Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 52, 27 December 1912 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

MOKUNA 11. Kc eueu wale !a no na iehelehe o Mrs. Lilana ma kela manawa a kana keiki o ka hoakaka ana mai i ke!a man olelo mamua ae, a no ka haka pono aku no hoi kekahi o ka Kikiia nana ana maluna ona, I eia nae ua wikiwiki koke mai la oia i ka pane ana. i ka i ana mai: ] "Auhea oe e kuu keiki, aole loa oe 1 hoohewahewa i ko'u mau ano apau, aole au i huna i kekahi meahuna mai ia oe mai, a ina paha im ike au, a ike ole paha i na ano o kela kanaka, heaha auanei ka j.;ji aku o ia mea ia oe e Kikila?" ! "O kau paha ia e manao nei e kuu makuahine. aka he mea nuii loa nae kela ia'u. Ua ike au i kela kanaka ma kekahi mau hana e ae, he mau hana ano e loa i hookahahaia mai ai kuu manao, me ko'u koho maoli ana iho no, aia kekahi mau mea e hoopohihīhiia ai ka noonoo o kekahi mea. Ina oe e hoike mai ana r na meahuna; apau i pili loa i kela kanaka, aole au e kumakaia ana ia oe. aka i paa loa mai oe i ka ole, alaila aole no o'u nana ia mea, aka e huli kino aku ana no au, a hiki i ko'u ike maka ana." "Auhea oe e Kikila, mai hoaano oe, a manao ae e hookolo aku; inahope o ka meheu o na hana a kela kanaka e lawelawe ai, no ka ( mea i ka manawa e loaa aku ai ka ike iaia, eia oe ke ake nei e ike j i kana mau meahuna, aole ana e hooloihiia kou ola ai.a ma keia ao.", "Ua loaa pono oe ia'u e kuu makuahine, ua hoikeike mai ke ano o kau mau olelo, ke huna mai nei oe ia'u i na ano o kela kanaka,' alaila ku okoa ae la o Kikila iluna, me kona holoholo ana maloko o kela keena. "Aole au e koi hou aku ana ia oe e mai ia u i ke- j kahi mea, aka lee kauka'i aku nei au i na ulia laki o ka manawa, no ka hoea mai i kuu wa e ike ai i ka hookoia o ka'u mau mea e hoohuoi nei." MOKUNA 111. Me kela mau olelo i kamailioia mawaena o ka makuahine ame ke ( keiki, ua hoi aku la iaua e hiamoe, no ka hooluolu aoa, aia nae iloko o Kikila, ka manao maikai ole, kahi i nu hele ai, a ua hala okoa he mau hora o kela po i ka hiaaia eia, mamua o kona pauhia ana aku i ka hiamoe. j Ma kekahi auwina la mai, elike me ka Kikila o ka ae ana aku imua o Gala Tamela, ua hele aku la oia a loaa kona wahi waapa ma kana wahi o ka waiho ana, o kona pahu aku la no ia iloko o ka muliwai, a hoomaka aku la e hoe no ka nuku o ke awa, e oili aKu ai i ke kai akea. He la okaikai kela a ke kanaka opio o ka hoopuka ana aku i kona waapa iwaho, eia nae, mamuli no o kona akamai i ka aloalo ana 1 na kuanalu, ua kaa aku la oia iwaho o kahi hohonu, a hoomaka aku la ka holo ana, 110 ka Lae Wini, kahi ana e halawai ai me ka moku o ka poe hoopae ma-lu i na waiwai hewa. Hoea aku la nae oia ma ka lae, aohe i hoea mai ka moku, o kona pae aku la no ia luka o kula, no ke kakali ana, me kona pii ana ae a kekahi ahua pohaku kiekie, i hiki ai iaia ke ike pono aku i ka holo mai o kela moku. He hapaha hora paha ia noho ana iho a Kikila kakali, ua ike aku la oia i ka mokukuna i ka oili ana ae ma ka Lae, ma ka akau komoliana aku o Dukanabolo, me ka hele o na pe a a pohu i ka makani. He helehelena hookahaha mai nae keia i ko Kikila manao, 110 ka mea he wahi kela e kaohiia mai ai ka holo o ka moku, a manao iho !a nae keia, malia paha, mamuli o ke ake nui loa o ka poe maluna o ka moku e hoea koke mai i ka pahu hopu o ka lakou huakai, i kuuia mai ai ka holo o ka moku, ma o ka hukiia ana o na pe a apau iluna. Me ka hoohakalia hou ole aku, ua haalele aku la o Kikila i kela puu pohaku ana o ka noho ana, a holo mai la 110 kahi o kona waapa e lana ana, a pahu aku la iwaho. He mau minuke helu wale no ka hoe ana aku a Kikila i kona wahi waapa, o kona ike koke iho la no ia, i ka pa i.kaika mai o ka makani. ma kona mau papalina, me ka lele ana mai 110 hoi o na huna kai, a pulu iaia, a leha aku la kana nana ana ma na wahi apau o ka moana, ke hoomaka imai la e kuakea ka ale ma kahi mamao. Aohe he manawa aku i koe no ka hoohakalia ana. oiai ina e komo koke mai ana ka makani, e lilo ana i hana paakiki nana ka hoopuka ana aku i kona waapa iwaho, nolaila ua hooniaka aku la oia e hoe me ka ikaika. 