Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 50, 15 December 1911 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o ha'i

MOKUNA IV. "Mamua o kou haalele ana mai ia'u, kc makemake ncf au e hoike aku ia oe, ua lilo ka mea au i hana mai ai no ko"u pono t i mea hoohu iloko o kuu kino, a i keia manawa pokole wale no o ko kaua hookamaainaia ana, ua hele keia puuwai a kapaiili i ke aloha nou. Ina e ioaa an» ia Jcaua he manawa e hui hou ai ma keia hope aku, na makemake au e hakilo mai oe ialoko o kuu puuwai, a e ike no auanei ti ka hua'i wale mai no o ka wai momona, e kena ai ka makewai 0 ka mea e inu ana i kona wai aliali. "I hookahi hoi huaolelo mai kou lehelehe mai, e maha auanei kuu ia'u e haalele iho ai i kou home nei. Ua lilo aku anei kou puuwai i ka mea okoa aku ia'u o ke kipa ana mai malalo o na kau[X)ku o kou hale nei? Ua makehewa anei keia mau uwalo ana aku imua ou? £ pane naai e ke leaikamahine a na kau olelo hooholo auaaei e hookau mai i ka hauoii ame ke kaumaha maluna o kuu uhane!" "Aole he mea nana i kaili aku i kuu puuwai mai ia'u aku, eia no ia ke ku mau nei ma kona wahi, ina o ka makemake ia o kau ninau e ke kanaka opio," i pane aku ai o Alika me ka leo oluolu. "Ina pela, e ae mai e hele hou mai au no ka ike aha ia oe, a ia manawa auanei e loaa like ai ia kaua a elua na launa matkai aoa, na kamailio ana hoi, i oi aku i ko keia wa a kaua e hui pu nei." He mea oiaio, ua komohia aku ke aloha ame ka hoohihi iloko o Alebior»a no kela kaikamahine o ke kulana haahaa, a ua haulehia no' hx)i o Alika i ke aloha no ke kanaka opio ana o ka hoopakele ana| mai ka make mai, aole nae i loaa iaia ke koa e hoike okoa aku ai ia mea imua o ke kanaka opio, aka e hoea mai ana no nae i ka manawa ana e hoike aku ai, aole i hoi nele na upu ana a Alehiano nona. MOKUNA V. t Ia hoea ana mai o Tome me kona kaa, ua holo awiwi mai Ja oia noloko o ke keena a Alehiano e waiho ana, a iaia o ka ike ana mai 1 ka hele o na maka o kona hoaloha a upehupehu, ua hele oia a piha i ke pihoihoi me kona ninau okoa ana mai: "Heaha keia pilikia i loaa ia oe, he nui anei ka ehaeha i loaa i kou kino?" < "Aole he mau pilikia i loaa ia'u ma kekahi ano, koe wale no ko'u hoomanao ana ae no ke kokoke loa ana mai i ko'u hopena, a o ia keia mau waimaka au e ike mai la," a lalau mai la oia i ka lima o Torne a pnliki iho la me kona piha i ka haalulu. "He o : .aio ia au e olelo mai la no kou kokoke loa e Alehiano e poino, aka e hoopoina nae kaua no ia mau mea, a e nana aku i na mea e oili mai ana. nv>laila e hoolana i'kou manao e kuu'hōahiha, a e ala mai iluna, no ka mea ua lawe mai la au i mau lole hou nou," a ia wa i ala koke mai ai o Alehiano mai kahi moe mai,- a hoomaka iho ! a e holoholo no ke ake e maopopo iaia, ina paha aole i pewno kekahi mau wahi o kona mau lala. Ua hookahakahaia oia no ke ano maikai maoli o kona mau ano apau, a hoomaikai iho la oia no ka eha ole aaia o kekahi o kona mau lala, a iaia eholoholo ana, ua ike aku la o Tome i ka waiho mai o ka omole waina iluna o ke pakaukau, a ia wa oia i ninau mai ai ia Alebk>na: 14 He mea ka paha kekahi i hele mai nei e ike ia oe, i kuu manawa i kaawale ai mai ia oe mai ea?" "Ae, he mea kekahi nana i lawe mai nei i kela waina e haawi ia'u. 0 ko*u noho iho nei hoi ia a no ka maloo o kuu puu, ua kahea okoa aku nei au i kekahi mea e lawe mai i wai, a pela oe e ike la i ka \uuolc waina, me ka pika wai maloko nei." "Alaila nawai i lawe mai nei i kela mau mea