Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 3, 19 January 1912 — HE MAU PAKE HOU NO O HONOLULU MA KA HELEUMA O KINA HOU [ARTICLE]

HE MAU PAKE HOU NO O HONOLULU MA KA HELEUMA O KINA HOU

0 na Pake i hanauia xna Hawaii nei ke kokua mai nei lakou i ke Kauka Sun Yat Sen, ka Peresidena mua loa o ka Repubalika o Kina, ma o ka hookele ana i ka moku hou o ke aupuni, a ma na mea i hoomaopopo loa ia, e hoonohoia mai ana ma nei mua aku e ke Kauka Sen, na Pake opio a pau 1 loaa na hoonauuao KieKiela ma na kula aupuni maauei a ma na kula kiekie ma Amerika, maiuna o na ku"ana kiekie o ke aupuni o Kina. Ma ka la 6 o Dekemaba i Rala aku la i hookohuia ae ai o Ching Dow, he Pake i hana"uia ma Hawaii nei a i hoonaauao muaia maloko o ka Mills Institute a ma ke Kula Nui o Kapunaliou, a he haumana hoi i puka pono mai ke kula nui mai ma Amerika, e ke Kiaaina o ka Okaiia Aina o Ca.nton i luna alakai hauu no ka oihana o ka lehulehu. Ua loaa koke no kona sila a hoopuka aku la ma na nupopa no kona hookohuia ana mai ma ia kulana. I knlike ai me na manao i hoakakaia maloko o kona hookohu, e laweiawe o Mr. Dow i na hana a pau e pili ana 1 ka hana ana i na alanui, ua hale, na paipu lawe meaino ame na mea like. O Ching Yu kekahi, he Pake opio i hanauia ma Honolulu nei, a i keia manawa ke noho mai la he luna aupuni ma Kina, a maloko o kana leka i kakau mai ai i kekahi o kona mau hoaloha maanei, e hoakaka ana oia no Ivlr. Dow ame kana hana. Penei kana o ke kakau ana mai: "No keia manawa ona dala a pau i makemakeia no ka malama ana no ia i na koa no ka malama ana 1 ka maluhia a no ke kokua ana i ka paio hahana ma ka akau, i mea e holopono ai fa hana, koe maloko o ke keena waiwai anie ke keena kaua, he liilii loa na hana i hanaia. "O ke poo o ka o'ihana kalepa ame na hana imiloaa oia no o Wong Chang Yau, he haumana i hoonaauaoia ma Amerika ma ka eli gula a lanahu ana, ahe kamaaina rio hoi no Honolulu. Ma kekahi manawa i hala koke iho nei, ua hoalaia ae e makou kekalii ahahui no ka hooholoinua ame ka hoopalahalaha anaraku 1 na hana kuai aina a e hooliana ana i ka oihana kalepa ame na hana imiloaa e ae ma kona wahi e ma- ' Uamaia ai ka halawai. "Ina e hiki ana i ke aupuni e ku nei i keia manawa e loaa ka ikaika, e ku ai maluna o kona mau wawae ponoi iho, aia no ho manawa kupono loa no ko niakou mau kanaka i hoonaauaoia ma na aina e e lilo ai i poe limahana waiwai ma ke kokua ana 1 na hana e hooholomua ai 1 ke aupuni me ka hoonaaiuio ana. Mamuli wale no o ka nele i ke dala aolo i weheia na kula.' O ka mea maopopo loa e kukulu houia ana na kula ma ka la mua o ka 1912, a me he mea la o ke poo o ka oihana hoonaauao o C'hing Wing ICwong aku ana, ke poo o ka oihana hoonaauao o na Pake ma ke Kula Nui Kristiano ma Canton i keia mauawa. "Aohe mea hookahi maanei i ike i ka hopeua o Canton ma nei mua aku. O na aoao like ole ua hoike ae nei lakou ia lakou iho a hooikaika no ka loaa o ka mana a ua nele lta waihona waiw;ai e like ka hikiwawe me ka hoopihaia aua. "0 ke kulana o na hana i keia manawa e koi mai ana i& no na kanaka i loaa ka makaukau no ka hookele aha aku i ka