Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 16, 21 April 1911 — HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKI"XA IV. "He k«'U mai u»*i ka lu»i kou piipiikai i kt-ia kakaiiiaka e Anakalea, lu-aha luai nei boi keia 011. aule anei ua pololei ka*n mau <;k>Jo o ka i mna ana aku nei ia ot% no kv kakonukonn o ka bewa maluna o kela kanaka u ke koniohewa inaloko o ko'u pa n€d?*' "Ma ke ani> niawaho ke nana aku. na f»ololei no kena manfto 011 e knu haku, aka ina nae no ka nana ana aku ma na aoao apau i pili i keia kumuhana. ke manao loa nei au, he hana pohihihi loa ke kau ana aku o na ahewa wale ana maluna o Palaklko, a ma ko'u manao maoli, aole i lawā ka make ana o kou kanaka i mea e ili aku ai ke koikoi o na ahewa ana maluna o ka makuika. "E hoomanao oe e kuu hakn, o ka hoea ana mai o ka makuika maloko o ka pa o ka halealii uei, aole ia mamuli o kona manao maoli iho, aka mamuli no ia o ke konoia ana aku e kekahi mea i loaa iaia k&mnna e hana aku i>ela, a no ke kuj>ale ana iaia 2io t i*pepehi ai oia i kou kanaka. i ka manawa e hoao ana e hopu aku iaia. Ma ia ano ke olelo aku nei au ia 0e, % ina e kukulu muoliia aku ana o l'alakiko imua o k<*kabi aha hookolokolo o kou aina nei, e ku hoike mai ana kau kaikamahine ma kona aoao, a imua auanei o na lunakanawai e hooia aku ai oia, nana ponoi no i kauoha aku ia Palakikoe hele inai, a nia ia ano aole loa e il£ wale aku ana na ahewa ana maluna o kela kanaka." "He c>iaio m> k»«ia mea au e kamailio mai la e ku makua inaikai, nka aole nae au e waiho aku ana i ke kau ana mai i ka hoopa'i malalo o ka maiia o kekahi poe e aku, aka na'u ponoi no e kau aku ana i ka hoopa'i maluna ona, e nui ole ai na kumupale ma kona aoao no kona palekaua, e laa ka lawe ana mai i na hoike, e like me ia au i inanao ai, no ka hookolokoloia mai e ka aha hookolokolo. v "He hana hiki io no ia oe ke kau aku i ka hoopa'i inaluna o na kanaka o ke kulana haahaa, aka aole l<?a e hiki ia oe ke kau aku i ka lioopa'i ma ke ano maalalii maluna o kekahi kanaka koikoi e like la me Dela Toa. I mea e liookoia ai kou makemake ma ke ano maalahi, ke olelo aku nei au ia oe e waiho aku oe i keia hana nui iloko o ka lima o Banado Tokuedo, oiai o ke kanaka hiki wale no ia ke kau mai i ka hoopa')! malnna o Palakiko, i kulike ai me ka N maua o kana oihana, a mai hoao oe e kaili mai i ka mana mai iaia niai." "Ke ae aku nei au e lawe mai i kau mau a'o aua, aka ke ninau aku nei nae au ia oe, pehea la ka loihi o ka manawa mai keia wa aku, mamua o ka lawepio ana mai i ka maknika no ka hooj»aa ana ma Sana Donado? ,, "Ke ole au e kuhihewa, o ka la apopo kona mauawa e komo ai inaloko o kela walii, oiai e haalele koke iho ana au ia nei nei i keia la. Jna e loaa aku ana o Tokuedo ia*u malaila, alaila nana auanei e hoouna mai i kona mu paalalo, a mau kanaka hoi i maa i kana mau kauoha." if t r a pono i'o kena