Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 15, 12 April 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUN'A XXXI. E manao ana no o Alebiano, ma kona manawa o ke kiiia ana mai e hele e hui pu me kona makuakane, o kela ano oka!aka!a kahiko no )a o ua haku nei, nolaila ua piha o Atebiano me ka haalulu, aka iaia e n oho la, me ka hakilo ana ika heiehelena o kona makua, akahi no a akakuu mai kona mau manao pioloke, e kakali malie aku la o ka lohe i ka manao e hoikeia mai ana imua ona. Ja aea hou ana mai o ka Haku Tivekona iiuna, mahope iho o ka nau ana o kana kakau ana, ua i mai la oia me ka leo oluolu, me h* mea la, aole loa he wahi manao huhu iloko ona no kana keiki 1 ka pane ana mai. . . "Auhea oc e kuu keiki e Alebiano, he nuhou hauoh ka u i makemake ai e hoike aku imua ou. He mea na'u e haaheo ai, ka loaa ana ia oe o na mahalo he nui, a he kakaikahi loa na kanaka opio e like me kou ano i pii aku ma na kulana e like me ia i loaa ia oe iloko 0 ka oihana kaua o ko kakou aina, a ua hoohauoli mai no hoi oe i kou makuakane nei, no ka mea ua hoounaia mai nei kou komisina ia'u." "Ke hookahaha mai nei oe e kuu makua ma kena mau mea au e kamailio mai nei, a he komisina aha 'kena o ka hoounaia ana mai nei ia oe?" wahi a Alehiano me ka puiwa. "He komisina keia i hoounaia mai nei e hookiekie ae ana ia oe a kau ma ke kulana lukanela, nolaila e kuu keiki i keia la, he lukanela oe iloko o ka oihana kaua moana o Pelekane." Nana j>ono loa aku la o Alehiano ma na maka o kona makuakane, alaila ua hoi niai la oia a noho maluna o kona wahi, me ka puih ana ae i kona mau lima mamua o kona umauma, no ka mea ua hele oia a piha loa i ka ilihia no kela nuhou, he mea nana i moeuhane mua ole ai e hookiekieia ae ana oia a kau ma kekahi kulana ano nui loa. Ua hiki ole iaia ke pane i hookahi huaolelo no kekahi mau minuke loihi. Aole no oia i hopo iho no ka lawe ana mai i ke kulana o ka hooiliia ana mai maluna ona, oiai ua lawa no oia i ka ike ame ka makaukau e hooko a'ku i na kauoha i pili i kona kulana hou, aka o kana o ka manao mua ana, e haawiia mai ana la ke komisina iaia, no ka hookele ana i kekahi mau moku liilii, eia ka e ukali aku ana oia mahope o kekahi o na aliimoku kiekie loa iloko o ka oihana kaua moana. ..... ... , • "He hanohano nui keia i loaa ia oe e kuu keiki, a īa kaua like hoi a elua," i hooipau hou mai ai ka Haku Tivekona i kana kamailio ana iniua o kana keiki: E hoolohe mai oe ike ano oka leka i hoounaia mai nei ia'u mai ka Ria-Adimarala mai nei: "E hoolohe pono mai oe e Alehiano," alaila lalau iho la oia i ka leka e waiho ana mamua o kona alo a hoomaka ae la e heluhelu me ka leo nui, a penei na mea i kakauia maloko o ka leka: "I ke ka'kau ana aku i keia leka ia oe. hc mea na'u e haaheo ai, ka olelo ana ae, ua pii mai kau keiki mai ke kulana haahaa mai a hiki 1 ko makou lokahi ana, e hookiekie aku iaia ma ke kulana lukanela. he hanohano hoi e hookauia aku nei maluna ona, mamuli o kona makaukau loa ma kana mau hana apau i loaa ole i na aliimoku :

kahiko ko lakou noho ana malalo o ka oihana kaua moana. "I ka hoouna ana aku iaia i keia komisina," mahope iho o ka hoikeia ana no kona makaukau, ke iini nei makou e lilo oia i kanaka kupaa mahope o kona lahui ame ka aina. Ma na mea i hoomaopopoia no kona ano, he kanaka paakiki oia ma kana mea e manao ai. a malia o ka ili ana aku o keia kulana ano nui loa maluna ona, he mea ia nana e noonoo iho ai i ke koikoi o kela hana. e hiki ai iaia ke kaupaona i ka mea pono ana e hooko aku ai no ka pomaikai o kona aupuni, a no ka holomua o na hana o ka oihana