Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 12, 22 March 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUNA XIV. \ "Aole loa o f u kanalua no ka hiki ia'u ke koho aku iaia niiiloko mai o ka nui o na luahine e ae." ** E iawe aku oe i kela mau palama e waiho niai la iloko o po i, a kanu aku iloko 'o kekahi Sua hohonu, iioko o kekahi wahi e hiki hou ole ai kt hu'eia ae iluna, a o keia mau haa a'u e paa nei iloko o ko u lima, o ka f u ia e malama" "Heaha iho la hoi ka piiikia o kena rnau hua palama?" i wikiwiki mai ai o Madame Makaie i ka ninau ana ( no ka mea ua komohia aku la iaia ka hoohuoi aia paha kekahi mea a Kauka Dilona o ka ike ana e lilo ai kela mau paiama i mea maikai ole ke aiia aku. ' Heaha i'o hoi kau mea i ike mai nei e Kauka DiJona?" i komo like mai ai o Tivekona mā ka ninau ana i ke kumu o kela kauoha ana a« a ke kauka ia Aflka e kanu aku i na hua palama iioko o ka iepo. "O ka hapaiua o keia mau hua palama a'u o ka nana ana iho nei, ua hookomoia lakou i ka iaau make, a peia e hiki ole ai kekahi o iakou e aiia," i pane ae ai ke kauka me ka leo akaheie, oiai nae aia ke kaumaha maluna o kona helehelena kahi i halii ai, e mihi ana oia no ka pakele ana o Aiika ame kona makuahine mamuli o ko laua hoopa oie ana i kekahi o kela mau palama. "Aia anei he laau make i hookomoia iloko o na hua palama?" i oho like mai ai o Alika ame kona makuahine, me ka hele o ko iaua mau helehelena a kunahihi, oiai hoi ka Haku Tivekona e puiii ia i kona mau lima mamua o kona umauma. "Aole loa he kanaiua no ka oiaio o ka'u mau oieio o ka hoike ana aku nei ia oukou, no ka mea eia iloko o keia palama hookahi, ka laau make e hiki ai ke kinai i ke ola o ka mea e ai ana iaia." He manawa keia no ka pioloke mawaena o ka makuahine ame ke keiki, no ka mea i ko laua wa o ka lohe pono ana mai i na huaolelo hope o ka hoopukaia ana aku e Kauka Diiona, ua holo aku la o Alika a puiii i kona makuahine, a nee aku ia laua a ma ka aoao o ke pakaukau e waiho mai ana ke po'i me na hua palama, he hookahi hoi noonoo nui iioko o iaua pakahi, o ia no ko iaua aneane loa ana ma ka'e o ka make, ina no ko laua hoopa i kekahi o na hua palama ma kela la. "O keia kekahi o na hana ano e loa a'u e lohe nei, a ke makemake nei au e huli ponoia aku ke kolohe nana keia mau hana," i pane mai ai ka Haku Tivekona, mahope iho o kona noho kukule ana no kekahi mau minuke. 'Malia paha na ke kanaka maiama meakanu a Sa Uilama i hookomo i keia mau hua palama me ka iaau make, no ka hoopa'i ana aku i ka poe na lakou e komo aihue mau nēi i na paiama a kona haku,' i pane mai ai o Alika, me kona hookau oie i na ahewa ana maluna o ka luahine. "Hc ane paha no ka liio mau o na paiama i ka aihueia, pela i iaweia ae ai keia keehina, i wahi e loaa pono ai ka poe kolohe, a ke ole au e kuhihewa, ua aihueia mai keia mau palama i ioaa ai i kela luahine." "Aole loa pela ko'u manao," i hooho mai ai o Kau'ka Dilona, no kn pane ana i ka Alika mau olelo. "Ina he aihue mauia na paiama a Sa Uilama, alaila, he hookahi no alahele e hoohanaia ai i wahi no ke kolohe e loaa pono ai, o ia no ka hoopaaia ana o kekahi mau ilio, a i ole ia ka hoomakakiuia ana paha. O ka hookomoiā ana o ka laau make iioko o na hua palama, aoie ia he hana na kekahi kanaka noonoo maikai, aka na kekahi mea i loaa na manao uiuahewa. "Ma ko'u manao koho, aoie i hookomoia ka laau make iloko o keia mau palama ma ke ano ole, aka no ka hookau ana aku 110 ia i 'ka make i manaoia maiuna o kekahi mea," "Ina o ka mea oiaio maoii kena au e hoike inai nei e