inanao, a e hele oe me ka hoohakalia liou ole iho. Ina no ka holopono o kau huakai, alaila o keia wale no ka po maikai loa no ka hoouna ana mai i na kanaka uo ka hopupio ana ia e nui ole ai ka hana. ,; | W ..q j. ou makeinake wale no ke hookoia e kuu haku," a o ka haa- j wi aku la no ia o Anakalea i ke.alolia i kona haku, a kaha mai la | hele no ka hoomakaukau aua no kana liuakai ma kela hana ano nui, oiai hoi ke duke i huli hoi aku ai noloko o kona keena, 110 ka hoo- i lala ana i kana mau hana i manao ai e hooko aku no ka j>oiuo o kai makuika opio. Ma kela manawa a ke duke e kukakuka pu ana me Anakalea, a hiki wale i ko laun hookaawale aua, aia ka makuahiue ame ke kaikamahilie maloko o kekahi keena e pili pn ana i kela rumi mua a kakou o ku ike ana ia laua, e noho aku aua ka makuahine maluna o kona noho, a e kukuli aku ana lioi o Julia mamua pono aku o kona alo. l'a hoakaka aku o «lulia i na mea apau a laua o ke kumailio pu ana me Palakiko a ka poe heluhelu o ka ike mua ana ae nei. alaila ua i aku la oia iiuua o koua īuakuahine i ka pane ana aku: "He mea 110*11 e hoehaehaia ai ke kaawale ana mai ia oe mai e kuu makua, aka pelien nae e hiki ai ia'u ke alo ae, no ka mea ua hoike aku nei au i ua kuinu e hiki hou ole ai ia'u ke noho pu aku me o<\ Oi«i nae eia no au ke kaukai aku nei< maluna ou, o ka'u wale no e ake aku uei, o ia uo ka lohe ana mai ia oe mai, i ka'u mea e hana aku ai I" "O kuu makemake e ike mau aku ia oe e kuu kaikamahine e noho pu mai me a'u, ua oi loa aku ia mamua o ka mea hiki ia'u ke hoopuka aku ia oe ma na huaolelo moakaka. Owai hoi ia makua- | hine i makee ole e ike mau aku i kana keiki, ua pili alohaia ka hoi | <• kana keia inau Ia lollii mai kou wahi manawa uuku mai a kokoke i kou manawa e lilo aku ai na kekahi kanaka e koi mai ana ia oe i wahine nana! "Ua ike no «ae au e kuu kaikamahiue, o ko kaua noho pu aiia maloko nei keia wahi, e lunikikiuaia aku aua oe e ke dnke e inaie aku me ke kaiiaka au i aloha ole ai, e lilo ai ia mare aku op* i kanaka, i mea naua e hoomailo mai i kou kino. Ina i maopopo e loaa ana la hoi ka hauoli ia oe īna ko kaua noho pn ana iho, ina aole loa au e ae aku e hookun ia oe, e hele no kahi an e makemake nei, nolaila i mea uou e lohe ai i ko'u manao ponoi. ke olelo aku nei au ia oe. e ku a haalele luai i keia wahi, a e imi aku i wahi nou e maha ai, a o ka maluhia pu auani kekahi mea e ukali pu aku me oe." "Ae, e haalele iho ana au ia oe e kun makuahine no ka imi ana aku i kahi e loaa ai ia'u ka hauoli aiiie ka maha, no ka mea aole o'a kanalua iki no ka hookipa aku o ko kaua hoahanau ia'u me ke oho-* hia malalo o kona malu. Ē noho kaawale ana no kaua ma ke kino, [ aka e kakau man mai ana no nae au ia oe, a e hoike mai aiia hoi i j na mea apau e pili ana i ko % u noho ana. l'a lilo no keia hookaawale koke ana o'u mai ui oe mai i mea hoehaeha i kuu manao, me ko'u