Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 30, 28 July 1911 — HE MOOLELO NO Babarikoka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babarikoka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKUNA XIII. ( v . ( k'jv. wahine. ke manao nei au, e loaa ana ia oe ka mav . ka laki ma kou aoao no ka make ole ana o kau kaika* nr *;; .... t ke hn'umaikai ae nei au no ka loaa ole ana aku o .v r. -i ; .aikai ole maluna o ka'u keiki," i pane mai ai ka wa%eih , > "Aole nae o'u manao e lilo ana Va lulia mea i r~*t .T , v .. ? : v ,abi e kau wale aku ai kau mau ahewa ana maluna f . n a alana ana aku i kona ola no ka mea ana i aloha .f£. : - ut * iVJ^ anrt niau kainailio hou ana no na- mea e pili ana i ka v ,, (> - kiVA kaikamahine i kon ola, aka he hookahi nae a'u mea , n •> lu-i ia oe, o ia hoi keia: Ua hala aku la kou nianawa, , v.»kt:a ana aku i ka mahuka ana o kau keiki mai kuu alo manawa aku hoi keia. e aho hoi paha ko kaua liana like ■m ke.a kuniuhana ano nui, aole paha o oe hookahi waie no ke , i\ Lt ;, a pono o kau keiki.' \.,; c hc ir.a<.<nopo ia'u ke ano o kau mea e kamailio mai nei e •raku. c < ' 5«.;u ana anei oe e hoakaka pono mai iau?" • j]e ki i īu"» h »i "a ae a^u oe * k° kaikamahine e mahuka me kela Maknika .. l- f ><h • \:a !a •• kau mea iho la anei ia e kapa mai ai, na'u maoli i kau£%han' : i ' k:i11 k.iikamahine e hana pela?" ""l'e'.i pia Ji no ka'u i koho ai, a o ko'u manao io no ia, ua komo ,v< PC ;va ka;i kaikamahine tna ka hoolala ana i na mea nona e pono lua e kapa mai ana oe ia'u no ke komo pu ana aku ma ka hoor:a!iuka ana i ka'u kaikamahine mai kou alo aku, alaila ke i aku nei a; . j a ~e. ua «>i ae ke ino o kau mea i hoolala ai, oiai o ka hopena i kau ak;j maluna n Kauna Lorendo. a pela hoi maluna o Julia ame Palakik->. mamuli no ia o kau mau hana. Ina ua ae aku oe ia Julia e hele pu me ka Makuika o Loeli me ■, :J hoopilikia ole aku ia laua ma kekahi ano, ina ua kaawale loa laua ma: k«»u aupuni aku, a e loaa auanei ia Julia ka hauoli, ka mea ana i :ke mua ole ai iloko o kona mau la e noho mai ana imua o ko kaua 3i' "Aole loa i pololei kou kapa ana mai, na'u i hookikina aku i ka'u 1 keiki e hookaawale aku iaia mai Milana aku nei; a oki loa aku hoi ka hoouna ana aku i ke kiu a ke aloha ole, no ka hookaawale ana ae iaua kekahi me kekahi. j "Ua kuhihewa loa kou manao ana e ahewa wale mai maluna o u | e kuu wahine. Ua lawe ae oe i ke alahele au i manao ai, o ka mea, pono wale no ia e hanaia aku no kau keiki. Ina aole i hookoia kou, maii manao apau, aole ia hewa maluna ou. Ina no i manao ke Duke o Milano e komo mai a ke'ake'a i kekahi mea e hooko oleia ai kekahi j hana nin. mamuli wale niai no ia o kona ike ana i ke kupono e hanaia! pela. '0 "E hoomanao oe e kuu wahine maikai, e nana mai oe ia u ma ke; ano owau iho no keia o Banaba Vikona, a no ke Duke o Milana, he kanaka okoa no ia. a o ka mea nana i hoouna aku i ke kauoha no ka lwpupio ana ia Palakiko, nolaila e hoomanao e kuu wahine, a e hooniai hoi i ka'u mau olelo, e hoea mai ana i ka manawa e hoohuiia ai na opio iloko o ka berita o ka mare. "Ke ike maopopo nei au i keia manawa, ua hookaawale mau mai ke Akua lc»komaikai ia laua kekahi ame kekahi, nolaila aole a u mau ku-e ana aku i koe. Aia a loaa ia laua a elua ka ikaika pakahi o huīi hoi mai ai no Milana nei, o kj wa auanei ia e hooliloia aku ai laua i kat\e a i wahine, e hoopauia ai na manao pioloke iloko o kei kahj o kakou." "Auwe no ka hoi kuu Palakiko!" i hooho ae ai ke dukewahine me ka ehaeha o ka naau. "Heaha kau e noonoo nui nei