Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 23, 7 June 1912 — ME MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika. [ARTICLE]

ME MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika.

MOKUNA 15. Ma kekahi ahiahi mai mahope o kela hui pu ana o ke kiu o ke aupuni mc Pakela, e like me ia i hoikeia ma ka mokuna i hala aku la, ua oili ae la he wahi waapa uuku mai kekahi wahi, e kokoke ana ma Rito. a oloio aku la maluna o ka i!i laumania o ka muhwai akea, e kamoe pololei ana hoi kona alahele no kahi e paapu mai ana na hale nani o na kanaka koikoi c oloko o ka ama. a o ka mea maluna o ua waapa la, he kanaka opio wale no, i hiki aku kona mau makahiki ma kahi o ka iwakahia-kumamakahi. a he oiwi kino ikaika a wikani hoi kona. me ke kuiana kanaka u i e hoohie ai na kaikamahine huapala iaia. Oiai oia e hc»e malie ana i kona wahi waapa. a e nanea malie ana hoi i ka pehi a 'ke kaomi kewai o ke ahina ahiahi, aole no i nele ka loaa ana aku o kekahi mau waapa lehulehu e holoholo mul.wai ana. a i ka manawa e kaalo ae ai o ka waapa o ua opio nei, e leha mau mai ana na kaikamahine opio iaia me ua manao hoohie a iloko o iakou. me he mea ia e ake okoa aku ana no, i hookahi ke kau like ana maluna o ka waapa o ka opio holoholo muiiwai. O ka inoa keia opio e h<jo!aunaia aku nei ma keia moolelo o Aiahaki Lioni no ia, kekahi o na kanaka opio akamai i ke kahakii maloko o Yenika. aka i neie nae i na pono e iike me ia i ioaa i kekahi mau ohana koikoi e ae e noho atoa iioko o ka aina. 0 ka makuakane ponoi o keia keiki opio. oia no o Maeela. kekahi 0 na kanaka koikoi iioko o Yenika, aka he umi-kumamaiua nae mau makahiki i kaahope aku, ua hopuia a hookoiokoioia 110 ka hewa kipi 1 ke aupuni, a o ka uku hoopa i i kau aku maiuna ona, o ia no kona kipakuia ana aku 110 kekahi wahi mamao loa f me ka lawe ana i kona ohana apau me ia, a hoioi ioaia aku ka ohana Maeeia, mailoko aku o ka papainoa o na mea apau maioko o kela aina. 1 ka hala ana nae o kekahi mau niakahiki o kela noho kaawaie ana aku o Maeeia ma kekahi wahi mamao mai kona aina hanau aku, ua kakau mai la oia i ke aupuni, e noi mai ana e aeia kana keiki e huli hoi mai i ka aina, a e loaa hoi iaia na hoonaauaoia ana e like me na kanaka opio e ae. Penei ka leka a Maeela i kakau mai ai i ke senate no ka pono 0 kana keiki no Alahaki: "O ke Akua hookahi wale no o ka iani ka i ike i ko'u hewa ole ma kela karaima koikoi loa o 'ka hooiliia ana mai maluna o'u, ka mea hoi nana i hooiilo mai ia'u i kuewa i keia aina makua ole, he hookahi no makua o ka hooikaika; a ma ka inoa o kela Akua hookahi, ke nonoi aku nei au ia oukou, e nana mai 1 ka'u keiki, ma ke ano he mea oia i pili ole akti kekahi wahi kiko eleele o na hana kipi maluna o kona hokua.' I ka loaa ana mai o kela leka i ka ahakuka o Venika, ua noonoo lakou a hoohoio e ae aku i ke noi a ka makuakane no ka huii hou ana mai o kana keiki i Venika e hoonaauaoia ai, aka aole nae malaio o ka inoa o kona makuakane ponoi, aka maiaio o ka inoa hou. ma ia ano wale no e aeia aku ai, a pela i kapaia ai 'ka inoa piha o keia keiki o Alabaki Lioni. I ka hoea ana mai o tia opio la tio ka aina o kona mau kupuna, a i ka aina hoi nana i hoolu'e aku iaia, ua apo kokeia aku oia e na makamaka ame na hoaloha i ike i kona ohana, a hoomaka aku la oia e a'o ma ka hana ana i koho ai, oia ke kahakii me ka loaa ole he mea nana e hoopilikia mai iaia. 0 ka home a kona makuakane o ka hoolilo anā i halealii nona, a o ka home hoi a ua o Alahaki Lioni o ka holoholo ana iloko o kona mau la kamalii, ke heihehikuia nei ia e Marino Trivisano, a i keia ame keia manawa a ua opio la e maalo ae ai ma na alanui mabala i kipapaia ma kona mau aoao, e kulu mau ana kona mati waimaka no ka hoomanao ana ae i kona makuakane aloha. Nona ponoi iho, aole oia i minamina i ke kaa ana aku o ka home nani o kona makuakane inalalo o kekahi itiea okoa, oiai he kanaka opio oia i hiki ke imi aku i ka waiwa? ame ke kaulana mamuli o na ike ame ke akamai i loaa iaia, aka no kona makuakane kana e kaniuhu la. ka mea hoi e noho knewa mai ia ma na aina malihini iloko o ka hoomanawanui'. 