Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 24, 14 June 1912 — HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika.

, MOKUNA 111. I hakaiia no a pau kana mau ohua iluna. o kona hoomaka aku !a no ia c hoe, a mamuii o ka ikaika o kona mau iala, ua lilo ka ino i mea ole, aka ke pakika ia ua waapa nei no ke kulanakauhale, me ka nana ole ae i ke alahele ioihi ana e hoe nei. he hookahi 110 manao nui iloko ona, o ia ka hoihoi aku i kana mau ohua apau me ka palekana. I ka waapa i hookokoke aku ai no ka uwapo i hanaia maluna o ka muliwai, aia na kanaka o ke kulanakauhale iloko o na manao pioioke, a o ka oi ioa aku o ka mea i komo iloko o ke kupilikii, oia no ka Haku Vivadi, a ua hoounaia aku hoi he mau waapa lehuiehu no ka huii ana i na kaikamahine elua, a he mau haneri o na kukui iamalama e t ana ma ka'e o ka muliwai, no ka imi ana i kahi o na kaikamahine o ka naiowaie ana. Ia hookokoke ana aku nae o ka waapa nana e halihali aku ana i na ehua e nokeia mai nei i ka huli, ma kahi o kekahi mau waapa e holo mai ana. ua kahea aku ia ke kanaka maiihini me ka leo nui moakaka i ka pane ana aku: "He mati waapa anei keia no ka huli ana i ka Lede Isidora?" wahi ana me ka leo nui moakaka. "Ae, o ka makou ia o ka hoounaia ana mai nei e heie e huli iaia!" i oiowaiu like mai ai he mau haneri o na leo mai na waapa iike ole mai. "Ina peia, e hookaawaie koke ae i ke alahele no'u i keia manawa, no ka mea eia oia maluna nei o ko'u waapa i keia manawa, a mai alai mai oukou i kahi o kuu waapā e holo aku nei." "Ile mau mapuna hoe helu wale no ia o ka hoomau ana aku o ke kanaka maiihini i kana hoe ana, ua pae aku la kona waapa iuka, Me ka hooka'ulua hou ole iho, ua hoopaa aku la oia i ke kaula o kona waapa iuka, alaila ialau aku ia i kekahi o na kaikamahine e waiho maiie ana iloko o ka waapa, a hapai mai la iluna o kona mau lima, me ka pii ana aku ma na anuii e hoea aku ai i ke kahua iiiwai 0 ka halealii o Paiakiko Vivadi, a iaia o ka hoea ana aku iluna o kahi akea ia wa i pa-e 'koke maLai kekahi ieo i ka i ana mai: "Eia no anei ke ola iioko o kuu keiki? E hoike mai i keia manawa ano!" wahi a kekahi kanaka elemakule, me ka* holo ana niai a kiei iho la maiuna o na maka o ke kaikamahine e hiiia ana e keia malihini. "Eia no oia ke ola nei, a ke pana malie nei no kona puuwai," i pane aku ai ka malihini. "Alaila ke hoomaikai ae nei au i na lani, no ka hoopakele ana mai 1 kona oia," alaila lalau mai la oia i kana kaikamahine, a hii aku la iioko o kona mau ulima, me ka honi ana iho maluna o kona mau ku'emaka. "E haawi mai oe e Vivadi i mau kokua ia'u i keia manawa, oiai he elua mau mea e ae iloko o ke kuiana kupilikii, e konoia ai kou lokomaikai e nana pu mai i ko laua pono," i pane aku ai ke kandka maiihini, me kona huii hoi ana mai no kahi o kona waapa e lana ana. Ua kauohaia aku la kekahi mau kanaka lehulehu no ka ukali ana mai i ka malihini no kahi o ka waana. a iioko o na minuke helu wale 110, ua hoihoiia aku la o Alahaki Lioni ame ke kaikamahine kauwa r.o ka home o Vivadi, me ke kauohaia ana aku hoi o na kauka akamai loa e heie mai e hoopakeie ae i ke oia o kela poe ekolu, a he hapalua hora ia o ka hooikaika ana a na kauka, na hoikeike mai ia ua mau opio nei i ka hoailona, o ka hoi hou mai o ko lakou ikaika. I kela kaakaa ana ae o na maka o Alahaki a ike i ka hiona ano e