e kuu wahine no kela kanaka?'' "No ka mea. ua aloha aku au iaia." "Ina o kena wale iho la no kahi kumu o kou makee ana iaia, ala:la'kc i aku nei au ia oe, e hoopau koke oe i kou aloha ana aku iaia." Ke koi aku nei au ia oe e kuu kane, e hoike koke mai i kau mau k-.unn e ku-e nei iaia, no kona'lilo ana anei i Dela Toa? Eia oia iloko °kou mana. a heaha hoi kau e hana aku ana maluna ona? M "No ka hooko ana ak\i i ka makemake o kau ninau, he hookahi n,) a a pane pokole, o ia no ka hookauia aku o ka hoopa'i make ma'Mia." pcp«hi aku ana anei oe i ka Makuika a make?" i ku okoa ae V \\a i\una, me ka paa ana mai i na lima o kana kane, a i hou niai I Ina he make ka mea i ake nuiia e kau aku maluna ona, alaiia e WL he manawa nui e hauoli ai i ke koena o kona mau la i koe | 0 *e v»ia ana nianiua o kona make ana aku." I l a kuhihewa loa oe e kuu wahine, oiai aole he loihi o kona mau 1 °la akvi ai, no ka mea ua paa loa kuu manao, e hookau koke ' 1 n, ake maluna ona, me ka hoohakalia hou ole aku." Ma a wahi e kuu kane i kulike ole ai ko kaua mau manao, aka \ n nau aJc « ana nae au ia oe, o oe maoli no anei ka mea nana e kiuaku ana e kauia ka make maluna ona?" Ina no aole au e kauoha maoli aku ana.e pepehiia oia, ua paa k° na make e hiki ole ai ke hoopakele ae iaia." au i manao mua* ua oi loa aku kou ano uahoa mamua o ka ; u no. heaha no hoi kou kumu e ake loa nei e hookauia aku 4 maluna o kela kanaka opio?" alaila ua hookuu honua aku * t-.,a i kana paa ana i na lima o ke Duke, a noke iho !a i ka uwe, *a walania. | nooko aku ana au e like me ka'u mea i makemake ai, aole he Ull i haawi aku ai i ko'u ae no ka lilo ana i mea kokua mai i ' e piii ana i keia kumuhana, aole e hiki ia'u ke hoololi 3 u mau manao maii." » haawi ak uai i ko'u ae no ka lilo ana aku i wahine nau, NU<un i paaia ka manaoio iloko o*u. po kou lilo i mea kokua mai i n manao pono apau, a ina ua ike mua au i kou ano, ina aole . ' 1 c Mo i wahine nau e Eanaha. No keaha no hoi ke kumu o kou • ** kanaka a ka'u keiki o ke aloha ana aku? M 5 oe e kuu wahine, ona kuu manawa o ka lawe ana ' v! '' ' v ' wahine na'u, ua haawi aku ai i ka*u hoohiki no ka malama ia oe ma na ano apau, a no ka hooko ana aku i kou mau ma-

j kemake ma na mea i ku i ka pono, a ua heoko aku au ia h t »h : ki a'u me ka ewaewa o!e. E hoomanao pu no hoi oe e kuu w ahine ao'.e ati i haawi aku i kiui mana ia c»e. :a'u i Ulo ak;: ai \ kane r.au. eta rnaa no ia niana me aU i keia rnana%va. a auhea tx'e kuu wahine. mai hoao oe e a'e mai ma!una o kuu mana. o kau aku auanei kekahi hopena awahia loa maluna ou. au no e mihi iho ai, no kou hoao ana mai e I>ale ae i ke kauoha a kau kane/* X"o kou pono, a no ko kaua pono pu hoi. e ae mai oe e haalele mai ia u e noho hookahi. oiai ua hele au a uiupuni me na manao lehulehu." L a hiki hou ole ia Cila ke paku'iku i olelo aku imua o kana kane. nolaila, ua huli hoi akti la oia noloko o kona ninii. me na kaina wawae malie. oiai hoi o Banaba i hoi aku ai noloko o kona keena mehameha. He mau hora ma ia hope mai. i hoi mai ai na 'iiikoa a waiho i ka lakou mau hoike imua o ke Difke. a akahi no a lohe o Ci\a i ke kamaiho mai o ua kane nei ana, me kona mau kanaka. He aha kukakuka maoli kela a ke Duke e kamailio !a. no ka mea ua akoakoa mai kona mau kanaka ponoi me na makaainana pu. a i kela manawa a lakou o ka ike ana mai ia Banaba, ua hoikeia mai iaia. ua hoea mai kekahi elele, a e kakali ana o ka loaa aku o na kauoha mai iaia aku. Ua kuohaia aku la nae ke kauwa lawelawe e hele aku e hoike i ka elele no kona makemakeia ana. a he mau