Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 32, 11 August 1911 — HE MOOLELO NO ALARIRA A I OLE Ka Mea Huna Iloko o ke Aniani Kilohi. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALARIRA A I OLE Ka Mea Huna Iloko o ke Aniani Kilohi.

MOKUNA I. Māloko o kekahi hokele ma ke kulanakauhale o Kikako. Ilmoi, a maluna hoi o ke pakaukau aina o ua hokele 2a. e noho ana kekahi mau keonimana elua. a e noke ana iaua i ke kamailio ma na kumuhana i hoalaia ae iloko o ko laua noonoo ma ia mana\\*a a laua e ai ana i ko laua aina kakahiaka. 0 ka inoa o kela mau keonimana, oia no o ApelakOna ame Kula, o ka nui o na makahiki o Apelakona, he kanakolu no ia, a he oi aku hoi na makahiki o kona kokoolua. 1 ua mau keonimana la nae e nanea i ke kamailio, o ka wa ia o kekahi wahine o ke kaalo ana mai, a ia wa i huli koke aku ai 0 Kula a i aku la i kona hoa: "He keu aku hoi kela o ka wahine u'i, aole au i ike i kekahi wahine e like me kela mamua, a ua makemake au e nana aku oe iaia, pehea ana la kou manao nona!" Mamua ae o-4ca hiki ana ia Apelakona ke pane mai i ka ninau a kona hoa, o ka wa ia a ua wahine nei o ka oili ana aku ma kekahi aoao o laua nei, a ia wa i hoomaka hou aku ai o Kula e kamailio: "E nana pono loa aku hoi paha oe iaia, no ka mea o keia ka wa maikai loa i loaa ia oe e ike ai iaia, o 'ka mea o kona oili \vale aku no koe iwaho, a pau ko kaua ike hou ana iaia." Ua huli i o aku la o Apelakona a nana i ua wahine nei, a ia oili ana aku no o ka wahine ma kekahi aoao o ke keena aina, o ka wa ia a Apelakona i noke ae ai i ka aka, me ka i ana aku ia Kula: "Aole au i manao e uluhia ana oe i na manao mahalo a hoihoi no na wahine o kela ano,' r wahi ana o ka hooho ana ae, me ka noke i ka aka haalo'ulo'u.. "Malia paha no ka ehuehu o ka lauoho o kela wahine ke kumu o kou mahalo iaia ea." Ua pii ae la hoi ka ula ma na papalina o Kula, no kona loaa pono ana mai i kona hoa, a o ia kana o ka ae okoa ana mai i na olelo a Apelakona o ka i mua ana aku iaia, i ka pane ana mai: "He keu aku paha ko'u ano e, ma na wahine lauoho elu a ulaula ka'u poe wahine hoohihi loa. a he nana wale ae 110 hoi au i ka lanoho o kekahi poe wahine.a'u o ka ike nnia ana. aole a'u wahine i ike ai i ka hulahulali o kona lauoho e like me ia a kaua o ka ike ana aku nei, a he oiaio no hoi o kela kekahi o na wahine ifi, e nele ole ai no ke komohia iho o ka manao hoohihi o kekahi kanaka nona. "He kulana hiehie a kilakila kona i ka nana aku, a me he mea 1 a aia mau ka minoaka maluna o kona mau papalina, a ina oe e nana pono aku ana ma kona mau maka, me he mea la e kono okoaia mai ana oe e kana mau awihi ana mai, o kou hoa ia e kohu ai ke kaunū ana." "Ua kulike no ko'u manao me kou ma kekahi mea e pili ana i ka wahine au e mahalo nei, aka ma kekahi ano nae, aole i lilo ka wahine u'i o kela wahine i mea no'u e hoohihi aku ai iaia. He kahi a'u mea o ka ike ana aku nei maluna ona, a ina e haawiia mai ana ia'u ke kulana lunakanawai no ka haawi ana i ka'u olelo hooholo e pili ana i kela elaimana e anapa ana ma kona lima, ua hiki loa ia'u ke olelo ae i keia manawa, oia kekahi o na wahine kuonoono a nui o ke elala." "Xo ko u lilo loa paha i ka hoonuu i kona helehelena u'i, i ike ole aku nei au-i kela komo elaimana au e kamailio mai nei e Apelakona, a ma ia wahi Ia ua kaa ke eo ma 'kou aoao no ka hakilo ana i na ano o ka wahine a kaua e kamailio nei." "Ua maopopo mua ia'u kou ano e kuu hoa," a noke hou ae la o