Kauka Dilona, alaila he mea pono e huli a e noiiia aku ke kolohe, a e kau aku ka hoopa'i maluna ona e pono ai," wahi a ka Haku Tivekona. "Malia o ka luahine nana mai keia mau palama, o kekahi ia o na wahine i inaa i ka hana karaima, a pela au e iini nei, e hua'iia ae kana mau hana epa." Ua neenee loa mai ia o Madame Makale a pili ma ka aoao o ka Haku Tivekona, alaila paa mai la i kona lima maluna o ka poohiwi o ua haku nei, a pane mai la me ka leo malie e lohe oleia mai ai kana mau olelo e kana kaikamahine ame ke kauka. "Aole anei ou manao, na Sa Uilama maoli no— "Heaha la kau e manao nei, na Sa Uilama maoli no keaha?" "Aole! Aole oia e hana mai ana i kekahi mea o kela ano," i namunamu iho ai o Madame Makale. "Ua ike au aole oia e hoao ana e hana mai i kekahi mea o keia ano." "Alaila akahi no a hiki ia'o ke hoomaopopo, aole ka oe he mea e ae. aka o oe no—" "Owokil mai hoao oe e Anoka Tivekona e hoopuka ae i hookahi huaolelo e pili ana ia'u. E hoomanao, ua imi mai oe a loaa au maloko o ko'u home nei, ua wehe hamama aku au i kuu wahi home imua ou, a ua hookipa mai hoi ia oe me ka maikai, nolaila ia oe e haalele mai ai i na kaupokn o ke'u home, e silaia kou mau lehelehe no kau mau mea o ka ike ana, ooea owau, o kaua wale no ka i ike ia kaua iho. hoomanao iho oe, o na mea o ka wa i hala, ua hala «, a e ike mai oe ia'u ma ke ano he wahine i hoehaehaia, ei nae ua hewa ole au ma na ano apau." Ke kamailioia nei kela mau olelo mawaena o ka Haku Tivekona ame ka Madame Makale, eia nae aole i nele ko Alika lohe ana mai i kekahi mau huaolelo, a i ua kaikamahine nei o ka lohe ana mai i kona makuahine i ka hoopuka ana ae i ka inoa o Anoka Tivekona, o ka manawa ia i haikea koke ae ai kona he iehelena, oiai akahi no a loaa aku iaia ka ike, aole ka keia he mnlihini okoa aku, aka o ka makuakane ponoi no o kana aloha. I aea ana ae hoi o ka Haku Tivekona iluna a nana aku ia Alika, ua ike aku la oia i ka loli ano e ana ae o ka helehelena o ua kaikamahine nei, a i ka halawai hou ana o ko laua mau maka i kahi hookahi, ua kulou iho <a o Alika ilalo, a ke pana kapalili la hoi kona puuwai, me he mea Ia akahi no oia a ike iho i ka haawina ehaeha maoli i kau aku mahina ona. O Kauka Dilona kekahi i hookahahaia iaia o ka ike ana mai i ke kulana loli ano e o ka helehelena o kona mau hoa, aka iaia nae o ka ike ana mai i ke ano o ka Haku Tivekona, ua konoia aku oia e hamau loa oia i na mea apau ana i ike ai maloko o kela keena. "Auhea oe e ka lede maikai!" i hoomaka mai ai ka Haku Tivekona e kamailio i ka wa i loaa ai iaia ka ikaika e Ihoopuka mal ai i kona manao. M Aole loa he kanaiua iloko o kakov apau no ka poino i hooiKWnoia iloko o kela mau hua palama, aka e hoomanao nae, aole kela | poino i hanaia e ka Sima o kekahi kanaka kilakila e like me Sa Uitai hoohuoi ai; a ke hooia pu aku nei no hoi au ia oe, aole nou! ka poino i hoomakaukauia aku no kekahi mea okoa ae." "Ina aole no'u kela Jaatt make i hoomakaukauia ai, alaila m ka'u mta aloha anei, no kuu kaikamahine nei?®* i

