Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 22, 31 May 1912 — KA WAHI PAKA O LANAI. [ARTICLE]

NA WAHI PANA O LANAI.

E Mr. Lunahooponopono, Aloha oe.— Eia au ke hoouna aku nei i ka inoa ona wahi pana o Lanai nei, a ko lakou moolelo pu, i wahi mea honanea na ka poe heluhelu o ka kaua milimili. O na mea no a‘u i ike maka ai a koe aku no kahi mau wahie pana, aole au a ike, elike me na mea i kuhikuhiia mai ia'u e na kamaaina o Lanai nei. Eia iho ko lakou mau inoa: 1. Kaululaau; 2. Ka Laehi; 3. Lanai Hale; 4. Pahulu Punawai; 5. Pehu Lua-a; 6. Kawelo-ahi; 7. Kahee; 8. Polihua; 9. Ke Puhi o Kaala, a eia iho ko lakou moolelo pakahi: E hoopokole aku ana no au i kahi mau moolelo, malia paha ua paanaau no i kahi poe o kana, koe na hauau na hou e ulu ae nei, a e hke no ao ko a mea kakau ka maopopo ole i na mea e kamailio ia ae ai, he kaaka iki maalea, eia ka no Lanai nei. E ka mea heluhelu, e nana ae i ka helu 1. 1, Kaululaau. O Kahalepalaoa no nae ka inoa nui, he wahi kumupapali pohaku, aneane 200 kapuai mai ka aekai mai a e huli pono ana kona ku ana ia Lahaina. A ma keia wahi o Kaululaau i noho ai. Elike me ka manao inaina o na maka i ke keiki no ka huhuki ana i ka ulu o Lahaina, ame ke kukui, he man laau no na lakou i kanu ai, a pela na makua i hoihoi ai iaia i Lanai, a na ke Akua o Lanai e pepehi iaia. Ua haawi pu ia aku iaia i hoailona no kona lanakila mai ke Akua, oia hoi, e ho-a mau mai ke keiki i ke ahi i kela ame keia kakahiaka. Ma kela wahi o Kaululaau i noho ai no eha po, mo ka ho-a mau aku i ke ahi, pela n.i makua e lawe mau mai ai i ai na ke keiki, me ko lakou hui ole, lawe ia mai a kokoke i ka ae one, kiolaia mai la, a na ia nei no e kii aku. Oiai he makaʻu loa na makua i ke Akua o Lanai, o ka mea kupanaha nae a lana e ike nei, aohe make iki o ke keiki i keia mau la ana e noho nei ma keia wahi e ka mea heluhelu, malia o oe paha kahi e ninau iho ai, pehea iho la la ia i pakele ai? Ae, i keia la mua ona i hiki aku ai, imi mua oia i wahi nona e moe ai ia po, a ua loaa kela kumu pali pohaku i hoike ia ae la maluna, noonoo iho la oia, aia paha i ka po e hoea mai ai ke Akua, nolaila, aole oia i noho ma keia wahi, holoholo oia ma ka ae one a hiki 1 ko Kaululaau wa i lohe aku ai i ka hauwalaau, oiai ua molehulehu iho la, nolaila, ke kapalili la kona houpo maka'u, me kona noonoo ana ae i kana hana pono ke hoea mai ke Akua, ulu pu ae la ka manao koa iloko o kona houpo, e hoopuhili aku ana oia i ke Akua o Lanai nei.

