Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 6, 9 February 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o ha'i

MOKUNA X. "Ua ae wale aku oe e Aiebiano e hui pu me kela kaikamahine lawai'a, ua hele pu hoi me ia, me ka noke ana i ke kamailio, ua apo aku oe iaia. a hoopili mai iaia iloko o kou umauma, me kou haawi ana aku i na honi hoomau ana i kekahi kaikamahine o ke kulana haahaa maialo iho o kou, he hana maikai anei ia nau e kuu keiki e hana ai ?" M Aha! 0 ke ano iho la ka kena o ke kaikamahine au e makee aku ai e lilo mai i hunona na'u, o ke kaikamahine i hoolilo iaia iho i kiu nana e ;iaki.'o mai i ka'u mau mea e hana ai!" "Heana auanei ke kiu o keia 'kaikamahine, no ka mea aole oia i ukali aku mahope ou," wahi a Tivekona me ka leo malie, no ka mea ua ike iho la oia i ke kohu ole maoli o Belina, ma ka hakilo ana i ko Alehiano ano, e lilo ai i mea no ua keiki nei ana e hewa ai. "Ua iko aku o Beltna i kana ma uhana mai kahi mamao aku, oiai ua j• ii oia iluna o ka hale me kekahi ohenana, a me ia mea i ike aku ai oia ia olua, a pehea nae e kuu keiki, ua kamailio mai anei o Belina i ka mea oiaio ia'u?" "i'a hoike aku oia i ka mea pololei a oiaio e kuu makua," wahi a A!cbiano me ka haalulu. "Alaila aole anei oe i ike e kuu keiki, aole ia he hana pono au e ae wale aku ai e hui pu me kela kaikamahine i kulike ole mai kona ano me kou? Ua hiki ia'u ke olelo ae, he mau hana lapuwale wale ( no ia, a manao no hoi au, aole no oe e hana ana ia Eelina e like me; keia ke ano." ; "0 ka mea hea la kau e kamailio nei e 'kuu makua, aohe he maopopo pono o kau mau olelo ia'u." "Ua ike no au, aole oe e hoonele aku ana ia Belina, me ka mea i ana i upu mai ai e pana'iia aku ana e oe e Alehiano." "Uwoki!" Mai hoao oe e kuu makua e kamailio ho umai, ua maopopo ia'u na mea apau, a he oi ae kou huna ana aku i ke koena o kau mau mea i makemake ai e hoike mai ia'u. E kii mai i kuu puuwai, a huki ae mai kuu kino aku me ka puunaue ana aku iwaena o na holoholona o ke kula ame na manu o ka lewa, a e puhi aku hoi i kuu kino i ke ahi, a o ka lehu auanei, e hoopuehu liilii aku i ka makani, ua oi aku kou hana ana mai i kau keiki nei pela, mamua o ko manao ana, e hana ana au i kekahi mea e hoohaahaa ai i ko'u kulana kanaka makua." Akahi no a ala mai ka manao aloha keiki iloko o Tivckona iloko 0 kela manawa, hoauheeia aku la no hoi na'manao huhu mai iaia aku. aka ua pane mai la no nae oia me ka leo oluolu: "Aole anei ou manao e kuu keiki, ma o kou hoopipili loa ana aku ia Alika Makale, e kono aku ana oe i kela kaikamahine e aloha mai ia oe? Aole anei ou hoomanao iho, ina no ka haulehia o ua kaikamahine nei i ke aloha nou, he hana hi'ki ole ia ia oe ke pana i aku i lawa ai kona makemake?" Ke kulou wale la no ke poo o Alehiano ilalo, a ke naka la hoi kona kino me ka haalulu, a na ka olapa ana ae a ka uwila a nalohia aku, na ia mea i alai ae i ka ike ana mai a 'kona makuakane i kona ano i kela maanwa. "Auhea oe e kuu makuakanei pane aku ai no hoi o Alehiano me ka leo oluolu, e like no hoi me ka oluolu mai o ka leo o kona makua. "He mea maikai paha ko kaua hoopau ana i ke kainailio! maluna o keia kumuhana, a o ka'u wale no e i aku nei ia oe, o ia no kou hele kino ana e hui pu me Alika a nau no e koho maoli iho i ke ano o kela kaikamahine, a mai hoahewa wale oe iaia, me kou ike ole i kela kaikamahine." "Pehea la oe e koi mai nei ia'u e hele aku e hui' kino me kela kaikamahine e kuu keiki?" "I hiki