| "JCe raaoso nei au, no ka« keiki ka polno t makemakeia ai c hoo|kau mai maiuna ona, eia nae oo olna no īa maa poioo apau, aka niai | hookaamaiiaia oae kou noonoo no ia mea, aka c hoolana. no ka mea ie huii ponoi aka ana au i ka mea nana keta haoa, a e noho me ka | makaaia no ko olua pono. E oluohi ana anei oe e Miss Makale e Ihoakaka pono mai i na ano apaa o kela laahine ia'u?" "Ae, e like me ka'u i hoomaopopo ai nona T pela no au e haaoii nei e hoike aku ia oe ina mea apais. Mai ka'u ike aku, ua iuahine maoli oia. £ aahu ana oia i kekahi io!e sīlika eleele kahiko, a maluna hoi |o kona poo he papale eleele kahiko. a o kona lanoho, i ka'u ike aku, he haolaula. Aole e hiki ia'u ke ike pono aku i kona heleheiena, oiai ua heie a paapu i ka lepo, a e huii mau ana no hoi oia i kahi e i kona manawa e kamailīo mai ai/' "He wmhine kino nui nae paha oia ea i ninau hou mai ai no ka Haku Tivekona"Aole oia he wahine kino nui, aka he pilalahi wale no kona wahi kino, a he haahaa iho mamua o'u.*' "A pehea iaia o ke kamailio pu ana me oe, aole anei ou hoomaopopo aku i kona ano?" u Ma ka'u hoomaopopo aku, me he mea la e haalulu wale ana no eia, a aole oia i makemake e noho loihi iho maloko o ko maua home nei, me kona koi ikaika ana mai ia'u e lawe i kekahi mau palama, aole no ko'u makemake maoli ke kumu o ko*u ae ana aku i kana noi, aka no kona koi hoomano mai ia'u "Malia paha o halawai aku au me ia i kekahi manawa, a e ike auanei oia aole he wahi haawina uuku ke kau aku ana maluna ona. Ke mahalo aku nei au no keia mau pane au o ka haawi ana mai nei ia u, aka e kuu kauka maikai, ua lawa paha keia nanea ana o kaua?" | I kela manawa ikuaeai ka Haku Tivekona iluna. me ke ku pu ana ae no hoi o kauka Dilona, alaila hoomakaukau iho la ua mau keonimana nei no ka hele ana aku i ka puka, aka ike e mai la nae ka Haku Tivekona i kekahi hiona maluna o Madame Makale, me he mea la aia kekahi makema! iloko ona no ua haku nei, ua hoi hou mai la o Tivekona a i aku la ia Madame Makale: "Auhea oe e kuu wahine maikai, ke ike aku nei au ma kou hele- < helena, aia kekahi mea au e maka'u nei ma keia hui ana o kaua; aka; e hoolana nae i ka manao, oiai aole au i hoea mai nei iloko o kou! home, no ka noii ana aku i kau mau meahuna, aole loa! Ke hoi nei | au me ka loaa ole ia'u o kekahi mea, koe wale no ko kakou ike ana i | kekahi hana hoopilikia a ka enemi; nolaila, mai hookaumahaia kou manao," alaila o ka huli mai la no ia o ua Haku Tivekona nei, a oili aku la no kahi o ke kaa e kakali mai ana ia laua, oiai hoi ke kauka i kamailio aku ai ia Alika, e kanu koke aku oia i na hua palama iloko o ka lepo me ka hoohakalia ole. Ia hala ana aku hoi o kela mau malihini, ua noho kokoolua'wale iho la no ka makuahine me ke kaikamahine maloko o ke keena hookipa o ko laua wahi home, alaila ua nee mai la o Alika a ma ka aoao 0 kona luau'i, ua i mai la oia i ka pane ana mai: "E kuu makuahine, e oluolu ana anei oe e hoike mai ia'u i kekahi mau mea a'u i maopopo ole?" i "O ka mea hea la kau e ninau mai nei ia'u e kuu keiki?" I "O kou ano hoi a'u i ike aku ai me ko ka Haku Tivekona, ua lilo! ia i mea na'u e nalu ai iloko o ko'u noonoo, me he mea la aia kekahi I mea huna i ikeia e kela kanaka nou; he hiona no hoi a'u i ike aku ai ia oe aine Sa Uilama, i kona mana>va o ka hoea mua ana mai ma ko j kaua home nei." J "Auhea oe e kuu kaikamahine, ina aole oe i makemake e hoehaeha mai i kou makuahine nei, mai ninau mai oe ia'u i ka mea hiki ole ia'u ke pane aku ia oe i keia manawa, na ke au no o ka manawa e hoike ae i na mea apau e hoopauia ai kou mau pohihihi apau." "Ae, aol« loa au i makemake e hookau aku i kekahi mau hookaumaha ana maluna ou e kuu makuahine." "Ina pela, e waiho malie i kau ninau a hiki i ka wa pono, e hoike aku no auanei au ia oe e kuu keiki, aole iloko o keia manawa. E hele aku oe e kanu i na hua palama a ke kauka o ke kauoha ana mai | nei ia oe e kanu, a e hoopoina i ka mea au i ike ai i keia la! * | "O! e mama I" i hooho ae ai o Alika, iaia oka hoomanao ana ae 'no ria palama. "No kaua anei keia