Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 37, 13 September 1912 — ELUA OLA I MAKE MAUWALE MAMULI O KE KIIA ANA ME KE KUHIHEWA. [ARTICLE]

ELUA OLA I MAKE MAUWALE MAMULI O KE KIIA ANA ME KE KUHIHEWA.

f O kekahi o na ki pu paawai eleele '.oa i hanaia. oia ka »ea i ikeia ma ka ?a 31 aka nei o Ankake i hala aka la. ; oa Mani: he elaa maa keiki Pake i kī ■ ja a oiake k>a, o ke kola aia iloku o ka ; halemal ma Wa»!alta e waiho mai ia j n?e ka nawaliwali loa i keia manawa [ »•»» mao|«:« olf o «eon* imi w*i. ! o '-«.«• kei*« I'ake nana i ki a:A :V*o | o ka lsle{ aabao. a o ke k.iU.iina o k<' | keiki Pike e waiho irai la i!<> f o o ihalema'i ua paaia e ka oih*na iloko o ka halewai ma ano he h,>:'%e c:a ka aoao o ke aupuai; o *.•»«* la ka hepeaa an»e ka haa i ikeia no kela ki pu. Ma ka woolelo, ma ka Poaono. Au kake Sl, i hala, he eliaia m»u keiki Pake me ka lakou tr.au pu raifela ake ki mana i pii nui aku no kuahiwi no | ke ki mana pikake a ki kao. He lei hulu pikake ko kela ame keia keikv pa ! kahi o lakou malana o ko lakou mau ' ! |tapale, be mau lei pikake i loaa ia lakou mamuli o ko lakou hele niua ar.a i ke ki mana pikake ma kekahi mau | manawa mamna aku. j I kuhke ai me ka moolelo a Kim Me > Lau, kekahi o kela poe keiki i pii ai i kuahiwi, aohe a iakon manu pikake o ka ike ana mai kakahiaka nui mai a hiki wale i ke awakea, a ia wa oial oia e ku ana mahope o Mu Cbing Wong, oia no ka wa o Mu Cbing Wong i hapai ae ai i kana pu a ki akn la i kekahi opu nahelehele. Ma ka olelo a Kim Me Lau. i ka wa i kani aku ai o ka pu a kona kokoolua, haele like aku la laua e nana i ke opn nahelehele kahi a Wong i ki aku ai no ka nana ana ehia la manu pikake i ku aku la ma kela ki ana, ia laua nae i hoea aku ai, ua hoohikilele loaia laua i ko laua ike like ana aku eia ka o ko laau mau hoa no a laua i kuhihewa mai ai he mau manu pikake ka Wong o ke ki ana mai a e waiho ana kekahi keiki ua ku pono ma ke poo a ua make loa, a o kekahi ua ku no a e wili ana i ka eha a e hanu ana me ke ailiili no kona hanu hope loa, a o ke kolu o na keiki. e uwe ana me ka pakaawili i o a ianei no ka nui 0 ka eha mnmuli o kela ku ana aku |i ka poka: o kela mau keiki ekola ua ku like i ka poka o ka pu ki manu a W ong. O ke kolu o na keiki i ku ai i ka pokn oia o Kim Yau Lau, a mahope o ka hala ana o kekahi manawa ia lakou ' m,i ka hoka ana malaila, ua hapaiia ae ia oia a ku iluna a hoihoiia mai la i ka hale e ke kaikuaana ame ke keiki nana i ki i kela mau keiki a make aku la. Ua hoihoi loaia kela keiki eha a hiki 1 ka hale a mailaila aku i lawe loaia ai no ka halema'i. Ma ka manawa i hiki aku ai o kela poe keiki i ka hale, aole hookahi o lakou i kamailio iki us make kekahi o ko lakou mau hoa mamuli o ke kiia ana i ka pu, hamau l»ke lakou a pau, a ma ka olelo hoohunahnnn a ke keiki i eha ua loaa iaia kela poino ma kekahi wahi kokoke mai i kauhale a ua kakoo loaia kana mau olelo muniuli o ka hoakaka hoopunipuni a kekahi mau keiki e ae, nolaila aohe mea i lolie iki ia no ka make ana o kela mau keiki, he auwaua wale iho la iio ka mea kamailioia me ka lalau o ka laua he.le ana ma kuahiwi. Mahope mai o ka hala ana o na la ekolu i ke keiki i ku ai a i hoihoiia ai i ka haiema'i o ka noho ana malaila, ua koi inaiia aku la oia e hai mai i ka mea oiaio i ke kumu o kona eha ana; aole no oia i hai iki mai i kinohi, aka mahope nae o kona noke mauia ana aku i ka niele, oiai ua hoohuoiia ke kumu o kona poino ana, ua hoike okoa ae la oia i ke kumu o kona eha ana. O ka nalowale honua ana o kela ma,u keiki elua i make ai kekahi kumu b ka hoohuoi loaia a i noke mau loaiā ; \u .»i oia i kn niele ia. Maiiope mai ua huai ae la o Kim Yan L; m i na mea a pau e piii ana i kela kiia ana a make o kela mau keiki ma ko kuahiwi. 