka hoi au maiaio ona, o ka pa'o ana no ia o ka inea hiki ia'n ke hana aku no*u iiio, aka ina e pakeie ana au mai kona mana mai t e hoe« mai ana ka manawa a'u e i iho ai. owau aku ana ka ona mauna o kena waiwai. Mai nana mai olua no'n, e hoio koke e pee i keia manawa!' T i noke mai ai no o Palakiko i kii hookikina ia Julia me ke kaikamahine iawelawe e hoio aku laua no kekahi m*ahi e loua oie mai ai i na koa. Ua wehe awiwi ae ia o Luceta i ka puka pa, alaila oiii aku la 0 Paiakiko iwaho, a huki aku la i ka iima o .Julia ma kekahi akmui ololi e aku ai a hoea no ka lanai o ka hale«lii, me keia mau hoolaua: "Mai noonoo hou aku kaua nO ka makuika opio i keia uianawa, no ka mea aole he wahi mea hiki bou ia kaua ke kokua aku uo kona pono, koe wale no ko kaua inri ana aku i wahi no kaua e loaa ole m«ii ai i keia poe kaiiaka. E wiki nuii kaua! oko kaua hoololoiahili ana iho, e lilo auanei kaua i mea kumakaia iaia, ma o ka ikeia aua o kona wahi o ka oiii ana aku nei iwaho e loaa koke ai ke huliia aku īnahope aku nei e na koa.*' Ike koke iho la o Lueeta, aofle iie manawa aku no laua i koe e •hoonui wale ai i ke kamailio ana, no ka mea ke hookokoke loa mai nei na koa, a mamua o kona haawi ana aku i manawa no Julia e nana aku ai i a na koa e l»eh» mai ana, ua huki e aku la oia 1 kona Iftiia a kaualako okoa aku la ma ke alanui ololi e ike oleia mai ai laua e na koa. Aole nae i niaalalii loa ke alaliele o Palakiko, no ka mea mamuli o keia hoololoāahili wale o lakou iini ka puka pti, i ho*»a mai ai he eiua mau koa mamua o ka hiki ana ia Palakiko ke hemo i>ono aku iwaho o ka puka, a ia wa koke no»i lohe mai ai oia i ka pane ana aku o kekahi leo okalakaia malioi»e ona i ka i ana aku: *'E ku iho ot* e kena kanaka kouioliewa! e ku koke uiai oe i keia manawa ano!" me ka lolie ana mai o Palakiko i ka nakeke o na nieakaua a ua mau kanaaa ia iaia i huli mai aiikope a ike mai la ōia i ke ku aku o kekahi mnu koa eiua i lako i>ono ine na meakaua. <l Ke kauoiia aku nei au ia oiua e ueenee koke aku ihope i keia manawa o ike auanei oiua i kekahi mea a olua o ka moeuhane mua ole «ona. O ko'u hoea ana mai ma keia wahi, mamuli no ia o ke konoia ana ae e kekalii mea i loaa ke kuleana iaia e hana pela. l'a heie mai au ma ke ano maluhia, a ma ia ano hookalii no au e liaalele il\o ai i keia walii,'* i pane mai ai o Palakiko me ka manao e maliu aku ana keia mau koa kisu i kana imiu olelo. "0 ko nianao ana e kaalele ilio ana oe i keia wahi me ka maaiahi, he liana paakiki loa ia no ka mea ua loaa mai ke kauoha ia iuiina mai ke diike mai e lawe mai ia oe ma ke ano he pio, a ina no kou manao e ku-e mai i ko maua mana. alaiia o ko kino puanuanu ka maua e lawe aku ana a hoikeike aku imua ona. Ma ka inoa o ke duke, ke kauoha aku nei au e hnawipio mai oe i kau pajjikauar' i pane mai ai kekahi o ua mau kanaka nei. "Aole! aole loa! e liiki ia olua ke lawe aku ia'u uui ke ano he pio," alaiia liookowa hou mai la o Palakiko i ka puka i hiki pouo ai iaia ke ike mai i ka hana a kela mau kanaka inaiuna ona. aka nae ia wa hookahi i unuhi ae ai kekahi o laua i kana pahikaua a k mamua o ka hiki ana iaia ke hahau mai nuiiuna o ko koa opio, ua loiia e aku la oia i ka hauna pahikaua a Palakiko, uwoki oe e kaka ana na wawae iluna o ka lionua, nie he mea la ua ioaa i ka iua'i ha'ukeke. I ka haulehia ana aku o ke kanaka mua i kela hauna pahikaua ua hoao mai ia kona kokoolua e lele maiuna o ia ni»i, me ka lioana ana mai i kana palii, aka nae »he hookahi no iu haliau ana aku a Palakiko mnwnena konu o kana