minuke helu wale no mahope mai. ua komo mai la o Kauna Moka ame kekahi ohana o ke Dela Toa, a ku ana imua o ke Duke. Ua hekau iho la kekahi nanaina maikai ole maluna o ka helehelena 0 Banaba mamuli o kela ike ana aku i ka elele o ka hoounaia ana mai imua ona, a o ia kana o ka ninau ana mai: "E hoike koke mai i ke ano o ka luiakai o ko olua hoea ana mai nei imua o'u i keia la?" wahi ana i ka u a i hookokoke loa aku ai o Kauna Moka imua ona. "E kuu Duke maikai, o ka mi?iona a'u o ka hoea ana mai nei imua ou. he misiona ia mai ko'u haku lakoha Dela Toa. Mamuli o kana kauoha, pela au e ninau aku nei ia oe, ua ike anei oe i kahi o kana keiki i nalowale ai?" "Owau anei ke kahu o kana keiki. i hoouna mai ai oia i kona elele e iiele mai e ninau ia'u ?" wahi a Banaba o ka pane ana mai me ka leo okalakala a huhu no hoi. Auliea oe e kuu haku Duke. ua loaa ia makou ka ike, o oe ka mea nana i hoouna aku i kekahi elele e hele aku e hopu iaia ma Verona. a pela i loaa aku ai ka hoomaopopo ana i ko'u haku, ua paa kana keiki Ika hopuia malalo oia kauoha au. Ma ia ano iho la, aole no oe e haohao iho ana f ke kaukai ana mai o kona makuakane e lohe i ka hoj>ena o kana keiki mai ia oe aku." 'Heaha no kona mea o ka malama ole ana i kana keiki ina i makee oia i ua keiki nei ana, me ka malama malie iaia ma kauhale? Ina ua paa ua keiki hookuli la ana i ka hopuia, alaila e hookolokoloia oia e pono ai, a o kona hopuna ana mai nei ia oe e hele mai e ninau ia'u, he hana hupo loa ia, no ka mea aole au i ike i ka Makuika." i4 Aole anei, eia oia maloko o ka halepaahao ma \"erona?" "He mea ia na'u i ike ole. He oiaio he hookahi ae nei pule i hala ua ikeia oia malaila, aka i keia manawa nae, aole he mea hiki ia'u ke ha'i aku ia oe." "Ua ike no oe e kuu haku Duke, aole loa i loaa i kekahi mana ma Verona ke hookolokolo i ka Makuika malaila. a ina acjle oia malailai keia wa, nau ponoi no i kauoha aku e laweia oia no kekahi wahi okoa aku malalo o kau kauoha. a ma ia ano ke noi aku nei au ia oe e hoike mai oe ia'tt i na mea oiaio wale no." "Ma kena mau olelo au e kamailio mai nei imua o'u. ua like pu ia me kou hoao ana mai e a'e ae maluna o ko'u mana, a o kou kapa ana mai ia'u no ka ike i na mea apau i hanaia aku maluna o ka Makuika. ua like pu ia me ko hooili ana mai i na hoahewa ana maluna o kekahi mea e noho mana ana maluna o Milana nei." "Ua kuhihewa loa oe e ke Duke, aole au i hele mai nei no ka hoohaahaa ana aku i kou kulana, a no ka hoehaeha ana aku |>aha i kou mau manao. aka mamuli o ke kono ana inai a ke kanawai ame ka pololei, pela au i hoea mai la no ka ninau ana aku ia oe. ma ke ano maikai." "Ina pela, e huli hoi aku oe a hoike aku imua o ko haku, aole e loaa kana mea i makemake ai no kana keiki mai ia'u aku." "E akahele loa oe e Banaba ma keia mea, oiai e ala mai ana he hana nui ma keia musr aku, ina pela iho la ke ano o kau mau mea e kamailio mai ai imua o ka elele i hoounaia mai imua ou e ka makuakane o ka Makuika." "Ua lohe aku nei no oe i ka'u pane no ka misiona au o ka hoea ana mai nei e ike ia'u a, o kau no ia e hoi aku ai a hoike aku imua o ko haku." "Alaila aole anei oe e hoike mai ana ia'u no ka maopopo ia oe o kahi o Palakiko e hoopaaia nei?" "Aole a'u mea e aku e hoike aku ai ia oe, mawaho ae o kela mau mea mua au o ka lohe ana aku nei." Ua hele na maka o ka elele a hulili me ka piha huhu, a me ka hoomanawanui wale no oia i hiki ai ke kafailio hou mai i ka pane ana mai me ka malie: "E manao ana ka hoi au, e loaa ana la ke kaulike ame ka pololei maloko o kou hale nei, eia ka e halawai