moku hou o ke aupuni. Aka, he mea kaumaha ka olelo ae, 'Auhea 'la lakoul' J " l keia manawa aolie hiki ia Ching Dow ke kakau aku a no ia hiki ole ua noi mai oia la 'u e hoouna aku i kona aloha i na hoaloha a pau ma Honolulu. Aohe o 'u pahaohao ana o ko kakou mau hhaloha Pake ma na aina e ua kuapupulo maoli mamuli o ka holopono o na hana hookahuli aupuni, a no ka mea, he inahele kf> kela anie keia o lakou iloko o na hana o ke aupuni. O kela ame keia Pake alolia aina oiaio he meia pono iaia ke haua i ka hana maikai loa ma kana hana a i ole ma ka olelo paha no ka lawe ana mai i ka hana holopono hope loa e pau ai ke kaua hookahuli aupuni. "Ina e hiki ana ia Kina ke pakele mai ka mana mai o na moi Manehu, alaila, ia manawa e hiki pono iho ai i na Pake ke olelo iho he lahuikanaka kuokoa lakou. I kou manawa e huli pono aku ai a loaa ka mole o ka pilikia i ala mai ai, e ike iho ana no oe ko kaua nei ka poe kipi no ka hooknokoa ana ae ia Kina, me ka noho mana ole mai o na Manehu, a aohe hoi no kekahi ano kula■na aupuni. Oia ninau nae na ka mauawa hope loa e hoike mai nona iho. "Ua lilo ke Kulanakauhale o Canton i kulanakauhale kipi ma ka la umikumamaiwa o ka mahma eiwa me ka hookaho oleia oko koko. 0 ke kiaaina, Choug Min Kee, ua haalele mai la oia ia Hongkong me ka lawe pu ana me ia he $800,000, oiai hoi leekahi mau hiua aupnni e ae e like me Lee Chun, ka adimaTala, ua auhee pu aku la oia. Ma ka la 'iwakalna-knmamalua ua holo mai la au ianei a ike i ka neoneo o ke kalanakauhale, aka nae, o na alanui na lainaia mo na koa he i»oe powa walo no lakou, no lakou hoi na helehelena hoomaka'uka'u ko nana aku e lawa loa ai ka hooweliweli ana mai i kekahi mea. "Owau kekahi malihini ma ka halawai a ka ahaolelo kuikawa a ke aupuni kuikawa, a ua ike i na hana a ia aha iloko o na la uua loa o ke kakui'uia ana, a ua laki loa au, no ka mea, owau pu kekahi malaila i ka wa i pahu mai ai ka poka pahu a he aneane he iwakalua poe i make a aia kekahi hapa o ka hale e noho ana o ka ahaolelo. "O na loli ano nui i hanaia, ka hopena mahope oka loli ana ae oke aupuni, ho lehulehu loa» Ua oki na Pake o Canton i ko lakou mau lauoho, ke pii mah iahua mai n'ei na ahahui, o ke kumuhana ano nui a ia mau ahahui oia Uo ka hoonee mna ana i na pomaikai o ka lahui, oiai hoi na pualikoa pualu i liukulnia ae no ke komo ana aku © hoomalu i ka akau." Ua hanauia keia Pake o Ching Yu ma ka Mokupuni o Kauai, he haumana oia 1 puka pono aku mai ke kula aku o ka Milla Institute, a mai ke kula nui aku o Punahou, a o ka hope loa, ma ke kula nui ma Kikako, a malaila i loaa ai iaia ke degere, a i keia manawa he porofesa oia no ko a'o ana aka ma ka olelo Ben,tania ame Kelemania ma ke Kula Xui X»eong Kwong, ma Canton.

' WABHINGTON, Jan. 9.—Ma koia la 1 i hoopukaia aku ai na kauoha e ke ke--1 <cna o ka oihana kaua. e hoouuaia aku i t 5 puali koa mai Manila aku np Chimg Wing Tao no ka hoomahuahua ana aku 1 i na koa kiai o ke kanikela'a no ka hui i pu ana aku me N na pualikoa o na lahui . e jna ka hoomalu ana i ke alanui kaaahi TreTi-tsin-Peking l m£a e liiki ai e loaa ka hui ana me na awakumoku.