Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 7, 16 February 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakaio Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o ha'i

MOKUNA XI. M Ua pololei i'o oe e Alehiano, no ka mea ke kani kupina'i mai la ka leo o ka pukuniahi, a ke hopohopo loa nei au no ka i-kaia mai o keia moku liuna o na puu pohaku halo'aioa o ko kakou aekai nei/' wahi a Sa Uilama me kona piha pu no hoi i ke pihoihoi. •'Aoie a kakou hana pono aku i koe, no ka mea ua kokoke loa mai aka make ma ko mau ipuka, aka e hele aku e hoala i na kauwa, a e i lo . a ina kukui, oka manawa keia e ikeia ai ke kanaka koa, ma ka imi Ina aku i kekahi mau aiahele e hoopakeleia ae ai ka poe maluna o kc!a moku poino," i kamailio ae ai o Alehiano me ka hele pu ana aku a hopu i ka iima o Tome a i aku la: "O keia kahi o ka kaua hana e kuu hoaloha, e haaieie koke iho kaua ia; 'ko nei.o ka haie, a e iho aku no kahakai, me na kaula ame na iV.ikukui helepo. E kii aku i kou kapa hele ua e komo me ka hof»iiakaiia hou oie iho aia no ko u mau pono hoiomoku, ke waiho iioko o kou' pahu, he hana maaiahi waie no ia ia'u ke komo aku iloko o na minuke pokole wale no, a nou e Sa Uiiama e hoala l<uke aku i na kauwa, a e hoomakaukau mai i mau ipukukui no maua. me ona kaula." Auhea oe e kuu keiki!" i puoho mai ai ka Haku Tivekona, me ka niakemake ole i ka onoupoo aku o Alehiano iloko o keia ino nui. "Ke manao nei au he hana hawawa loa nau ka hookomo ana aku ia iioko o ka pilikia. me ka ike aku no, aohe mea hiki ia oe ke hana aku. koe *ale no ka noho ana mai i kahi o ka malu, mai na pilikia "K kuu ma'kua, mai kamaiiio mai oe ia'u e pili ana ika pilikia. E nolio maiie oe ame Sa Uilama noloko nei o ka hale, a mai hoao oe c hele ae iwaho o ka ua ame ka makani, aka no'u nei la, aole e hiki ia'u ke nana maka wale aku i ka pilikia, oiai o kekahi hapa ia o ka u hana, a kc haawi nei au i kuu kino, kuu ikaika apau no ka īmi ana aku i 'kekahi mau hana e hoopakeleia ae ai ka poe maiuna o keia moku; nolaila e Tome, ina ua makaukali oe o keia ko kaua manawa c heie' ai. E kakali oe e kuu makua, a e nana ae ia maua, a i hoi ole mai au iloko o ka manawa pono, mai poipa i ka hoomanao ana no kau keiki nei iioko o kau mau leo pul'e hoomaikai 1 ke Akua, ka mea notia mai ke ola." 1 hakalia no a pau keia mau olelo i ka hoopukaia e Alehiano, me ka loaa ole hoi he pane aku ma ka aoao o kona makua, o kona laiau m-ii ia no ia i kekahi ihoiho kukui mai ka lima mai o kekahi o na kauwa, o ke komo ana mai i keia manawa, a hoi poiolei aku la noloko o kona nimi no ka hoomakaukau ana iaia īho, oiai hoi kona makuakane e nana aku ana i ke ano o kana keiki me ka loaa o na manao haaheo iloko ona, no ua keiki nei ana. "He keu aku o Alehiano o ke keiki koa." wahi ana o ka hoopuka ana ae i na olelo e haa\s*i ana i na mahalo ana i kana keiki. "Aole ia he mea hoomaoe nait e kuu hoaloha," i komo pu mai ai OSa Uilaina ma ka haawi ana i na mahalo ia Alehiano. "Uoko o n*,i la pokole ana o ka noho pu ana me a'u. ua haawi aku au i ka u liakiio makaala ioa ana i kona mau ano apau. a ua ike au me ka hoohewahewa ole, he kakaikahi loa na kanaka opio i ioaa aku ko Alehiano ano. . . . . "Pehea la oia i aa aku nei e onoupoo aku īloko o keia īno, ke hopohopo nei au nona. malia e komohia aku ana oia iloko o l<ekahi pilikia, mamuli o kona ano pupuahuiu.' "Mai hopohopo oe e kuu Haku Tivekona, e kau aku ko kaua mau manaolana maluna o ka Mea ike oleia. a ke paa nei ko u manao, e hoi hou inai ana no na keiki a kaua me ka hoomamaia mai o ko kaua mau manao pilihua" . . . "Aole no keia hana a ka'u keiki, ua apono no au, he