Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 2, 10 January 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

"Hc ku maoli kela mau hana a oukou i ka hoomainoino arae ke aloha a ° l,e au * manao ua komohia aku na kanaka oluna nei o Va K:»najra iioko o kekahi hana o kela ano!" wahi a Kikila, me ka • nc ; V «•;<:na kaumaha. ■■;Vhfa auanei e hiki ai ia amkou ke alo ae. oiai ua kauoha maolino makou e Tamela e hana aku pela." alaiia naka ae la ke kin" - Bunakela me ka haalulu, iaia i hoomanao ae ai i kela hiona v t ! v, c!i a lakou o ka hana ana ma ka moana akea. -ii«r mea kaumaha maoli keia i ko'u noonoo, a manao au, ina aole 0 Ta:;:'.!;i kekahi maluna o ka moku i kela manawa, aole ioa he hookah: kanaka maluna o ka Ranaga nei, e hookau aku i kekahi hana j ( ,k"in > maluna o ka poe hewa ole." "l'a pulolei oe e Klkila e olelo mai la. aka no makou no nae ka hewa o ka wale ana aku no iaia e hui pu mai me makou ma keia hana a e hoolohe aku i kana mau kauoha. Ua ike nae au i keia mar«awa, a o ia ka'u o ka mihi ana iho, ina aole makou i hoolohe aku i kana mau olelo, ina owau ke kapena, a ona hoi maluna o keia moku, a maluna hoi o ka makou mau hana apau." "l'a kupono maoli no oe e noho ona maluna o keia hana, aole ma Kekahi ano e ae, oiai aole no au i kamaaina iaia mamua, aka nae ne mea ia nae, he hekhekna no kona i kamaaina ia'u, koe aku hoi ka hiki ana ia'u e hoomanao." "l'a like pu ko kaua manao ma ia mea, ua koho wale no au, ua ike au iaia mamua. koe aku hoi ka hiki ana ia'u ke hooiaio i ko'u %vahi o ke kamaaina ana." "A pehea kou manao, e komo mai ana anei oe a he hookahi ka hui pu ana me makou ma keia hana?" "N"o ka hoike ana aku ia oe e Bunakela i ka mea oiaio loa, aole o'n makemake e'hui pti me oukou, ina o keia iho la kekahi hana. o ka luku wale aku i ka poe hewa ole. Ua makaukau au no ke ku aku n hakaka me ka enemi he alo a he alo, ina he mau kumu kupono ko kela hakaka ana, aka o ka luku wale aku. he hana kela a'u e aa ole ai e hoopaa aku ia'u malalo o kekahi hoohiki, e lilo ai au i mea oki {nu. "Mai hopohopo nae oe e Bunakela no ko'u ala ku-e ana aku ia oe. n«« ka mea ua paa ka'u hoohiki, e haawi no au i ka'u mau kokua ana iloko o ka wa o ka pilīEia no ka pono o ko'u mau hoaloha apau, a ma Ka manawa mua loa au e lawe ae ai i ka noho kapena ana no keia moku. ua makaukau au e noho hana aku malalo o kau mau kauoha aj>au, aole hoi malalo o na kauoha a kela kanaka a Gala Tamela." "Aole o'u kanalua no ka oiaio o kena mau mea au e hoike mai nei ia'u, aka aole tio nae a'n mau ahewa ana ia oe, e ai kaua a maona, aiaila pii akn ati noluna o ka oneki o ka mokn, no ka makaala ana 1 na hana a na kanaKa." O ko laua nei ai iho la ia a maona, a oiai o Kikila, no hoi kekahi i makemake e huli hoi aku no kona home, m pii like aku la laua nohina o ka oneki. Ua hele a ahiahi i kela manawa, a oiai aia no kahī waapa o Kikila l:e knlewa la mahope o ka mo'kn, Tia huki mai la oia a pili ma ka aoao. a iaia o ka hele ana mai no ke kau ana iluna o ka waapa, ke ike la oia i ke ahu mai o na pahu ti~kana o kela ame keia ano iluna o Ka oneki. i hu'eia ae iwaho mai ka ltra ukana mai, aole no nae ona poonoo aku no kela mau ukana, koe wale no kona huli hoi ana aku inlea o Va aina. Ua poeleele loa, hoea aku la keia ma kana wahi e hoopili ai i kona wnhi waapa, a kamoe pololei aku la "kona alahele no kona w T ahi home, V.c mau i-a lehulehu ke kaawale mrai kela wahi aku. Ke namunanui wale 1 a no nae oia ma kela hoi ana ana, me ka hooho ana ae me ka leo uuku, e lo"he oleia aku ai e kekahi mea: "Kc manao nei au, ua hoea mai i ka manawa e pau ai ka mana o hui hoohiki i hana ai," wahi ana me ka lamalama o kona mau maka. "Ua haawi akii au i "hoohiki, no ke kokua ana aku i mi hana apau a kera pohai, oiai lakem ma ka lakou hana hoopae ma-lu i na waiwai, aka aole ma ke ano e kokua aku au i ka lakou mn haina powa. "I keia manawa. aole loa e hfki