Apelakona i ka akaaka me ka leo nui, e loaa ole mai ai nae na hoohuoi ana i kekahi poe e ae e nnlio mai ana ma kekahi man pakaukau okoa aku maloko o kela keena aina. 0 ka wahine a kela mau keonimana e noke la i ke kamailio, he wahine oia ma kalii o ka. iwakalua-kumamalima a iwakalua-x » ... • mawalu paha makahiki, a he hiehie i o kona kulana, mamuli paha hoi kekahi o ka loihi o kona kino i like ole nw? ka averika o na wahine. La kahikoia oia me kekahi lole silika eleele. a mamua o konu umauma a ma kona a-i hoi. e lei ana oia i kekahi lei o na pohaku momi makamae. L like me na mea o ke kamailio muaia ana ae nei no ua wahine la, he ulaula i o kona lauoho. a o kekahi mea iaia nana i hooi loa ae i kona wahine u i, a luii pu iho 110 hoi me ka loloa o kona papalina, nawai ole hoohihi no kekahi mea e halawai aku ana ka ike a kona mau maka me na ano apau o kela wahine. Xo na la a ua mau keonimana la e noho ana ma ka hokele, e ike mauia ana laua maluna o ke pakaukau hookahi, a i kela ame keia la, e halawai mau ana no ka ike a ko laua mau maka me kela wahine. a koe aku nae ko laua kamaaina ana iaia, aka e komo mai ana no oia iloko o ke keena aina, a puka hou aku iwaho me ka hookamaaina ole mai me kekahi poe e ae ana e ai pu ana. a oki loa hoi ka loaa ana aku o na hoohuoi ana iaia, eia keia mau keonimana ke haawi aku nei i na mahalo ana nona. Xo ke ku a uluhua o ua mau keonimana Ia no ka ioaa ole ia laua o ka inoa o kela wahine, ua ninau okoa aku la laua i ke kupakako o ka ho'kele, a nana i hoike mai, o ka inoa o ua wahie la, oia no o Mrs. Beneta. he wahine kane make, a o ke kumu o ka hoea ana mai no ke kulanakauhale, mamuli no ia o ke kakali ana o ka hoea mai i ka wa e pau ai na hooponopono ana no ka waiwai o kana kane, a ina e pau ana na waiwai i ka hooponoponia, o kona holo no ia no na aina mamao. Ua hoike puia mai la no hoi ia laua nei, aole he mau keiki a ua wahine Ia i loaa mai me kana kane, a mawaho ae o ia mau mea i hoikeia mai ia laua, ua loaa pu mai la uo hoi kekahi hoomalamalama ana no kona ano kuonoono a waiwai. 1 ka nana aku i ua wahine la, he nialihini joa oia i ke kulanakauhale a i ka poe hoi apau e noho ana ma ka hokele. no ka mea aole ona kamailio wale aku me lakou. a i ole hoi ia hele pu me "kekahi mea, koe wale no kana kauwa wahine. aka ma ka manawa nae e hele ai e ai, oia hookahi wale no ke hele mai, a koe no kana kauwa. Iloko o na la he umi a ua mau keonimana la o ka noho ana ma ka hokele, ua loaa mai la he kauoha ia Apelakona no kekahi hana i makemake nuiia ai kona hoea ana aku no kekahi wahi, a ma ia ano ua wehe ae la ka pili a ua mau kanaka la, me ka noho no o Kula ma ka hokele. Aia nae )ca iini ame ka makemake iloko o ua kanaka nei. e hookamaaina aku me ka wahine nana i ume aku i kona manao, a he oiaio mamua ka hala ana o ka pule hookahi mii kela manawa o ka haalele ana mai o Apelakona iaia, ua loaa na hookaau olelo ana mawaena o laua me ka maikai. E like me ka ike mau aku o Kula i kela wahine. pda no ka pii mahuahua mau ae o kona makemake. ka iini ame-ka hoohihi ia Mrs. Beneta, a o ia ka ua o Kula o ka i wale an» iho no iloko o«a, e hoea mai ana ka la ana e hiu ae ai ia Mrs. Beneta a lilo i wahine nana. , He kanaka kuonoono no o Kula me ka nui o kana mau <lala i loaa mai ma kana oihana hoopukapuka. He kanaka n'i no hoi oia me ka mikomiko ma ke kamailio a ma na wahi apau ana i hele ai, ua loaa na mahalo ana a ka poe ana o ka hookamaaina ana aka iaia. Iloko o kela mau la a Kula e hoopipili loa aku ana me Mrs. Beneta, aia na hoaloha o Kula ke nana mai la me na manao hoo- 1

