Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 44, 3 November 1911 — HE MOOLELO NO Babariko ka Malihini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babariko ka Malihini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKUNA XXIV. * • 'a no o Banaba he mau kauwa wale no kela no aha hoo- ; hemolele, e waiwai oie ai kona niele ana aku ia lakou, no- : al ;. , Kona ku mai la no ia iluna, a i mai la i kekahi e alakai aku ■ a:a a o ka ia i huli aku ai kekahi mau kanaka elua hele mamua rnl . a ukaii aku la no hoi kekahi mau kanaka elua mahope o Bana* ba. me ka hele ana o Banaba mawaena o lakou. ■ > 'ko lakou nei hele aku la nae ia a hiki i ka pau ana o kekahi alanui loihi, alaila ua huli mai la na kanaka mamua, a hoopaa mai: ia i n a maka o Banaba me ka hainaka, me ke ku-e ole aku ma ka a .. o ua L)uke nei o Milana. | la ;>aa ana o ka hainaka i ka nakiikiiia, o ke alakai houia aku la, ia • !-anaba ma kekahi wahi e iho hou ana ilalo o ka honua, a ia ku ani !io X) ua poe kanaka nei, ua wehe houia ae la ka hainaka mai k -i a mau maka ae. !:c hiona ano e a maikai ole kana e ike ana f no ka mea eia oia o ke keena o ka aha hookolokolo hemolele, a e ike ana oia i na nu i kaua o kela ame keia ano e kau mai ana ma ko lakou mau wahi, a ike pu aku la no hoi oia i ka noho mai o kekahi kanaka kino nui nuhma o ka noho o ka lunakanawai, a iaia o ka alawa ana ae ma kona aoa<>, e noho mai ana kona kokoolua, a o ia ka wa a ka lunakan.iwai o ka hooho ana ae me ka piha i ke pihoihoi: "He paahao oe e Banaba Vikona i keia manawa. a he pio hoi oe na ka aha hookolokolo hemolele," wahi ana me ka leo haalulu mamuii mai o ka maikai ole o kona ola kino. "Auwe! o oe no ka o Babariko! M wahi a Banaba me ka aneane e h.ki pono ole iaia ke kamailio ae i kela mau huaolelo. l)a kapa mai na kanaka ia'u ma kela inoa, a e ikeia ana no au t»<!a ma keia mua aku ina e hooloihiia mai ana kuu ola ana no ka ho »ko ana aku i ka makemake o ko'u poe kanaka, aka auhea nae oe e Hanaha, o Benado Toki;edo ko'u inoa pololei maoli, aole hoi o ka ni'M kapakapa a na kanaka i kahea mai ai ia'u." " Alaila o keia ka lunakanawai nui o ka aha hemolele," i namunamu liiiii wale iho ai no o Banaba. Nawai ole no ka haalulu o ko Banaba ano no ka lohe ana aku i ka iiw.-i o ka h<x>pukaia ana mai imiw ona, no ka mea oia maoli no ka iiiiiiikanawai o kela aha hookolokolo hemolele, a ua leauia ka *e!t maluna o kela kanaka, a pela hoi o Banaba i kau ai ka weli no ka hopena e ili mai ana maluna ona, elike me ke ano o kana mau han;\ pono ole o k€ hana ana. "Auhea oe e Banaba Vikona, ua kaena hoi paha oe i ka nui o ko mana e hiki ole ai i kekahi ke hoohoka aku ia oe ea, aka ua hiki inai nae ka manawa e pau ai ua mana la ou, a no ka mea eia oe imua o ke alo o ka mea i oi ae ka mana mamua o kou, a ua like pu oe me he wahi keiki uuku loa la iloko o ka lima o ke kanaka au i hoopilikia aku ai," i hoomau hou mai ai no o Babariko, a o Benado hoi ma kekaln ano i kana kamailio ana. He kanaka o Banaba i piha i ka mana ame ka naau haakei iioko o na la i hala, he kanaka e hiki ole ai ke hoolohe aku i na kamailio o kela ano ana e lohe aku la i ke kamailioia mai, aka nae ua hiki ole 'aia ke hana aku i kekahi mea e hoalaia aku ai i ka huhu ame ka inama īloko o Babariko, a no ke kupale ana iaia iho, ua ninau aku la i ka i ana aku: "Heaha ka'u hana ai, i lilo,ai au i kanaka hoahewaia imua o keia aha?" wahi ana me ka hokuoo ana ae i kona ano. "K aho kou ninau ana mai ia'u e Banaba no kau mea i