e hoopuni ana iaia, ua hele oia a piha me ke kahaha, aka nae mamuli ! o ka inaikai oie o kona ola kino, a hui pu iho hoi me ka loaa ana i ka ua, ua ku a ma'i maoii oia, a ke naka wale la no oia me ka haukeke, e konoia ai na kauka ame ka poe malama ma'i e makaala loa no kona pono, oiai eia oia iloko o na lima o ka poe i makee i kona pono. Ua hoakaka [K>no aku la ke kanaka malihini imua o Vivadi i ke ano o ka hoao ana o kela opio e hoopakele i kana kaikamahine ame ke kauwa wahine mai ka make mai, a pela hoi me ko ua kanaka maiihini nei holo okoa ana mai no ka hoopakele ana ae ia lakou apau, a iaia o ka hooki ana iho i ka haha'i ana aku i kana mooleio. o ka \va ia a Vivadi o ka ninau ana mai iaia: "Aole no keia mau opio, ua pau ka hopohopo ana no ke kau aku o kekahi piiikia koikoi loa maluna o lakou, aka heaha nae ka mea hiki ke hana aku nou i keia manawa? "Ina kou hoea koke ana mai iloko o ka manawa kupono loa. ina aole au e ike hou i na maka o ka'u kaikamahine, a ina hoi ua poho wale na hooikaika ana a kela opio e hoopakele ae iaia ame kana kauwa." "Aohe a'u mea i makemake ai e hanaia mai no'u, koe wale no kou hoomanao iho i ka hana a'u i hana aku ai no kau kaikamahine. I ka manawa auanei au e lohe aku ai i ke kamailioia o kuu inoa. e hoomanao iho oe he hookahi a'u hana maikai no koii pono e kuu haku." "Ina hoi ha aole au mea i makemake ai e hanaia aku nou, alaila owai kou inoa?" me lfa nee ana aku o Vivadi a kaawale mai ke kanaka aku. ! "Owau keia, ka mea a ke kiu o ka Aha Kuka e noke nei i ka hookolo mahope o ko'u meheu. a ina oia e ike mai ana i kou kamailio pu me a'u, aole ana e nele kou komohia iloko o kekahi pilikia nui." "Aole o oe ua kanaka la e hakilo ioaia nei, oiai aoie loa oe e aa ana e hehi i na papahele o ka haie, o ke poo - l n A ha Kuka, me ka k»aa ole o ka maka'u ame ka weliweli ia oe." "I mea e pau ai kou pohihihi ea, owau no keia o M-ako Materino. a ua hiki ia'u ke hele nia kela ame keia wahi a'u e makemake ai. me ko'u maka'u oie ina paha o oe ka Moi a mea e ae paha." "O oe i o ka keia. o ka m«a i kapaia. ke Koa o Ven ; ka. ke kanaka hoi i kauia ka weli e na mea apau. O oe keia ke kanaka nana i hoolaia i kekahi mau hana kipi hookahuli aupuni. a i ahuwale hoi ia mau hana au apau imua o na kiu i hoounaia aku mahope o kou meheu. eia nae e nalowale honua ana oe i na manawa apau me ka maopopo ole o kou wahi e loaa ai. O oe anei keia ka mea nana i hookahua na hana ano ino apau maloko nei o ka aina?" "E kapa mai ia'u ma na inoa lehulehu au i manao ai, i kuiike me ' ka'u hana. e lilo no ia i mea haaheo no kuu uhane," alaiia haka pono )oa aku la kana nana ana maiuna o Vivadi e naka haahihi mai ana imua o kona alo, ma o ka lohe ana aku i ka inoa o ke kanaka nana i I hoopakele ae i kana kaikamahine mai ka make mai. "Ke ike aku nei au i kou haalulu, mamuii o ko'u ku ana imua ou.' aia nae a hoea mai i ke kakahiaka o ka la apopo, e ike aku ana oe i ka naka o na "kuli o kekahi o kou mau senatoa, ia lakou e akoakoa ae ai maloko o ka aha senate i ka wa e lohe ai i kuu inoa. 4 *Ua oielo mai nei oe no ko'u. hooiala ana i kekahi mau hana kipi ku-e i ke aupuni, ke hooia aku nei au i ka oiaio o ia mea au o ka lohe ana, a eia no au ke hoolala nei e like no me ka*u hana mau, me ka paa o kmi manao» e hoea mai ana jca la a'u e ike ai i ko'u lanakila ana : maluna o mau enemi. "E lohe pono oe e Vivadi ea. mamuli o ko'u makemake ole i ke- i kahi mau kanaka na lakou e hoomalu nei i ke aupuni. ke kumu o ka hoalaia ana ae o ka hana e ku-e aku ia lakou a i ke aupuni hoi; oolaila ina i makee oe i kou ola ame kou kuiana. ke i aku nei aq ia