ake e loaa ia'u he mau la e uoho pu iho ai me oe, aka aole nae e hiki, oiai ua ike like no kaua, be hana hoonui aku i ka poino ma« luna o Palakiko, ka hoololoiahili wale ana ibo i ka maua huakai 0 ka'u wale no nae e i aku nei ia oe e kuu makuahine, e hoomama 1 kou mau manao kauiuaha a e kau aku ko k&ua mau maka maluna o kekahi mea 1 oi ae maluna o kaua a naua no e hoomaum mai i ko kaiui mau manao kaumaha apau." Oiai o Julia e kamailio aku nei imua o kona makuabhie, ala na waimaka ke hiolo makawaiu mai la mai na. papalina noliea mai o Oila, no ka mea ua ike oia. o ka haalele aua iho o Julia ialoko o ka hale o ke duke, e ala iuai ana ka hoohuoi me ka huhu pu iloko o Hanaha e ili aku ai ka inaiua maluua ona, alaila ua huli aku la kana uana ana no kekahi wahi e aku. »0 ka hoonaloualo ana ae i kela ano maikai ole i loaa aku iaia* a o ia ka Julia o ka nmau ana Lj|ku me ka maopopo mua ole nae i ke kumu oiaio o ka helehelena o kona makuahine: l "Ke ike aku uei au, ua beie oe e mama a piba maoli i ke kauI maha, mamuli paha o keia hookaawale aaa aku o ? u mai ia oe mai V*

**He niea blki oie ia'u ke aunii Hio i ka hoomanao aua ae u6 kou kaawal- ana xuai a'n aku. ' •• p»'U4 no ka lioi {«alia »• muma. aka ni.iī iu>ke aui «>* i ka nwe, ! maho|»e aufani'i hoalaia mai kekahi hopena maikai olr uuiinna v>u a | iuah.ua liui o kaaa like a elua." \ 4 -Ta ike no au i keaa ao e kamaiiiM niaī nei e kuu keikk aka j nae pehea e hiki ai ia*u ke hooaianawanui īho. koe wale no ka hookahe aiia aka i na kulu waimaka uo ka hu<oiuolu aua i ko'u niau manao." l*a moe okoa aku la o Juiia imua o k»»na makuahine. a he hookahi ko laua nwe like ana. me he mea ia o kekahi ia o m kipona ikiki loa iloko o ko laua mau la o ke ola ana. a i ka hala anā o kekahi manawa pokole o ia luhmii ana ibo a iaua. ua ku ae ia o Julia iiuna, a hele hoioliolo aku ia mnloko o keia keena, a wia i hoi mai ai a ku mamua pono aku o kona makuahine. ua i aka ia oia i ka pane ana aku: "Auhea oe e kua mauu». ina he aloha oiaio kou ia'o,. alaila e hoike mai oe i ka mea i piii kokoke ioa i kou puuwai, e hoike mai hoi ia'u i ka uiaeinae maoii o kela puuwai nona mai keia aloha naua i puiama ia'u iloko o kuu iuuu la ai waiu. l*a maopopo no ia oe e kuu makuahine. ua haawi aku au i kuu puuwai apau ia Palakiko, he aioha nae ia i oili ae mai ko'u mau la kamalii mai T i pii mahuahua mai i kela anie keia manawa e iike me ka ulu aua ae o ko'u kino, peia no ka hoea ana mai o ua aK>ba la i kona oo ana. a ke haa* heo nei au i kuu haawi ana aku i ua aloha la iaia, aole hoi i kekahi mea e iilo ai i īuea pauaka waieia mai. •*Aka nae, o ia aioha a'u o ka hoike ana aku la ia oe, he aloha ia mahope niai. aia nae kekahi mea i kuieana e koi mai i ke aloha i oi aku i kela ae ia/' ulaila apo aku la kona mau ihna ma ka a i o o kona makuahiue, a hoomnka hou aku Ia e hookahe i kona mau waimaka.