0 ka ua o Kikila e maka'u loa la, o ia no kona kau ole aku iluna o ka moku i ka manawa kupono loa, 110 ka mea ua kamaaina oia i kela makani, a aia wale no a he poe i kamaaina i ke ano o na laekahakai o kela aina, pela e palekana ai kekahi moku, mai na poina mai. 1 ke kaalo pono ana aku a ko Kikila waapa ma kahi e hiki ai iaia ke ike pono aku i ka mokukuna, aia hoi ua hookuuia kekahi pe'a oluna loa, oia paha ka pe'a heke; a pela me ka pe'a ihu mamua loa, aka e mau ana no ka pohu pono o ka nui aku o na pe a i koe i ka makani. Hele mai la ka huhu ame ke kuaki a nui ia Kikila, no kela hookuu oleia ana o ka nui o na pe'a o ka moku ilalo, i maalahi ai kona ht>e ana aku a pili ma ka aoao o ka moku, aka nae iaia o ka alawa ana aku ma kekahi aoao, aia hoi, iloko o kona puiwa a hikilele, ua ike aku la oia i ka oili ana mai o kekahi moku manuwa. he moku kialua no kel. e hooholoia ana e ka pe'a, ua hele no hoi a pohu pono i ka makani. I!oko o kela manawa, i ala mai ai ka manao aloha iloko o Kikua no kona mau hoa o ka holoholo pu ana maluna o kela moku, a o na manao hoowahawaha a ku-e i kela poe ame ka lakou mau hana» ua auhee koke aku la ia mai iaia aku, a hoohiki iho la oia, e hoao no oia e hoopakele a e ku mahope o kona mau hoa, me ke kokua ole aku i ka aoao o ke aupuni. Lalau iho la kona mau lima wikani i kana mau hoe, a hoomaka aku la e kio e iloko o ke kai elike me ka ikaika i loaa iaia. a ke pakika la kona waapa iluna o ka ohuku ale» me he kaupu la no ka moana. Iloko o ka hapaha hora wale no ia hoe ana aku ana» ua kaalo ae la oia mamua o ka moku hoopae waiwai, a kahea aku la i ka poe o ka moku, e kiola mai i kekahi kaula iaia, a he oiaio. ua paa aku la ke kaula, i ka hopuia e kona mau lima, a ma ka aoao aku la hoi o ka poe o ka moku ? ka huki ana i ko ia nei wahi waapa, a iloko o ka manawa pokole» ua kau aku la keia iluna o ka moku, a manao ka palekana. ... He moku nui kupono no kela moku hoopae malu i na waiwai. me ka lako i na pukuniahi he umi-kumamalua, he eono ma ka aoao hookahi, eia nae aole oia i kapiliia no ka hoio, aka no ka halihali ukana, a ke huiia ka nui o na kanaka maluna o ka moku, ua hiki aku ma kahi o ke kanaha. "Nani maoli kuu hauoli. i kou kau ana mai nei e Kikila maluna o ka Ranajra nei iloko o leeia manawa o ke kupilikii." wahi a ke kanaka iaia ka mana o ka hwkele ana i kela moku. Akahi a loaa ka manaolana, no ka palekana» ua hoea mai la oe iluna nei o ka moku, ke kanaka hookahi nana e pailaka aku i keia mokn. a komo iloko o ke awa me ka maalahi loa. Ke ike b anei oe i keb moku e uhai mai la mahope o makou?** "Ae, e Bunakela, ke ike !a au i kela moku, a he ku i ka luxirna-

