Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 48, 1 December 1911 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Akui Kona Ola no ka Pono o ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Akui Kona Ola no ka Pono o ha'i

MOKUNA 111. Oi loLloili nae kona o ka hoi mai o Bclina e ai pu me ia maluna o k? pakaukau» aole nae he oili iki mai o ua kaikamahine nei, nolaila ua ai hookahi iho la no oia i kona aina kakahiaka a hiki i ka pau ana, ilaila o kona oili aku la no ia hele no ka muliwai, a malaila oia kahi i noho ai, me ka mehameha, aole hoi e like me na la a laua e hui pu *na me Tome, he ikeia aku ka helehelena hauoli mau maluna ona. Ina no hoi no ka maikai nei o Helina, he kaikamahine ia hoi e komo pu aku ana ma na hookaau olelo ana i kulike me ka makemake o ua kanaka opio la, ina ua lilo ko laua noho kokoolua ana, i mea maikai.i kona manao, aka aole nae pela ke ano o kela kaikamahine, ua kaokoa loa mai kana mea i manao ai nona, a oi loa aku hoi kela hana kolohe ana i kekahi o na kaikamahme lawelawe, e hoike okoa mai ai oia i kona ano kamalii, e kupono ole ai ke mare aku i ke kane. laia wae e nanea ana i ka nana maluna o ka iliwai o ka muliwai, ua haupu ae la oia no ka hele i ka holo moku, a o ke ku mai no hoi o ka moku kiakahi o Sa Uilama Benafoda, o kona kau iho la no ia maluna o kekahi wahi waapa uuku, a hoea aku la no kahi a ka moku e lana mai ana. Ua paa loa kona manao, e hiki ana no iaia ke hele e holoholo moku me ka loaa ole o kekahi pilikia iaia, nolaila ia kau ana aku no o Alebiano iluna o ka moku, o kona hoopaa iho la no ia i ka waapa ma kela wahi, a hoomaka ae la e hiu i na pe'a iluna, a o ka maikai iho no hoi o ka pa ana a ka makani, o ka lilo aku la no ia o ua moku nei, a he mau minuke helu wale no, aia ko ia nei moku ke holo la iluna 0 ka moana akea. Ua hookikakaha aku la oia i ka hookele ana i kona moku, ma kahi kokoke i ka lihi kahukai no kona manao e hakilo aku oia i kekahi hale, malia paha o kahi ia o ke kaikamahine lawai'a e noho ai, eia nae iaia o ke kaalo pono ana ae mawaho o kela haie, ua ike aku la oia i kekahi wahine, i kaokoa ae kona ano mai ia Alika Makale ae. Hoomau aku l»i no oia i ka holo ana a hiki i kona ike maoli ana aku i ua kaikamahine la ina kahi kokoke i ka muliwai, a o kona makemirkc ka hoomau aku i ka nana ana iaia, aka oiai eia kona moku ke hookekoke loa aku nei i ka lae kahakai, e loaa ai iaia he poino, nolaila ua hoohuli ae la oia i kona moku ma kekahi alahele okoa ae, a iaia o ka nana hou ana mai i ua kaikamahine nei, ua hala aku la kela, me ka maopopo ole iaia nei o kona wahi o ka hala ana aku. I kona kaalo hou ana ae mawaho o ka hale ana i manao ai, malaila paha o Alika Makale e noho ai me kona makuahine, ua ike aku la oia i ka lana mai o kekahi waapa uuku malalo pono mai o ka hale, a hoonianao ae la keia, he waapa kela no ua kaikamahine nei, ana e noonoo nui loa la, o ka loaa hott he manawa nona e ike aku ai iaia. ' Ua hoomau aku la no nae oia i ka hooholo ana i kona moku, a oiai e pakika ana ka moku iluna o ka ohuku ale, ua komo koke mai la no ka manao hookiekie iloko ona, a hiki i kona olelo wale ana fho no, e hoea mai ana ka la ana e lilo aku ai i kapena noluna o kekahi moku manuwa, me ka nui o na 'kanaka e kunou haahaa aku ana imua ona. Ua nanea loa oia i ka holo o kona wahi moku, a hoomanao ole keia i kona mamao mai kona wahi o ka haalele ana aku mahope, a ke iho aku la no hoi ka la e nalo ma ka ilikai» a ia wa i huli mai ai oia ihope, a itkc mai la i ka hele a koliuliu, a ia manawa oia i hoohuli inai ai i kona