ot i keia manawa ano, i ka manawa au e komo hokaī mai ai mawaena o'u ame ka'u papahana, o ka wa no auanei ia e ike ai oe i ke puanuanu o ka make maluna o kou kino. tne ko'u nana o!e ae i kou līlo ana i poo no ke aupuni. a i alakai hoi no keia lahui kanaka nui. "Ina oe e hoouna ae i kau mau kiu mahope o ko'u meheu. e pau ana lakou i ka hoohokaia e a'u. no ka mea aole loa be hookahi kanaka maloko nei o Venika i hiki ke ku mai imua o kuu aloha. E«a no ke kiu a oukou ke hele nei me kona akamai he nui no ka hopu ana ia'u. he mau haneri hoi o na kiu malalo aku ona o ka hoolimalima ana e hakilo ia'u ame ka'u mau hana, aole nae he hookahi o lakou i aa e hoopa mai i kuu kino, a ma ia ano iho !a. ke i aku nei au ia oe. ua hiki loa ia'u ke hele lanakiia iwaena o ka lakou mau hui maiu, a e otlt aku me ka hoopilikia oleia mai. Ke hoomaopopo mai ia anei oe e Vivadi i keia mau mea apau a'u e hoike aku nei ia oe?" Aole he pane ma ka aoao o Vivadi. he hookahi no hana tjia kona aoao. o ia ke ku maiie a nana i keia kanaka a ke kupaianaha nui wale. me ke komohia aku o na manao mahalo iaia. no keia kanaka. aia nae ka maka'u ame ka weli ke halii la maluna ona. e hiki 010 ai iaia ke hopu mai i ka mea a lakou e hooikaika ana e paa mai i ka hopuia. O Vivadi. ka mea a ko Venika i kau ai ka maka'u, o ke kanaka hookahi hoi a Vivadi i makemake ai e paa i ka hopuia. i ka nianawa nae o ke ku ana o ua kanaka nei imua o kona alo. aohe he hiki iaia ke hana mai i kekahi mea, aole mamuli o ka hoopakele ana i kana kaikamahine, aka mamuli no ia o ke emi pu wale ana iho o kona manao, me he mea la. o keia kekahi o na kanaka hewa oie ana e 'ke mai ia. Na kona pane ole mai hoi. nolaila ua hoomau hou aku la! no o Mako Materino i kana kamailio ana: "E hiki ana anei ia oe ke hoike mai ia'u e Vivadi i ka hiki ana i na kanawai o Venika nei ke hoolilo ae i na mea hewa i pono?" "He hana paakiki loa ia ke hanaia," wahi a Vivadi, me kona manao ua ike mai oia i kekahi hiona maluna o Mako Materino hua'i aku ai i kekahi mea huna imua ona. "Ina o kau pane ia ea. alaila e hoike mai oe ia'u i keia manawa. I ehea iho la e hiki ai ke hoopololeiia ae ka hana a ko kakou mau ?enatoa i ka manawa e ikeia ai kekahi niau hana apakee a Iakou?" "He hana hiki wale no ia f mamuli o ka hanaia ana he mau hoololi e ka Ahakuka o Umi." "A ina e hana hewa ana ua Ahakanaka la. owai hou ae ka mana nana mai i ka lakou hana? Aole anei ike kau ana oko lakou sila. o ka hopena iho la ia o kekahi hana i manaoia?" "Ina e ikeia ana ka hewa o na hana a na senatoa e hana ai. me ko lakou hoomau ana aku ia mau hana hewa ana, alaila ua hiki loa ke waihoia aku na kumu hoohalahala kupono imua o na kanaka." "E akahele kou hoopuka ana mai e Vivadi i kena mau olelo, o pili eiuanei oe i ke kipi." alaila haka pono loa aku la ka nana ana a Mako maluna o kona hoa olelo, oiai hoi ua kanaka la e naka haalulu mai ana. mamuli o ka lnilili aku o na maka o Mako me ka piha i ka inaina. "Mai manao oe e Vivadi aole i hana hewa kela aha senate. ua hakihaki lakou i na kanawai o ka aina, a no ua