hiīoi. e h;ki mai ana ka la c ]> akn aj o Kvila >i"k • , a Mrs. i>e«eta. lloko o na puie eom> i hoonalaia e Mr. Kula kele tza hakilo ota i na ano apau o Mrs. lU-ik-u. a< .t i e i he kee i loaa laia no walv.t\c ia. aka i~na ks piii.i |>aa kuiana !cdc oia:o, ,aole lua aiia e hcx»halike ae ai. Hv ;n A nui ona keonimana lalawai e noho pu la ma!>»ko ka kahi. a hoopiiipili wale aku kela wāhine me lakoii. .1 • \c paha iioko ona hi<>kaau ana. aole U*a. a e , kahi mau huaolelo mai kv>na waha mai, he tnaU%\!«> >. > / mea e kanraiho ai no na mea apau, me ka h«»okae o t mahalo hoi i kekahi. i na manawa a iekahi mau hni hana keaka e hova r., kulanakauhale, e komo mau aku ana o Mr. Kma u Mt> hele pu me ia i ka nana keaka. a e haawi mau aku an.i wahine la i Kona ae nia ka hele pu ana nie ia. a kv pepv hoi na manao o Kula, no \ia wahine nei. oiai no nae he ka;-.:r iho no ka Mrs. Beneta hana. na ka palu no e kii aku kn hohonu. I kekahi manawa e hele pu ana laua i ka pule. e hv!i holoholo ma kekahi mau wahi. a ma kekahi olelo ana ae !. • mau ana laua iloko o ia mau la ma na wahi apau a laua v 1 e noho ai paha. he uukil loa kahi manawa e ikeia aku a, kaawale ana.kekahi me kekahi. Xo Mr. Kula, ua hele a lilo okoa kona kino. ka uhane anu u noono*"> no keia wahine, a me he mea la aole he mea e av i' v . kona noonoo. o kela wahine wale no, a ma kekahi olelo ana ua haulehia oia i ke aloha ia Mrs. Kcneta, a iho la <• t manao. e noi aku iaia i kekahi la e liK> mai i w ahine man : Oiai nae o Mr. Kula i hoea mai ai i ka manawa ana \ s , ka pana kapalili o kona puuwai e hiki hou ole iho ai iaia nawanui i ka hue* koni ae a kona mau makemake. ua h«. ~ ;a loa ; a oia i kona ike ole ia Mrs. Henela no kekahi mau la vko!.. i kona hele okoa ana »ku e ninau i ke kauwa wahine a na Heneta i ke kumu o ka hao ana o na maka o ka wahinv ana ; , ai, ao ka pane i haawiia mai iaia. ia no ka loohia ana N!t neta i ka nia'i. Aoie no nae i pau na manao kuaki iU»ko o Mr. Kula u«> m / aku e ike i ka helehelena o ka mea ana i aloha ai ma o kela k-.-. ka hoikeia ana mai iaia. aka i wahi nae e hiHuialonalo ai i k i maoli mai ka ht»<.»huoi ia niai e ka poe apau e noho atta m.i k kele. aole o:a i hele oki>a aku e ike ia Mrs. Henvta ntalok<> nuni. aka ua kakali malie iho la nv> oia malia e hiki mai .»: ka nianawa ana e ike hou aku ai i ka iini a ka puuwai. 1 ka ha o na la. akahi no a hiki ia Mrs. Heneta ka liaalv!« .. kona rumi. a hele okoa mai la oia no ka ai pu ana me ka p. •« . u maluna o ke pakaukau, a i ka wa a Mr. Kula o ka ike ana a me he mea la ua hiki ole iaia ke moni aku i kana mau iium.h . . i ka ua niea o ka hele a lelele ka oili, a iaia i ike mai ai i k i :■« V helena hohoma oua wahine nei, ua hooi h>aia mai la k<hki a u iaia, a 110 kona makemake ole e hele koke aku e hni pu nu .1 ,:.» hoi e mai la oia a maloko o ke keena hookipa. malaila oia k.i i kakali ai . i hiki ai iaia ke ike ikawa e oili mai ai o Mrs. I:«■ • i mai ke keena aina mai. He oiaio, ia kaalo ana ae no a Mrs. Heneta mawaho o kv kv > .. hookipa, o ka wa no ia i ku koke mai ai o Kula iluna, a helv iii.