ai ia oe ke kaupaona i kona ano me ko Belina, au e noke mai nei i ka painuu ia Belina me ka maopopo ole ia oe o kona kupono i wahine na'u ame ka ole." — "Aole i maopopo ia'u ka manao o kou koi ana inai la ia'u e hele aku e ike i kela kaikamahine lawai'a. aka hoi mamua o kuu ike ana j aieu iaia, ke ninau e aku nei au ia oe, ua aloha aku anei oe i ua kai- j kamahine la?" . "O e kuu makua, aohe loa e hiki ia'u ke huna iho ī ka oiaio mai kou ike ana mai; a he nani hoi ia ua ninau okoa mai la oe ia u, ina paha ua aloha aku au i kela kaikamahine, ke i aku nei au ia oe e kuu niakuakane, ua hele kuu aloha i 'kela kaikamahine a nui, o kuu ola ana, o kuu hauoli, ai'a ia iloko o ka mea a'u i noho aie aku ai i kuu ole nei; a no ka mea ua aloha aku au iaia me kuu uhane apau. "Alaila mamuli o kou aloha ana aku i kela kaikamahine, ua paa anei kou manao e lawe mai iaia i wahine mare nau? "Ina paha i kulike aku kou manao e kuu makua meleo'u nei, a e j haawi mai hoi i kau niau apono ana no kona lilo ak ui kaikamahine j nau, owau auanei ke kanaka hauoli hookahi malalo iho o na kukuna alohilohi o ka la." Na kela pane a Alebiano i hoohamau aku i kona makuakane no; kekahi mau minuke. Ke nou hala ole mai la ka makani me ka ir;a-1 tka mawaho o ka hale, ke haule iho la hoi na pakaua eloelo me ka haukawewe ana maluna o na kaupoku, ke olapa mai la na alelo manamana o ka uwila, a ke nu hele la hoi ka hekili ,e haehae ana i ka! lewa nuu. aka me he mea la nae i ka nana aku i ke keiki ame kona. makuakane, aole laua * lohe aku ia mau mea apau, he hookahi no mea nui iloko o ko laua mau noonoo ,o ia no ke kumuhana nana i hoohui ae ia laua iloko o kela mau hora anoano o ka po, o ia hoi na mea e pili ana i ke kaikamahine 'lawai'a o Sufoka. Ia mao ana ae nae o kekalii ao hoopoluluhi o ka halii ana iho maluna o ha Haku Tivekona, ua aea mai la kona poo iluna, a me na maka e hulili ana me he okoko ahi ta, ua i aku la oia imua o kana keiki i ka pane ana aku. "Auhea oe e Alehiano, kuu keiki hoi a'u i kau aku ai i ko'u mau manaolana maluna ou; ua hoolilo mai oe ia'u i kanaka hehena loa 1 keia po, a me he mea la ke ike aku nei au i ka wili mai o ka huelo 0 kekahi moo deragotu nui mamua o kuu mau maka i keia manawa; a i lohe pono oe i ko'u manao ea, ke i aku nei au ia oe e kuu keiki, mamua o kuu ike ana aku ia oe iluna o ke kuahu o ka mare me ka wahine au e iini nei. e ike ana oe— '* Aole i pau pono mai na mea a ka Haku Tivekona i manao ai e hoopuka mai imua o kana keiki, ua holo e aku la o A!ebiano imua a pnliki aku la i na lima o kona makuakane, me ka i ana aku ma ke ano nwalo no kona pono i ka pane ana aku: "Uwoki V Uwoki e kuu makua! Mai hoao oe e hoopuka hou mai 1 hookahi huaolelo," wahi ana me ka hele o kona kino a piha me ka haaluhi. "E kali ka huhu, e hoomanawanui ka inaina, a hoi roai ~ kz noonoo mailai, alaila kamailio hou kaua no loeia mea; a mai ha-

;awi i kau hoohiki, o hoea raai aoanei i ka !a au e mihi ai, no ka ba ! wawa o kau maa haea e kua haku maknakaoe." "Heaha ka waiwai o kau mau uwalo ana mai e kuu keiki a heaha i hoi ka waiwai o ka hoopaaee ana aku i ka'u olelo hooholo. a kekahi ; manawa okoa aku. no ka mea. ua paa ioa ko'u manao maluna o ka . mea a*u i iiui ai e hooko aku." * M lna he aloha kekahi iloko ou no kau keiki nei r kau keik; hookahi ! wale iho no ma keia ao. alaila ke nonoi hou aku nei au ia oe no ka lua o ka manawa. e hoomanawanui ka huhu: a ma ia ano auanei e j hoopakeleia