1 ka hoopoina ana ae o Alabaki Lioni i ka inoa o kona makuakane ponoi. a papahi il>o i ka iuoa maliiiini maluna ona, ua kahakaha ae oia iloko o kona noonoo i na alahele e papahi aku ai oia i ka lei o ka hanohano ame ke kanlana ma kela inoa Lioni, he mea hoi nana e li a mau ana me ka hiaa i ka po, i oi aku i na waiwai popopo o Venika. a i na nani raae wale o na ohana koikoi oloko o ua kulanakauhale haaheo nei. Oiai nae o Alahaki Lioni e hiaa ana kona noonoo no keia mau mea ana e kuko la, aole loa oia i moeuhane no na haawina e hoea mai ana he mau makahiki mahope mai, ua mea hoi na lakou e hoohauoli loa mai i kona uhane. I ka manawa a Alahaki o ka noho ana mai ma Venika, a hala na makahiki ekolu, ua loaa mai la ka lono kaumaha iaja no ka haalele ana mai o kona makuakane i keia ola ana, he puupuu ikaika hoi i halawai mai me ua keiki nei, aka he mea makehewa nae ka uwe ana aku i ka waiu i hanini, koe wale no ke kau aku o na manaolana, no na ulia pomaikai o ka manawau e oili mai ana no kona pono. Mamua nae o ka make ana aku o ka makuakane o Alahaki, ua kakau iho la oia i kekahi leka na kana keiki, a |>enei na olelo maioko o ua leka nei: "E kuu keiki aloha. he niau hora wale no koe a'u e hanu ai i na ea o keia ao. aiaila hoi aku iloko o ka opti o ka honua, a e lawe pu aku ana au me a % u i ka inoa e o nei maluna o'u. no ka mea aole e hiki ia oe ke lawe pu aku i kuu inoa, koe wale no kott kapa ana ma kekahi inoa okoa akiu i malu ai oe mai na hoopilikia wale ana mai a ka poe manaoino. ikeia mai ana oe e kuu keiki e na mea apau ma "ka inoa o Lioni, aka o ke Akua hookahi wale no ka mea i ike. i kou oili ana mailoko aku o kekah: kanaka kupono loa, a o kau ia e olelo aku nei ia oe e Alahaki. e lawe akn ia mau hOoiaio ana iloko o kou noohoo t aole loa he kiko eleele maluna o kou makuakane nei, a maluna hoi o kona inoa, ka mea laahia Kwi iloko o ko'u ola ana; a ina i mnaoio oe e kuu keiki i keia mea. alaila e hoopaa aku ia mea iloko o kar papa o kou naau, e hiki ole ai i ka Aha Kuka, a i ka Ah Senate, ke kaili aku mai ia oe mai. *'I ka haalele ana mai o kou makuahine i keia ola ana, ua kalokalo ae oia ma na huapule i kekahi mau o!elo hoemaikai nou e ke Veiki, a oiai hoi ke hahai aku nei au mahope o kona meheu, ke lawe mai nei au i kana hana i kumu hoohalike, a ke nonoi ae nei i ke Akua, e kiai a e malama mai ia oe iloko o kou mau la o ke ola ana aku." E like me ka haawina i loaa aku i na mea apau iloko o kela mau minuke hope loa o ko ke ka#aka ola ana. o ia ke kaumaha ame ka luuluu, pela i kau aku ai ia haawina hookahi maluna o Alahaki Lioni, aka nae ua uumi iho oia ia mau ehaeha apau, a kau aku kona inanaolana, no na pomaikai e ili na maluna ona, mamuli o ka hoo-; ikaika kino ana akti me kona kino opiopio. Ma ka manawa e hoolaunaia aku nei keia opio imcta o ka poe heluhelu. eia oia ke kokoke loa aku nei i ka manawa e hookuu ponoia niai ai oia mailoko mai o ke kula kahakii o Venika, a na kona hele-