> me ka hopu ana i ka liina o ka mea ana e kakali ana. a ia v\a k no oia i hoakaka aku ai ika nui o kona kaumaha no ka ike o!c i no kekahi mau la ekolu i hala aku, a pela hoi ke kaumaha n<> k « lohe ana mai i kona ma'i. "Nani maoli kou komo pu ana mai iloko oke kaumaha tu. k > pilikia!" wahi a ua wahiue la me ka pahola ana ae o ka tntno.i> , hoohie a maaletf ma kona mau papalina. a lioomau hou mat la kana kamailio ana: 'Aole ko'u he ma'i maoli e Mr. Kula, aka ua hoopilikiaui : .» kuu noonoo ma kekahi ano. 110 ka mea iloko o ka manawa a'u « uaolana aku ana 110 ka holopono o na mea a'u i hoolala ai n > k i pono, o ka wa iho la ia o ka loaa ana mai o kekahi nuhou nt t j ole. a pela i hiki ole ai ia'u ke haalele i ko*u rumt iloko o kela la au o ka ike ole ana ia'u ma ke pakaukau aina." "l'a hookaumaha loaia mai kuu noonoo ma ka lohe ana ; pilikia i loaa ia oe: aka*hoi ina he hilina'i kekahi ou maluna o'-. no hoi ua loihi keia mau la oko kaua kamakamaili«> pu ana, i-. . nao nei au. aole no e huna mai ana oe i ka hoike ana mai i k kia ia'u. malia paha o hiki no hoi ia'u ke kokua aku ia ov ma : hiki ia'u ke liana." l'a hoholo hou ae la ka minoaka ma na papalina o ua wai a puai pu mai la no hoi ka ula ohelohelo iloko o ia manawa h a i mai la "Aole o'u kanalua no ka hoike ana aku i ko'u m.. kia ia oe e Mr. Kula. aka o ka'u wale no v i aku nei ia ov, v la oe i„ka'it mail hoomaikai ana, no kou kono aua mai ia'u v hu.i ko'u mau pilikia." "Ina he mea liiki kekahi ia'u ke kokua aku ia oe e » ea, alaila v hoi aku kaua maloko o kela keena hookipa tii:l.: he poe maloko o kela wahi i k%ia manawa, a malaila oe e h « ai ia'u i na mea apau." L'a haawiia aku la o Mr. Kula i kona lima, e like me ke a t keonimana, a pela no hoi o Mrs. Beneta o ka iiookonv> atu. kona lima, a kuikui pu aku la laua no ka hele ana aku ma 1 iohe oleia mai ai kajaua mau olelo ma kela la. Ia hoea ana aku a laua maloko o kela keena h«K>kipa. ua I. * aku la o Kula i kona pakana. a hoonoho aku la maluna «» k*' ho ie nui, me ka i ana aku: "Maanei oe e noho ai, a e ktt av■ ! i noho no'u a oiai o kaua wale no keia e noho nei, ua hiki a - hoike mai i na pilikia apau i loaa ia oe me kou maka'u «>!<• \ k mea." alaila uwai mai la oia i kekahi noho okoa aku nu k niu pono ana mai mamua o Mrs. Benet« me ka haka ana mai J mau maka maluna o ua wahine la. no ka hoike aku i kona "Ke hoomanao la no oe i kuu hoike ana aku no ka inake ai a kane iloko o kekahi mau mahina ae nei i hala, aua haalele *. J i kona waiwai me ka loaa ole he hooponopono maikaiia. popo ai ko'u kuleana iloko o ia mau waiwai apau. "He palapala kauoha hooilina kana i hana ai; eia nae iho o kona make ana aku. ua hookomo mai )a kona <»hana i e ku-e ana»i kela palapala kauoha. a ua hooia mai ko'u 1«> ana no iaia ke hooikaika a hiki i ka loaa ana ia'u o kekaln 14 Oala ame kekahi mau waiwai o kun kane i make akn nei ole o ka hana. "Iloko o ko'u noho nanea, me ke kauka'i aku i ko'u 1 olelo a kt>*u loio. ua loaa mai la kana leka ia*u ma ka hap • keia pule iho la e hoike mai ana oia ia'u, ua poho w ale tia n. no ka loaa ana ia'u he mahele iloko o ka waiwai o knn kam "Mahope iho o ka ukuia ana aku o na dala apau i au kane mailoko ae o kona mau waiwai. ua koe uuku loa iho la 1 i koe, a ua holo aku ia mau Oala i kona ohana, a ua nelv ! « ' na ano apau; a ma ia aoo ua loaa ia'u kekahi haawina k-* iloko o na la ekolu au o ka ike ole ana ia'u." "He keu i'o kena 'o ka'nuhou kaumaha, aka malia paha pono iki no hoi ieou mai na loaa mai o kau kane, aole hoi e lik« kena aka loio oka hoike ana mai la ia *»e?" wahi a Mr. Kt- ' ' hoolana wale ana akn no i ka manao o kona hoa. (Aole 1 ptt.)