Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 48, 29 November 1912 — HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MAKO MATERO A I OLE Ka Aha Kukakuka o na Komite he Umi no ka Noho Aupuni o Venika.

MOKUNA XXII. "Imua o kou hanohano e ka mea kiekie loa e noho mana ana maiuna o Vcnika nei, a imua hoi o oukou e na haku hanau o ka ke manao nei au, aole he hookahi maloko nei o keia keena i heohewahewa i na mea e pahola ae ana maluna o keia kulanakauhale iloko o na pule lehulehu aku nei i hala, mamuli o na hana weliweli a kekahi kanaka i kauia ka weli. oia no o Mako Matero. "Aole loa he maloko o keia kuianakauhale i hiki ke hoike mai i ke kumu o ka hooko ana aku o kela kanaka i kekahi o na hana menemene ole o ka hoomainoino, eia nae, na na waimaka i hookaheia mai kekahi aoao a i kekahi aoao o ke kulanakauhale nei, : hoike mai i ka nui o na ehaeha i ili mai maluna o na makaainana o Yenika nei. "Maluna iho o kuu mau hokua nei, i hookau mai ai oukou i kekahi hana koikoi no ka noii ame ka huli ana aku i na kanaka o kela ano, a i keia po, ke ku nei au imua o oukou e o'u mau haku, a ].<w»ia aku, mai keia po aku a hiki i ke kanaka hope loa e ola ana ma keia kulanakauhale, aole a oukou mau mea e we)iweli hou ai no Mako Matero. 'Eia iloko o ka poho o kuu lima. ke paa nei au i kekahi hooiaio a hoike nui, no ka hoolalaia ana o kekahi hana hookahuli aupuni o ke ano ekaeka loa, e kanikau ai o Venika nei i keia po, ina e hooko ioia ua hana kumakaia la o ke ano puuwai eleele loa." Hoola'i iki iho la ka Nikola kamailio ana aku ma kela wahi. me ka nana ana aku maluna o ka poe apau e noho mai ana, he hookahi ana niea i ike aku, o ia no ka hoalaia ana mai o ke ano pioloke iloko o kekahi mahele o na senatoa. No ka llaku Trivisano, ua hele kona helehelena a haikea, a no kona mau hoa aku hoi, aia ko lakou mau lima ke paa la nialuna o ke kuau o ka lakou mau pahikaua, me ka manao e kupale no ko lakou pono iho, i ka manawa e ala mai ai he haunaele nui maloko 0 kela keena. Oiai nae ke noho mai la no kela ame keia maluna o ko lakou inau noho. me ka hana ole mai i kekahi mea, ua hele aku la o Nikola a ku iho la mamua o ke pakaukau o ka peresi<lena o ke senate, alaila waiho aku la i ka palapala e paa ana iloko o kona lima, i ke poo o kela aha, me ka hoomau hou ana aku i kana kamailio ana: "E ha'oha'o aku ana paha oe i kahi i loaa ai o kena palapala ia u, aka i wahi e lohe ai oukou apau, eia no ke kumakaia iloko ponoi nei o keia aha, ua loaa aku kena pepa ia'u maloko o ke pakaukau huna o ka Haku Trivisano." Ua ku ino mai la ka Haku Trivisano i ka manawa i lohe mai ai i kona inoa, me ka hiki ole nae ke hoopuka mai i hookahi huaolelo, a anehe mai la e hele me ka manao e kaili ae i ka noho o ka perej»idena o ke senate, i wahi nona e noho mana mai ai ma kana mau kauoha apau, no ka hookoia o kana mau kuko palaualelo e noho moi no Venika, aka nae ua kau aku la o Nikola i kona lima iluna, a o ke emi aku la no ia o ua Trivisano la ihope, a kaili ae la no hoi kona mau hoa, i ko lakou mau lima mai ka lakou mau pahi kaua ae. I ka uhi hou ana iho o ka meha maluna o kela anaina, ua nana iho la ka peresidena o ke senate i ka palapala a hooho ae la. "Ua oi aku keia mea a'u e ike nei mamua o ka hiki ia'u ke olelo ae," alaila hoomaka mai la oia e heluhelu pakahi i ka inoa o ka poe apau i hoopaa ia lakou iho e komo iloko o ka hana hookahuh aupuni, alaila haawi hou mai la i ua pepa nei ia Nikola me ka 1 ana mai: 4i Ua maopopo ia oe kau hana, a e hooko aku elike me kau 1 ike ai he pono." Kuemi hope mai la o Nikola he mau kaina wawae no