i:. h -rra : ho:ko ma: ua ::::: a. n«>jiko.iki ame ka :na ka hoopaa ana t na haauin* apau. Mamul: o ka nar.ea I >a o Alahak: ; ka « !u■■ ■h: o ka pa ana mai a ke aheahe makani. a no ka maHe ma.kai i» hoi kekahī o kela ahina ahiahi. aoie ona ike mai : kona maiuh: uhj, a pela hoi kona {>aiaka :<>a me ka nanea e maopopo ole ai ja:a kana wahi e holo nei nuluna vi ka muiiwai. laia nae o ka hoola'i malie ana iho i kana, mau mapuna hoe. a alaalawa ae la ma o a maanei. akahi no oia a ike iho. eia ka o;a ke kokoke loa nei i ka nuku o ka nuihwaī. e hoea aku ai o:a i ka nuani kai akea. Oiai nae kona mau maka e kilohi ana ina kahi o na nalu e ha'i nupa mai ana ma kahi mamao. ua hoopuiwa hikileleia nia: oia i ka 1 >ke arsa aku i kekahi lalani mokupuni e wiho mai ana mawaena o ke kaikuono ame ka aina paa, he iaiani mokupuani hoi. na lakou e hoomahani ana i ka ikaika o ka ha'i ana a na naiu nunui kawaha|waha o ka moana. | Mamuli oka lilo loa oka noonoo o Alahaki Lioni ike kilohi ika hiona nani o kela mau mokupuni, no ka mea o keia ka makamua |loa o ka ike ana aku a kona mau maka i kela wahi, aole ona Ikx>- | maopopo ae i ka hoea ana o kekahi waapa okoa aku ma kahi kokoke ana e lana ana; aka ia meha ana iho o ka pa ana a ka makani. ua alawa koke ae la kona inau maka i ka lewa. me ke kahaha o kona ! naau, heaha 1a hoi ka mea nana i hooki pu ae i ka makani. o ka hele ka hoi ia a pohu la'i malie. Oiai oia e nana ana ma o a maanei. akahi no oia a ike i ua waapa la, a he elua inau kaikamahine opiopio na laua e hoe ana. Ile mau minuke kakaikahi wale no nae kela a ka pohu la i malie e halii Ia maluna o ka aina, a iloko o kekahi mau minuke hou aku. ua uhi paapuia ae la ka lewa lani e na ao hakumakuma panopano, iloko o ka manawa pokole. ua hoomaka iho la na kulu pakaua e haule me ka ikaika, a hoomaka hou mai la hoi ka makani e pa me he.kikiao la, a ia wa i hoohuli koke ae ai o Alahaki no ka hoi ana i ke kulanakauhale. Iloko no hoi o kela manawa hookahi. i hoohuli Vnai ai na kaikamahine i ko laua waapa, a no ka piha loa o Alahaki i ke pihoinoi, ua ku okoa ae la oia iluna. a kahea aku la: "E hoe me ka ikaika no ko olua mau ola iho!" eia nae aohe he loheia mai oka ia nei kahea aku, oiai ua haku'i iho la ka leo nakolokolo o ka hekili i kela manawa, aka nae he oi aku ka holo o ko laua waapa i ko ia nei, nolaila he mea makehewa wale no ka hoao hou ana aku e kahea i kela mau kaikamahine, oia no kana e hooikaika iho i ka hoe ana i kona waapa, e pae aku me ka maalahi i ka aina. Ke nou hala ole mai la ka makani mauka mai o ka aina, ua hele ka muliwai akea a kuakea i ka ale, ke noke iho la no hoi ka hekili i kana hana, me ka olapa ana mai o na alelo manamana o ka uwila mai na kihi eha mai o ka honua nei, a ia Alahaki Lioni o ka alawa ana aku i ka waapa o na kaikamahine ua mamao aku ia, e hiki ole ai ke loaa aku iaia, He hapaha hora paha kela hooikaika ana a Alahaki e hoe i kona waapa me ka panee malie loa imua, o ka manawa ia i uuina paapaaina ae ai ka leo nakolokolo ne-i o ka hekili, a iho makawalu mai !a Hoi na alelo manamana o ka uwila, a lohe aku la oia i ka pa-e ana mai o kekahi mau leo iaia nei mailoko mai o kela pouli, e kahea ana i hoopakele. Ku koke ae la o Alahaki iluna o kona waapa, a nana aku !a maiiiua pono aku ona, ma kahi hoi ana i ike aku ai i ka waapa o na kaikamahine opio, a i ka manawa o ka olapa hou ana ae o ka uwila, akahi no oia a ike aku, he mau kapuai helu w r ale no mamua pono aku o kona waapa, e lana mai ana ua mau kaikamahine nei iloko o ka wai, me ka puliki ana i kekahi hapa o ko laua waapa, i mahele hapaluaia e ka hekili. Me ka ikaika apau i loaa ia Alahaki, ame kona nana ole i kekahi mea koe wale no ka hoopakele ana mai i na kaikamahine iloko o ka pilikia, ua kuupau iho la oia i kona ikaika i ka hoe ana, a iloko 0 na sekona pokole loa, ua loaa koke aku la