kiaha awahia i hoomakaukauia ai i keia la? Owai la ka poe e noho mai nei me na manao enemi no ko kaua mau ola, i hoounaia mai ai ka anela luku o ka make ma ko ikaua ipuka hale nei; aka e hoomaikai aku nae kaua i na lani, no ka hoea ana mai o ka hoopakele iloko o ka wa pono." "Aole i maopopo ia'u kekahi enemi e manaoino mai nei e kuu keiki," i pane mai ai ka makuahine me ka luliluli ana iho o kona poo. "Malia paha aole no kaua keia mau palama i makemakeia ai e hanai mai; aka mai noonoo 'kaua no ia mea; e hele koke aku oe e kanu 1 kela mau palamal" "Pehea hoi e hiki ai ia'u ke nolio hamau iho, no ka hoea ana mai 0 ka make iloko o ka manawa a kaua e noho ana iloko o ka nanea ame ka palaka, koe wale no ko kaua hauoli ana i na mea maikai e hoopuni nei ia kaua; aka e mama, ina ua hoopuniia ko kaua mau aoao e na enemi lehulehu, e hoolana i ko kaua mau manao, oiai he hookahi o kaua hoaloha oiaio, he hoaloha e haalele ole mai ana ia kaua, a pau na la o ko kaua ole ana ma keia home " alaila o ka eu ae la no ia o Alika, a kif aku la i ke po'i o na hua palama no ke kanu ana aku e like me ke kauoha a ke kauka. iaia. Ia hala ana aku hoi o Alika, ua noho iho la no kona makuahine, aka aia nae kekahi nanaina kaumaha loa maluna o kona helehelena 1 kela manawa, a laki nae i ke kaawale ana aku o kana kaikamahine ma kahi e o lilo au aunei i kumu nana e niele hou mai ai iaia. He hookahi aae mea a ka makuahine o ka hoomaikai ana ae, o ia no ka loaa ana o ka ike i kana kaikamahine, aia mau kekahi mea nana e kiai ana ia laua i ke ao ame ka po, oia no ke Akua, ka mea nona mai ke oia ame ko laua mau pono apau. I ka Haku Tivekona hoi ame kona kokoolua e huli hoi la no ka home o Sa Uilama, aia laua a elua ke iioho hamau la me ka pane ok aku o kekahi i kekahi, aka ia hala ana nae o kekahi wahi loihi o ko laua kaa o ka feoto ana aku, ua huli ate la o Kauka Dilona a pane ae la i kona hoa: "Auhea oe e kuu Haku Tivekona, m« he mea la i ka'u nana aku ia oe, me he mea la ua hoomaopopo aka oe i ke ano maoli o kela lede aoo." "Ae, ua hoomaopopo au i kona ano."* "Alaila ua kamaaina no ka paha oe iaia mamua ea?" "Ae, ua kamaaiaaa au iaia." "Pela no ka'u nana aku i ko olua mau ano, a owai kela wahine?" "O kona inoa pololei, a o kona mau atto apau, ke nonoi aku nei au ia oe e kuu kaalea maīkai, e hoopoina loa Ikaua i ke kamailio ana no ia mea. la'u i oili mai nei mailoko mai o kela haie, ua haalele aku nei au i na mea apau mahope, a ua silaia ko'u mau lehelehe aole e hua'i ae i kekahi mau mea e pili ana no kela wahine, a no kana kaikamahine paha." "He nani hoi ia ua hoike mai la no oe i kou manao, e hoopoina Ikaua i kela kumuhana, a e huikala mai oe ia'u no ka ninau ana aku | nei i kekahi mea i ku-e i kou lunaikehala, aka e hoohuli ae ko kaua noonoo maluna o na palama, pehea kou manao no kela laau make i hookomoia ai iloko o na hua palama?" "Ae, malaila paha ka kaua kamailio i keia manawa. Ua maopopo loa no anei ia oe he laau make kekahi i hookomoia iioko o kela mau, palama?" —] "Su&! Mai manao paha oe he mau olelo hoonuinui wale no ka'u | e hoopuiwaiwa ana ia oukou! Iloko o keia hua palama mua loa a'u o ka nana ana, aia iloko olaila ka laau make e hiki ai ke kinai aku i ke ola ilc4co o kekahi kamaka iloko o ka hapaha hora wate no; aka aia nae hoi kaua a hoea aku i ka hale, alaila e hoao aku ana au i ka hapalua o keia laau make maluna o kekahi iole RapaSci, e ike no auanei oe i ka manawa e komo ai o kela iaau iloko o kona puu„ e make koke no oia iloko o na minuke eha wale no." I paa.) *