Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 10, 8 March 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUNA XII. ' Aia no o A!cbiano ke hoomau la i kana ku ana ma ke poo o ka moe, me ko Tome ku ana no hoi ma kekahi aoao mai t a oīai no hkxm e kakali ana, heaha mai ana la ka hopena o kela kanaka, ua ae la kona mau maka, me ka huli ana aku o ke poo ma kekahi moto, a ia wa i hoomaka koke iho ai ke kauka e ninau iaia i ka pane mul iho : "Ua maopopo no anei ia oe kou wahi e waiho nei i keia manawa?' Aole he pane ma ka aoao o ka mea ma'i, aka ua leha ae la nae kmna nana ana iluna o na maka o ke kauka, me he mea la akahi no paha a hoi pono mai kona noonoo maikai, a ia wa i pane hou iho ai ke kauka no ka !ua o ka manawa: M Ke hoomaopopo nei no anei oe i kou wahi e waiho nei?" "Alaila āole ka paha au 1 make ea?" i oili mai ai na huaolelo mai kona waha mai me ka eueu o kona mau lehelehe. "Aole loa ka make ma kou aoao i keia manawa, aka eia oe ke hookokoke aku nei i kahi e loaa ai ka ikaika ame ke ola i kou kino, wihi a ke kauka me ka iini e hoike aku i na mea oiaio i walii e hoolaoaia ai ka manao o ke kanaka ma'i. M E»a ihea o Kauka Lameka?" wahi ana o ka ninau ana mai me ke au hele ana o kona mau maka ma kela ame keia wahi. "Owai ia mea o Kauka Lameka?" "O ko'u kauka ia ma Ladana, aka ke ike nei nae au, aole oe o Kauka Laineka, a aole hoi au i Ladana, aka eia au i kahi malihini loa ia'u." "Aole anei oe i hoomaopopo i kau wahi o ka hele ana?" i ntn;u* hou iho ai ke kauka. Nana hou ae Ia ka mea ma'i i na mea e hoopuni ana i kona aoao alaila upo'i iho la i kona mau maka a hooho ae la me ka piha i ka haalulu. "Auwel ke hoomanao nei au i ka poino ana o ka moku, a ke liopohopo nei au, o keia ka manawa hope loa a'u e ike aku ai i ki malamalama o ke ao," alaila kaakaa hou ae la kona mau maka, .ne ka nana ana mai i ka poe apau e hwpuni ana i kona aoao, a moe hou aku la kona mau maka. "Mai hopohopo iki oe, a i ole maka'u paha no kekahi poino e kau mai ana maluna 011, oiai ua hoopakeleia oe mai kela moku ili mai, a eia oe iloko o ka lima o kekahi poe hoaloha, na lakou e nialama aku ia oe a hiki i kou palekana ana ae mai na pilikia a ka ma'i i kau aku maluna ou/' i hoolana iho ai ke kauka. "Alaila eia au ihea kahi i noho ai i keia manawa?" me ke kaakaa hou ana ae o kona mau maka. "Eia oe iloko o kekahi home, nana e haawi aku i na malama mai|cai ana no kou pono," alaila lalau iho la ke kauka 1 ka lima o ka inea. nia'i a nana iho la i kona pana, a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i hoike aku ai ua kauka la i ka moolelo o ka hoopakeleia ana mai o ua kanaka elemakule la mai ka moku ili mai, oiai nae he hoolohe malie wale no ka ka mea ma'i nie ka pane ole mai ma kona aoao, koe wale no paha ka hoala ana mai i kana mau hoomanao ana no kela manawa o ke kau ana aku o ka poino maluna o ka moku ana i kau mai ai. "Auhea olua e na keonimana opio!" i huli mai ai ke kauka a kamailio iinua o Alehiano ame Tome. "He hookahi wale no a'u alahele e manao nei, i wahi e palekana ai keia kanaka poino mai, o ia no kona kaa ana malalo o ka malama ana a kekahi mea malama ma'i akamai loa; a aia hoi au a iho aku no ka hale olalo, alaiia hoohuihui mai au i laau kupono no ka haawi a?ra aku iaia, aka no keia manawa nne, he hookahi no laau kupono loa nona, o ia no ka loaa ana o ka hiamoe maikai ame ka hooluolu ana. E hiki ana anei e loaa kekahi mea malama ma'i?" ,4 Ke manao nei au, aole ia he hana nui, ua hiki