ae ana au. mai ke komohia ana aku iloko o kekahi poino ?au e moeuhane oie nei/' ! "He oi ae ko*u ike ana aku ia oe e Alebiatio iloko oka lea kupa- | pa'u, mamua o kun ike ana aku ia oe me ke kaikamahine a'u i hoihoi iole ai." U E kuu makua!" i kahamaha hou mai ai o Ale&iano ina olelo a ! ka Haku Tivekona. me ka haaluiu o ka leo o ka opio, a ua komohi.aku ka manao aloha iloko o ka makuakane no kana keiki: "Ke nono: !aku nei ati i kau mau huikala ana mai e kuu makua, ina ua hoeha- , ehaia aku kou manao mamiili o ka'u mea i hana aku ai; aka eaen ai jnae e hoopau ko kaua kamailio ana maluna o keia kumuha.ia : no |nui, ke kumuhana hoi i pili loa i ktxu ola, ka hauoli ame ka make I "Ke uwalo hou aku nei no au ia oe e kuu Haku makuakane, he mea pono e hele oe e hui pu me Alika Makale, a malia ma kou ike ana aku i kela kaikamahine, e hoololi ai oe i kou mau manao mua. £ hoomanao oe e kuu makua, ua aie aku au iaia no kuu ola nei, ua aie pu oe iaia no kona hoopakele ana mai i kau keiki, o ka uku pana'i iho la anei ia a kaua e haawi aku ai, o ka hoonele ana aku i ka mea a kona puuwai e Ii a mai la i ke ao me ka po. e like me ia e hasku'iku'i mau nei iloko o kuu houpo? I "E hoomanao oe e kuu haku, oka hana hoopakele a Alika i hana j mai ai no kuu pono, he hana ia i hiki ole i ka nni ame ka lehulehu ; o na kaikamahine ke hana, koe wale no ka mea i loaa ka uhane maeI mae, ka mea i hoomaopopo i ka waiwai o "ke ola a ke Akua i haawi mai ai iloko ona, o ua mea la oia no ke kaikamahine au e kukulu mai nei i kekahi pale mawaena ona ame a'u. Ua hoopakele ae oia i kuu ola mailoko mai o ka lua kupapau, mamua o kona ike ana i ko'u helehelena, ma ia ano e ili ole aku ai kau mau ahewa ana raaluna ona, no ka hoalaia ana mai o kela hana, mamuli o kona makahehi e lilo aku au i kane nana, a i ole, e loaa aku paha kekahi makana ano nui mai ia'u aku, aole! aole loa! "Mawaho ae nae o keia mau mea a'u o ka hoike ana aku la ia oe» aia kekahi kumu nui a'u i iini loa ai e hu ipu oe me ua kaikamahine la, aole no 'kuu manao ana, e maliu mai ana oe i ka'u mau ulono ana no ko'u pono nei, aka ke ole au e kuhihewa, ua ike mua no oe i kela helehelena ma kekahi wahi, a ua hoopuniia ke ola ana o kela kaikamahine me na mea pohihihi he nui, a ma ia ano la e kuu makua, e uumi malie i kou mau manao mua ilo'ko ou i keia manawa, aia hoi a ike aku oe i kela kaikamahine, malia mahope aku o ia manawa e loaa ai ia kaua na kukakuka maikai ana, ina paha no kou maliu mai i ka'u 'koi e lilo mai oia i wahine na'u, a i ole no kou ku ana mai no paha ma ka aoao e kaupale mai ana ia'u i ka ike ana aku iaia." Haka pono aku la ka nana ana a ka Haku Tivekona maluna o na maka o kana keiki, aia hoi kona mau lehelehe ke eueu wale la no, me ka makemake loa e hoopuka aku i kekahi mau mea ana i manao ai, aole nae he oili aku o na huaolelo iwaho; no ka mea itoko o ka uahoa o kona ano, ame ka paa o kona manao maluna o kana mau mea mua o ka hooholo ana, ua hiki ole nae iaia ke alo ae, mai ka haawi ana aku i na mahalo ana no kana keiki, mamuli o kela mau olelo i puka mai ka waha mai o Alebiano e uwalo ana no kona pono. Ua kaulana loa ka Haku Tivekona no kona piha i ka uahoa e hiki ole ai i kekahi mea ke hoohulihuli ae i kona manao paa, aka iaia e hoolohe ana i na olelo a kana keiki, ua konoia mai oia e maliu aku i kela leo aloha o ke keiki e pa-e la ma kona mau pepeiao. Ua kahea aku oia ia Alehiano no ka hele ana mai imua ona, me kona nianao ina aole e ae mai ana kana keiki e hoolilo ia Belina i wahine nana, alaila e hahau aku ana oia i kona kookoo -.naluna ona, aka nae ua haulehia ia manao ona, a ua weluwelu hoi kana pip.