kaua malalo 0 kana mau aiakai ana. "I ka hoopau ana ae i keia mau manao pokole a'u e hoike aku ne: ia oe, kc hoomaikai aku nei au no ka loaa ana o kekahi keiki ia oe e like me Lukanela Tivckona. a e hoike aku iaia i ka nui o ko makou hoomaikai nona. Ma ka la 22 o ka mahina o Sepatemaba ae nei e hoea mai ana, o ka vva ia i makemakeia ia oia e hoi mai no kona kulana hou, nolaila he elua okoa mau mahina ana e hoomaha ai, a iloko o ia manawa hookahi, ke lana nei ko'u manao, e hooha^aia ana ia iloko o ka hauoli." la pau ana o ka leka i ka heluheluia e ka Haku Tivekona, ua opiopi hou iho la oia. a hookomo iloko o ka wa-hi, alaila huli mat !a imua o kana keiki me na maka makee a aloha kui'o, a pane mai !a me ka leo oluolu, aole hoi me kela leo pikanana mau ona: "Auhea oe c kuu keiki, o keia na minuke a'u i ike ai i ka hauoli, mahope iho o ko ke Akua haawi ana mai i keikikane na'u. a he nani hoi ia ua lohe aku nei no oe i na mea apau a'u o ka heluhelu ana aku nei mai ka leka mai a ka Adimarala, ke makemake nei au e ninau aku ia oe, heaha la kou manao no kou kulana hou?" "Aole e hiki ia'u ke hoakaka aku i ko'u mau manao apau i ka manawa hookahi, aka ke paa nei nae kuu manao e hooko aku i ka hana 1 hooiliia mai la maluna o*u me ka pono a pololei, a imua ou e 'kuu makua. ke hooia aku nei au, aole au mea e hilahila ai no'u nei, a e malama mau aku ana au i ko'u kulana ame ka hana a hiki i ka haulehia ana malalo o ka enemi." "Aole loa he kanalua iloko o'u no ka oiaio o kena mau olelo au e kuu leeiki e kamailio mai nei, a ke paa nei no hoi ko'u manao, e lilo ana kela kulana hou i mea ano nui ia oe," alaila ku mai la kona makuakane iluna a pahola mai la i kona lima akau o ke aloha imua o Alehiano. me ka lilo o kela mau minuke. i mau minuke no laua a elua e hookahe ai i na waimaka o ke aloha kui'o. "Aole au e hoopoina ana ia'h iho ma ke ano he kanaka makua au i keia manawa. a ina paha i maopopo ia oe e kuu mkuakane ka nni makee iloko o\i e kau mai na kuiana hanohano maluna o kau leeiki nei. ina aole oe e ninau mai ia'u, i ke alahele nana i hapai ae ia'u mai ko*u kulana kanaka ,<opio mai a hiki i ko'u kapa ana ia'u he kanaka makua i leeia manawa. "He oiaio ua nana mai ko*u mau hoa o ka oihana hookahi ia'u, ma ke ano owau kekahi o na kanaka paakiki, a maliu ole aku i na a'oia mai, aka ma kahi nae o ka hooko ana i ka'u mau kauoha, aole loa a'u mea e hilahila ai, ma o ko'u hookuli ana paha ia -mau kauoha apau. "E kau aku nae i ka kaua mau manaolana ana no keia nee ana aku, a ke lana mau nei ko*u manao, e ike ana no oe, aoie i makehewa ke o ana o Ica inoa Tivekona maluna o kau keiki nei, aka e hapaiia aku ana ia a hiki i kuu lilo ana i adimarala nana e hoomalu ana i kekahi heluna o na mokukaua o ko kaua aupuni aloha." Me he mea la ua hooi loaia aku ka hookaheia ana o na waimaka mai ka Haku Tive"kona ma». a pnliki mai !a oia i kana keiki me na lima haalulu. aka ua i mai la nae oia i ka pane ana mai: w AoIe loa he wahi kanalua. a i ole he hopohopo iki paha no ka hoea mai i ka hooiaioia ana o kena mao mea au e kuu keiki e hoakaka mai nei, aka o ka*u wale no e maka'u nei, ua oi loa aku keia hauoli i loaa ia'u, mamea o ka hiki ke hoomanawanui iho. w "Ina ua lilo ka mea a kau keiki i hana aku ai 1 mea nana e hoo-

