Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 16, 19 April 1912 — HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA MAKALE A I OLE Ke Kaikamahine Lawai'a o na Kapakai o Sufoka a o ka Nohea Hoi i Mauna Aku i Kona Ola no ka Pono o Ha'i

MOKUN'A XVI. "Auhea oe c kuu keiki, he keu ka paakiki o kou mmanao c mare a!k\i i kela kaikamahine, a oiai hoi ke ake mai nei oe e lohe i ko'u manao maoli, o ka'u wale no e i aku nei, aoie e hiki ia*u ke haawi koke aku i ko'u ae no kou mare me Alika." Na kela pane ma ka aoao o ka makuakane, i hoopau ae i na manaolana iloko o ke keiki, a pane mai la me na manao uluahewa: "E kuu makua no hoi, aole anei oe i nana mai i ka pono o kau keiki ? Aole oe i noonoo pono i ke ano kau pane! E haawi aku au i inanawa nui kupno nou e noonoo ai, aole auanei e nele ana kou apono mai i ka wahine a'u i koho ai i hoa pili no'u no keia mua aku!" "Ua hoike inua aku nei au ia oe i ka'u pane, a ke ku nei ia me ka loli ole. a no ka lua o ka manawa, ke hoole aku nei au, aole ia o kau wahine e kuu keiki." "Ina o kau pane iho Ia ia e kuu makua, alaila, ke hoohiki paa nei au, aole loa e hoolahaia ka ohana Tivekona, aka e pau ana ia ma ka manawa a'u e hoi aku ai iloko o ka opu o ka honua, 110 ka mea aole loa au e mare aku ana i kekahi wahine." "Uwoki. e kuu keiki, aole loa oe i ike i ke ano o kau mea e kamailio mai nei!" "Ua maopopo na huaolelo apau i puka aku nei mailoko aku o kuu waha/' alaila noke ae Ia ke poo o Alebiano i ka luliluli, aols no ka mihi no kela hoohiki ana, aka no ke kaumaha i ka lilo ole mai o Alika i wahine nana. "He mau manao kuhihewa paakiki wale no kena au e Alebiano, owau o kou makuakane nei ka i ike i ke ano o ke ola ana o ke kanaka. Eia no oe iloko o kou mau la opiopio la, a i ka hala ana auanei o kekahi inau makahiki ma leeia hope aku, e auhee aku ana na hoomanao ana no Alika Makale, a ia wa auanei oe e hoomaikai mai ai i kou makuakane nei, no keia uwalo ana aku a'u e kakali ke koho ana i ka wahine, a ka mea i kulike me kou ano." "Mai hoao oe e kamailio hou mai e kuu makua, ua lawa kena mau olelo e haehae ae ai i kuu puuwai, aka e kakali malie oe pela a hoea mai i ka wa pono, alaila ike hou aku au ia oe," me ke ku okoa ana ae o Alehiano iluna, oiai ua hele mai la oia a ulupuni e maopopo ole ai iaia kana mea e hana aku ai. "Aole oe e *kuu makua i ike i ko'a ano maoli, e like me ia a'u e ike nei ia'u iho. Ua like au me kekahi kanaka elemakule i pa umi ia aku ka hauoli no ke ola hou ana aku, koe wale no o ke kakali ana a hoi aku iloko o ka honua. E hele ana nae au e hoomalielie i ko'u mau manao, ma ka nonoi ana ma ka pule, a mahope aku 'o ia manawa, e ike hou mai ai au ia oe, aka no keia manawa, e haalele ana au ia oe e kuu makua, o ke aloha no kou!" "Uwoki ,e kuu keiki, mai haalele mai oe i 'keia keena!" alaila o ke ku honua iho la no ia o Alebiano a huli mai la nana 1 kona kane. Ua kuhihewa loa ka Haku Tivekona. ma kela ku ana mai o kana keiki, e ike aku ana oia i ke kahe mai o na waimaka, me ka pahola ae o ka helehelena huhu maluna ona, eia nae aole ia mau mea maluna o kana keiki, koe wale no kona ike ana aku, ua paa loa ko Alehiano manao, e hele aku ana oia no ka hoomaalili ana i kona mau manao uluahewa, me ka hoi hope ole ma kana mau mea apau o ke kamailio mua ana aku i koria makua. "Wikiwiki no hoi oe e kuu keiki ma ka hoopuka ana i kau hoohiki!" i pane mai ai ka Haku Tivekona, mahope iho o ka loaa ana iaia he manawa maikai e pane aku ai. "Aole au i hoike aku nei ia oe, aole au e maliu