ia'u ke hoolako mai i kekahi mea e like me kou makemake," i pane mai ai o Tome t oiai oia ke kuleana ma kela wahi, ka mea nona ka home, a nana hoi e auamo i na hoolilo apau no ka pono o ke kanaka a iaua o ka hoopakele ana mai ka moku ili mai. Me kela mau olelo hope i kamailioia, o ko lakou haalele aku la no ia i ke keena o ka mea ma'i, a hele mai Ia ke kauka no ka hana ana i laau e haawi aku ai i ka mea ma'i, oiai hoi 0 Tome i hele aku ai e kii i kekahi o na kauwa no ka hele ana mai e kokua i ke kauka, a e hoolohe hoi i na a'o ana. no ka pono o ka mea pilikia. Mahope iho o kela manawa, ua oili hou aku la na kanaka opio no ka hele ana aku e hui pu me ko laua mau makua e huli hoi mai ana mai ka lae kahakai mai, a ia halawai ana o la*kou i kahi hookahi, o Sa Uilama ka mea mua o ka ninau ana mai: 'Tehea ke kanaka a oukou o ka hoihoi ana aku nei i ka hale?" "Aia no oia ke moe la Unna o kekahi moe, aka ua hoi mai nae ke ola iloko ona," wahi a Alehiano me ka nanaina mohala maikai, me he mea la e hoike aku ana kona ano, no ka pololei o kana mea i koho mua ai, aka ua lilo nae kela panē i mea hoohauoli aku ia Sa Uilama a o ia ka ua elemakule nei o ka hooho ana ae: "Ke hauoli loa nei au, ua ukuia mai ko kakou luhi, ma ka hoopakeleia ana o ke ola o kekahi kanaka hookahi mai ka poino mai o ka po nei," aole nae oia i moeuhane mua, o ka hauoli ana 1 manao ai, e lilo ana ia i mea e hoalaia mai ai ka inaina iloko ona, ma o ke kanaka la e moe mai la iloko o kona home nani. MOKUNA XIII. E kakali hoomanawanui mai kaua e ka mea heluhelu ma keia wahi, no ka mea aia kekahi mea nui i hanaia ma kekahi la mai e hiki ole ai ke kapaeia mai ka ike ana mai a ka mea heluhehi, he mea nui hoi i pili loa i ka mea nona keia moolelo, he hana na ka enemi, e kaili ae i ke ola mai iaia ae, a e hoonele aku hoi ia Alehiano i ka mea a kona puuwai i lia mau ai i ke ao ame ka po. Oiai ke kauka ame Alehiano ma e hoohuli ana i ko lakoa mau noonoo apau maluna o ke kanaka i manaoia ua make, aia na luna aupuni ame ka poe kokua ke malama !a i ke kanu ana i na kino make, a ua hoohalaia kela !a holookoa ma kela hana, me ka luhi ame ke kaumaha i halii ae ma na wahi e kokoke ana i kahi i loohia aku al ka poino maluna o ka moku ame na ola makamae maluna o kona onekl I kekahi la ae nae, aia no o AUka Makale maloko o ko laua wahi home, a e paa ana kana mau mea humuhumu iloko o kona mau lima, oiai hoi kona makuahine e hoomakaukau mai ana i ka laua mau meaai no ko laua aina kakahiaka, ia wa i kipa aku ai kekahi wahine luahine i tco laua home, a e paa ana hoi ma kona tea» he ie i piha i na hua palania. Ma ka aana ana i ke ano o ka wahlne o ka hoea ana aku imua o Alika, m luahine maoli oia, & e kau ana kekahi papale kahiko maluna o kona poo, he helehekna alualu hoi kona, aka o kona Io!« nae e ko?HOs ini» he lole siHka ekele ia, i ike okia iloko o ko Alika au e nee nei, he mea !a nae, i ka Alika koho iho, aole no kela luahine

ma »li kela lole. me he mea la i aihueīa aku paha eia i foaa niai ai. a i ole i haawīia mai iaia mamuli o ka keia > kona ilihane. Ua koino akii kela lūah;ne iloko o ki hale me kona kīkeke mua ole s ka ;>uka, aka oiai he kaikamahīne olaolu loa o Alīka. aole ona makemake e kipaku mai laia e hele no ka paa rula ole, aka aa nana mai no oia i ka luahine rne kona mau maka olnolu, i ua luahine nei o lea hele ana aku a noho mamua o ke alo o Al;ka, a mahope tho~o ka leha ana ae o kana nana ana ialoko o ka rumi, ua waiho mal'e iho la