hana ole ai. m.unua o keia ninau, au ponoi no i ike ai me kou mau maka ponoi. Aole anei oe i ohumu e pepehi ia'u a make loa? Aole anei oe i hookikma aku i ka elele a ka rope, a i hooweliweli aku iaia e make ina :»->le oia e moni i na apana pepa au i haawi aku ai iaia e ale, ka mea luki ole ia oe ke hana nou iho? Aole anei oe i pale ae i na ano mai k.u apau o kou kulana hanohano, a ae aku oe e hoohaahaa ia oe iho ke komo an; * iloko o na hana ku i ka hilahila? No ia mau mea •vi i liana ai, ua lawa ka hoopa'i make e kau aku maluna ou e pono Auhea hou nae oe e Banaba ka Vikona, aole loa he kanaka e i ku mai imua o na paia o keia keena, i oi ae ko lakou hewa imua o kou a pehea la oe e ninau mai nei ia'u i kau hewa i hana ai?" O keia iho ia anei ke ano o ko'u hookolokoloia ana, me ka loaa ole he mau hoike ma kou aoao? Hia ihea ka mea nana i lawe mai na kumu hoopii e ku-e ana ia'u," wahi a Banaba nie ke au hele ana ae o kona mau maka ma o a maanei, me ka hooikaika ana e imi wale no i wahi nona e pono ai. \ "Aia no iloko o ko umauma ponoi ka mea nana oe i ahewa mai, aole i kahi okoa aku, a ke ike le a Ia no oe e Banaba ia mea Ke ° aku nci 311 ia oc moakaka loa, ua pili ka hewa ia oe ma na ano apau e pakele ole ai oe ma kekahi ano. Ina e hoopuka ana au he hookahi huaoleio o ke ahewa i keia manawa, ua lawa ia no ka hoouna ana aku i kou uhane i ka mea nana oe i hana mai iloko o ka imo ana a ka maka.*' "Ma kuu ola ana, ke i aku n«i au ia oe, aole loa au i like aku me kau e Babariko e ahewa wale mai nei." "Malia paha mamuli o ka lilo o kou noonoo ma na hana hoohaahaa i kou kulana. ma na hana hoi au i ike ole ai i ka ehaeha i auamoia e kekahi. i hoomama ae ai oe i ke ano o kau mau mea i hana *i. aka ua oi aku nae ia imua o ka mea hiki ia'u ke hoike aku ia oe "Aole paha oe i moeuhane mua. ua paa pio mai ko hoa ohumuhumu m ka ohia mau hana ekaeka. no ka mea ma nehine» koke aku ki t\o i kau aku ai ka hoopa'i o ka make nrahma ona, a i n a o oe pu kokahi maloko nei o keia wahi, ina o oe paha ka mea hookah» nana e uwe i ka make ana o Anakalea. Ua ot aku ka hewa o kela kanaka unua ou, no ka mea ua kahiko iho oia i ke kaj>a o ke kahunapule. eia nae ua helu pnia oia me ka papa h na iliaholo, a ua oi aku hoi ke ino imua o na uhane haukae o ka po, "Ua ike kela kanaka hookamani i ko*u ano maoli, aole nae e hiki iata ke huai ae t kekahi meahuna e pili ana i ko u ola ana no ka mea aole e hiki iaia ke ku mai imua o kuu aU» a hoao mai e k\i-e i kuu mana. I ka manawa nae au e Banaba i hoike akn ai iaia no kou makemake e pepehiia au a make, na hikiwawe !oa kona ae ana mai r hooko i kou manao lapnwale. at>le ma kekahi ano e ae, aka no ka makemake e lilo iaia ka noho o ka iunakanawai kiekie. no ka mea ua maopopo no iaia, owau ua kanaka la, aole o kekahi mea e ae. "Ua hookau i o oia i na hoopilikia ana maluna o"u. me ke kokoke i loa no e hookoia kona makemake, a iaia o ka manao kuhihewa ua make aku au. & ua pau ka ikeia ana o ka lunakanawai htmole!e, o kona manawa ia v t hana ai i kekahi palapala apuka, a hele m*i la Kololeo nei « keia wahi, me ka manao nana e hookolokolo. a e ho<v kau aku i ka hoopai maluna o kekahi kanaka hewa o!c. eia nae a%>le \ ae mai ke t hooleoia kana mau hana ino. Ua ike no anei oe e Hanaha » keia mea a Anakalea i hana ai? Ua maopopo no anei ia