moku, a hoomaka mai la e hoi no ka aina. I kana hooniaopopo iho, eia no oia ke huli hoi nei ma kela alahele mua ana O ka holo ana aku, a kaalo ae la no oia mawaho pono o kela hale ana o ka ike ana aku i ke ku mai o kekahi wahihe mawaho, a iaia o ka nana hon ana aku iuka o ka aina, i ike aku ai oia i ke ku mai o Alika Mikale, me kona lauoho e kuuwelu ana i ka makani, a ike aku la oia i ke ani mai o ua kaikamahine la i kona hainaka me ka haopopo ole nae iaia nei i ka'manao o kela hainaka e aniia mai la 1 ka makani. Ku ae. la oia iluna e nana, malia paha he waapa hou aleu kekahi mawaho ae o kona moku, a no kela waapa ka hoailona e haawiia ana. aole no ona ike aku, alaila iaia o ka nana pono ana aku 'mamua o ka ihu o kona moku, o ka ha'i a ka nalu kana mea o ka ike ana aku, a e ku mai ana hoi he mau ahua pohaku ma kahi mamao mai kona inoku aku, ma kahi pololei nae ana e holo aku nei. Alawa hou aku la oia iuka o ka aina. a ia wa i ike aku ai oia i ka holo ana mai o ke kaikamahine me ka hainaka mai ka hale mai a hiki iloko o ke kai. a oiai ua ike koke aku la oia i kona poino mamua mai ona, no ka mea aia kona moku ke pakika la me he malolo la iluna o ka ilikai, ua hoomaka ae la oia e hooliuli i ka ihu o ka moku, eia nae ua lohi loa oia, no ka mea, matnua o ka hiki ana iaia ke hoohuli mai i ka moku, o ka wa no ia i kau aku ai ka ihu iluna o kekahi pun pohaku, me kona hina ana aku iluna o ka oneki ma o ke anuu ana o kona moku. Ua waiho 1010 oia no kekahi mau sekona me kona maopopo ole ae i ka hi>pena i kau aku maluna o ka moku. a i ka hoi pono ana mai o kona noonoo, akahi no oia a ike iho, eia ka oia i kahi e loa, iluna o kekahi puu pohaku kahi i kau ai, a aia hoi kona moku i kahi okoa loa, ke nokeia mai la i ka wawahi e na nalu nunui. 0 ka au hoi no kahi o ka moku poino, a o ka au hoi nouka o ka ama, o na manao ia e nalu la iloko ona, aka i ke kaalo ana mai nae kekahi apana papa mamua mai ona, ua lalau aku la oia, a hoohoK> iho Ia i kona manao e hoao e au iuka o ka aina. ina no hoi no ka pakele o ia iho la no, a ina no kona piholo iloko o ka moana, he mea hiki ole ia ia ke alo ae. E like me ke ano mau o na kanaka iloko o ka poino ka wikiwiki i ka pule i ke Akua e hoopake!e ae ia lakou, pela iho la i oili mua ae ai kela manao iloko o Alehiano, a hoomaka aku la oia e pule i ke Akua, e ae mai naia e au aku a pae me ka maalahi iuka o ka aina. Aia no ke paa la kela apana papa iaia, eia nae aole he nui o kana wahi kokua, oiai e nokeia ana oia i ka lumilumi e ka naiu, a me ka hooikaika wale no i hiki ai iaia ke lana ae iluna o ke kai. 1 kekahi manawa ana e lana ae ai iluna o ka ilikai, e nana aku ana oia iuka o ka aina, ma kahi o ka hale ana e ike aku ana i ke ku mai, aole nae kela kaikamahine ana o ka ike mua ana aku i ke ani peahi mai i kona hainaka, a ia wa oia i hoomaopopo koke iho ai, nona ka ka mauao o ka peahi ana mai o kela kaikamahine i kona Ua hele oia a paupauaho i ka noke mauia i ke po*i e na nalu, aka hxnkaika no nae oia i ka au ana. a laia o ka nana hou ana aku i'ika o ka aina, me he me» !a e auhee aku ana ka ike m kona mau maka mai iaia akxt, aole no nae i pau kona mauaolana no ka pae maatfht iuka o kii ainau Ke poeleele loa aktt la i kek manawa, a ke em! mai la no hoi kona wahi ikaika» aka aole no nae i pati kona manaolana no kona pale kana, a he manawa loihi ia ana o ka hoomau ana akn ? ka au, ua hele mai la kona mau lima pe na wawae a laau, e hiki ole ai ke