komo aku ia oe iloko o kekahi hauoli nui, alaila e hoomau aku ia ] haooli ana, a e ike no auanei oe, e hooikaika mau aka ana kan keiki { ma na mea apaa e pii mahualma ae ai ia hauolL" alaila palala okoa i ae la o Alehīano i kona iima ma kona maa maka, a he hookahi ka • hookahe likeia ana o ko laua mau waimaka. j He mau minuke ia e halii ana ka meha maloko o kela keena, me ka pane ole aku o kekahi i kekahi, aka i ka hala ana nae o kekahi. manawa. ua aea ae la o Aiehiano iluna, a i aku la i kona makna: i I "Ke manao nei au. aole a kaua noonoo hou ana no kela kumuhana j ; nana i hoohui ia kaua iloko o keia mau minuke o ka hauoli. aka he; hookahi a'u mea e hoala hou aku nei īmua ou, o ia no na mea e pili ana ia Beiina/* Me he mea Ia ua houia aku kekahi pahi ma ka iwiaoao o ka Haku Tivekona, ua puiwa hikiieie mai la oia. me ka nana ana mai maluna 0 kana keiki me na maka hulili, a Alehiano o ka manao wale ana iho no, ua lilo paha kona hoala ana aku i ke)a kumuhana i mea maikai ole iaia. aka ua i mai !a no nae ka makuakane: "He oiaio ua kamailio kahiko aku au ia oe no Belina/ alaila kulou hou iho la kona poo ilalo. <l Ke hoomanao la no anei oe i ko hoike mua ana mai ia'u no kou koho ana i kela wahine, o ka*u wahine aku ana ia e mare ai?? ,"Ae, ua kamailio aku au ia oe ia mea mamua," alaila namunamu liilii wale aku la no ka Haku Tivekona. me he mea la e noonoo pono ana oia i ke ano o kana mau olelo o ka hoopuka ana e pili ana ia Alehiano me Beliiyi. He mau manawa ka Alehiano o ka hoao ana mai e kamailio aole nae he hiki, oiai ua hoopioloke loaia aku ka noonoo o kona makua, a no ka ike ana mai no hoi kekahi i ka helehelena oluolu o ua maku nei, ua kakali oia a hala kekahi manawa, alaila pane mai lar * 4 E ae mai e kuu makua e ninau aku au ia oe i keia manawa, pehea la kou manao no ua kaikamahine nei?" "He nani ia ua hoala hou mai la oe i kekahi kumuhana kahiko a kaua o ka lokahi ohe ana, o ka'u wale no e i aku nei ia oe, mai noho oe a hoopuka hou mai i kela inoa imua o'u. Ua kuhihewa loa au i ke koho ana iaia i wahine nau e kuu keiki; no ka mea aole oia i kupono i wahine nau, a na kekahi kanaka okoa ae paha." "Heaha keia kumu nui nana i hoololi ae i kou manao e kuu makua? M "Mai ninau mai oe ia mea e kuu keiki, e waiho loa kaua i. kela inoa me ka hoopoina ana, me he mea la aoie kaua I ike i ke kino nona ua inoa la." Ua oiu iho la ko Alehiano manao no ka lohe ana i ka pane a kona makuakane, aka aoie no nae ia he mea nona e hoomau hou ole aku ai i ka niele, i hili ai iaia ke maopopo i ka aeia mai o kana wahine o ka paakiki ana e mare aku, a o ia kana o ka ninau hou ana aku: "E kuu makua, ke hoomanao la no anei oe, ma kela po hookahi no au o ka hoopuka ana mai i ka inoa o Belina imua o'u, he inoa hou ae no kekahi a kaua o ke kamailio ana?" "Ke hoomanao nei no au, o ia no ka inoa o Alika Makale, kela kaikamahine lawai'a." "Ae, o ua kaikamahine nei ka'u e koi aku nei ia oe, e heie mua oe e ike iaia mamua o kou haawi ana i kau oleio hooholo no kona kupono a kupono ole paha e iiio mai i wahine mare na u." "Ua ike au i ke kaikamahine au e kamaiiio mai nei," wahi a ka makuakane ma ke ano pokole. 4, A pehea ua hui kamailio pu anei oe me ia?" "Ae f ua hui pu au me ia, a ua kamailio no kekahi manawa, me kona maopopo ole mai ia'u." u He nani hoi ia ua heie aku la oe e ike iaia, ma ke ano kiu, ua loaa anei kekahi ike ia oe no kona ano maoii?" "Ae ; ua hakilo au iaia, a ua maopopo kona mau ano apau ia'u." "A pehea, aole anei, inamuii o kau mau mea i ike ai nona, ua k:tpono anei oia e lilo mai i wahine na'u?" "Aoie e hiki ia'u ke hooia aku ia mea i keia manawa." "Heaha iho ia iioi ke kumu o ka liiki ole ana ia oe ke hoohelo i kou manao? Aole anei he kaikamahine u'i maoli no kela, me ka maikai o kona mau ano apau?" "Pela no e kuu keiki. o kela kekahi o na kaikamahine huapaia a a 1 ike ai, i kaokoa ioa mai ia Eelina mai." "Aole anei manao, o ke kaikamahine au o ka ike ana aku !a. ai kamailio pu hoi no kekahi mau minuke, ua lawa iho la ia n:au ano, e kupono ai oia i wahine aloha aku i kana kane me ka makee?'