1 kinohi, ao'e i manaoio ke kauk» i na olelo a keia keiki, aka i ka wa i kiiia ai o kona kaikaina a ninaninauia, nana i h.ii ae i na mea a pau, a Loike kokeia aku ka lohe i ka oihnna makai. a n?a ke kakahiaka I'oakolu aku nei o ka t>u!e i hala, Sept. 4, i pii aku ai k > M .'»ni Nni Crowell, ka Loio Kalana < 'as<\ !:a Ilope Loio Kalana Vineent me k^ l oh' n.akai no ke kuaniwi, no kn huii hm.i i ke kino make o na keiki i Vi-i ai. M unnli o ke kuhiknhi a ke kei.i Pnke i nKo-.. ka halema'i i |>oloiei ni ka lak.-n ana a loaa io aku la r a kana wahi i kuhikuhi aku ai heilio.ia inai na kino make. O ke kino make o N'ing Cbong I>oo ka mea i ioaa mua aku he wahi mamao loa mai kahi mai i ku ai i ka poka. Ma ka hoomaopopoia, ma ka manawa i loia aku ai, ua hoao oia e kokolo mai no ka manao e hoi mai i ka hale, a no ka hiki ole oiai ua nni ka eha i loia iaia mamuli o kela ku ana ma kona poo. ua hina iho la a make loa mn knhi i loaa akn ai. O ke kino o ka lua o ke keiki i make ai loaa aku ia e waiho ana no ma kahi ona i kn ai a make iloko o ke opu nahelehele. Ma ka nanaia ana o kona poo i hooiaioia ai ka pololei o na oielo a ke keiki opiopio *oa o kela poe keiki elima; ma kana olelo e kokolo like ana kela poe keiki ekoln i ku ai i ka pu kekahi ma hope mai o kekahi a ua aneane ku«ike loa ko lakou laina me ka laina o ka poka o ka lele ana mai a kn like ai lakon a ekolu i ka manawa hookahi. • 0 ke keiki mamua loa oia ka mea ko-1 koke loa aku i kahi a ke keiki nana ] 1 ki mai a pela oia i make koke ai ma- j mnli o ka pupupu o na poka ma kona • poo. j Ma ka oleloia, ina i hoike kokeia mai. kela kn ana o kela mau keiki i ka pu. I ina ua hiki ke kii kokeia aku ke keiki | i make bope ai a haawiia akn kekahk t lapaan ana malnna ona. no ka mea, I na ka nanaia ana, ua īoihi kona ola I ana mahope >ho o kona kn ana i ka pu. e loaa ai kekahi manaolan no kona! koopakeleia mai ka make anai, ina loaa! akn i na lapaan kapono ana i ka wa kupono !oa, ma kela anwina la'Poaono. I O ka moolelo a Ma Ching Wo®g o| ka koike ana ae i ka oīhana makai fce, kaokoa loa ia mai ka Kim Yan Lau [ ae: be mea maa no nae ia I ka! poe hewa he boao e hoalo ae i ka bewa J mai laia ae a hookan akn malnna o { ka mea okoa i mkele ai oia i ke kania ana aku o na abewa ana. Ma kana moolelo, "Ua kaalele nakoa i ka hale aneane i ka hapahia o ka | hora ehiku o ke kakahiaka Poaono. | He elima makoa man keiki i pii pu i i kuahiwi. He man pn ratfela ka makon | n»e kekahi pu kimaar. K pii aaa m«-' kon i ke ki mann nikake ame kao. Aohe maa kao a makoa o ka Ike anik, a aneane p»ha i, ke awakea, na ike akn la au ia KHm Yan I-an I ka hapai ana i kana r>u ki mann a ki akn )a i kekahi w»e* * m»os i m«nao aku ai he mau manu Mkake. Ia kani ana aku • h ]m u kolo akn. 1* maua e nana