au hou, a hoomanao ae la oia, c lilo ana ka hoi ka moana i lua kupapau nona. O ka hele ia a hiki » kona wahi ikaika hope loa, ca pahemo wale aku ia ao ka papa mai kona mau iirna aku e paa ana, a hooaiaka iho ia o;a e piholo iloko o ke kai f aka mamua nae o kona loa ana iho ilalo, ua hoomaopopo ae la oia i ka paa o kekahi mea maiuna 0 kona poo, a o kana wale no i hoomanao ai, o ia kona leoa ana mai 1 na laau o ka moku ili, eia nae e ike pu ana oia i ka pa iho o kekahi mea ma kona mau poohiwi, ana o ke kuhihewa ana v ke pulikua nei paha oia t ka hee o ka moana. Ke hukiia la oia iluna ma kona lauoho, aole nae he maopopo ae iaia o ka mea e hanaia aku nei maluna ona. a o kana wa!e no e hoo-1 maopopo la, oia ka huihui o kona kino t a i ke kaakaa ana ae o kona | mau maka, he ula pu wale no kana mea e ike la, a o ka pau ae la no ia o kona noonoo, me he mea la aia oia ma ke papaku o ka moana kahi i moe malie ai i ka moe kau a moe hooilo. MOKUNA IV. Ia kaakaa ana ae o na maka o Alehiano ma kekahi la ae, aia na kukuna olino o ka la e hoolele pau ana maluna o kona kino, a no kona manao eia oia iloko o ka moeuhane, ua upoi hou iho la kona mau maka, a ia wa oia i hoomanao ae ai i kona kau ana maluna o kekahi moku kiakahi, kona hele ana e hookikakaha maluna o ua moku nei, kona huli hoi ana mai, a hiki i ka ili ana o kona moku ma kekahi puu pohaku, kona ike ana i ke ani mai o kekahi mea iaia me ka hainaka maiuka mai o ka aina, kona haule ana iloko o ke kai, kona hoomaopopo ana i ka pa ana aku o kekahi mea iaia, ana e manao la e pulikiia ana paha oia e ka hee nui, alaila ua kaakaa hou ae la kona maka, a ia wa i lohe aku ai oia i ke kahea ana mai o kekahi mea iaia. "E Alehiano, kuu hoaloha; e hoomaikaiia ke Akua, no ka mea aole oe i makel" Na kela leo i hoopuiwa loa aku ia Alehiano, a noho pono mai Ia oia iluna, me ka nana ana mai maluna o Tome Benafoda, a oiai aole e hiki iaia ke pane mai he hookahi huaolelo, ua lalau aku la o Tome i na lima o Alehiano a hoomau hou aku la i kana kamailio ana: "Owau no keia o Tome e Alebiano, a ke hoomaikai ae nei au i ke Akua, no ka hoopakele ana mai ia oe* mai ka make mai." j Aole no nae o Alehiano i pane mai ia Tome, no ka mea ua hoopihaia aku oia i ke kahaha, a ke au la kona mau maka ma o a maanei iloko o kela nimi'ke ike la oia, eia oia maluna o kekahi moe kahi i noho ai, a iaia o ke kie'i ana aku iwaho o ka puka aniani, e ulu mai ana na meakanu, a o ke ala nae o ka pua hone sakala kana o ka honi ana aku, a iaia hoi o ke au ana aku ma ka puka o ua rumi nei, ua ike aku la oia i ka waiho mai o ka moana kai akea a o ia kana o ka i ana aku: "E Tome," i hooho ae ai o Alehiano me ke kau ana aku i kona mau lima maluna o na poohiwi o Tome. "Pehea la ka loihi o ko'u waiho ana maloko nei o keia wahi?" "Mai keia po holookoa mai kou waiho ana a hiki wale i keia manawa a kaua e "kamailio nei." "A eia au ihea kahi i noho ai, ua ike no anei oe i keia hale?" "Eia oe maloko o ka hale o Madame Makale, a ua palekana hoi mai na hoopilikia ana mai a na ale o ka moana." "O ka hale anei keia o Madame Makale? Ae, ke hoomaopopo nei au o keia no ka hale a'u o ka ike ana; a pehea ka loihi o ko'u noho ana maloko o kona hale?" "E like no hoi me ia a'u o ka hoike mua ana aku nei ia oe, mai ka po nei mai kou noho ana maloko o 'keia hale a hiki i keia manawa. Mai manao paha oe e Alehiano he wahi pilikia uuku ka i loaa ia oe, aole, lie pilikia nui keia, a ua hoopiolokeia mai ko'u noonoo, oiai ma ke ahiahi aku la o nehinei ko maua huli hoi ana mai no kauhale, a o ka'u ninau mua loa e pili ana no ia nou, a ōlelo mai la kekahi o na kauwa, ua hala mai oe nolalo o- kahawai, a o ko'u eleu mai la no ia me ka manao e loaa mai