"E hoike luai e kuu makua i ua aloha la a*u e ake aku nei, e hoopoina no auauei au i na inea e ae upuu, u pela hoi e kaahoj>e ai kuu noonoo ana no ke aloha o Palakiko, he aloha no anei kou ia*«r ? "Ke noi oe e kuu koiki a oi aku nu»tfiua o ka uiea hiki ia'u ke ae aku, no ka mea o ka hopena auanei o ko'u aloha. ka mea naua e hookomo aku ia oe iioko o kekahi haawina e hookamnaha ana ia oe. Aole loa au i makeuiake e kaawale aku oe mai ia'u aku, aka no ka hooko ana i kuu hoohiki {Kia, ke i aku nei au ia oe. e haalele uiai oe i ke aio o kou uuikua nei, a e imi aku i ka maha malalo 0 ka maiu o Palakiko, no ka mea ua laa oe nana mai kuu Va i ae aku ai i kana noi. "E pili aku oe me ia ma ke ano o kou makua aku ia o keia unia aku, a he makua wale iho no ko'u ma ka inoa. uo ka īuea ua jwiu ko'u niau la o ke kuleaua ana maluua ou, au e kaukai hou mai ai, he wahi ]>ono kekalii ma ko'u aoao koe wale no ana aku Ina hookaumalia ana maluua ou, ina e noho pu mai ana kaua. l*a hooliiki like aku kaUa e lilo oe na Palakiko, a īua ia ano, e hele oe me ia, a e uhai pu ia kou mau la me na haawma hoinwwuaikai he nui." u Ke hoomaikai aku nei au ia oe e kuu makuahine, a ke ike nei au ke hoike wale mai nei no oe i ka mea oiaio." "Ke lioopuka wale aku nei no au i keia maij mea apau mailoko ae o kuu puuwai; no ka mea ua ike au, o ka hauoli e loaa ana ia oe ma kekahi walii okoa aku, o ka liauoli hookahi no ia i losia i kou makuahine nei. ileaha ananei ka niea loaa ia oe e kuu keiki ina ka noho ana mai imua o'u. ina e makee ana au ia oe ma ka au'a an; iho, lie hookahi uo uiea e loaa mai ana, o ia no ka ili ana mai o na haawina kauinaha maluna ou, a maluna pu hoi o kaua a eiua. l*a loaa 110 ia'u ka ike, aole e loaa ka noliona oluolu aua i ka uiakuika opio maloko nei o Milanu. i pela lioi e loaa ole ai ia uolioua oluolu ana ia oe, a o ka'u wale 110 e hoolaua aku nei i kou mauao e ke keiki, ma kana wahi e hele ai, he ia oe ke ukali aku, a mai nana mai ia'u, ua hiki 110 au e noho ana ma keia wahi, oftu no lioi ua hala ko'u mau la o ka wahine opio, eia au ke nee aku nei i ka liopena o ko'u mau la o ke ola ana ma keia ao. aka no kou pono wale 110 e kuu keiki }< e iiui aku ika hauoli ma kekahi wahi okoa aku." Ua lawa iho la ko Julia mau makemake ajmu ma o ka lohe ponoi aua i na olelo i puka mai ka waha mai o kona maknahine, alailā ua anehe aku la oia e kouio maloko o kekahi rumi okim aku, aka o ka inanawa hookahi uo nae ia i kikekeia mai ui ka [>uka o kela keena, a komo aua no ke duke iloko, ine ka nana ana mai me na maka hookokoe maluna o iaua nei.

TJa liele uiaoli kona auo a kunahihi, mahope iho o kona uaua ana uiai ia Julia, ua i uiai la oia i ka paue ana uuii **Ua hoopioloke īuaoliia kakou oloko nei o ka halealii i keia kakahiaka, ua lohe auei oe e kuu wahiue uo ia mea?"

