Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 11, 15 March 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUNA XIII. ; 'I hele wale mai nei no au no ka nana ana pehea la kou makuahine, ' i pane mai ai ke kauka ma kona aoao, iaia o ka lalau ana mai i ka 'iima o Alika. "He hoaloha nae kekahi o ka he!e pu ana mai nei me a'u, no kona makemake e ike i na hiona o keia wahi nani o olua." ' Ua hamama ka puka o ko maua wahi home nei iaia, a ia oe no hoi kekahi, nolaila e komo mai kakou iloko nei o ka ha!e, M a ia wa i aiakai aku ai o Alika 1 kana mau malihini noloko o ke keena hookipa o k > laua wahi home, alaila hoomau hou mai la i kana kamailio ana: • Aole no he mau mea ano nui e koiia ai ka manao o ka malihini e hele mai e makaikai no keia wahi, aka ua hala aku nei nae kekahi 'niona nana i hookau mai i ke kaumaha maluna o makou, o ia no ka h-H'a ana mai o kekahi ino nui, nana i hookau aku i ka poino maluna o kekahi moku, ame na ola makamae maluna o kona oneki." •'l a maopopo no ia mea apau ia kakou, a he hookahi o ka poe mahina o kela moku poino i hoopakeleia mai, a eia oia maloko o Likena Holo e waiho mai nei i keia manawa, me ko'u manaolana e palekana mai ana oia mai ka pilikia i kau aku maluna ona." "Hc mea i'o anei kekahi i pakele mai ka moku mai?" wahi a Alika nie ka li-o ana ae o kona mau maka, me he mea la ua lilo kona lohe ana aku i ka pakele ana o kekahi mea, i mea nui loa iaia. "Ae, he hookahi i ola mahunehune mai, mamuli o ka lokomaikai 0 na lani." i "Alaila ke manaolana nei au. e hookipaia aku ana ka uhane o kona mau hoa ma kela ao iloko o ka malu," alaila halo'ilo'i mai la na kiilu waimaka ma na lihilihi o ua kaikamahine nei, oiai ua hoalaia niai kela hiona ana o ka ike maka ana i ka waiho o na kino make iluna o kahaone. Ile manawa ia e halii ana ke ano maluna o na mea apau, alaila 1 nana mai la o Alika maluna o ka helehelena o ke kokoolua o Kauka ' Dilona, aka ua kulou hou iho la oia ilalo, mamuli o ka nana pono . aku o kela kanaka iaia, ana nae i ike ole mai ai, a i ole haupu ae ; paha, o kela ka makuakane o Alehiano, ke kanaka opio ana i aloha ai me kona puuwai apau. 0 ua Ilaku Tivekona i'o nei kela o ka liele ana aku i ka makaikai, aka aole nae no ka makaikai kana huakai nui o ka hoea ana aku 1 kela wahi, aka no ka ike kumaka ana i ke kaīkamahine a kana keiki o ke aloha ana. "Ua olelo mua aku nei au ia oe e kuu kaikamahine maikai, i hoea mai nei au no ka ike ana i kou makuahine, a oiai ua kamaaina mua no au i keia home, e hele ana au e ike iaia, aia oia maloko o ka halekuke i keia manawa," wahi a Kauka Dilona, me ka hohola ana ae o ka minoaka maluna o kona mau papalina. 1 Ua pololei kela mau olelo a Kauka Dilona o ke kamailio ana ae no kona kamaaina i kela home, oiai oia ka mea nana i lapaau ia Madame Makale iloko o kekahi ma'i nui o ua wahine nei, a iloko o na manawa apau ana e kaalo ae ai ma ka home o kela mau wahine, aole i nele kona komo ana mai e ike ia laua. 1 kela hele ana aku o ke kauka no ka ike ana ia Madame Makale, ua koe kokoolua wale iho la no o Alika me ka Haku Tivekona, aia ka hoohuoi ilo'ko o laua pakahi, me he mea la ua ike no laua ia laua iho i kekahi wahi, koe nae ka maopopo ana ia laua. 1 I mea nae hoi e noho mumule ole ai laua maloko o kela ua hoomaoe mai la ka Haku Tivekona i ka ninau ana mai ia Alika: "Ke manao nei au, aole no hoi i nele kou hoohihi i ka noho ana ma keia wahi," i pane mai ai ua Haku la, mahope iho o kona noke ana i ko kilohi i ko Alika mau ano apau. "Ua ku'a aloha no hoi ka noho ana i keia wahi, a ua hoohihi maoli iho no ka manao, oiai he maikai ka hapanui iloko o ka makahiki, a he uuku loa 'ka wa a ka ino e hoi