oia i kana ie ilalo, a i aku ia: *'E oluolu anei oe e haawi mai i wai no'u e inu ai, ua hele keia la a maioo ka puu?" i4 O ka eu koke ae la no ia o Alika, a lalau aku la ika pika wai e ku ana maluna o ke pakaukau a haawi mai Ia i ka luahine, me ka ninau ole iho nae o ua luahine nei i ka wai iloko o ke kiaha, o kona wala ae !a no ia i ka pika, a hoomaka ae la e inu. "He wahi luahine kama ole au, i nele ma na ano apau; a na ia nele ame ka hune, i kono mai ia'u e hele e makilo i loaa ai ko*u ola, aoia keia i hoea mai la imua ou eke kaikamahine maikai. E haawi mai hoi oe i wahi kokua ia'u?" - "Aole no maua he mau mea waiwai, aka he nele no e like me oc ? aka aole nae hoi maua i nele loa i kahi kenikeni, e hiki ana uo ia*ti ke kokua aku ia oe ma kahi mea hiki, M alaila o ko Alika ku ae Ia no ia iluna, a komo aku Ia iloko o ka rumi moe, a ia oili hou ana mai, ua lawe inai la oia he hapalua a haawi mai la i ka luahine makilo. " Okeia wale no kahi mea hiki ia'u ke haawi aku ia oe, a e hoomanao. ke haawi aku nei au me ka ininamina ole, a ina oe e hele hou aku ana e ike i kekahi poe e ae, ka poe nui o ka lakou mau loaa, aole no e nele ana ko lakou haawi ana mai a oi ae i ka'u i haawi aku la ia oe, ua kipa ae nei no nae paha oe i Likena Holo ea?" "O ka holo hea keia au e olelo mai nei?" i puiwa mai ai ua luahine la me he mea ia aole i maopopo iaia ka Alika wahi o ke kuhikuhi ana akti iaia. "O Likena Holo, o ia no kahi a Sa Uilama e noho nei, oia kekahi o na kanaka waiwai loa, a aole ana no e nele ana ka loaa nui mai kekahi kokua ia oe mailaila mai." "Ae, ilaila mua ae nei no au, a ua nui no ka lakou mau kokua o ka haawi ana mai nei ia u, a na lakou mai nei keia palama o ka hoopiha ana mai nei i kuu ie." "Ae, he nui ka waiwai o kela poe, a pela no paha i nui mai la ka lakou kokua 6 ka haawi ana mai nei ia oe." Oi kamailio nae ko laua nei a hala he mau minuke, ua hoomakaukau ae la ua luahine nei no ka hoomau ana aku i kana huakai hele, a iaia o ka hapai ana ae i kana ie, a no ke koikoi loa, a i ole no kona hoolalau maoii no paha i loaa ai he whi kumu maikai e hookoia ai kana misiona o ka hoea ana aku e ike ia Alika, ua pane mai la oia: "He koikoi maoli keia ie a'u e hapai aku ai, pehea he makemake no nae paha oe i kekahi mau palama nau ea?" "I kekahi manawa he ai no au i ke palama, aka nae aole au e makee wale aku ana i kau mau palama, e hoihoi no oe a malia o hiki ia oe ke kuai aku i kekahi poe, e loaa mai ai he mau kenikeni liilii nou e pono ai." "Aole hoi paha pela, e kii aku oe i pa, i ohi aku ai au i kekahi mau palama nau, he mea maikai ole hoi ko'u haalele ana iho ia oe, me ko'u haawi ole a'ku i kekahi o ka'u mau palama nau!" "Mai haawi mai oe i kau mau palama na'u, ua hiki no au ke nele, aka e kuai aku i loaa mai ai he mau kenikeni kokua ia oe." "E nana mai hoi paha oe, he kaumaha maoli keia ie a'u e hapai aku ai no kahi loihi, ina i ko'u wa kino ikaika, aole a'u kanalua ana i ka hapai i na mea kaumaha, aka no ko'u luahine loa, ua aneane hiki ole maoli ia'u ke ka'ilea'i i keia ie, a pela no hoi au e koi ikaika aku nei ia oe e haawi mai i pa no ka hao ana aku i mau palama nau." I mea e hoopokoleia ai na kamailio mawaena o laua, o ka eu ae la no ia o Alika kii i kekahi po'i nui, a lawe mai la, a ia wa i lu aku ai ka luahine, i kana ie, ma kahi o ka hapaha o na palama kana o ka ninini ana iho. Ua hele no hoi ka palama a pala memele, a o ia ka ua* luahine nei oka i ana mai: "Aia oe aai aku i kena mau