mai ana au nie kekahi hiona. e hiki ole ai ke kapaeia ae ke ala ana niai o na manao maikai ole no ke ano o kau mea o ka hana ana mai ia'u i keia la." Ua hoopiiia aku ka inaina iloko o ke Duke Banaba no na olelo a ka elele o ka pane ana aku iaia. a e hoomaka mai ana oia e kamailio. me ka hamohamo ana iho maluna o ke kuau o kana pahikaua. o ka wa ia a kekahi o kona mau kuhina i kulou mai ai imua, a hawanawana mai la nia kona mau pepeiao. aole nae he loheia aku o ka laua mea e kamailio ana, aka he hookahi nae mea i ikeia aku. o ia no ke kulou malie 0 ke poo o Banaba ilalo. me he mea la ua apono aku paha oia i na olelo manawanui wale no oia i hiki ai ke kamailio hou mai i ka pane ana aku: "E hoi aku oe a hoike aku i kou haku, ma ko'u manao. eia no o Palakiko maloko o ka halepaahao ma \"erona i keia manawa, aole nae 1 maopop>o loa ia mea ia'u. Ua pepehi aku oia i na koa oke Kiaaina malaila. a ina na lakou i lioopaahao iaia, ua hana aku lakou me ko*ti mana ole maluna o ia mau hana. Aole loa o'u makemake e hoea hou niai kekahi elele mai ke Kauna Dela Toa mai; nolaila e hoi aku a hoike iaia i keia mea a'u e kamailio aku nei ia oe." "Heaha iho la hoi keia e kuu Duke maikai? Aole anei oe e hookipa hou ana i kekahi elele mai iaia mai?" "Aole, aole loa l" i puoho mai ai o Banaba me ka piha huhu. "Ina e hoao hou ana o Kauna lakoha Ddla Toa e hoouna mai i kekahi elele hou imua o kttu alo. e ike auanei oia i ka hopuia o kona kanaka e a'u. Aole anei i hoouna aku oia i kekahi elele i ka Pope Übana ma Roma? E pane koke inai oe i keia ninau a*u?" 'Ke ninau mai nei oe ia'u i ka mea a'u i maopopo ole ai, a he manao no nae ko'u aole oia i hana aku i kekahi hana o kela ano." "Alaila aole i maopopo ia oe kau mea e kamailio mai nei ia'u; aka i hoike aku nae au ia oe ea, ua hoouna i'o oia i kekahi elele i ka Pope. he elele hoi no ka lawe ana aku i ke kauoha i ka Pope e haawi mai i na kokua iaia. no ke ku-e ana mai ia'u. Nolaila i lohe oe kana kauwa, i makemake oia i kekahi mea ma keia hope aku. e hoouna pololei oia i kana kauoha imua o ka Pope, aole imua o'u." Ua kulou iho ia ke poo o Moka ilalo me ka noonoo nui ana. oiai ke ike la no oia, ua hoouna aku kona haku i kekahi kauoha o kela ano imua o ka Pope Übana V, he kauoha hoi no ka hoohiolo ana i ka mana o ka Hale o ka Vikona. "E hoi aku oe i keia manawa ano," i hoomau hou mai ai ke Duke i kana kamailio atia. "E olelo aku iko haku. eia ke keiki ana ke paa mai nei iloko o ka halepaahao. aole he mana nana e hookuu iaia, owau hookahi wale no. Ina ua makemake oia e ike i ka hookuuia oke keiki ana mamua ae o ia manawa, e hoouna aku oia i ke kauoha i ka Pope!" I ka wa i lohe aku ai na kanaka o Banaba, ua hoouna aku ka o Kauna lakoha Dela Toa i kekahi elele imua o ka Pope no ke ku-e ana mai i ko lakou haku, ua hoopioloke kokeia ko lakou mau manao, me ko lakou hoihoi ole i ka elele e ku aku ana. a oiai ua mahālo no lakou ia Palakiko. aka iloko nae o kela manawa, ua hoalaia mai ko lakou manao hoowahawaha nona. Aole nae i nele ke ala ana mai o na manao maikai ote iloko o ka elele no ke ano o kana misiona o ka hoea ana mai, ame ka huii hoi aku me ka maopopo pono ole o kekahi mea e pili ana i ka makeinake o kona haku. ua huli hoi aku la no nae oia mai ke ak> aku o ke Duke, me kona piha i ka hoowahawaha. I kona hala ana aku hoi, ua hoomalu iho la ke anaina no ka hoonee ana aku t ka lakou hana o ka akoakoa ana mai, a i kela ame keia: manawa e hoopuka mau ae ana o Banaba i ka inoa o ka Pope, aka aia | no nae na ano maikai ole maluna ona no ua Pope nei. I (Aole 1'