aku ana i kou manao e kuu keiki, koe wale no kela hoole ana aku nei o'u aole au i ae i kou manao." "E kamailio mai i kou manao maoli, e lilo auanei ia i mea hoomama mai i ko'u mau manao kaumaha apau!" i pane aku ai o Alehiano me ka hele o na niaka a hulili. "Aole au i olelo aku nei, aole loa au e ae ana i kou makemake e kuu keiki, aka malia e hoea mai ana no paha ka manaw a'u e ae aku ai ia oe e aku ia Alika Makale, aole nae au i kaupale loa aku nei ia oe mai kona lilo aku i wahine nau e kuu keiki. "No keia manawa, ua lohe oe i ka'u pane, aole au e haawi aku ana i ko'u ae, aka no keia mua aku nae, malia o hoolokahiia ko kaua manao, ia wa au e haawi aku ai i ko'u ae i kou makemake, a ia manawa e lawe mai ai au ia Alika Makale, me he kaikamahine ponoi Ia na'u; aka no keia immawa, mai ninau mai oe i ke kumu o ko'u haawi koke ole ana aku i ko'u ae." "O. akahi oe e kuu maleuakane a hoohauoli mai i kuu uhane, no Ka mea ke ike e aku nei au, e hiki mai ana no i kou manawa e haawi mai ai i kou ae no ko'u lawe mai i kela kaikamahine i wahine mare na'u ma keia mua aku," i hooho ae ai o Alebiano me ka piha olioli. "Mai hauoli e oe e kuu keiki no kou manao e hookoia ana kou makemake, aka o ka olelo hooholo a'u e haawi aku ana ma keia mua aku, aole ia 110 ka mea okoa aku, aka no ka imi ana no ia ma na mea apau nou e kuu keiki e pono ai, i hui puia me ka hauoli." Ua hoi hou mai la o Alebiano a noho maluna o kona noho, alaila palulu ae la i kona mau lima ma na maka, a hoomaka iho la e hookahe i na kulu waimaka o ka hauoli. Ua lalau aku la ka Haku Tivekona i kwia peni a mamua o kona hoomaka ana aku e kakau, ua i mai la oia ia Alcbiano: "E kakau aku ana au i ka Adimarala i keia manawa, e hoike aku ana iaia, e hoea aku ana oe iloko o ka'manawa i makemakeia ai no kou kulana hou ma kahi o ka hana." "E hooia aku oe iaia, e hiki aku ana au i ka manawa ana i makemake ai ia'u e hoea aku, wahi a Alebiano. I kela manawa nae i nakeke mai ai kekahi mea mawaho o ka rumi a laua e noho ana. a ia kiei ana aku a Abeliano iwaho» he lole wahine ieana o ka ike ana aku i ka pulelo ana ae ma kekahi aoao, a nalo aku la. "Owai mai la ia o ka hele ana mai nei mawaho o keia keena?*' i ninau mai ai ka Haku Tivekona i kana keiki. "O ka lole o Belina Wana ka'u o ka ike ana aku nei, me he mea la mawaho oia o keia keena kahi i hoolohe mai ai i ka kaua mau olelo." "He keu aku hoi ha kela a ke kaikamahine hilahila ole, me he mea la o kona pono o keia mua aku kana i manao mau ai i na wa apau," alaila hoomau hou aku la 110 ua haku nei i kana kakau ana, aia nae o Alebiano ke ike aku la i ka haalulu o kona limau MOKUNA XVII. I ka hookaawale ana o ke keiki mai ka makua mai, ma kela kukakuka ana a laua, ua loaa like ia laua pakaKi na manao maikai. me ke kaukai aku nae o ka hoea mai o ka manawa e hookoia ai na iini a ko laua mau puuwai pakahi. I ka haalele ana aku o ka Haku Tivekoiia i kela keena, ua hele

[ mai la oia no ka huli ana ia Eelina, eia nae ua hoīkeia aku la ka lohe ■ iaia, ua hala aku ua kaikamahine nei no kekahi wahi. he hapaiua : hora i hala aku. a ma ka oleio a ke kaikamahine lawelawe a ua o ' Eeiina, ua haia aku no ka ike ana i kekāhi luahioe tna r i, eia nae ua ■ luliiuii iho Ia ke pōo o ua Haku nei. no ka lohe ana i ka misiona a i Belina. i Xo ka loaa o!e o kana mea i makemake a», ua hele loa aku la oia no ka hui pu ana me'Sa Uilama, a pela no hoi o Alehiano i hele aku ai e huii ia Toma, a o lei haia no ia o na mau keiki nei i ke aluaiu holoholona. e like me ka iaua