kahi o ka puka e hamama ana, a iloko o ka manawa pokole loa, komo ana kekahi mau koa i lako me ka lakou mau mea kaua, a o ka manawa hookahi no hoi ia i ku mai ai ka lunakanawai kiekie iluna a pane niai la: . "E Nikola, ke kauoha aku nei au ia oe e hopu koke i ka Haku Moreno i keia manawa ano?" "Uwoki! mai hoao kekahi e hookikina mai i ka'u mea e hana aku ai, aka ke waiho nei au na ka ilamuku o ke aupum e hooko aku ia hana." alaila kauoha aku la oia i ka Ilamuku e kauoha aku 1 kona mau kanaka, e hopu i ka poe no lakou na īnoa o ka lielu-•H-Uiia ana mai maloko o kela pepa e paa la malalo o kona malu. Iloko o ka manawa pokole loa, e hiki ole ai 1 kekahi ke kupale laai nona iho. ua pan iho la kela puulu o Triv.sano ma . ka hoopaaia me na kupee hao. me ka hookomoia aku hoi o na manao pihoihov maluna o ka poe apau i maopopo mua ole ia lakou ke ano o keia inau hana a ke kiu o ke aupuni. . "Ua hoopaha oha o maoliia aku oe e ka mea k ,ekie » kej * P°> ,ki e hoomanao, o kela palapala nma a'u o ka hoikeike ana aku nei ia'oe. he mea nhiuhi u*ale 110 ia, i ka manawa e holopono ole ai ka hana hookahuli a kaili aupnni a keia puulu o ka hoolala ana. aka maloko o keia mau palapala e ike ai oe i namea o.a.ol»pau. Wehe ae la o Nikola mailoko ae o kona pol. . na ope palapala ana o ka lawe ana mailoko mai o ke pakaukau hu».. a a haawi aku la i ka mea e noho mana ana maluna o a a^ a ' a l , VJ o ka ike ana mai o Trivisano i na palapala ana 1 manao ai, aohe eueu nana e kololie. ua hiki hou ole ia.a ke ku maluna o kona mau wawae. a ina aole kona paaia e na koa, ina t» h.na okoa o.a iluna o ka papahele, aka nae ua hoonoho ia aku la o.a .luna o kekah, noho, me he mea la he kanaka oia i aneane e mak<■ . kela Mahope o ka nana ana iho a ka pere S .dena . na m,ea ,1 kakau„ maloko o kela mau palapala, ua hooho ae la oia: E hoopakeleia n,ai o Veuika nei mailoko mai 0 na hana a ka pot> ® ,a " ae ka haalulu maluna o kona kino i kela wa, " 8 " F kuu Akua, e hiki ana. anei ia oe ke ho.ke.ke n«. . kahi o ke a kanaka i kauia ka weli oia o Mako Matero e noho ma. nei, e pahola :nai ai ka nt»luhia maluna o ke.a kula kamailio I hakalia no apau kela mau olelo a ka pere .< e •ma mai he mau olelo hoi e hoike okoa ma. ana ' ka weliweli no Mako M«ero. o ka manawa .a a N.kola, . lulu^ae ai i kona kino holookoa, me ka nee ana aku a po o ka peresidena. a hoomaka aku la e kamai jo • manawa "Eia ke kino o Mako Matero malalo o kun mana i keia manawa, ua hiki loa ia'u ke huna a ke hoike ae »aia 10* "Eia io anei o Mako Matero malalo o kou mana e Mr. Nikola? wahi a ka peresidena me kona piha i ke kahaha. "O, he keu no la he kanaka okoa aku o Mako/ 1 hooho koke mai ai ka Haku Afonso. j "O Mako Matero! O Mako MateroT i loheia aku ai ke olowalu like mai o na leo mai kekahi aoao a i kekahi aoao o ke keena se-1 nate, no ka mea ma kalii a Nikola o ke ku ana i na sekona mamua aku. aia o Mako Matero ke ku !a imua o lakou, me he mea la mai* lalo ae o ka honua kona wahi o ka oili ana ae me ko lakou ike mua ole. "Ae, owau no keia o Mako Matero, ka mea a oukou i kau ai ka weli, a o ka mea hoi i lik> i enemi ino !oa no ka poe apau e noho nei maloko o keia kulanakaiihale. Mamūa nae o ko'u haawi ana