mau hana hewa la a lakou. ua hoea. mai i ka manawa e hoopololeiia ae ai," i hoomau hou aku ai o Mako i kana kamailio ana. "L'a ike au i ka hana hewa o ka aha senate. eia nae i ka manawa a na kanaka e ku ae ai iluna, a hoike ae no ka hewa o kela poe, o ko oukou manawa iho la ia e kapa mai ai, he mau hana kipi iho la ia ma ka aoao oka lahui. I ko'u wa e ku-e aku ai i kekahi mau hana a kela mau senatoa, a pela pu paha me oe, e kapaia mai ana kaua he mau kipi, a o ka make ka uku hoopa'i e kauia mai ai, nolaila e ike mai oe, he keu maoli ka hana nui o ka ikeia ana ae o kekahi mea he kipi a he kumakaia i ke aupuni o Venika." E hoomaka mai ana o Vivadi e pane mai ma kona aoao, eia nae ua haalele koke mai Ia o Mako Materino i kana wahi e ku ana, a oili aku la iwaho o ka hale, me ka hiki ole ia Vivadi ke hopu aku iaia, koe wale no kona ku malie ana, a haka aku hoi kona mau maka ma kahi a Mako o ke ku ana iloko o na minuke mamua aku, a ilokko o na sekona helu wale no, ua lohe aku Ia oia i ka owe mai o ka wai o ka muliwai i na mapuna hoe a Mako, e huli hoi la no kona wahi o ka oili ana mai. MOKUNA IV.

I kela manawa a Mako o ka haalele ana aku i ka hoine o \"ivadi. ua malie ae ka ino iloko o kela manawa, a ua auhee aku hoi na ao hakumakuma o ka lewa me ke konane maikai mai o ka inahina. Aole i loihi ka manawa a ua o Mako o ka hoe ana aku i kona waapa, ua pae akr. la oia ma kekahi kapa o ke kahawai, a mahope iho o ka hoopaa ana aku i ka waapa, ma kahi o ka loaa ana iaia, o kona kamoe aku la no ia i kona alahele no ke kulanakauhale, a iaia o ka hoea ana aku i kahi o Marino Trivisano, alaalawa ae la oia ma o a maanei, a i ka ike ana ua maluhia na wahi apau, o kona pii aku la no ia ma ke ālapii o ua hale nei, a iho aku la ma kekahi alahele huna i kamaaina iaia, a komo hou mai Ia iloko o ka hale mai ka wai mai. laia o ka hoea ana aku noloko o kela hale, e noho mai ana he mau kaukaualii elima e hoopuni ana i kekahi pakaukau, a o ia ka kekahi o ua poe kanaka nei o ka i ana mai: "Laki maoli ua hoea mai Ia ke kanaka a kakou i makemake loa ai," wahi a Trivisano, me ka pahola ana ae o ka minoaka maluna o kona mau papalina. Xana aku la o Matcrino i ka poe e nonoho mai ana iloko me ka hakilo ana i ko lakou mau ano apau. alaila pane aku la: "Ae, owau i*o ka mea e pono ai ka oukou mau hana, a pehea, aole anei hoi au i lohi loa o ka hoea ana mai nei?'' "Aole oe i lohi loa, aka ua hiki mai la oia i ka manawa kupono. oiai ua hoea pu mai nei ko kakou hoaloha o Kakela." i pane mai ai o Trivisano. t "Ina hoi ha pela, alaila oka manawa keia a kakou e kamailio ai maluna o ka hana, no ka mea he mau hana e ae no kekahi a'u, e loihi ole ai ko kakou noho ana iho maanei nei." '*Xawai ka hana ana aku o keia manawa poeleele! ,, i puoho mai ai o Kakela. me ka haka pono ana mai o ka nana ana a na mea apau maluna o Mako, aka e like no me ke ano makaala mau o keia kanaka, i kana mau mea apau e hana ai, ua pane aku Ia oia i wahi e hoomaaliliia ai ko lakou mau manao ooloku i ka i ana aku: "He hana nui hoi paha ka*u. o ia ka hoonoho ana aku i kekahi kiu. no ka hakilo ana ia Nikola, kela kiu a ka Ahakuka. no ka mea eia oia ma ko kakou meheu, e pono ai e hookaawale loaia aku oia mai keia ili honua aku." "Malia palia aole no hoi oia i hoohuoi no makou, a ma ia ano heaha auanei ka mea e maka'u aku ai iaia?" 