nou?" "Na Alika Makale, ke ole au e kuhihewa oia kona inoa, he kaikamahine opiopio, a noka mea oia wale no ko ka hale nei i ka wa a'u 1 kahea aku ai i wai no'u." "O ke kaikamahine ia. au i noho aie ai, no ka hoopakeleia ana o kou ola, ua maopopo 110 anei ia oe ia mea?" "Ua konoia mai au e hooiaio pela, ma o na mea ana o ka hoike ana mai ia'u, i nokeia aku nae e a'u i ka niele iaia a hiki i kona haha'i ana mai i ke ano o ko'u hoopakeleia ana," alaila ua kulou okoa iho la o Alebiano ilalo no ke komo ana i kona kakini. "K komo hoi paha i kou mau lole a paa, aia kaua a kau aku iluna 0 ke kaa, alaila haha'i aku au ia oe i na n*ea apau/' la makaukau ana o na kanaka opio no ka laua huakai huli hoi no ka home o ka makuakane o Tome, ua kahea aku la oia i kekahi mea no ka hele ana mai e hui hope me iaua, a oiai o Alika wale no ko kauhale i kela manawa, oia no ka mea o ka hele ana mai a ku ana imua o na kanaka opio, a o ia ka Tome o ka pane ana mai: "Ke makaukau nei maua e hoi aku no ko maua home, a ke haawi | aku nei au i na hooinaikai ana ia oe a i kou makuahine hoi no ka malama maikai ana i kuu hoaloha nei ; aka no ka hana au i mauoa aku ai i kou ola no ka pono o kuu hoaloha nei, e ukuia aku ana no oe iloko oka\va pono," aole nae i pau pono aku na mea a Tome i makemake ai ekamailio mai imua o Alika, ua kahamaha e mai b o Alebiano iaia i ka i ana mai: •'Ma ka inoa o na Lani, mai lamailio oe e Tome no ka uku ana i kuu hoopakele no ka mea aole t hiki i ke dala ame ke gult ke hookaa aku i kuu aie, no ka mea he mea nui ke o!a, he mea hiki ole ke kuaiia me na waiwai makamae o keia ao holookoa." j "No ka ike o Tome i kona hewa, ua hoololi ae la oia i kana mau olelo a i aku la: "E !oaa aku ana ia oe e Alika kekahi makana waiwa» nui» oiai ua noho aie maua a elua ?a oe, aka ua lawa paha keia mau olelo ma ko maua aoao, a i huli hoi mai kou makuahine ea, e | hAwi aku i ko maua aloha iaia, aka ua makaukau ko maua kaa i 1 keia manawa, he mea poino ia maua ke haalele iho ia oe, aia ktsu ms* kuakane ke kakali mai o ko'u huli hoi aku me kuu hoaloha.** Ia kuu ana iho nae o ka Tomc mau o!ek>, a hoohuli mai la i kona kua i ke leaikamahine opio, o ka wa ia a Alebiano o ka lalau ana aku | 1 ka lima o Alika. a hoopili ae la i kona mau lehelehe me ka hawana-1 wana malie ana aku: "Ke huli hoi nei au no kahi o kuu hoaloha nei, aka ao!e nae au e hoopoina hou e Alika, a ke kalokalo ae nei a«u e hoea mai i ka manawa e hoohalawai houia ai kaua ma keia mua iho. Nau i hoopakele i kuu ola, a o ua ola la» ua iaa ia nau hookahi wale *so ke manao oe e kaili aku mai ia'u aku iloko o na manawa apau. O ke aloHa no kon» a hui hou aku kaua iloko o ka wa pono," tlt haaw» aku !a o Alehiano ī kona lima no ke aloha hope ana me Alika, ala&a ukali aku la mahope o kona hoaloha, aka iaia nae o ka »ana ana aku ma na maka o Alika, aole oia i hoohewahewa s ka ike a|ia akn i ka minoaka ma na papalina o ua kaikamahine U,

a o ia kana o la nalu ana iho iloko ona, ua hoohauoii loaia aieu km | noonoo o kela kaikamaiune mamuli o kaina mau oick> hooiana ia;a. . Aole oo hoi i k>«hi la heie aua aku aua mau ieaoaka o r »io la, ua ; kau aku la laua maluna o ke kaa. a na ke kalauwa ka hana. he hoo- ( kahi eo hana ma ko laua nei aoao o ka hoola'i maiie, a o ka lilo aku • la no ia o na iio, aia ka pahu hopu no ka home o ka makuakane o j Tomc. Aole nae'i liuliu ia holo ana aku o ko laui ne> kaa, ua hoomaoe aku la o Tomc i ke kama:iio ana aku imua o kona kokoolua i ka pane ana aku: 'Me he mea !a ka hoi i ka'u nana afcu ia oe e Alehiano, aole i loaa fia manao mahalo ia oe no ke kaikamahine nana i hoopakele i kou ola mai ka make maiP "Pehea iho la i loaa aku ai kena ike ia oe?