oe, kona hoao ana e pepehi mai ia Paiakiko a miU l. pumpuni iiio loa?° make ma ke ano hoo Ua hele ka heleheiena o Banaba i kela manav a a h,:i oia me kekahi kanaka hohewale imua Babank> « •' * ° aku kela mau ninau i waihoia mai ? ac mau hou mai la no o Babanko i kana kamailio w™*"* ™ nae 1 hookoia kou manao lapu .v a lc e Hanahn i nake aku o Palakiko ka mea hewa oie l u \ ana C ana kahuna apau ke huiia e holoi ae i ka•: * h 1 PUIC loa hoi ka hrki ana ke holoi ae ike kik ? va 1 hana aku ai. a oki kou uhane. ° dcdc 1 kai! aku * He nui ka u mau mea i makemak*p • < . aka aole nae he nui oka ikaika i loaa i kv« v i u ,mua ou ' he hakina mai au no ka ok kokul' hoopokole ae i ko'u ola ana «V»""' ' mikdL^" e kakaU m3i °ka h ° ta mai !kawa "o l>kou7make! k L° kC T ai °, Lanafag ° no ke kii aku ika poe a l" a ?-' a,a ' 3 1 kona oili hou an » mai. ua ala- "?* •' °'f 5 ke duke wahl " e - ka ukali ana mai o Palakiko ame Julia mahope mai ona, a mahope \oa aku no hoi o I.useta. Ua nana aku la o Banaba me na maka kahaha a pahaohao no kona īkeana aku i kana wahine ame ke kaikamahine. a ua kokoke !.>a oia e hina mai ihope, aka mahope nae o kona hooikaika ana iaia iho ua mn,« aku la o.a ika i ana aku: "Heaha ke an a o keia mea a J u e īke nei? me kona alawa ana aku nuīuna oka 1( oe oke komo ani mai, a maluna hoi kekahi o Babariko. "E 'ke ak « ana oe i na mea apau," alaila ua leha aku Ia kona mau maka īluna me ka namunamu ana no kekahi mau sekona, a iaia o ka nana hou ana mai ia bauaba, ua hoomau hou mai la oia i kana kamailio ana. E hoomanao oe e Banaba, aole loa o'u manao hoopilikia aku ia oe ma kekahi ano, oiai ua hana hewa Hke aku kaua a elua, a ina paha ua maemae a hemolele kou mau aoao apau, ina aole e hiki ia'u ke hoopakele ae ia oe. 1£ Palakiko, ko kauoha aku nei au ia oe e hele niai imua!" Ua neenee aku la o Palakiko a kokoke ma kahi a l>anaba e ku ana, aole nae he nana aku ia Banaba, aka aia wale no kona niau niaka maluna o Babariko a ia wa i hooinau hou mai ai o Habariko i kana kamailio ana: ! ,-.3* "E nana'ae e Banaba maluna o ka helehelena o keia kanaka opio, e loaa ana anei ia oe kekahi helehelena au e maka'u ai iaia no kona hoopilikia niai ia oe. E hakilo aku ma kona mau ano apau.o: hiki ana anei ia oe ke hooia niai imua o u a imua hoi o ka poe aj)au e akoakoa nei maloko o keia keena aia anei he kanaka ma Milana holookoa i oi ae kona kuleana ame kona niau ano inuia ona?" Ua nana pono loa aku la o Banaba maluna o Palakiko, a pela hoi 0 Palakiko i nana mai ai i ka makuakane o kana aloha. a nie he mea la ia hui pu ana ae o ka ike a ua mau kanaka la i kahi hookahi, ua hoalaia mai na manao aloha iloko o laua, aka aole nae e hiki ia Banaba ke hoopuka mai he hookahi huaolelo. "E Banaba!'' i poha hou mai ai ka leo o Babariko imua o Banaba 1 ua kanaka la e ku lohaloha wale aku ana no me ka maopopo ole iaia o kana mea e hana mai ai: "E nana hou mai oe maluna o kuu helehelena, malia paha e hiki ana ia oe ke hoomanao no kou wahi o ka ike mua loa ana ia'u!" "He mea inakehewa ia oe ka ninau ana inai ia'u no ke koho ana aku i kou ano maoli. Ua nui na manawa a'u i noonoo ai, ua hoalaia mai no kekahi mau hoomanao ana no kahi a'u o ka hookamaaina muaia ana me kou helehelena, aole nae he maopopo iki ia'u." "Ile nani hoi ia, ua hoole mai la no oe no ka maopopo ana o ko'u ano ia oe. nolaila e ninau aku ana au ia oe, ina paha ua maopopo ia oe kekahi mea e pili ana ia Montoni ea?" "la'u o ka lohe ana aku la i kela inoa, ua hoala kokeia mai la ka'u hoomanao ana no ke kakauolelo a kuu makuakane." "Alaila ke hoomanao nei no oe nona ea?" "Akahi no a maopopo loa ia'u ; keia manawa, aole ka oe he mea okoa aku aka o oe no o Montoni, ke kakauolelo a kuu makuakaue, aole anei pela e ke kanaka a ke kupaianaha nui uale?" 