Ua hoholo ae ia ka ula ma na papaliua o Julia, oiai ua inaoiNipo no iaiki ka mea a ke dukt» e ninau aku nei, aiaila liooholo iho la oia. he mea pono iaia ke akahele ma kana mau pane apau e haawi aku ai i ke duke, nolaila ua pane mai la oia me ka pihoihoi ole: "Ua lohe io no au i kekahi nakvke, aole nae o'u hoomaopoiK) pehea la i hoalaia mai ai na ooloku ana iwaena o na kauaka." u Ua like pu no ko kaua mauao mn ia mea, aka malia paha, ua ike 110 hoi oe i ke kuimi o ia mau ihalaku ame ia niau ooloku aua o na kanaka?"

"Ke manao nei au ua maopopo uo ia'u ke kumu o ka nakeke a'u o ka hoohuoi ana," alaila nanakee mai la oia i ke duke, oiai no nae aole no he wahi uianao iki iloko ena, uo ka hoike ana mai i ka oiaio, alaila hoouiau hou mai la i kana kamailio aua:

"Ua hoouna aku kekahi kaikamaliiue, i ka mea ana i aloha aku ai me koua puuwai a|mn e hele mai e ike iaia, ke manao nei au, ua hana wale aku uo o:ta i ka me:t pouo a poiolei. Mai kona mauawa uuku mai, i a'oia aku ai oia o na liana hewa apau loa. he nuiu hana karaitna wale uo ia, a mai ia manawa mai i nana aku ai oia i ua hana pono apau, ma ke aiio o ke alahele pololei wale no ia e hele ai. Ua hoea mai uaaloha la a kela kaikainahine e like me ke kono, me ka hoopilikia ole wai i kekahi uu>a ma kekahi ano, a pt*la no oia e huli hoi hou aku ai. aka ua ike e ia oia e kona enemi e liio ai» oia i paahao maloko o kahi paa o ke aupuni, aka nuuuuli o kona piiui eleu a makaukau ma ka lawelawe ana i ka p&hikaua, i lilo ai koua mau enemi i mea ole, a pela uo hoi i loaa aku ai iaia ka palekaua mai kona hopupioia, a i ole pepehna aku paha a make/' "Akalii uo a tnaopo(x> ia'u, eia ka ua ike mua oe i na mea apiiu i hauaia* me kuu mauao la, owau ka mea mua uaua e hoike aku ia olua i na mea uana i hoopioloke mai i ua kanakk i keia kakahiaka, eia ka o kuu hoea aua mai nei imua o oiua a hoike aku i keia mea* hou, e lohe aua au i kekahi manao hoakaka mai ia oe mai e kuu kaikamahme." **He oiaio, ua inaopopo mua ia'u na mea apau i hanaia, a he iuea pono no hoi ia'u ke hoakaka. pu aku i ko'u mau manao e pili aua I keia mea, e like me ka'u i ike ai he pono." 4i O kau mau mea apau i inau&o ai, he mau mea wale no ioi aku mamua o na mea kupoo«r io maoli, a malia paha o kou hoakaka ana mai i kou mau manao he mea ia nana e alako aku ia oe iloko o kekalii pillkia.^ "Aole nto ia he mea auo hou i ko*u noonoo, no ka mea pehea ia ka pono a kekahi e hana ai, e li mai ana &o he pilikia malona ooa." Xa kela mau olelo a iulia o ka hoopuka ana aku i hoopii loa aku i ka wela iloko o ke duke, eia uae aole no oia i hoike a maka wale ae i ka nui o kooa huhu no kela kaikamahine a ke pakike nui wale iaia, aka ua pane aka la no nae oia i fea i ana aku : u He keu aku ka hoi kou maamaalea ike kamailio e kuu kaika mahine, akahi no au a lohe i kou kamailio 'nui mai maiuna o keia kumuhana ano nui;" wahi a ua duke nei mahope iho o kona noho malie ana*no kekahi xuau miuuke helu waie no. "Ma na mm au o ke kamailio'ann mai nei, ua hoike maoii mai oe i kou hookiekie maluna o*u. (Aol* i JW«.)