»ka i ke pio malalo o ko oukou malu, bc hookahi a'u mea i koe e! amaiiio aku aL a o ka pau no ia. na oukou ia e hana mai elike ' i.e ia a oukou i inanao ai he pono." | "E hoike mai ia hana au i makemake ai e ke kiu o ke aupuni. a Mako Matero hoi ma kekahi anof "O oe wale no e ka mea kiekie loa. ke kuleana e hoikeike ae ai r.a mea ano nui, a i na mea pohihihi apau. a ma ia ano ke waiho iku nei au i keia pepa, a nau ia e ike nou iho." alaila haawi aku la <?a he palapala ana o ka unuhi hou ana ae maiioko mai o kona poli. Mahope iho o ka heluhelu ana o ka peresidena i na manao apau i kakauia ma ua palapala la, ua leha mai la kana nana ana ma'nna o ke kiu a i mai la: "He palapala keia i kakauia iloko o kekahi mau makaliiki loihi ie nei i hala, a mai kela manawa mai anei i lilo ai ka Haku Trivii kumakaia no kona aupuni iho?" "Alaila ua maopopo mua no anei ia oe na manao oloko o kena 'alanala e kuu haku?" wahi a Nikola, me kona maka'u ole no ka hooiiiia mai o na ahewa ana maluna ona, no kana mau hana karama lehulehu. 41 Ua maopopo mua ia*u na mea maloko o keia palapala, a pela •io hoi me keia hoolala hou ana iho nei a ka Haku Trivisano e hoo* Uahuli i ke aupuni, a ua piha me na hana hookahekoko, na mea «i;;au i h«x>lalaia, aka nae ua hoopakele ae oe i keia kulanakauhale, mailoko mai o ke kumakena nui." ' "E nana pu mai oe maloko o keia pepa, ua laweia mai keia e a'u, mailoko mai o kahi \vaiho palapala o ka aha kuka o umi," a'aila haawi aku la oia he owili pepa loihi. Ua hala kekahi mau minuke a ka peresidena o ka heluhelu ana i kela palapala alaila ua ku okoa mai Ia oia iluqa, a me ke kino e naka ana i ka haalulu ua i mai la oia i ka pane ana mai: ' E kuu Nikola hoomanawanui, akahi au a ike i ko'u aie piha ia oe." alaila huli aku la oia imua o ke senate a hoomau aku la i kana kamailio ana: "Auhea oukou e o'u mau hoa, ke kalokalo ae nei au ma ka inoa 0 na Lani, e huikalaia mai kakou, mailoko mai o kekahi hana hewa ioa i hookauia aku maluna o kekahi o na kaukaualii hanau o ka aina nei, no ka mea eia iloko o kuu lima e paa nei i keia manawa, he elua mau pepa, o kekahi o kela mau pepa, he hooiala hookahuli aupuni no ia i hana ponoi ia e Trivisano, he umi-kumamalua makahiki i kaahope aku nei. Oka lua ona palapala au e paa nei, ua like loa no na rftea apau i kakauia me kela palapala mua, a na kela lima kakau hookahi no kela mau palapala a elua i hana, eia nae ua kakau ia aku ka inoa o ke kanaka hewa ole maluna o ua palapala la, me ka manao. pela iho la e nalowale ai ka hana a ka mea puuwai eleele. "Mamuli o keia hana pakaha o ke ano haahaa loa, ua kipakuia ; aku la ka Haku Macero mai Venika aku nei, me ka hewa ole. a hookuu laelaeia ae Ia ka Haku Trivisano, ka mea i hawahawa na lima ! -;ie na hana ekaeka o ke ano holoholona, a pehea la oe e Trivisano ī aa ai e hooko i keia mau hana?" "Ke ike nei au, ua kokoke loa mai ko'u hopena, nolaila aohe a u , mea hou iho e huna ai, ua poho kuu mau manaolana, a ua welu!\velu liilii ka'u papa hoonohonoho, nolaila e hoi aku au iloko o ka o[U o ka honua, me ko'u kau ole maluna o ka nohoalii, a'u i kuko mau ai i ke ao ame ka po. "E mau aku ke ku ana o ke aupuni o Venika malalo o kona mau luna aupuni waiwai ole, elike me oukou, aka no na mea e pili ana i kela mau palapala ua hana maoliia no lakou apau me kuu mau lima ponoi. a he oiaio, aole loa he wahi lihi o ka hewa maluna o Macero. a'ka pela wale no nae e hookoia ai ko'u mau mānao haakei, ua hoea mai nae ia i ka nahaha liilii ana, a e hoi aku no au i ka honua, me ka nele anie ke poho o na manaolana." I kela manawa a ka Haku Trivisano o ka puana ana mai i ka pili ole ana aku o ka hewa i ka Haku Macero, o ka manawa no ia a Alabaki Lioni i ku koke mai ai mai kona noho mai, me ka hele ana mai 1 a ku mamua o ka peresidena o ke senate a i mai la: "E kuu Haku, ke Duke, ka mea e noho mana ana maluna o keia aha senate, mamuli o na mea oiaio apau i ikeia ae nei maloko o kau aha hanohano, ke nonoi aku