hana mau i na manawa apau. M kekahi la mai, aia o Alika Makale maloko o kr keena hookipa ; o ko iaua wahi home kahi i noho ai. a o kana hana e nanea ana. o la no ka humuhumu ana F eia nae ke nauki waie ia no oia i ka heie hou oie mai o Aiehiano e ike iaia. He nui na mea i hoopiiikiaia o kona noonoo, aoie ma o ka ike oleia aku o Alehiano, aka no ke ano kekahi o kona makuahine. mai kela manawa mai a ka Haku Tivekona. o ka hele ana aku e ike ia iaua, a i ka hoohuihui ana i na manao like ole apau o ua kaikamahine nei. ua nui na mea ana e kaumaha ai, a oleio okoa iho ia no oia, aoie ioa i kupono kona iiio ana aku i wahine na ke kanaka opio ana i haawi aku ai i kona puuwai. Iloko nae o na manawa ana e hoao ai e hoopoina i kana mau hooI manao ana no Alehiano, me he mēā ia e kftu okoa mai ana no ke kii 0 ua kanaka nei imua o kona mau maka, a ua lilo i i mea hoehaeha i kona uhane, he haawina hookahi no hoi i loaa aku ia Alebino. E ike mau ana no hoi o Aiika i ke kaumaha o ka heiehelena o kona makuahine, a i kekahi manawa. e ike okoa aku ana oia i na kuiu waimaka ma kona mau papalina, me ke kamailio oie mai nae iaia nei i na kumu o ia mau waimaka, koe wale no kona hoomaopopo aku, he mau waimaka ia i hookaheia mai no kana kaikamahine nei. Ua heie a hiki i na hora o ka auwina la. mahope mai hoi o ka pau ana o ko laua aina awakea, ua manao ae ia o Alika e hele aku i ka hoioholo iioko o ka laua maiapua, mamuli o kona uiha i ka noho loa iloko o ka rumi hookipa e humuhumu ai. ua lohe e aku la nae oia i ke pahupahu mai o kekahi mau kapuai wawae ma kahi kokoke i ko laua home, a noho hoola'i wale iho la no oia me ke kakaii ana aku, o ka oiii mai o ka mea nona kela mau kapuai wawae ana o ka lohe ana. Aoie nae i loihi iho, ua oiii mai la he kanaka kino nui ikaika, i kahikoia i ka lole o ka poe luina moku, a iaia o ke ku ana aku mamua o 'ka puka o ka hale, a ike aku la i ka noho mai o Alika maloko, ua ninau aku la oia i ka i ana aku: "Eia anei kekahi wahine ma keia wahi ma ka inoa o Mrs. Makaie?" wahi ana me ka alaalawa ana o kona mau maka ma o a maanei. "Ae, eia no oia iloko nei o ka hale i keia manawa," i pane mai ai o Alika e like no me kona ano mau o ka oiuolu. "Ina hoi ha pela ea, ua makemake au e ike iala a e kamailio pu no kekahi mau minuke uuku." "Mawaho no ka oe e ku ai, e komo mai hoi paha iloko nei, a na'u e kahea aku ia Mrs. Makale e hele mai no ka hui pu ana me oe. r ' "Aole e hiki ia'u ke komo aku iloko, oiai he huakai awiwi loa ka'u, ua hiki no au mawaho nei e ku ai, a ina no e pau ka'u kamailio ana me ia, o ko'u hoomau aku no ia i ka hele ana no Dunawika." Ua kahea aku la o Alika i kona makuahine, a ia oili ana mai o ua wahine nei, ua hoolauna aku la o Alika imua o ke kanaka malihini Ika i ana aku: "O keia ka mea au i makemake ai e kmailio pu." "I hele mai la au no ka hoike ana aku ia oe i kekahi mea. Ua ike no nae paha oe i ka mea nona kela hale ma o aku o ka puu ea?" wahi a ke kanaka luina me ke kuhikuhi ana aku o kona lima ma kekahi puu kiekie e ku mai ana mahope pono aku o kahi hale o Alika ma. "Ae, ua maopopo ia'u kela hale ame ka poe e noho nei malaiia." "O ka'u waie no o ka hele ana mai la e hoike ia oe, o ia ka aneane loa ana o 'ka wahine a ka ona nona kela home e make, a ua kauoha mai nei ia'u e hoike koke aku ia oe i keia meahou. me ke noi ana mai nei e hele aku oe i keia manawa me ka hoohakalia hou ole iho. He alahele okoa no ka'u o ka hele ana mai nei, o ke kauoha hoi, hele okoa mai la au e hoike ia oe i keia mea." I