4< Pela i'o no, owau kana i hoohuoi ai, eia au ke imi nei i wahi e ikeia ae ai kana mau hana, a ma ia ano. aole he mau hoopilikia ana e ili aku ana nialuna o oukou." I "Ina hoi ha aole he mau hoopilikia ana mai maluna o makou, alaila heaha ka mea e maka'u aku ai i keia manawa?" wahi a kekahi o ua poe kanaka nei o ka pane ana mai, o Polani kona inoa. I "Ina oukou apau e akahele loa ana. alaila aole mau hoopilikia wale ana aku maluna o oukou. aka e hoomanao mau no nae kakou apau, aia he poino iloko o keia hana nui e hoolalaia nei. Eia na kiu apau a Nikola ma na wahi apau o ka aina, a eia no iwaena ponoi o ko oukou puulu, a ke hele oukou a pakele mai ka lakou ike ana mai i ka oukou mau hana maoli, he keu aku oukou o ka poe laki/* ''Mai maka'u oe no makou e Maienno: aka o oe no kau e makaala ioa. oiai, o oe ka mea i hoohuoiia. a era hoi na kiu mahope o kou mau kapuai wawae i na manawa apau/' wahi a Trivisano. •'lleaha auanei hoi. ua ikeia no an e na mea apau he kanaka ohumu kipi. a ma ia wahi, aole o'u huna ana iho ia'u malalo o ke koloka o ka hookamani, koe wale no ina ua hoohuoiia mai au i ko'u piii me ( ukou. o ka'u paha ia e makaala loa aku, auanei kc koikoi o na hana a'u e aaamo ai!" • (Aole i pao.)

NA WAHI PANA O LANAI E nana ae kakou ia Pahulu, ua ku a hoonaukiuki maoli no oia i kahi keiki, me kona kii ana i na Akua o keiahuli e kii e pepehi ia Kaululaau, me kona hoike pu aku i ka lakou hana i wahi e make ai kahi keiki, a e ike pu iho ai no kakou i ke ano kupua maoli ao o keia Kaululaau i kona paa pu ana aku no me kahi upena kuu. Aia makai aku o keia lae he oawa one, a ma kai he mau ohuku pohaku, aole nae i puka maluna o ka ilikai, a ua kapaia keia oawa one Kuuna a ke Akua [Kuunaakeakua], ua kanakolu anana paha mai keia oawa one a pili i keia lae. Ma ke ahiahi o keia la kuu mua oia i ka upena, hoppa i ke kawelewele ma kahi ouku, a pela no kahi kawelewele ma kahi ohuku, a o ke kaawale mai kahi ohuku a kahi, ehiku anana a oi. A paa ka ia nei upena, hoi keia i uka noho i ke ana oia nei. Kakali aku o ka hoea mai o ke Akua. E nana ae hoi kakou i ua poe Akua nei a me Pahulu, o ka noho keia o ua poe Akua nei a napoo ka la, o ia no ko lakou wa i hoeu ae ai e iho. O Pahulu pu kekahi e hahai nei i keia poe Akua o lakou. I ua poe Akua nei i hoea aku ai maluna pono ae o ke ana oia nei, aole o Kaululaau, ua iho mua kela i kahi o ka upena, a ia ua poe Akua nei e noke nei i ka huli ike aku la lakou i ke ku mai iluna o kaohuku pohaku a e paa ana i kahi kawelewele. Kahea aku nei o Pahulu, "E aha ana oe e Kaululaau?" "E lawai'a ana."

"A heaha kau lawaiʻa?" "He upena kuu," wahi a Kaululaau e pane nei i keia mau ninau a Pahulu. "A he loaa no kau i'a?" "Pehea auanei e loaa ai aohe mea nana e hoohu mai," wahi a Kaululaau.

A no ka pakela ono loa o Pahulu i ka i'a, "A ina pela, eia mai ka poe na lakou e hoohu aku," o ko Pahulu kena ae la no ia i kahi poe Akua e luu aku, a he oia wale mai no hoi ka Kaululaau, "O ia." Pela ka ia nei noke ana i ka hoohei i ke Akua a koe o Pahulu. Ke noonoo la o Pahulu, he hana maalea ka ka Kaululaau, ninau aku nei: "Ea, aia iho la ihea kela poe?" "Eia no ke hoowili ae nei, i Kala, i ka Uhu, ka Palani, i ka iʻa kuku o ka aina," wahi a Kaululaau. Pane hou mai nei o Kaululaau, "O oe mai hoi koe, oiai, ke ike nei au ke hoi hou aku la ka i'a iuka."