hana īa 1 pili loa i ke ola o ka poe maluna o 'kela moku poino, aka e makaala aku ana nae au iaia, mai kona ae ana e hookauwa malalo o kela kaikamahine lawai'a." "Ae. o kou kulena no ia o ka makua. ma ka hakilo pono ana i na mea apau e pono ai kau keiki; aka heaha ka pili o kekahi kaikamahine lawai a ilihune. i'ke keiki a kekahi Ela o ka aina? "Aohe i'o no he pili, aka i hoomaoe wale ae la no hoi au no ka paakiki o ka manao o Alehiano i kela kai"kamahine. "Pela io e kuu haku! Pehea no la i loaa ai ka manao iloko o kela kaikamahine haahaa e hoopakele ae i ke ola o kekahi mea i oi aku ke kiekie, ka waiwai ame ka hanohano imua ona. He hana maikai ole maoli kela a ua kaikamahine nei o ka hana ana mai 110 ka pono o kau keiki." "Ina 110 hoi paha na kekahi kaikamahine kiekie, na kekahi mea 1 iike mai kona ano me ko kakou nei, i hoopakele i ka u keiki, ina aohe a'u mea e hoohalahala ai. ina no ka haulehia aku o Aiehiano i ke aloha me ia, aka o ke kaa ana na Ukahi kaikamahme haahaa ioa, na kekahi kaikamahine i hoolilo i ka oihana lawai'a i hana nona e pono ai. ua hiki ole loa ia u ke ae aku i ka manao paakiki o ka u keiki no ka iawe ana mai i kela kaikamahine i wahine nana. "Manao nae au, aoie no e hooneleia aku kela kaikamahine me kekahi uku kupono ma ko'u aoao. no ka panai ana aku i kana mau hana maikai. o ia ka uku ana a'ku iaia i kekahi huina (laia, e lilo ai 1 mea hoomaikaiia eia. "Heaha auanei ke ano o ka mauna ana aku o kela kaikamahine i kona oia no ka'u keiki. aole i iike aku ka waiwai o kona ola imua o na kaika*nahine a ka poe hanohauo, e lilo ana i mea minamina nuiia, ka lilo aiia aku oko lakou mau oia mamua oko kela karkamahine; a o ka makee loa ana o ka'u keiki e mare aku me kela kaikamahine haahaa, he keu a k,i mea hoehaeha mai i ko'u noonoo. "Heaha aur.net ka mea hiki i kela kaikamahine ke hana mai no Alehiano, o ke aloha wale ;uai no iaia, me ka haawi ole mai i na mea e hooiia ae ai ka hanohano ame ke kilakila o kana kane. He kanaka opio o Alehiano e hiki ai ke pii mai kekahi anuu a i kekahi, e kau iho ai na inoa hoohanohano maluna ona, a e komo aku ai kana wahine iloko o ke anaina o ka poe koikoi o ka aina. aka o ka nikiiia ana aku o ka'u keiki a paa me kela kaikamahine haahaa. o ka pohaku heleuma auanei ia nana e luma'i iaia iloko o ka hoowahawahaia ame ka hookaeia. Aole! aole loa i kupono ka'u keiki e lilo aku i kane na kekahi kaikamahine lawai'a!" Ma kela wahi nae o ka laua mau kamailio i oiii mai ai o Alehiano me kona kokoolua, ua makaukau laua me ko laua mau kapa hele ino, a mahope mai hoi o laua i ukali mai ai na kauwa eono me rta kukui ame na kaula e paa ana iloko o ko lakou mau lima, 1 makaukau no ka hele ana aku iloko o ka ino. Ia ku ana mai o ua kanaka opio la imua o ko laua mau makuakane, o Alehiano no ka mea i hele a piha i ke pihoihoi, me kona pane ana mai: "Ua makaukau maua me na kauwa e hele aku e nana i ka mea hiki ke hana aku no ka pono o ka poe maluna o ka moku poino, e noho malie olua e ko maua mau makua ma ka hale nei kahi e loaa ole ai i kekahi poino. 1 *

I "Aole aa e noho ana, e he'.e pa aku ana co au mc olua cna kc»ki # j t i pu«>ho mai ai o Sa UiUma. j j "Mai paakiki oe e kna mak*.a." i pane mai ai o Tome me kona» Ipihoihoi no ka lohe ana niai : ka raa o ka manao o kona makuakane , onou aku iloko o ka ino. > I "A pehea hoi ot* e kuu makuakane ka Haku Tivekona, e noho, fraalie no oe i ka haie nei t mai hoonaiike mai oe me keia elemaknle ?o olua/ T wahi a Alebiano me ke kau ana aku o kana nana ana ma|luna o kona luaui makuakane. ; ■ Aohe nae he \vahi mea a pane iki aku o Tivekona imua o kana ? keiki r aka ua huli