mai ai." "Manao au he hookahi paha pilikia nui o keia wahi, o ia no ka mehameha, aole hoi e like nie na wahi e ae, he nui na mea a ka maka e ike aku ai, a he nui no hoi na hoaloha e hoopuni mai ana ia oe." "He oiaio no ia au e olelo mai la, aka he uuku loa ko maua mau hoaloha, e kaumaha ole ai ko maua manao, a o kekahi no hoi, ua hiki ia maua ke hele ma ka maua mau wahi e makemake ai me ka h°°pi~ likia oleia mai, a o ke kumu paha ia o ko maua hoohihi i keia wahi. "Ma kekahi ano ua pololei no oe e ke kaikamahine e kamailio mai la, aka ina nae no ka nana ae ma rta mea e hoohauoliia mai ai ka manao, ua nele maoli no ko olua ike ana aku ia mea ma keia wahi. "Aole au e ku-e aku ana i ka oiaio o kena mau olelo apau au e kamailio mai nei ia'u, ua loaa no na manao kaniuhu iloko o 11 no keia noho mehameha ana, aka i ka nana ana ae nae, i na kula uliuli, na puu ame na awawa i haiamuia me na nani a ka maka e hoonuu aku ai; a i ka huli ana aku hoi a nana ma kekahi aoao, e waiho mai ana ka moana kai akea i piha i na mea pohihihi he nui, na aeone opiopio e waiho lahalaha mai nei imua o ka maka. ua hiki ole ia'u ke hoole ae i ke ku a hoohihi maoli no i kela mau mea apau, a ma ka hoike pokole ana ae, he nani maoli no keia home, e hiki ole ai ia'u ke hoopoina." Aia wale 110 ka nana ana mai o na maka o ka Haku Tivekona maluna o Alika, aole no ka lilo o na huaoielo e lua iia mai la e kela kaikamahine i mau mea ano nui iaia. aka ma ke ano o ke kamailioia ana mai, ame ka pahola mau o ka minoaka ma na p&palina o Alika, a i kona lawe ana mai i ke ano o kela kaik*amahine a hookuku ae me na kaikamahine a ka poe Hunohano, ua oi aku keia imua o likou apau ,a o ia kana o ka pane ana aku: "He hookahi wale 110 mea nana e hoolilo i kekahi home i mea nani» 0 ia no ka loaa ana o ka maha. E like me keia lani a kaua e nana aku net, aole loa he nani iloko olaila, ina aole he maha o ka uhane i kukuniia, e hoea mai ana mahope iho o ka hala ana ae o keia noho auwe ana." "He mea pololei no ia au e kamailio niai la, eia nae i kekahi manawa, ua konoia mai kakou, mamuli o na mea a ko kakou mau maka e ike aku ai ma keia ao, aole he maha iloko o ka lani; koe wale no kekahi poe kakaikahu i hoomaopopo i ka lokomaikai ame ke aloha 1 haawiia mai maluna iho o lakou. "He hana maalahi ka hoopoina ana i na hauoli ame na pomaikai e oili mai ana a auhee aku iloko o kekahi makahiki p aka nae Ee hana paakiki ka hoopoina ana i na kaumaha i loaa mai iloko o ka hora hookahi, e lilo ana ia wahj mea uuku, i kumu e ala mai ai ka mihi, ka minamina ame ke kaumaha." "O na olelo au o ka hoopuka ana mai nei ia'u, ua oi aku ia imua o ka hiki ia'u ke hoomaopopo, a na ia mau olelo i kau aku ia oe a oi ae i Icou mau makahiki, me he mea la o oe kekahi i helu puia iwaena o lai poe i nui ko lakou ike ana i na mea o keia ola ana." "Mai hoohenehene mai hoi pnha oe ia'u, no ka mea ua kamailio uale aku nei no au ia oe i na mea oiaio. a na aheahe lau makani e lawe mau mai nei ia'u i kela ame keia la." *'A pehea, ua loaa no anei ia oe ka ike, o ka poe e like me oe ke ano o likou ka poe i loaa na waiwai i oi aku imua o ka momi?" '