"He wahi kaaka iki maalea oe," wahi a ua Pahulu nei, a no ko Pahulu maka'u o make i kahi keiki. emi iho nei oia mawaenakonu o keia lae, he wahi puka poepoe aneane ewalu iniha ke anapuni o ka waha, a o ka hohonu he 17 kapuai, a ma keia wahi oia i pee ai ahiki i kona mahuka loa ana me kona manao aole la e hookolo hou aku ana ka eueu o Lahaina mahope o kona meheu, waiho malie hoi kakou iaia e mahuka ana. I ka ike ana o Kaululaau ua pakele o Pahulu, hoi mai nei a hoaumoe ia po a ke ana, a ke ho-a mau aku nei no keia i ke ahi i na kakahiaka apau, pela i maopopo ai i na makua ke ola mai la no ka ka laua keiki, a pela no hoi i pau loa ai na Akua o keia huli kahakai a koe na Akua o kela huli uka ame Pahulu. A no ko Kaululaau ike aohe Akua i koe o keia huli, noonoo oia e hoi hou no hope, me kona manao no e hookolo no ma ka meheu Pahulu. Hoea no i kahi ona i moe mua ai, kahi no hoi ana i noke ai a neoneo na Akua, hoaumoe ia po, ao ae, huli ma kela aoao, oia ka aoao e huli ana ia Kahoolawe, a iaia no e kuoe hele ana i ka aeone, ike aku nei oia i kahi mau kanaka e paeaea ana (kamokoi), hele aku nei oia a halawai lakou, ninau keia: "E aha ana olua ma keia wahi?" "E paeaea ae ana i iʻa na Pahulu," a hoomanao ae la keia, eia ka ia nei o Pahulu i mahuka mai ai. "A maihea mai olua?" "Mai Lahaina mai no, i holo mai hoi i ka lawai'a, po'i ia ko maua wahi waa e ka ale, au mai a pae ma o aku nei, a eia ka e paa ana maua ia Pahulu, a ua hoopaa maua i ko maua manao e lawai'a maua na Pahulu i ola maua." "A ina pela, eia ko'u manao ia olua, e kopi olua i ka i'a i ka paakai, a i hoea mai ia ea, a i ninau mai i ka i'a, hoole aku olua, aohe loaa o ka i'a hou, hoike aku olua he i'a ua miko i ka paakai, a ina oia e ai apau kena mau i'a paakai, e ono ana ia i ka wai, make oia ia'u, a ke hoolohe nae hoi olua, alaila ola kakou, no ka mea, hookahi no punawai o keia aina, eia aku nei ihope, a e hoi mua ae au." O ko ia nei pelu hou aku la no ia a hoea i keia punawai, nana keia i papa pohaku elike ka nui me ka waha o ka punawai. Ke kali la keia o ka poeleele aku, o ke ahiahi keia e kau ai ka mahina i o Hoku. Aia hoi ma ke ka'e makai o ka punawai e ku ana he kumnlanu milo, a ia Kaululaau no e kau hoola'i ana me ka papa pohaku iluna o ke kumu milo, ike aku nei oia ia Pahulu i ke kiei ana iho iloko o ka punawai, a no ka papa pono o ka | mahina iloko o ka punawai, a ia Pahulu hoi i anehe iho ai e kikoo i ka wai, oia ko Kaululaau wa i pale ae ai i ka lau o ka milo, a na ka mahina i hoolei aku i kona aka iloko o ka punawai, oia kona wa i ha-ikaika iho ai, a ike o Pahulu i ke aka o Kaululaau e haikaika ae ana malalo, oia ko Pahulu wa i luu iho ai e hopu i ke aka, a ike hoi o Kaululaau ua pau pono ke kino i ke komo e hoolei iho ana kela i ka papa pohaku, a pio ka oe ahi ia Pahulu, a make o Pahulu, lele aku nei ka mauli uhane o Pahnlu i loko o ke kai, a o ia ka mea e hoopahuluia ai o ka poe e ai ana i ka weke: a o ia no hoi ka mea i kapaia ai o ka inoa oia punawai a hiki i keia la. O ka mamao o keia punawai mai kahi kumupapali pohaku a Kaululaau i noho mua ai, aneane hapaha mile, a o ke kaawale hoi mai ka aekai mai a keia punawai, 45 anana. Ua olelo ia o keia hookahi wale no ka punawai ia au, a pela i kapaia ai ka inoa o "Pahulu Punawai." (Aole i pau.)