aku Ia oia a nana i kekahi elemakule e aku o laua. i a ia ike ana aku hoi i ko Sa Uilama hoomakauklu iaia iho, ua lalaa j aku ia oia : kona papale, a hele aku la a ku ma ka aoao o Sa Uilama. f me ka paa o ko laua manao e onou poo aku iloko o keia ino nui, me ka nana ole ae i kekahi piiikia. Ua hoomaka hou mai la o Alehiano e kamailio no ka papa ana mai i kona makuakane. aole e haalele iho i ka hale iloko o kela po, aole nae he wahi mea a hoolohe aku o ua elemakule la, aka ua ku like ae la oia me Sa Uilama, no ko laua makankau e ku-e aku i na kauoha a ka laua mau keiki. Ao!e no nae he nana mai o Alehiano ia laua, oiai ua hiki o!e ke hooloheia aku kana kauoha. o kona nana aku Ia no ia i kona mau ! ipukukui, a oiai e ku makaukau mai ana na kauwa me na kaula ma ko lakou mau lima, o kona hoeu aku la no ia ia Tome no ka laua huakai hoopakele. Hele aku Ia o Alehiano a ma ke alanui o ke kaa e holo ai, ua k* iho la oia no kekahi mau sekona, mamuli o ka ikaika o ka pa ana mai a ka makani, a ia akakuu iki ana iho o ka pa ana mai a ka makani, o ka wa ia a Alehiano o ka hoolana ana aku i ka manao o kona mau hoa. a hoomaka aku la e iho no ka laekahakai. ' Ia lakou nei nae oka hoea ana aku i kahakai, ua lohe houia aku la no ke kani mai o ka pu o ka moku poino a lakou e manaoio ana, l#nailaila mai kela kani a lakou i lohe ai. aka nae aohe he maopopo ;pono o kahi o ka pu o ke kani ana mai, mamuli o ka nui o ka ua, ame ka olapa koke ana ae o ka uwila i kela manawa. "Maanei kakou e noho ai no ke kakali ana, malia ina e olapa hou ae ana ka uwila e hiki ana ia kakou ke ike aku i ka moku nona ka pu | kuniahi hoailona poino a kakou o ka lohe ana aku nei," wahi a Ale;biano o ka pane ana ae imua o kona mau hoa. "Mai ku wale nae jkakou. aka e hoohuli like i ka kakou nana ana no ka moana, aole no • e nele ana ka ikeia aku o kahi o kela moku e holo mai nei. M , He mau sekona helu wale no nae ia a lakou oke kakali ana oka |olapa hou ae o ka uwila, o ka manawa ia i pu-ia ae ai ka lewa me ka malamalama, oiai hoi na maka e kau pono ana o kela ame keia iluna 0 ka moana kai akea, a ia wa i hooho ae ai kekahi o na kauwa, he mea i pii aku a kekahi pohaku kiekie i ka pane ana mai: "Ua ike aku la au i kekahi mea keokeo i ka moana, me ka maopopo loa ana ia'u, aole ia he mea e ae, aka, o ka moku no a kakou e I upu nei, a aole au i hoohewahewa i ka ike ana aku nei i ke kino o ua ,moku nei, aka, iaia nae a olapa hou mai ka uwila, e hiki ana ia'u ke ike maopopo aku iaia,' alaila kuhikuhi aku la kona lima ma kahi o ,ka moku ana o ka ike ana. j Haalele koke aku la o Alebiano i kona wahi eku ana, a holo mai! jla a ku ma ka aoao o ke kanaka nana i ike mua i ka moku, me ka 1 hapai ana ae i kona ipukukui helepo a kiekie, a i ka manawa i olapa ' hou mai ai oka uwila ua ike maopopo i'o aku l a oia i ka moku, a o ia ka ua kanaka opio la o ka hooho ana ae: "Ua ike aku la au i ka moku, aole ia he moku uuku, aka he moku nui maoli kela, a ua uuia na pe a apau ilalo, me ke koe ana o kekahi i | mau pe'aihu no ka hoolana ana i ka moku. Aia oia ke paialewaia! |la e na ale ahiu o ka moana, a ma ka'u hoomaopopo aku nae, ke hoo-! | kokoke mai nei oia i kauanalu. e kau aku ai 'kekahi poino nui ma- i |luna ona." | No ka ike pono ana ika oiaio ona olelo a Alehiano, ua hele okoa ,mai la o Tome ma kahi o kela pohaku, a he hookahi ko lakou nana ! H'ke ana aku no kahi o ka moku poino o ka ikeia ana aku. a i ka | malamalama hou ana ae o ka lewa i ka uwila, ua ike aku la oia, me | kona hooho ana ae, ine he mea Ia ua piha loa oia i ka pihoihoi: 1 "O! ena lani! ke paialewaia mai la oia ena ale, e hiki ole ai ke I hoopakeleia ae kela moku mai kona kau ana aku iluna o ka puu pojha'ku, a pau i ka nahaha," alaila puliki ae la oia i kona mau lima maSmua o kona umauma. ! i "Aia i'o kela moku ke hookokoke aku la ika lae pohaku,'' i hoojho mai ai kekahi o na kauwa, no ka mea iloko o kela manawa. ua , hiki i na mea apau ke ike aku i ke kulana o ka moku poino; a maimuli hoi o kela mau olelo a ke kauwa. ua i ae la o Alehiano: | "Ke paa nei kuu manao, aole loa he mana malalo iho oka la. e ihiki ke hoopakele i kela moku. 