*hi* U ka nui o n» maou i ku. ua hoo hikilelo loai» m *i n*i\ i k* t ko ana aku he elua m»u koiki ua mak* 104 « o kekahi e niake aku ana. Aole owaa ka mea naok i ki, o Ku* Yaa ** k«»i» i nimuia •ku ai i t« kumu o ko Kim Yan U« ku pu aoa i ka pu, ua hoik» mai ia i& mamuli b o ko Kim Yan Ijiu hoao aaa « lawe ae i koaa 0 la; j>ehea !a oia e ola ai iaa oia iki ae i m , a t pu j Aohe manaoio o ka ioio kaiana ara/ka m*k*t nui i keia mooWo a \Vob c oka jhoLkt» ana ae ia laua. <) ta moolelo a iKim Yan Lau o ka hoike aan a« i na luna aupuni, h« mamao loa ia mai ka «ong #a o ka hoik# ana ae; h«» kriki kane o Kim Yan Lau nona na makahiki aneane i ka eiwa, a no Wou» bot he umikumamnhiku ona mau makahiki. u * m Y * n ***" ok * hoUt * *o* ae, kahi keiki opiopio loa o lakou, ♦•l!a pu like makou i kuahiwi i ke kimanu pikake, a aneane i k« awake», e ku ana »u mahope o Mu Ohouj( me kona paa i ka pu ki manu i kona lima, o kekahi poe keiki © ae ekolu ilalo lo» •ku lakou he wahi mamao loa mai a maua aku. He noi aa opu uahelehele o kuku ana rua kahi a kela poe keiki ekolu e huli hele ae ana iloko o ka na* helehele me ka manao e ike aku ana i kekahi mau manu pikake, oia no hoi ka maua hana e kokolo hele aua maloko o na opu nahelehele no ka nana ana no i na manu pikake, ia manawa «a ike aku la au ia Mu Ohonjf i ka hapai ana ae i kana pu a ki aku la mamuli o kona ike an:t aku i ka hulu pikake o ka maalo ana ae ma kekahi mau opu nahelehele. la kani an* aku o ka pu, ua holo aku la maun no kahi a maua i manao ai ua ku aku kekahi mau manu pikake, he wahi mamao ane* ane he kanaono kapuai mai kahi mal * maua i ku ai, a ia hoea ana aku o maua, ua ike koke aku la maua i na keiki ekolu e momoe nui mai anm iluna o k» lionua kekahi mahope aku o kekahi. O ke keiki mua loa, ua haukae loa i k« koko a ua make loa. O ka lua iho o ke keiki • hanu ana no m» ka nawaliwali loa nae. O kuu kaikuaana ke kolu o na keiki e waiho ana a e auwe ana nie ka ehaeha. O kona poo nte ka aoao kona mau wahi i eha. Aole a'u mea hookahi i kamailio aku ai no ke kiia ana o lieln mau koiki a mnke ma ke Ua piha loa au i ka maka'a no ka mea ua hooweliweli o Wong • ki ia'u ina au e hoike »e nna t kda make ana o kela mau keiki. Ta hoihoiia kuu kaikuaana i kn halema'i a oia pu keknhi i honweliweliia aku ina e kamailio ana. Na Mu <*hin« <"honK ' ki kela mau keiki i ka pn a make ai." Ma ka manawa i hoihoiin mai ai na kino make o kela mau keiki n hiki i ka hale o na makua, aneane loa e make ka makuahine kane make o kekahi o na keiki i make ai uo kn nanuauwn i kona wa i ike mai ai i k« kiao o kana keiki, a ua hiki ole i na luna aupuni e nana aku ana ke uumi iho i na no ko laua ikenin-kn aku i ke kupouli o ke aloha o kela makuahine no kana keiki. l*a lawe loaia na kino make a ke kahua ona Pake a kanuia mnlnila. Ma?nua o ke kanuia ana. ua kauoha muaia ke kiure koronero e hele mai e nana i kahi o na keiki i ku ai a o ke kumu hoi o ko laua make ana. Ma ka I'oakahi nei ka noho ana o ka aha nieniele kumu make, a ma ka manao wa!eia. o ka olelo hooholo a ke kiure koro nero e hoopnka mai ana, he make ko kela mau kefki ma ke ano nlia. O ka haalele ia ana aku o ke kino o kela keiki eha i kuahiwi me ka haawi oWi ana o kekahi hana e hoopakeleia a« a4 kona ola ka mea i oi loa aku ai ke ino ma keia hihia.