** "Aole au i lohe i kou haawi ana aku nei i na hoomaikai ana iaia, a o kekahi no hoi, ua kshamaha wale mai oe i ko'u manawa e haawi aku ana i na hoomaikai ana iaia, a ma ia wahi i loaa ai ia*u ka ike, me he mea la aole i iilo ka hoopakeleia ana o kou ola i mea nui iioko 0 kou noonoo/' "Ma ia wahi e Tome, ua kuhihewa loa oe, no ka mea aole oe i ike 1 ka nui o ko'u hoomaikai no kela kaikamahine, a ke ioku nei ia iloko 0 kuu puuwai e hiki ole ai ia oe ke ike mai. "He hana maalahi wale no ka haawi ana aku i na mahalo ana i kekahi mea no ka hoopakeleia ana o ka'u ilio, a o kekahi mea e ae paha a*u o ka minamina loa ana. aka o ka hoopakeleia ana o ko*u ola, ka mea i oi aku imua o na mea apau, aole i lawa na hoomaikai ana ma na huaolelo, e pana'i aku ai 1 kela kaikamahine, aka eia no nae ka hoomaikai nui iloko o kuu puuwai, e hoea mai ai i ka manawa a'u e molia okoa aku ai i kuu ola imua o ka mea nana au i hoopakele mai." "Malia paha ua pololei oe e Alehiano e kamailio mal nei, oiai o oe o kaua ka i komo kuhohonu loa iloko o kahi o ka poino, a no ko'u loaa ole paha hoi i kela haawina, ke kumu o ke kulike ole ana o ko kaua mau manao, aka # e hoopau ko kaua kamailio ana no kela kumuhana, a e hoike aku ana au ia oe i na mea apau i hanaia aku maluna ou f a loaa ai ia oe ka palekana mai ka make mai," alaila o ka haha'i aku la no hoi ia o Tome, i ka moolelo o ka hoopakeleia ana o Alebiano elike me ia a Alika o ka hoike ana mai iaia. "Ina no hoi paha pela iho la ke ano o na kaikamahine apau, he keu aku a ka mea hauoli o ka naau, aole ka auanei pela, ua ku a uluiiua maoli au i ke ano'o kela kaikamahine e noho pu nei me kakou. O ka walaau wale iho la no ka hoi kana hana nui, o ka noke i ka akaaka me he mea la he hoihoiia aku ia ano hana a kela kaikamahine, a ua hele au la a ku a uluhua maoli i na kaikamahine o kela ano," wahi a Toine o ka hoohalike ana ae i ko Alika ano me ko Belina. "Mai wikiwiki wale oe e Tome ma ka ahewa ana ia Belina, no ka mea i hoike aku au ia oe ea, ma ko'u kamaaina i na kaikamahine, aia no iloko o na kaikamahine a ka poe hanohano a waiwai, he mau kaikamahine maikai loa, a o Belina no paha ke ku iwaena o ia poe, a he nui aku no o na kaikamahine o kela ano, a pela no iloko o na kaikamahine o na kulana haahaa, e loaa ana no ia oe he mau kaika- / • ♦ • mahine maikai loa, a e loaa pu ana no hoi ia oe he mau kaikamahme pikanana, e like me ko Belina ano, nolaila iloko o kela mau mahele o ka papa o na kaikamahine, ua lawa like no ka loaa ana o na kaikamahine maikai, a pela me na kaikamahine maikai ole." "Ua maopopo no ia'u 'kena mea au e kamailio mai nei e Alehiano, aka pehea auanei e hiki ai ia kakou na keiki a ka poe waiwai, ke launa pu aku me na kaikamahine o ke kulana haahaa?" "Ea, pehea la oe i hoala mai la i kena ninau, me ko ike inaopopo loa no i ka hiki ana mai ia oe ke pane ae me ka maalahi loa, no ka mea eia kakou ke ku nei ma ke kulana kiekie, a aia hoi kela poe kaikamahnie ma na kulana haahaa, nolaila he hana koliu ole loa i ka poe maluna o ke alapii ke kulou >nai ilalo a nana i ka poe malalo iho o lakou." "O ka poe hoi paha ia i haahaa maoli ko lakou ano ma o ka lakou mau la, pehea nae kou manao no Alika Makale?" <4 0 kela kekahi ona kaikamahine