«hana, aka aia no nae kela manao ke oili mau ae Ia no iloko ona, aoie oia e haawipio aku ana malalo o kana keiki, a mai puka hou mai no kekahi mau olelo uahoa mai ka waha mai o ua haku nei, o ka oili koke ana mai o Sa Uilama iloko o kela manawa, ka mea nana i hoopoina ae i ka laua kumuhana o ke kamailio ana iloko o na minuke mamua aku. MOKUNA XI. Aia no ka makani ke pa hala ole la me ka ikaika, ke haluku iho !a no hoi na kulu pakaua, me he mea la e hiolo okoa iho ana ka hale, a ke ne-i nakolokolo la no hoi ka leo uina, paapaaina o ka hekili, e naka haalulu ai ka honua, me ka oiliili mai hoi o na alelo manamana o ka uwila, a o ia ka manawa a Sa Uilama o ka pane ana mai imua o kona mau hoa: 4, He nana ino ae no hoi, aole au i ike i kekahi ino nui e like me keia, a ina he mau moku kekahi maluna o na ale o ka moana i keia manawa, ke kanalua nei au no ka loaa ana o kekahi wahi kupono e hoolulu ai," wahi ana nie ke kau ana mai o kana nana ana maluna o ka Haku Tivekona. "Mai ke kukulu hikina mai anei keia makani e pa mai nei?" i ninau ae ai o Alehiano ia Tom o ke komo koke ana mai i kela manawa. c, Ae, mai ke kukulu hikina akau mai keia makani epa mai nei, a ke nana aku i ka moana, ua hele a kuakea i ka ale, me he mea la i ka'u koho iho, ke pii mai nei ke kai iluna a kiekie, e uhi mai ai iluna 0 ka aina nei," i pane aku ai o Tome me ka nana ana aku ma ka puka aniani. "Laki maoli oe e Alehiano, i kou noho ana maluna nei o ka aina iloko o keia manawa, aole hoi ma ka moana." wahi a ka Haku Tivekona i pane mai ai i kana keiki, me he mea la ua hoopoino loa oia i kona mau manao huhu no ua keiki nei ana no ka paakiki i ke kaikamahine a ua makuakane nei o ka hoihoi ole ana. "He like wale no ka moana me ka aina ia'u, no ka mea iloko o ko'u mau la e noho ana maluna o ka moku, ua halawai no au me kekahi mau ino nui. i like me keia a kakou e ike nei." Iloko nae o kela manawa a Alehiano o ka hoopuka ana ae i kela mau huaolelo, o ka wa ia i kani mai ai keka'hi mea, me he pukuniahi la, aokawaia a Sa Uilama oka pane ana ae: "Ke lohe nei au 1 ke kani paapaaina mai o ka hekili ma kahi mamao." "Ae, owau kekahi i lohe aku nei i ke kani nakolokolo mai o ka hekili, a ke kani hou mai ka no, no ka lua o ka manawa, me he mea la nae ma ka'u koho aku. aole i oi ae ka ikaika o ka ne-i ana a ka hekili e like me ia ma o kakou nei. M "I ike ole paha oe e kuu keiki i ka nakolokolo, i fea mamao loa I mai ko kakou wahi aku nei, aka ma na wahi kokoke nae, aole i kana mai ka pilihua o ka noonoo o ka poe he mau home ko lakou ma- [ laila," i pane mai ai o Sa Uilama ia Tome. "O kela kani nakolokolo a kakou e lohe nei, aole ia mai ka hekili mai," wahi a Alehiano me Icona ku ana ae iluna, a hele aku la no ka puka aniani. me ka ukali ana aku o kona mau hoa mahope ona. "Aole anei kela he hekili o ke kani paapaaina ana mai nei?" i ninau ae ai o Tivekona i kana keiki. "Ke paa nei kuu manao aole kela he kani no ka hekili," a ia wa i olapa hou mai ai ke ahi ma kahi mamao. me ka ukaliia ana mai e ka leo o kekahi puknniahi, alaila pane ae la o Alehiano me ka leo i hoopihaia i ke pihoihoi i ka i ana ae: "Akahi a maopopo loa ia'u kahi o leela mea kani a kakou e lohe nei, mai kekahi moku mai no ia ma ka moana e mai !a e na ale ahiu o ka moana akea.' r