nei au ma ka inoa o ke kaulike, aole anei he mea pono e kiolaia ae na kikohukohu o ke ahewaia mai kuu makuakane aku, ka Haku Giovani Maeelo, a e loaa hou ke kuleana i kela inoa maloko nei o keia aha senate? Ma ke ano, owau hookahi \vale iho no ke keiki a ko'u makuakane, ke koi nei au e hoihoi houia mai na waiwai apau o kuu makuakane, i kailiia mai iaia aku? He mau minuke kekaikahi wale no ia o ke kukakuka ana ae o na senatoa mawaena o lakou iho, i ka lakou mau mea e hana mai ai no ke koi ma ka aoao o Alahaki Lioni, alaila ua ku mai la ka peresidena 0 ke senate iluna, a me ka leo nui moakaka. ua pane mai la oia: "E na senatoa ame na kaukau alii o Venika nei, mamuli o na kuhihewa i hanaia o na makahiki loihi i aui hope aku la, ua bana hewa loaia aku ka Haku Giovani Maeelo, a ua kukuniia hoi iloko o ka noonoo o kela ame keia mea oia kekahi o na kanaka kumakaia i ko kakou aina; aka nae ke hoike aku nei au imua o oukou i keia manawa, ua kaawale loa ka Ilaku Maeelo inai na ahewa wale ana aku maluna ona. a e ili aku ke koikoi o na ahewa ana i keia manawa maluna o ka mea i kihe'ahe'a kona mau lima me kekahi o na karaima ekaeka loa i hanaia, mamuli o kona mau manao haakei o ke ake hanohano. Auhea nae oukou e na kanaka koikoi o Venika nei, eia iloko o ka poho o ko kakou liina i keia manawa, ke kuleana ame ka mana. e hoihoi hou mai ai i na pono i kaili hewaia aku mai ka Haku Maeelo mai. "Ua kipakuia aku kela kanaka hanohano ma ke ano kuhihewa, a ua komo koke aku hoi oia iloko o ka lua kupapan, mamuli o na kaumaha ame na ehaeha i kau aku maluna ona, aka nae, he mea pono e hookau houia aku kona inoa maloko o ka buke moofelo o keia aha, 1 e hoihoi houia aku kona mau waiwai apau maluna o kana keiki hookahi e ola nei, oiai keia opio e ku nei imua o ko kakou mau alo." alaila huli mai la oia imua o Alahaki a hoomau hou mai la i kana kamailio ana: * 4 E ke kanaka opio, mamuli ona mea a keia aha i ike ai i keia la, ua loaa ia'u ka hanohano. o ka hoihoi hou ana aku i ka iooa a kou makua i kapa mai ai maluna ou, a mai keia la aku, aole oe e kapa hou ia o Alahaki Lioni, aka, e kapaia oe o Alahaki Maeelo, kekahi 0 na hooilina i ka noho senate o Venika nei, aooeke pani hakahaka ma kahi o kou makuakane, a e noho ona aku hot maluna o kona mau w aiwai apau." Ua hele o Alahaki a piha loa me ka eehia, e hiki ole ai iaia ke pane | ae he hookahi huaolelo, eia no nae he mea makehewa wale no ia, no j ka mea e lilo ana no na olelo ana e hoopuka ae ai i mea lohe oleia, oiai ua olowalu mai la na leo huro mai na wahi like ole mai o kela keena halawai, a ua hele koke mai la na mea apau, no ka haawi ana 1 ka lakou mau hoomaikai i ka opio, a no ka hiki hou ole ia Alahaki ke ku aku ma kela wahi, ua ftoi okoa mai la oia, a noho ma ka aoao o ka Lede Isidora, me ka lalau ana aku i na iima, o ke kaikamahine hookahi ana i aloha ai. alaiia pane ae la i ka inoa o ua kaikamahine nei, a hoomaka aku la e hookahe i kona mau waimaka o ka hoomaikai. no ka hookoia ana o ka iini a kona puuwai. No Alahaki hoi ka uwe, he hookahi ko Isidora uwe like ana, me he mea la o na haawina kaumaha o na manawa aku i hala, ua uhi puia iho ia mau mea. e ka hauoli nui i loaa ia laua pakahi, no keia hapaiia ana ae o Aiabaki a kau ma ke kuiana i like aku me na kaukau alii oloko o Venika. ka mea no hoi a laua a elua i ake aku ai. o ke alahele wale no ia e hiki ai iaua ke hoohuiia iloko o ka berita o ka mare. I ka hoi ana ae o keia ame keia maluna o kona noho iho, ua ku hou mai la ka peresidena o ke senate iluna, a hoomaka hou mai ia e kamaiiio i ka pane ana mai: (Aole i pau.)