koa loa a'u i ike ai, aka he kaikamahine nae ia i hiki ole ia oe a ia kaua a elua, ke launa pu e like me ko kaua mau kulana pakahi. E hoomanao oe, e hiki ana i ka'u ilio punahele a'u i minamina loa ai ke hoopakele ia'u inai ka make mai, aka aole nae ia he mea e hookauiikeia ae ai kela ilio me a'u ma ka papa like t> ko ke kanaka ola ana." Ua hookahahaia aku o Alehiano no kela mau olelo a Tome, aka 'ke noho malie wale mai la no nae oia hoolohe ia Tome. a o »a kana o ka ike ana mai, aia wale no ke kau ana o ko Tome noonoo maluna 0 na kaikamahine a ka poe waiwai, aole hoi he nana iho i ka poe malalo o lakou, me ka nana ole pehea la ka nui o ke koa ame ka maikai e hanaia aku ana no ka pono o kekahi. Aole no nae o Alehiano i makemake e loaa aku ka hoomaopopo ana i kona kokoolua, no ka hoopihaia o kona noonoo me ka hoowahawaha no Tome, nolaila ua i mai la oia, me ka minoaka ma| Ikona mau papalina: | | "E'waiho malie kaua ike kamailio ana maluna o kela ninau no kekahi manawa hou aku, a ke makeinake nei au e hoala ae i kekahi 1 mea o ke komo ana mai iloko o ko*u noonoo ma kela inanawa o ko i kaua kau iike ana mai nei maulna o ke kaa, a ua lilo ia i mea nui loa iloko o ko'u noonoo i k«ya manawa, a i mea e hoopauia ae ai ko'u pohihihi, e ninau aku ana au ia oe, e hiki ana anei ia oe ke hoike mai ia'u i ka'u wahi oka ike mua loa ana i kela kaikamhine? Ma kuu manao, ua ike mua au iaia i kekahi wahi, aole nae hoi he mohala mai • ko'u noonoo no ka'u wahi o ka ike ana iaia, a au e ninau okoa aku nei ia oe e Tome." Ua kaa aku la hoi ke pahaohao ame ke kahaha ma ko Tome aoao, a nana pono mai la ma na maka o Alehiano a i mai la : "Ke manao nei au he hana paakiki loa na'u ka pane pololei aoa aku i ka haina o kau ninau." "Ua paa loa ko'u manao, ua ike mua au iaia ma kekahi wahi, he keu nae hoi ka poina loa i keia manawa, aole anei hoi e noonoo pu mai kaua i ko'u wahi o ka ike mua loa ana iaia?" "Ma ia wahi, ke hoopohihihi loa mai b oe ia'u, no ka mea aoie > maopopo ia'u kau wahi o ka ike ana i kela kaikamahine mamua." **A pehea ka loihi o kona noho ana ma keia wahi? l!e niuau hiki paha ia ia oe ke pane mai me ka maalahi loa ? ' "Ke hoomanao nei au, o keia ka ptha ana o na makahiki elima iaia ame kona makuahine o ka noho ana ma keia wahi, o ia hoi mai ka manawa mai o ko laua kuai ana i kela hale a īaoa e noho nei." "A maiia ua maopopo paha ia $e kona wahi mna o ka noho ana mamua o ka hoi ana mai a noho paa ma keia wahi ea?" w AoIe i maopopo ia'u, koe wale no kona kamailio ana mai i ko makou poe mai Numalana mai oia i heie mai ai; a ina paha no ko'u hui mau me ia. ina ua niele aku au iaia i kona wahi o ka hele ana mai» a i hoike aku no au ia oe e Alehiano ea, he kakaikahi loa ko'u mau manawa o ka ike ana iaiau" "Aole e hiki ia'u ke hoohewahewa no ke kamaaina o ka heieheieoa o kela kaikamahine ia'u, a koe aku nae ko'u wahi o ka ike mua ana iaia." * "Akahi no a komo mai !a kekah» manao iloko o u > keia manawa, me he mea !a. ua ike no au iaia i kekahi wahi, a o ka'u nae e haohao nei, oia no kona lawe mau mai i ka i-a i kauhale, i kekahi manawar, he hookahi ana hele ana mai iioko o ka pule, a i kekahi manawa oo hoi he elua» a e hana mau ana oia pela i na manawa apau. a o ko'u mau manawa iho la oo ia e ike aku ai iaia, ao!e nae o"u kamailio wale ako iaia." Ua hoea e ako la nae ko Uua nei kaa mamoa o ka hale o ka makuakane o Tqme, a pao honua wale iho U &oka laoa mau kamailio e pili aoa no Alika. iliin | M|\