M Malia psthz, ua pololeī kaa mea e manao nei no ko'a ano: aka «a poina nae kou ike ana, aia he heiana nui o kakou. i manaoio aku i ka ko ke ao nei mau mea e manao ai, me ka nana oie ina paha ia i kuiike ole me ko lakou maa manao kuokoa iho." "Ke apono aku nei au i kau mau olelo," alaila leha aka la na maka o ua Haku Tivekona nd i!una o ka papahele, no ka mea ua ike "He hookahi wale uo mea i maopopo ia'u, o ia no ka hoole ana mai a ko ke ar> nei i ka oiaio o kena mau mea au e hoike mai la." "Me ka nana oie nae i ka ko ke ao nei e olelo mai ai, o ka mea oiaio maoli oo nae ia e like me ia a'u o ke kamailio mua ana aku nei ia oe no kou ano." iho la oia, ua loaa pono mai la oia i kela kaikamahine, a aia ka mihi iloko o kona naau kahi i hana ai, no kona hookau e ana i na ahewa ana maluna o-kela kaikamahine no koiia kulana haahaa, me kona kakaii ole a ike i ka momi a ke Akua i hookomo ai iloko ona, e haaheo oia no Alika, e like me kana e ike la ik>ko o kela mau minuke 0 ko laua ike malihioi ana. 1 No kekahi mau minuke ka nana malie ana aka Haku Tivekona iluna o ka papahele, alaila hapai ae la i kekahi o kona mau lima iluna o kona lae, a hoohuli ae la i kana ninau ma kekahi mana okoa i ka i ana mai: ! "Ua loihi no anei ka noho ana o kou makuahine ma keia wahi?"* i "Aole no i loihi loa, aka he elima wale ae nei no makahiki oko maua noho ana maanei." Iloko o kela manawa i aea hou mai ai ke poo o Tivekona iluna, a haka pono hou aku la i kana nana ana maluna o na maka o Alika, aka aia nae iloko o kona noonoo kekahi mea nui kahi i hana ai i kela manawa, a mai hoohele loa aku paha oia i kana niele ana ma kekahi alahele e oili inai ai na mea e pili ana i ka moolelo o ke ola ana o ka makuahine ame kana keiki, aka ua komo koke mai la nae o Kauka Dilona iloko o kela wa. a pau honua iho la ka laua kamailio ana. ' "E Mrs. Makale, he hoaloha ka ? u oka lawe pu ana mai nei me a'u no ka makaikai ana i ko olua wahi nei/' i pane mai ai o Kauka Dilona, iaia o ke komo ana mai me ka makuahine o Alika. Aole o Kauka Dilona i hoolauna aku i kona hoaloha ma ka hoike ana i ka inoa, oiai ua papa mua aku ka Haku Tivekona iaia, he mea maikai ole ka i'ke waleia mai o kona inoa e na kanaka o ke kulana haahaa, a pela i loaa ole aku ai ka ike i ka makuahine ame kana kaikamahine i ka inoa o keia malihini hou. ; Ua haawi mai la no hoi o Madame Makale i kona aloha me ka olelo ana mai ua oluolu oia i ka hoo'kipa ana aku i ka malihini, alaila hoi aku la a noho ma ka aoao o kana kaikamahine, aka iaia nae o ka nana hou ana mai maluna o na maka o ka malihini, ua ano hikilele ae la oia, he haawina hoi i loaa like aku i ka Haku Tivekona, a i ka nana aku ia laua pakahi, aia kekahi manao ke hakoko la iloko o laua , iloko o kela manawa. I i MOKUNA XIV. Hina mai la ka Haku Tivekona ihope o kona noho, alaila nana aku ana maluna o Alika, a hoi ae ana no kana nana ana maluna o ka makuahine, a ke ike la oia, ua hele o Madame Makale a piha me ke pihoihoi, ao ia ka ua Haku la oka i wale ana iho no iloko ona: "He keu aku ka hoi ke kulike loa o keia wahine—lna no hoi paha e loaa ana ia'u kekahi hoomaopopo ana," alaila namunamu wale iho la no kona mau lehelehe. Me he mea la nae ua lohe mai o Kauka Dilona i ka namunamu o Tivekona, a o ia ka ua kauka nei o ka huli ana mai i kona hoa, a i mai la: "Ua kamailio mai la anei oe ia'u?" , "Aole au i kamailio aku nei ia oe. ia'u wale no au i kamailio iho nei, eia ka auanei ua nui loa ae nei ko'u leo e loheia mai ai e oe." Pahola ae la nae ka minoaka maluna o ka helehelena o ke kauka, oiai aole oia i hoohewahewa no ke pioloke o ka manao o kona hoa, a e hoomakaukau mai ana oia e kamailio hou mai, ike e aku la nae oia i ka waiho mai o ka palama iloko o ke po'i e waiho ana maluna o ke pakaukau, a o ia kana o ka hooho ana ae: "E huilcafa mai oukou ia'u, no ka mea ke manao nei au, i keia po'i palama au e hoonuu ae ai, akahi ka hoi ka memele maikai mai o keia mau palama." 1 "Ua noa kena mau palama ia oe e Kauka Dilona, ke makemake oe e hoonuu aku e like me 'ka hiki ia oe ke hana, aka aole nae au e hooia aku ana no ko lakou maikai, oiai ua nana mua aku nei au i kena mau palama, a ua koho iho au, aole e hoopa i kekahi hua."