ana oe ia'u, o ka'u rtiea nae i ike, o ia no ke ku mai o ka moku kiakahi me kona pe'a e kilepalepa ana ka makani ma kahi e noke ana o ka nalu i ke poM. "He mea e aku ka nui o ko'u pihoihoi nou, nolaila ua hoi hou aleu la au no ka hale no ke kii ana i mau kokua, a o ko'u kau mai la no ia maluha o kekahi waapa, a hoomaka mai la e holo me kuu manao e loaa mai ana no oe ia'u, ina no kou hoao e au mai iuka nei o ka aina. "Oiai nae au e nanea ana i ka hoe, ua pa-e mai la kekahi leo maiuka mai o ka aina, a ike aku la au ia Madame Makale, i ka peahi ana mai ia'u, a hoike pu mai la no kou hoea ana aku no kona hale, a 0 ko'u hoopili koke aku la no ia i ka waapa iuka, a hele mai la no ka ike maka ana ia oe. "la'u o ka hiki ana mai, aole e hiki ia oe ke hoomaopopo i kekahi mea, ua like pu oe me ke kanaka make, a ua hoouna au i kekahi kauka no ka hele ana mai e lapaau ia oe, a ua kauoha pu aku no hoi au i ko'u makuakane e hele mai, a i ka hoike ana mai o ke kauka, aole he mau poino i loaa ia oe, akahi no a hoomamaia mai ko'u mau manao kaumaha, a pela no hoi me ko papa, a ua hoolako pu mai o papa i na mea apau nou e pono ai, me kona kauoha pu ana mai ia'u, aole au e haalele ia oe a hiki i ka hoi pono ana mai o kou noonoo maikai, a pela oe e ike mai la e Alehiano ia'u e noho aku ana e kiai ia oe. "Eia kaua i ka hora umi o ke kakahiaka e kamailio nei i keia manawa, aka pehea nae oe i keia manawa?" Ua hohola ae la oia i kona mau lima, a pela me kona mau wawae, a iaia o ka ike ana aole he mau pilikia i loaa iaia, ua » mai la oia i ka pane ana mai: "Aole o'u wahi pilikia iki ma kekahi ano, me he mea la eia no au me kela kino ikaika mau o'u; aka e hoike mai nae oe, pehea la au i hoea mai ai noloke* o k*ia hale nei, me kuu ike oie?" "E hoomanawanui iki oe no ka moolelo a'u e hoike aku ana, aka e hooluolu hou oe i keia manawa, no ka mea aole o*u manao, ua ikaika maikai kou kino, a e holo hou aku au no kauhale t mau lole nou,, a ma ke kaa au e hele mai ai, a hbi like aku kaua, a ia manawa auanei au e hoike piha aku ai i ka moolelo e pili ana i kou pakele ana * "E hoao au e hooko e like me ia au e kauoha mai nei ia'u/* wahi a Alehiano, me ka pau o!e no nae o kona pohihihi no ke ano o kona ana maloko o kela hale. "Ina oe e hooiaio mai ana ia'u e hoomanawanui oe pela a hi|ci kuu hoea hou ana mai, ma ia ano wale no au e haalele iho ai ia oe, no ka mea ua kauoha paa mai o papa aole au e haalele ia oe a hiki 1 kou oluolu maikai ana. "O kekahi kumu nui no hoi o ko*u makemake loa ana e hoi aku no kauhale i keia manawa, no ka hoomama ana aku no la i na manao o kuu makuakane, ame Belina ? no ka mea ui*noke maoli kela kaikamahine i ke kuwo ia oe i ka po nei, e noke ana i ke kumakena. mamuli o ka maopopo ole o kou wahi o ka nalowale ana, nolaila e ae mai ana anei oe e noho malie a hiki i kuu hoi hou ana mai?" "Ae, e hoolohe no au i kauoha." Me kela hooiaio mai ia Alehiano aku f o ka haalele mai la no ?a o Torae i kona hoaloha, a huli hoi aku !a uo ke kii ana i kaa e hoihoi aku at i kona hoaloha no kauhale. Ia noho hookahi ana iho hoi o Alehiano, aole mai la he makemake o kona mau maka e hiamoe» aka ono mai Ia nae oia i ka wai, a lalau aku Ja kona lima i ka pika wai malnna o ke pakankau, eia nae aole he wai oloko, a e waiho ana no kekahi bele ma ka aoao o ka pika, a hoomaka aku !a oia e hookani i hiki ai i kekahi mea ke lawe mai i wal nona. He mau sekona nuku wale no ia ana o ke kakall aha aku, ua lohe aku !a oia t ka hele mai o kekahi mea, aka aole nae he komo mai iloko, a o h kana o ke kahea ana aku: , (Aale 1 pnj