E hoakaka iki aku kou mea kakau, o Pahulu oia ke alii o na Akua o keia huli kahakai o Lanai, a o Pehu hoi, oia ke alii o na Akua o kela huli o Lanai. A mamuli o ka Pahulu kauoha i kona poe Akua, e iho mai kahi poe Akua e ninau i kahi o Kaululaau e moe ai ia po, pela kela poe i hoko mai ai, a oia kela hauwalaau a Kaululaau e lohe nei. Ke ku nei oia me ka noonoo, lohe aku la oia i ka ninau ana mai a kahi Akua: "I hea oe e moe ai e Kaululaau o keia po?" Ke nalu la keia: Pehea la i maopopo ai kona inoa i keia poe Akua, a i mea nae e loaa koke aku ai o ka pane mai iaia aku, "i ke Opu Nohu"; ia loaa ana aku no o ka ia nei pane, o ka nalo uku la no ia o ke Akua, a o ko ia nei hoi aku la no ia a ma kahi papali pohaku i hoike ia ae nei, o ko ia nei haule aku la no ia moe me kona uhi ana iaia iho a paa me ka lau pohuehue. E nana ae hoi kaua e ka mea heluhelu i ka puulu Akua e hoi la, hoea aku la lakou imua o Pahulu. "Ua ike aku nei oukou i kahi keikil" i ninau mai ai o Pahulu. "Ae," wahi a ka pane. "A e aha ana?" "E holoholo ana i ka aeone," wahi a ua poe Akua nei. "Ua ninau aku nei oukou i kona wahi e moe ai? "Ae, a ua hoike mai nei, aia iloko o ke Opu Nohu." "Aiwaiwa no kahi o ke keiki e moe ai," wahi a Pahulu i i iho ai iloko ona. "Ina pela, e iho hou oukou e huli i kahi keiki a loaa, poalo ae na maka naʻu, a o ke kino na oukou ia." Ke hauoli wale la no ua poe Akua nei i ka loaa o kahi mea paina oia po, he elua kanaha ka nui o na Akua i iho ia po. Ia lakou i hoea aku ai i kahi no i halawai ai me kahi keiki, ua noke lakou i ka huli ialoko o ke opu nohu, a o lakou no ka i pau i ka make, a ua pakele aku elua Akua, ia Kaululaau nae e hooipo ana me Niolopua. Hoi aku nei hoi na wahi Akua i pakele ai a hoike aku nei ia Pahulu, ua pau loa na hoa Akua o lakou i ka make mamuli o ke kuku i ka nohu, o kahi keiki aole i loaa, a ma keia hoi nele ana o keia mau wahi Akua, piha loa iho la o Pahulu i ka huhu, ala pu mai la iloko o Pahulu na noonoo like ole, me kona manao no he wahi keiki hookalakupua no keia i laweia mai ai i Lanai nei. O ka ia nei hana no ia o ka hoopunipuni i ke Akua i ko ia nei wahi e moe ai, be eha po a ia nei o ka hoopahili ana i ke Akua, o lakou no ka i pau i ka make, koe no nae o Pahulu. "Hookaawale no ke akule i ka hohonu." He elua po hou aku a Kaululaau i moe ai ma keia wahi, aohe hoea mai o ke Akua, manao ae nei oia e haalele i keia wahi. o kona hele aku la no ia ma ka huli hema o Lanai, ma ka lihi kahakai. a e hoakaka aku kou mea kakau i ke ano o keia aina a ka maikai nui wale. He one wale no ka pili kahakai mai kela huli e kupono ana ia Kahoolawe a ka huli e kupono ana i Molokai, aneane umi mile oia kaʻu koho, no ka mea, ina oe e kau ma ka lio a noke oe i ka hala, e piula ana ka lio, aohe oe e lihi launa aku i ka hapalua o keia one, ua hui pu ke one me ka lepo, pela e pohopoho ole ai ka hele ana. A ina hoi oe e hoohele ae mauka he lepo wale no, he kakaikahi ka pohaku. a ina oe e pii aku a hoea i ke kuahiwi aohe e pa kou wawae i ka pohaku, he lepo wale no, pela au e manao nei e hoihoi mai kela mele e o la ia Kanai no Lanai nei. E ka mea heluhelu, ke kali mai la paha oe i kahi keiki e kuoe hele nei i ka lihi kahakai; ae, a eia mai: Ma keia hele ana a Kaululaau a ahiahi, ike aku la oia i keia ana e pili ana ma ka lae kahakai, a hooluolu iho la i kona pauku kino, oiai he loa ia hele ana mai he ekolu mile paha a oi mai keia wahi mua ona e noho ai, a hoea iho la i keia ana, aia hoi he lae e pii ana ma ka aoao o keia ana i kapaia koa inoa ka Laehi. (Aole i pau.)