j)aliikaua, ua lele aku ia ka palii mai ka lima aku o ua koa nei, alaila o ko ia nei jKUii , mai la uo ia i ka pukapa a paa, alaila liele aku la no kekalii aoao . o ke alanui, mamua o ka hoea hou ana inai o kekahi mau koa elua. Ua holo i>ololei aku la o Palakiko no kekahi wahi alanui ololi t e' komo aku la iloko o ka "halepule o St. Petelo, a ke paa la no kana paliikaua iloko o kona liina. Xo kekahi mau niinuke helu kona ■ noho ana maloko o kela pa, no ka hoomalia liilii ana, a iaia i oili i aku ai ma kekahi alanui okoa aku, aole ona ike aku i ka hi-o o na L kanaka, akahi 110 oia a. hele malie iho. me ka hoomama puia ana o , kona mau manao, ma o ka ike ana iho, aole he poe e nkali aku ana ► iaia. i Ke wailio malaelae mai la kt- alaiiele nona e hoi aku, ai imua o ka hale o kona īnakuakane, nolaila me kona hoolalau hou « ole ae, ua awiwi aku la kana hoi ana, aiia ka pono o ka hoea aku L i kahi o ka maluhia. a he mea oiaio. ua hoea aku la oia me ka maalahi, akahi no a lioonuima loaia mai kona mau inanao kaumaha a , ooloku lioi, no ka ike ana iho. ua hiki iaia ke kauoha aku i nlau ko- [ kua nona i ka nianawa e hiki inai ai ka pilikia. L He liiona a he helehelena ni;ūkai ole maoli kela o na mea i lianaila ma ke kakahiaka o kela la. aka aole no nae ia he niea ano nui iwaena o na kanaka i ike inau i ka make ana o na naita maloko [ o Milana, a oki loa aku hoi imua o ke duke, no ka mea aole ona nana nui i ka make ana o na kanaka, o kopa mau i>ono wale iho 110 ka mea nui iloko o kona noonoo ame ka hookoia o kana mau mea ► apau e makemake ai. MOKI NA IV. ► I ka manawa o ka hoihoiia ana aku o ke kino make o kekaiii o na koA o ke duke iloko o ka ua hoopiha kokeia na mea i- apau me na manao pioloke. a o ka oi loa aku iiuunuli o ko lakou » lohe ana, aole he mea e ae nana i hookau aku i ka make maluna o kela kaiuika, eia ka o kekahi no o na enemi im> loa o ke dnke, a o ' ke kanaka hoi ana i hoowahawaha loa ai e lilo aku i kane na ke ' kaikamahine a kana wahine. O ke koa i j>ej)ehna e Palakiko, oia no kekahi o na 'iiikoa kiai pilikino o ke duke, a i kau aku hoi na hilimii nui ana a na dnke nei i inaluna ona a o kona make ana. ua lilo ia i mea minamina nni na i ua duke la, e hooi loa ia ako ai kona manao lili no ke kaa aku o . Palakiko maiaio o kona malu, e hiki ole ai i ua I>ela Toa nei ke hoikeike wale ae i kona helehelena imua o ka lehnlehu, a oki loa aku hoi ka hiki ana ke ikeia mai e Julia. hana ku maoli keia i ke kaumaha!" wahi a ka Makua .Vuakalea o ka i ana aku i ke dnke, ia lana e ku like ana a nana i ke kino make o ke koa e waiho ana iinua o laua. **He mea kaamaha anei keia?" wahi a ke duke me kona ialan ana mai i na lima o Anakalea a nana pono pu mai la no hoi ma kona mau maka. "Ke manao nei au, o kekahi/ keia ona keehina pomaikai i ioaa ia kaua mamuli o ka make ana o ko'u kanaka ponoi; mai ina i lawepioia mai nei o Palakiko e ko'u man kanaka. aple loa e hiki ia*u ke lawe mai i na kumu ku e hoohalahala i wAhi; e hookomo aku ai iaia iloko o ka pilikia? aka mamuli o ka make ana o keia koa, ua liio ia i kumu hoopii kupono loa e hiki ai ke kau aku ka hoopa'i koikoi malona ona.* 7 ' He mea oiaio no ia an e olelo mai la e kmi haku, aka ma ia wah! nae i like ole ai ko kaua mau manao, Ke hoopuka mai nei oe no ka ioaa ana o na kumn hoopii kupono loa ia kaua no ke kn-e ana aku i ka makuika opio, aole nae oe i noanoo mua i kahi i ku al o kau mao oielo. e hiki ai ia oe ke kao aku i na manaolana aita he nu! no ke kaa o ka pono ma ko kaua aoao/' (Aole i paa.)