'iiai kona kau ana aku iluna o ka |puu pohaku, a pau i ka nahaha," alaila naka ae la ke kino o ua kanaka nei me ka piha i ka haalulu. no ka hoomanao ana ae i ka hopena poino weliweli e kau aku ana maluna o na ola makamae he nui maluna o ua moku-nei iloko o kela mau hora o ka po. | Iloko nae o kela manawa i lolie niai ai o Alehiano ika leo o kona ; luau'i inakuakane. ma kahi kokoke i kela pohaku nui a lakou e ku ; ana, a ia huli ana mai kona hana ihope, e ku aku ana ka Haku !Tivekona ine Sa Uilama, a o ka Barona nae ka mea o ka ninau ana mai: "Heaha ka oukou mea oka ike ana aku nei, a pehea oukou i» | hoakoakoaia ai ina keia wahi hookahi ?" J ! Mamua nae oka hiki ana i kekahi mea ke pane aku i kela |a Sa Uilama, o ka wa ia a na alelo manamana o ka uwila, i o maiN jai mai na wahi like ole mai o ka poai lewa, a ahuwale qaai la ka ijiofju 'poino imua o na maka o ka poe apau e nana aku ana -> )' | Ke ike la o Alebiano i kalii ikaika loa oka nalu e pofela o.* ;na pohaku nunui halo'aloa, ake hoomaopopo pu la 110 6ia, |ie/ iwahi kowa uuku wale no ke kaawale mai ka moku a i ka jku, a ke paialewaia la oia i o a ia nei, e like me ke kiana pau<flßoki\ |o ka lima o kekahi kanaka naaupo. x F '1 j Ia halii hou ana iho oka pouli aaki oka po, ua nalohia aku|ai : |moku mai ka ike ana aku a na mea apau, a ke halii like la hoi # j maeele o ka menemene maluna o na mea apau e ku aku la , he mau hoike ike maka no kekahi poino weliweli e kau aku iluna o ka poe apau maluna o kela moku a lakou e ike aku neLftM? I ae la o Alebiano e kamailio i kana mau mea apa<£jj<H?ke !ai no kela moku. alaila noho iho la oia hoolono o ka lohe aku i ka hopena i kau aku maluna oua moku nei. Ke lohe la oia i ka halulu o ka nalu, a iloko o kela manawa hookahi. i uina hou mai ai ka leo nakolokolo o ka pu kuniahi. a he mau minuke mahope iho, ua loheia aku la na leo auwe o na kanaka mai kela moku mai. ka mea nana i hoopilihua aku i ka noonoo o ka poe mauka o ka aina. a huli mai la o Alebiano ihope a pane mai la ia Sa Uilama me ka leo haalulu o ka mea i hoopihaia me ke kaumaha i ka i ana mai: "Ua hoea mai ka hopena poino maluna o kela moku, no ka mea 1 ke ulu-pa ia mai Ia oia e na nalu iluna o na pohaku nunui, e hiki ole | ai ia kakou a i kekahi mana e ae paha ma ka honua nei ke hoopakele; ae iaia ame kana mau waiwai makamae. O ka'u wale no e i aku nei | ia oe e kuu haku, o ia ko kakou noho malie ana ma keia wahi, malia o halihaliia mai kekahi mau kino make nouka nei o Ica aina, a o ka hana hiki ia kakou. o ia ke ka'ika'i ana mai i ko lakou mau kino, no ke kanu ana aku ma kahi kupono." Ua kunou mai la o Sa Uilama. no ka pane ma kona aoao no na olelo a Alehiano o ke kamailio ana ae, alaila ua hoakoakoa mai !a lakou apau maluna o ka puu pohaku. me ke kakaii ana aku o ka olapa hou mai o ka uwila. i ike aku ai lakou i ka hopena o kela moku, *Ta malamalama hou ana ae o ka lewa. aia ua moku nei iluna o ka pua pohaku kahi i nokeia ai e na nalu i ka wawahi. a me he mea la nae. ma ka Alehiano ike aku. aia kekahi poe iiuna o na kaula likini kahi i puliki ai. no ko lakou manaoiana hope loa o ka palekana. I lIMUL*