* "Aohe o'u kanalua iki no ia mea; aia ka uhane maemae iloko ona kahi i noho ai. Ma na ano apau 0 kela kaikamahine, aohe a*u n?«m hoohalahala ana. a ina e hoalaia mai 'ko'u noonoo no ka nui o ka'u mau wahine opio i kamaaina aL-ke manao nei au. aole ioa he hookahi o lakou i iike aku ka maemae me keia kaikamahine." "Ina aole au mau hoohalahala ana no kela kaikamahine ea, alaila eae mai ana anei oe. e liio mai oia i wahine mare na'u? Ua koho iho ko'u manao, ina aole o Alika Makaie e lilo i wahine na'u, alaila aole loa kekahi mea e ae e pani i kona makalua, a hiki i kuu hooluoiu ana." "O! he mea maikai ole maoli keia au e Alehiano e kamailio mai nei ia'u." wahi a ka Haku Tivekona. me ka luliluli ana iho o kona poo. "Pehea lā oe e kuu keiki i haawi mai ai i kau hoohiki, oiai he kanaka opiopio loa oe i keia manawa, maiia e hoea mai ana no ka wa, au e hoololi ai i kou manao, e mihi iho ai oe, no kou paakiki ana ma keia mea au e kamailio mai nei." "Ua ike no au lie opiopio loa ko'u kino i keia mānawa. eia nae aoie i opiopio ko'u mau manao, ma ka ike ana o Aiika Makale wale no ko'u hoa e kohu ai, a e lilo ai ko'u ola ana aku ī mea e waiwai ai. "O ka hookamaainaia ana aku o kau keiki nei me kela kaikamahine, ma kekahi ano no ia i hoolala mua oleia e kekahi o mua, a mai kela manawa mua a ko'u mau maka o ka ike ana iaia. mai ia wa mai ka hoio ana aku o na manao hoohihi iloko o'u nona, e hiki ole loa ai ia'u ke hoopoina. me ka nana ole, ina paha au e ola aku ana a hiki i ko'u mau la elemakule. "Ua aloha aku au iaiā me kuu uhane apau, aole mamuli o kona u'i, he haawina loaa wale no ia i kekahi poe kaikamahine okoa ae, i oi papalua aku paha ko lakou huapala, aka mamuli no ia o ko'u ike ana aia ka maikai, ka hoopono ame ke aloha hoakanaka iioko ona, a o ka lua, he puuwai kona i hoopihaia me na hana maemae a ku i ke aloha oiaio. "O ua aloha !a a'u e hoike aku nei ia oe no kela kaikamahine, ua ulu ae ia mai ka uuku mai, a hiki i ka lilo ana i hapa no kuu ola nei, e waiwai ole loa ai ko'u ola ana aku me na hanohano he nui e papahiia mai ana maluna o'u. Oke kaawale ana aku o kela kaikamahine mai ia'u aku, ua like no ia me kuu ku ana ae iluna, a keehi iho i kuu inoa maikai. ka hanohano ame ke kulana, a kuewa aku ma ka honua, ma ke ano he kanaka ae'a. "He hookahi mea hiki ole ia'u ke hoololi ae, e like me kou ike ana aku i ka Ia e oili mau mai nei mai ka hikina mai, a napoo aku ma ke komohana. pela iho la no ka hiki ole i kekahi wahine, me ka nana ole ae i lea nui o kona u'i ame ka \vaiwai, ke hoopiha jho i kahi e hoohakahakaia ana iloko o kuu puuwai no Alika Makale. "Ina e komohia aku ana au ma keia hope aku iloko o kekahi aelike ana e mare aku me kekahi wahine okoa, oiai o Alika e ola ana f ua ae aku au e lawe mai iaia i wahine r a'u me ka nele ia mea he aloha; a ina e ku aku ana au imua o ke kuahu laahia o ka mare me ka haawi aku i ka T u ae no ko'u aloha i ka'u wahine, ike kau ai ai ke kau wi, i ke kau ma'i a i ka \va o ka hauoii, alaila ua hoopunipuni ino ioa aku au imua o ke alo o ke Akua, ke hoomaopopo mai la anei oe i ke koikoi o keia mea e knu makum?" No kekahi manawa ka noho hamau ana o ka Haku TiTckooa, me ka haawi koke ole aku i kana pane, aka aia nae maluna o kona helehelena kekahi mea e hiki ole ai ke hoohewahewa aku, kona hakoko l ana me kekahi manao ano nut. a ta akakuu iki ana mai o kona mau I manao. ua pane aku !a oia: ! pM.|