'Owau i'o no keia o Montoui, iu> ka mea o ka inoa ia a ko'u mau makua oke kapa ana mai maluna o'u. Ua kaj)a mai 'ka Pope ia'u ma ka inoa o Benado, a na'u wale no i kapa iho i ko'u inoa a i ka maaina hoi i na kanaka o Babariko, nolaila he hookahi no o'u kino, eia nae he nui a lehulehu wale na inoa i kapaia mai ia*u. "Owau nei ka mea mua loa nana i a'o aku ia oe i ka haawina inua e pili ana i kou ola ana, aole anei e lilo pu no hoi an i mea nana e a'o •aku ia oe e hoāno hou i ke atio*o kou ola ana aku? Me i'nea pono ; nae ia'u e hoopokole i ka'u kamailio ana. Ke ole au e kuhihewa, aole no oe i.poina i ke kumu o kuu haalele ana aku i ka halealii o kou makuakane, i ka manawa he iwakalua ou makahiki, e noho ana |no malalo oka malu oka makua. Ua haalele aku au iaia a i ko'u | a'o ana hoi i.a oe, manuili o ka hoopa'i ana mai a ko makuakane ia'u. j "Ua ike au ika nui o kou hookiekie ame kou paakiki ma kan mau | mea apau i makemake ai, a no ia paakiki ou, i hoopaaia ai oe e a'u maloko o ka halepaahao inalalo o ka halealii, eia nae ua hahauia au ika huipa no ia hana ana a'u ia (x* pela, Ua uwilo aku au imua ona, aole nae he hooloheia mai, a o ka mea a'u i hana aku ai no kou pono. ua auamo nae au i na*hoehaehaia he nui mai kou makuakane niai. "Ke hooinao(iopo la no oe i kou ano iloko o kela inau makahiki, a hoi na olelo a'o maikai a'u e haawi aku aiw ia oe, aka ua oi aku j ke aloha o kou makuakane ia oe mamua o ka hiki ia'u ke uwalo aku imua ona, a nia ia ano iho la i kaawale loa aku ai au mai kou] ālo mai.'' j "Ke maopopo mai la ia*u na inea apau au e hoakaka mai nei, aka e j hoomanao nae oe e Babariko, mainuli mai o ko'u kahi'ohi'o i ka, waina ke kumu o ko'u mau manao hookiekie apau," wahi a Kanaha j me ka piha haalulu a pihoihoi. *'U ike no au i kau n»ea e olelo maī nei, ©ia nae he makehewa wale I no ka imi ana i kumupale ma kou aoao. Oka hoopa'i a kou makua-j kane o ke kau ana mai maluna o'u, aole ia he hoopa'i uuku. aka aole nae ia he mea no'u e make ai; a o kuu n<»ho hou ana aku malaio o i kaupoku o kona hale, aole loa e hiki ia'u ke hana aku f>cla. la'n oi ka haalele ana aku i ka hale o kou makuakane, ua hoea aku la au i Aveganona, kahi o ka Pope e w>ho ana, a ilaila i komo ai au i kej kula kahunapule, me ka loaa ana mai oka oihana kakauolelo ia u. j v'Mahope o ka noho ana īlaila no kekahi mau makahiki. ua hoo- j kiekieia ae au a hiki i kuu lilo ana « lunakanawai no kea aha hemo-! lele. Auhea nae oe e Eanaha Vikona, ke hoomanao la no anei oe no kekahi keiki opiopio, me na maka mohaha maikal. a i lilo i hea p*ani oou iloko o kou mau la opio? Ke hoomanao 1a anei oe i ka mea e kapa aku ana ia oe he kaikuaana nona?" w Ke hoomanao la au nona t oia no ko'u kaikaina ponoi, aua lilo no hoi oia i miiimiH a i punahele no lea hale o ko f u makuakane," wahi a Hanaha me ka ha!o*ilo*i ana mai o na kuTu waimaka ma kona mau iihilihi. "O ka'u mea i minamina loa ai. oia no ke kau koke ana mai o ka make maluna ona.** "Heaha ka poino i kau ak\i maluna o kou kaikaina?" "Ua piholola oia iloko o ka wai ma ka muliwai Olona. i ka wa o kekahi ioo nui o ka pahola ana ae maluna o ka aina. M "Ua maopopo 2oa adei ia oe e Eanaha, ua make aku oia iloko o ka mnliwal?" "Aole loa he kanalua ana no īa mea, ua noke makou i ka huli iaia. ua knekaaia na wahi apau loa. aole nae i loaa hou kona ki&o a hiki mai i keia manawa a kaua e kamailio hou nei nooa." <Aot* ! pao.)