palama, e ike auanei oe, he ono maoli no, a no ka hoike ana aku i ka mea oiaio ea, akahi no a mama ae la ko'u manao, ua hana aku la au he wahi kokua uuku ma ko'u aoao." Ia ku ana ae nae o ua luahine nei iluna, ua ninau mai la oia ia Alika. "Mahea aku la kahi kokoke e hele aku ai a hoea i ke alanui aKea?" "E hemo aku no oe ma ka aoao a'kau o ka hale nei, a pii aku a loaa ke alanui kaa o Sa Uilama, alaila malaila no oe e hookolo aku ai a hoea i ke alanui aupuni, a o ke alaheie pokole ia au e hele aku ai, no ka hoea ana aku i kou wahi." j Mahope iho oka haawi ana mai oka luahlne i kana mau hoomaikai ana ia Alika, o kona kaha aleu la no ia hele, a i ka hoea ana mai hoi o na makuahine o Alika, ua pane koke aku la ke kaikamahine i ka i ana aku: "He makemake no nae paha oe i kekahi palama ea, he mau palama mai nei ka'u na kekahi luahine o ke kipa ana mai nei i ko kaua home nei, a manao au, aole no e nele ka ono o kela mau palama." ! "Aole o'u makemake i keia manawa, malia paha e hiki mai ana no i ko'u manawa e makemake ai, aka no keia wa nae, ua hiki no kena mau palama e waiho malie ana iloko oke po'i. Heaha kau o ka haawi ana aku nei i kela luahine?" | "He hapalua ka'u i haawi aku nei iaia, no ko'u manao he mea pono | e loaa he mau kokua ana iaia mai ia kaua aku." | "Ae, ua pono kou manao ana e hana aku pela, aka ua nui loa aku |la no paha kau mea i haawi aku la, no ka mea he nohona nele no hoi |ko kaua, aole nae a kaua kamailio ana no ka mea i lilo aku la. Mai|hea mai nei kana mau palama o ka loaa ana mai nei?" j "Olelo mai nei ia'u i Likena Holo ae nei oia, ana ka poe o kela 1 wahi i hoopiha mai nei i kana ie me keia mau palama. He ono palama no hoi paha ko'u, eia nae aole au e ai aku ana i na palama a ikela luahine o ka haawi ana mai nei." | "Auwe, heaha iho la hoi ke kumu I A kauoha mai ka hoi oe ia'u e ai aku i kena mau palama, o oe nae, aohe ou makemake e ai, heaha iho la ke ano o kena mau olelo au e kuu kaikamahine?" | "Heaha mai auanei kau, ua hele na lima o kela luahine a lepo, a ;ua ku a hoopailua maoli au ia'u i ike aku nei i kona ano; a e nana ae no hoi kaua la, ua hele kela mau palama a hauka'e i ka lepo, a he mea keokeo hoi kela a'u e ike aku nei maluna o kekahi palama, me he mea la ua hapalaia i ka palaoa." | Lalau aku la o Alika i kekahi ona palama no ka nana ana, alaila hoikeike mai la imua o kona makuahine, aka, iloko nae o kela manawa i lohe aku ai laua i ka nakeke mai o kekahi huila kaa, a o ka waiho hou aku la no ia o Alika i ka palama iloko o ke po'i, me ka waiho ana aku iluna o ke pakaukau, oiai hoi kona makuahine i hele aku ai iwaho o ko laua home, no ka nana ana aku i ke kaa a laua o ka lohe ana. I I kela hoea ana aku nae a Madame Makale mawaho oka hale, o ika wa hookahi no.ia o ka oili ana mai o ke kaa o Sa Uilama, a lele I mai la ke kauka ilalo, oia no hoi kela kauka nana i nana i ke kanaka | ma'i maloko o Likena Holo, a he keonimana okoa aku kona kooolua, iaole kekahi o Sa Uilama me laua. > Ua oili koke aku la no hoi o Alika iwaho no ka ukali ana mai mahope o kona makuahine, a iaia o ka ike ana aku i ke kauka, he mea no i kamaaina mua iaia, ua hooho mai la oia me ka piha i ke ohaoha: I *0 oe mai Ia ka ia e Kauka Dilona, nani maoli ka hoi ka hauoli o ko kakou hoohalawai houia ana," wahi a ua o Alika, iaia o ka haawi ana mai i .kona lima no ke aloha ana i ke kauka, oiai aole oia e hoopoina i na hana maikai a kela kauka i kona makuahine iloko o kekahi manawa i hala ae.