kekahi o ua mau kaikamahine nei iaia, a liookau mai la iluna o kona waapa. "E hoopakele mai i kuu haku! E hoopakele mai iaia!" i pane mai ai kela kaikamahine imua o ke kanaka opio, eia nae iloko o kela manawa, i ike koke iho ai o Alahaki i kekahi mae keokeo i ka maalo ana ae ma. ka aoao o kona waapa. a ia wa oia i kihele aku ai me ke- ; kahi laau. a paa mai la ka lole o ka lua o na kaikamaliine iaia. 1 Aohe no nae he wa a loaa ole ua kaikamahine nei, 110 ka mea i |kela manawa o ka paa ana aku ia Alahaki, o ka manawa no ia i haalele aku ai ka paa ana a ua 'kaikamaliine nei i ka hapa o ka waahoopakele iloko o ka manawa kupono loa pa, eia nae hoea aku ka nona e pakele mai ai mai ka make mai. Ja kau Vike ana mai o ua mau kaikamahine nei a elua iluna o ka waapa o Alahaki, aohe ana manawa e apa hou iho ai, a e nana aku ai paha no ko laua pono, aka ua lalau iho la oia i kana mau hoe, a | !nx>maka aku la e hoe i ka waapa e like me ka ikaika i loaa iaia. Mamuli nae o ka hooiia ana ae o ke kaumaha o ka waapa, a hu*. pu iho no hoi me ka ikaīka o ka nou ana mai a ka makani mamua pono mai, aole e hiki iaia ke hoomau loa aku i kana hoe ana, a ke ike la oia ke malo'elo'e mai la kona mau lima, me ka unieu loa o ka panee aku o ka waapa unua, me he mea la he hookahi no a lakou wahi e lana nei. Mai ka ikaika mai o ke kino o Alahaki a hiki i ka pau ana o kona manaolana no ka hiki iaia ke kokua hou aku no ka pono o kela mau kaikamahine, alaila ua haawipio okoa iho la oia, aka mamua nae o ka pili ana iho o kona mau maka, me ka manao i hookahi ko lakoi? | make like ana iloko o ka op uana ole o ka moana. ua hooho ae la oia ji keia mau olelo: | "E knu makuakane, kuu makuahine, ua hof?a mai i ku mai.awa |a'u e hele aku ai e hui pu me olua ma kela ao. M alaila haule iho la o Alahaki Lioni ma ka aoao o kona noho, a hookuu aku i ka v, aapa e puhi heleia ana e ka makani no kahi o na ale nunui e haki niai ana ma ka waha o ka muliwai. t MOKUN'A 111. Aia hoi ma kapa o ka muliwai. ma kahi e kokoke ana i na waape elua o ka huli hoi ana mai ka nuku mai o ka muliwai, e ku ana kekahi kanaka kino nui, nona ke kiekie ma kahi o ka eono kapuai, a :ne he mea la e nana ana oia i ka hana a kela mau waapa, a i ole e kakali ana paha oia o ka ike aku i ko laua hopena, mai ka is;o mai. Ua kahikoia ua kanaka la me kekahi kuka koloka loihi, me kekahi papale mahiole maluna o kona poo. a e kilepalepa ana hoi he huiu okalika mai kona papale ae. a ma kona puhaka e kailepa ana kana pahikaua. a he kamaa hoi kona o ka poe naita e komo ana <na kora mau wawae, I ka manawa i mahele hapaluaia ai ka waapa o na e na alelo o ka uwila, ua ike pono mai ua kanaka la i ka lana ana o :ta kaikamahine iloko o ka wai, a me kona hoohakalia hou ole iho. ua holo aku la oia no kahi o kekahi mau waapa e lana mai ana i i ka hoopaaia iuka o ka aina. O ka waapa mua loa o ka loaa ana aku iaia. kana o ka hoao ana mai e pahu iwaho. aka ua paa nae i ka nikiiia i kekahi pou, aka he hookahi no ana huki ana mai me kona mau lima wikani o ka moku ae la no ia o ke kaulahao i hoopaaia ai } a hoomaka mai la e hoe me ka ikaika apau i loaa iaia no kahi o ka waapa poino. Ua lohi loa nae oia, no ka mea ua kau e ua mau kaikamahine lei iluna o ko Alahaki waapa, aka iaia o ka ike ana i ke kulana kupilikii i loaa i ke kanaka opio. ua hoohuli mai la oia i ka ihu o kona waapa no kahi o ka waapa a Alahaki e hoe ana me ka nawaliwali, a ma kela manawa o ka haule ana iho o ua opio nei ma ka aoao o kahi ana e noho ana, o ka wa no ia i pili mai ai ka waapa o kela kai.aka malihini ma ka aoao, a hoihoi aku la i na ohua apau iluna o kona waapa ponoi. (Aole ! p