hakalia no a pau kela mau olelo i ke kamailioia e ke kanaka luina, o kona kaha aku la no ia hele no kahi o ke alanui e waiho mai ana, a o ka hooinakaukau koke iho la no hoi ia o Mrs. Madame no ka hele ana aku e haawi i na kokua ana ma na mea hiki iaia no ka pono o ka wahine ma'i i hoikeia mai ai iaia e kela kanaka malihini. Aoie i manaoio o Alika he oiaio na oielo i kamailioia inai e kela luina, aka aole nae e liiki iaia ke au'a mai i kona makuahine, oiai he wahine o Mrs. Makale, e noho ole ana i ka \va e hoikeia mai ai ka pilikia o kekahi poe iaia, a o kekahi kumu no hoi, ua kamaaina loa o Mrs. Makale i na mea no iaua ka hale ma kekahi aoao aku o ka puu. Ia hala ana aku o ka makuahine, ua noho hookahi iho Ia no o Alika maloko o ko laua wahi home, aole nae me ka maikai o kona noo--1100, aka aia ka maka'u aine ka hopohopo iloko ona kahi i iauwili ai, malia paha he mau hana kolohe wale no ka keia luina i wahi e pilikia ai kekahi o laua. Hoopau loa ae la o Alika i kona manao no ka hele holoholo aku iloko o ka malapua, alaila lalau aku la i kana mau mea humuhumu, a hoi aku la ma ka puka aniani o kona rumi moe, no ke kakaii ana o ka hoi mai o kona makuahine. He hapalua hora paha mai ka manawa a kona makuahine o ka haaiele ana mai i ko laua home, ua lohe hou ku la no oia i ke pahupahu mai o na kapuai wawae o kekahi mea, a i kona alawa ana aku iwaho o ke alanui, ua ike aku ia oia i ka luina mua no o ka hoea ana aku i ko laua hale, a e ukali aku ana he kanaka okoa aku mahope ona. Aoie e like me kela hoea mua ana aku a ua luina nei, ka hele aku a ku mawaho o ka puka o ka hale, aka ua hele loa mai la no ua mau kanaka nei a komo ana iloko o ka haie, a ia ku ana aku imua o Alika, ua i koke aku la no oia: "Aole waie no o kou makuahine ka i makemakeia e haalele iho i ka hale nei, aka o oe pu no kekahi, aoia ka maua o ke kii ana mai la ia oe," wahi a ka luina mua. "Owau anei kekahi i makemakeia?" i puoho koke mai ai o Alika, me ke ku ana ae iluna me ka piha i ka maka'u, aka ma ka aoao nae o kela mau kanaka, ke ku wale aku la no laua a nana aku me ka noke ana i ka akaaka, me he wahi mea paani la kela ia laua. U E like no hoi me ia a'u oka olelo mua ana aku nei ia oe, ooe ka maua o ke kii ana mai nei, nolaila.aole au hoololohi hou ana iho, aka e kii aku i kou koioka, a hele ae kakou. he hu'ihu'i mai ko ke ahiahi, e pono ai ke malama i ke kino. M "Ihea keia wahi a'u e hele aku ai me olua?" wahi a Alika, me ka mau no o kela ano maka'u iloko ona. "Aohe au ninau hou ana mai, aka e hahai waie mai no oe mahope 0 maua. E kii aku hoi paha i kou koioka ame ko kihei hoopumehana» a hele ae kakou!" Ua kuemi mai la o Alika ihope, me kona puliki ana mai i ka noho 1 hiki ai iaia ke ku pololei iluna, no ka mea aia koke mai la ka hoo huoi iloko ona e kau mai ana kekahi poino» maluna ona, oiai hala aku la na palama i hookomoia ai o ka laau make, i wahi e pau ai kona ike houia ana ma keia ao, malia o keia aku ka hopena o ka mea i hoolala muaia no kahi o kona piiikia. "Aole anei oe e ae mai ana ma ke ano maalahi e heie me maua? Ina aole oe e kii ana i kou koloka, a i ole kekahi mea e ae paha e hoopumehana mai ai i kou kino. alaila e kaualako maoliia aku ana no oe e maua/' i kamailio okalakala mai ai kekahi o ua mau kanaka nei. No ka neeu ole mai o Alika, ua lalau okoa aku la kekahi o ua mau kanaka nei i ke kihei e kau mai ana ma ka paia, a hookau aku la maluna o Alika, a aku la i ka iima, me ka pane hou ana aku: "Aole anei oe e ae mai ana e hele me maua?" (Aole 1 peuL)