r.?ai nei kela inoku i na manawa apau. he hookahi paha kumu no ka uka u ke nana aku, e kau ai ka wei: ma ko kakou aoao." wah: a Kikila, me ka pii o ka uia ma kona mau papalma. 'N'awai hoi e oie ke kau o ka weli. no ka mea ke hookokoke mau kona piha oie ika ukana, oīai ka Ranage nei. ua hele a kom 0 maoli. e nui oie ai ka hoio." "Mai hopohopo oe e Bunakeia ia mea, ua hiki ia'u ke hooh»ka aku i kela moku manuwa, a o ka u wale no e kauoha aku nei ia oe, e hookuuia kekahi mau pe'a ilalo o ko kakou moku i keia wa, me ka I hoohakalia hou ok ako." ! 44 Ke waiho aku nei au ika mana o keia moku apau malalo ou. ua h:ki ia oe ke hana elike me kau i ike ai he pono, no ka mea aole loa 1 , \\e kanaka eae a ? u e h'ilinai aku ai T ooe w*aie no ame Gala Tamela : M ( ! "E hookua ika pe'a ihu, ame ka pe'a waena ilalo!" i poha aku ai ka leo kauoha o Kikila i na iuina, a he manawa pokole, ua uuia iho la kela mau pe a iialo, a koe ka pe'a hope. | I hakalia no nae a pau keia mau pe ai ke kuuia iiaio, ia aiawa ana aku a Kikiia ihope, i kahi o ka moku manuwa, e aiualu mai ana, o ka manawa no ia i loaa pono aku ai kela moku i ka makani, a ieie | ana ka pe'a ihu i kahi e, a ikeia aku Ia ka hoomakaukau ana mai o na kanaka o kela moku, e hookuu i na pe a i koe ilalo, i ole ai e pau i ka weiuweiu i ka makani e pa mai la me ka ikaika. Ke hoio malie ia no ka Ranaga, oiai hoi ka moku manuwa i la'i iho ai i kahi hookahi, akahi no a loaa kahi manaoiana ia Kikila no ko lakou palekana, a o ia kana o ka huli ana aku ia Bunakela, a i aku la: "Ke ike nei au, ua hoololiloii oe i kekahi mau mea maluna nei o ka Ranaga, mai ka'u ike hope loa ana, he manawa ae nei i hala." fi Ma ke ano hea hoi oe i ike iho la i ke ano e o keia moku?" "Ke ike nei au ua makaukau ka Ranaga me na pukuniahi nunui, a ua nui no hoi na kanaka malalo ou, o ka ioli nui ia a'u e olelo aku nei ia oe." 4, Ae, i hoomakaukauia no hoi ia mau mea, i hiki ai ke ku aku imua ona pilikia e hookokoke mai ana ia kakou. Ua loaa aku ka ike i na kanaka o ke aupuni no keia hana hakihaki kanawai, a manao iho Ia makou he oi ae ka pono o ka hoomakaukau ana, oiai no nae, mamuli no o na kauoha a Gala Tamela i hoolakoia ai keia mau pukuniLhi, ame keia heluna kanaka nui." 1 "Malia paha no ko Tamela ike, he Vnau pukuniahi kokua nui aku keia i kana mau hana, pela oia i hana ai he mau hoolollioli ana i ole e hopuia e na kanaka o ke aupuni, a ina no hoi no k* paa ole, alaila mamuli wale mai no ia o na ulia laki." O na mea iloko o ko Kikila manao, he mea pohihihi no ia ke hoike ' ?.e iloko o kela manawa, oiai he nui na pepeiao e hoolohe mai ana i ka laua mau kamailio ina no kona hoakaka ae i kekahi mea, e ku-e l ana i ka pono o ka pohai o ka poehoopae ma-lu, aka nae iloko o kela i manawa hookahi i loheia aku ai ke kani ana mai o ka pukuniahi, me I ka pohina ana ae o ka uwahi iluna o ka lewa, a ia wa i ku-ho mai ai i he poka. he mau i-a wale no ke kaawale mai ko lakou nei moku aku. "He heokahi a'u alaheie e manao nei e hooko aku, o ia no ka hoomama ana ae i ka moku, i hiki ai ia kakou ke mamao aku mai kela nianuwa mai," wahi a Bunakela, me ka piha i ke pihoihoi. 4, He hookahi nae a'u mea minamina loa, o ia no ke kiola ana aku i na waiwai makamae, oiai o na waiwai ia maluna loa, e paakiki ai ke kii ana aku a hu'e mai i kekahi mau waiwai e ae iloko o ka lua ukana." "Mai hopohopo kou manao e Bunakela no ia mea, aole kakou e kiola i kekahi waiwai mailuna aku nei o ka moku, aka e hoomanawanui no kakou pela, a iloko o ka hapaha hora mai keia manawa aku, e kokoke aku no auanei kakou i ka aina, kalii e hiki hou ole ai i kela moku manuwa ke hoonahoa mai. "E ae aku ia lakou e noke mai i ke ki i ka lakou mau pukuniahi ia kakou, a o ka'u wale no e kauoha aku nei i keia manawa, o ia ka huki ana i na pe'a apau iluna, a elike me ka hoopoino oleia ana mai o na kia ame na bumi e na poka o kela mau pukuniahi, pela puanei ka loaa mau o na manaolana iloko o'u, no ka hiki ia'u ke paiiaka aku i ka Ranaga iloko o ke