"Heaha iho la hoi ke kumu o kou makemake ole ana, aole anei ua pala mai'kai keia mau palama apau?" "Pela no i ka nana aku, he memele maoli no lakou, aka o ka lepo ko'u kumu i makemake ole ai e ai, aia paha a pau i ka holoiia, o ka wa kupono ia no ka ai ana." "Auwe! he maemae no hoi keia mau palama ke nana iho!" "He poe palama lepo kena," alaila waiho aku la o Alika i kona 1 noho, a hele mai la no kahi o ke pakaukau, me ka hopu ana mai i ke po'i, no ka nana ana i na palama e ahu mokaki ae ana iloko. "Na kekahi luahine i hele na lima a lepo, a lepo pu no hoi kona aalole i waiho iho nei i kena mau palama, me ka haawi ana mai nei na'u. I hele mai nei oia no ke noi ana i mau kokua mai ia maua aku, aka o ka lepo ko'u kumu o ka haalele ana iho nei, e nana ae no paha oe la, eia keia palama i hele a hauka'e i ka lepo." Lalau okoa iho la o Alīka i kekahi palama. o ia no kela Tiua mua ana o ka nana mua ana, a haawi mai la i ke kauka. "He wahine luahine nae paha i kahiko me ka lole eleele ka mea nana mai keia mau palama ea?" i hoomaopopo pono mai ai ka Haku Tivekona. "Ae f o ua wahine nei ka mea nana mai nei keia mau palama, a ua olelo mai nei, na ka poe o Likena Holo i haawi aku iaia." "Alaila o Ica wahine hookahi no kela a'u o ka ike ana i keia kakahiaka iaia o ka oili ana mailoko mai o ka paka. M "Ae, ae, owau pu kekahi i hoomaopopo i ko'u ike ana i kela wahine i keia kakahiaka," wahi ake kauka. "Aole nae o'u manaoio, i haawiia mai nei keia mau palama iaia e kekalii mea, aka i aihue maoli mai nei oia i keia mau palama maikai. he mau mea malama loaia keia maloko o Likena Holo," i Aia o KaukĀ Dilona ke noke la ika nana pono loa ina hua palama, aka aole nae ona pane iki mai, koe wale no ka haalulu o kona mau lima, a o ia ka ka Haku Tivekona o ka ninau ana aku: j "Heaha kau mea i ike iho la e Kauka Dilona? M wahi aua Haku nei, no Ica noho hamau loa aku o ke kauka, aohe kamailio iki. | Ke paa la no o Kauka Dilona i kela hua palama hookahi no a Alika o ka hoikeike ana mai iaia, eia nae mamuli o kona lolelole pono ( ana, i ike iho ai oia ua uhaeia ka ili oke palama, aua hookomoia hoi Ika mea keokeo a Alika o ke kuhihewa ana he palaoa iloko o ke pa- ' lama, a o ia kana o ka pane ana mai: | "He lepo i'o keia a f u e ike nei ma keia palama," alaila waiho aku la oia i ka hua palama mua ana o ka nana ana, a hopu pakahi akn [ana i kekahi mau hua palama e ae, aka he hooleahi no hopena i loaa aku iaia, o ia ka hookomo likeia ana o kela mau palama apau me ka I mea keokeo, aiaila aea mai la ke poo o ua kauka nei iluna, aia hoi' ma kona helehelena ka nanaina kaumaha a ninau mai Ia ia Alika: "Ua olelo mai nei oe na kekahi luahine keia raau palama o ka waiho ana iho ma keia wahi, o ka mea oiaio anei ia e kuu kaikamahine?" "Ae, e Hke no me ia a ? u oka hoike mua ana aku nei ia oukou, na kekahi luahine mai nei kena mau palama o ka loaa ana mai ia'n." "Ua ike mua no nae paha oe i kela luahine mamua ea?" 'Aole au i ike iaia mamua, o keia kakahiaka wale no ka manawa mua loa o ko'u ike ana iaia/' I"A pehea e hiki ana no anei ia oe ke hoomaopopo iaia i kon wa e ike hou aku ai i kekahi luahine e like me kela au o ka ike ana i keia kakahiaka?" j 1 I p«n.)