awa, me ka maalahi loa. E ku kela ame keia kanaka me ka makaukau ma kana hana iho, a e hooiolie hoi* i na kauoha apau mai ia'u aku," i pane aku ai o Kikila, me he mea la oia maoli no ke kapena maluna o kela moku, e hiki ole ai i kekahi ke pakike mai i kana mau kauoha apau. No ka ike ana mai hoi o ka poe oluna o ka moku manuwa i ka liiiki o ko lakou nei mau pe'a. ua liuki ae la no hoi na pe'a o ua moku nei, a ke hookokoke loa mai la mahope o lakou nei i kela ame keia manawa. Aia nae ka hilinai o na kanaka apau maluna o ka Ranaga maluna 0 Kikila, no ka mea aole lakou i malihini iaia, me ko lakou nana ole aku i ka moku manuwa, ua hele aku la kela ame keia e hooko ma kana hana iho. Ke mau mai la no ka hooleleia ana o na poka o ka pukuniahi mai ka manuwa mai, eia nae aohe wahi mea a ku mai i ke kino o ka moku, a ina paha no ka loaa aku o ka ike i ka poe maluna o kela moku, ua kokoke loa ke pio ma kona awa, ina ua haawi mai lakou i ka mea, e hiki liou ole aku ai i ka Ranaga ke holo imua, aole nae pela, he mau poka wale no kela e nokeia mai la i ke ki, ma ke ano hoomaka'uka'u, aohe nae wahi mea a hoopaaia iho o ka hoio o ka moku. , "Auhea oe e Kikila. ke hopohopo loa nei au no ko kakou paiekana," wahi a Bttnakela me ka haalulu, iaia o ka ike ana aky i ke kuho koke ana mai o kekahi poka mahope o ka moku. "līeaha iho la hoi ke kumu o kou hopohopo?" wahi a Kikila, me he mea la aole he wahi maka'u iki iloko ona. "E hoomanao mai hoi oe, ina no paha e hiki ana īa kakou ke pakele mai kela moku mai. aka e loaa ana nae ko kakou punana, a e kakali ana kela manuwa mawaho nei, a hiki i ke akakuu ana mai o ka ino, o ka manawa ia e hoounaia ae ai na waapa iuka o ka aina. Xo kela mau waapa nae aole no o'u maka'u, ua hiki ia kakou ke iawepio aku i ka poe apau e hoounaia ae ana, aka nae iioko o kela manawa hookalii, aole no kakou i maluhia, e hoikeia ae ana ko kakou punana e noho nei, a o ka hoounaia mai no ia o kekahi mau moku a mau koa paha no ka hopu pio ana ia kakou/' "Ina o kena wale iho la tio kau mea e maka'u nei, alaila ua hiki loa ia'u ke kupale no ko kakou pono," i pane aku ai o Kikila me ka hele a lamalama kona mau maka, o ia no oe o kekahi adimarala e paio ana me ka enemi maluna o ka moana akea. "Ke hookahaha loa mai nei oe e Kikila ia'u. ma ke ano o kau mau olelo, e ae ana anei oe e hoakaka pono mai i ke ano o kau hana e kupale aku ai no ko kakou pono? M Holoholo iho la o Kikila no kekahi manawa me ka pane ole mai imua o Bunakeia. aka i ke koiu nae ona manawa o kona kaal Q ana iho mamua o ka haku maluna o keia moku. ua ku iho la oia, a pane mai la: "He mau hoaloha waie no ka poe apau maluna nei o keia moku, a e hoao ana au e hoopakele i ko kakou mau oia mai ka lilo ana aku 1 moepuu no na poka e lele makawalu mai nei mai kela mau pukunilahi rfiai, aka no ko kakou pono nae, e wawahiia aku ana kela moku I manuwa a weluweiu e a'u. me ka hiki ole i kekahi mea maiuna o kela moku ke kumakaia ia kakou." "Pehea iho ia e hiki ai ia oe ke wawahi aku i kela moku?" "E hookomo aku ana an i ko kakou moku ma kahi o kela mau nalu e kuakea mai la, a ina e uhai mai ana kela moku manuwa mahope o k'akou. oia no ke pau ana i ka weluwelu, a pakele no kakou me ka iuiaalahi loa." | "Aole loa e hiki ia'u ke manaoio aku i kena mea au e Kikila e ka- ! maiiio mai nei, aka e pau like ana kakou i ka poino, ma o kena alaheie au e hoakaka mai nei e Kikila, o kr/u e i aku nei ia oe, mai aa ee e hookomo aku ia kakou iioko o ka poino." 1 "He oiaio. aole loa he hookahi kanaka ma keia ao eaa e hookomo [aku ia kakou iloko o ka poino." (Aole i pau.)