ia oe e Gala Tamela ke ku mai a hooweliweli mai ia\i me kela olelo hoohiki. no ka mea ua loaa pono ia'u kau mau hana kolohe apan, a eia kaua a elua ke kn nei ma'mna 0 ke kahua hookahi. E hoikeilee aku ana nae au imua on, ua oi *e no ko'u kiekie imua ou. a ua hiki ole i kou mana ke hookikina mai ia'u, e puni wale aku, me he keiki Traku 'la. "Ma ka manawa a kela poe o ka hoike ana akn ia oe, tro knii lioohiki i hana ai. mamua ae o ka make ana akn o knu makuakaase. ua hoao oe e hauhoa aku ia'n iloko o kau mau hana limanni, e htki "hou <»le ai ia oe ke noho mana mai maluna o'u. Ua haawi aku au i ka'u hoohiki ia Bunakela, e kokmi no au ia lakou, ma ke aito "he mau hoaloha no'u, aka aole ou kuleana ia hoohiki a*n, eia ke "koomaikai aku nei no au ia oe e Gala Tamela. o oe ka mea natia i "hapala i ka oneki o ka Ranaga me tia kulu koko o kan mau hana po«-a, ka nea hoi nana i hoopakele ae ia'u, mai ko'u lilo hoti a»a aku i mea paahana nau, a e lilo ai ka'n lioohiki i mea ole/' Me he mea la he kanaka ano liou loa o Kikila i kela manawn. tia hoi pololei akn la ota a hoea i kona home, e ala mai a«a no kema makuahine. Hoike akti la no hoi o Kikila tna ke ano nui i ke ano o kana Imakai ma kela la. a ua lilo ia i mea maikai i ka manae o kona makuaViine. a mahope o ka pau ana o ka paina ahiahi, o ko Kikila haule aku la no ia hiamoe, e kakali ana o ka oili mai o ka la ma kekalu la ns»i, alaila hele aku oia e hooko i kana aelike o ka hana ana me Mahela, no ka lawe akti e hoikeike i kahi o na pua lilia e ulu ai. MOKUNA V. K hoomanawanui iki mai kaua e ka mea heluhelu ma keia wahi, a e hookuu aku ia Kikila e hooluolu, a tia ka la a|>opo no e hoike mai 1 na inea o ia la. aka e kilohi iki aku hoi leaua maloko o na paia o ke kakela o ka Ela o Betaio<la, a i ikeia hoi ma kekahi inoa. ke Sa ; Uilama Kalivilana. Maloko o ke keena hookij»a o ua kakela la o ka Ela o Be!a£o<ia, e tioho ana o Sa Uilama ame kana keiki o Keoni Kalivilana, a e u noke ana i ke kamailio maluna o kekahi kumnhana ano nui ia laua. j O keia keiki opio a ka E!a, aia kona man m&kahiki ma kahi o ka iwakalua-kumamakahi. He kanaka opio u'i oia. a he kilakila kona mau ano apau» aka nae, aia kekahi ano maikai ole mahina ona, o ia i;o ka lili ame ke ake hanohano, mamnli mai no paha ia o ke ku i kona mau makua. He manawa loihi kela a ka makuakane ame ke keiki e kamailio la, aia maluna o ka helehelena o Keoni Kalivilana, ka mohala maikai, me ka pahola mau ana o ka minoaka, elike me ke ano mau o ka poe e ake ana i kekahi mea nui e loaa aku ia lakou. O ko laua nei kamailio nae ia a hiki i ka pane ana mai o ka Ela: "E hele aku oe e Keoni a hoike aku ia Mahela, ua makemake au e ike iaia ! M me ka hoakoakoa pono ana mai i na pepa e ahw mokaki ana mnhma o kana pakaukau. Ua haalele koke mai la o Keoni i ke keena hookipa, a iloko o na minuke helu wale no, ua oili mai 3a o Mahela, a ku ana imua o ka /Ela. - . w mai la ka ia t Mabela t e noho iho iialo, ma kuti aoao nei, e

I ]-ani Rwa aku nae ika puka a paa. do ka mea he manao ano nui ka'u | i ake ai e kamaiiio aku ia oe!" [ "O. eSa Uiiama, mai hoolu'e wale mai oe ina manao iike ole m? 1 luna o'u, ua ike no os, aale he hiki ia'u ke auamo la enau mea apau . Uoko o ka manawa hookahL" "Aoie keia he manao e hoehaeha aku ai i koa noonoo, aka he wahi tnanao mama wale no, aia no ia oe mai ka mea e lilo ai i manao nuL'" "Ina hoi ha pela, e hoike mai i koti manao ia'u, i hoolohe aku ai hoi au." wahi a Mabela, me kona neenee loa ana aku a kokoke i ke kanaka ana i kapa aku ai he makuakane nona. Leha mai la ka nana ana a ka Ela maluna o Mahela no kekahi mau sekona me ka pane ole niai, aiaila hoomaka mai la oia e kamailio: U I kahea aku nei au ia oe e Mabela no kekahi manao ano nui, a oia keia: lloko o keia mau la au e noho nei, ao!e anei he manawa 0 kekahi manao o ke ala ana mai iloko o kou noonoo no kou mare uku i ke kane?" "Auwe! Heaha ka mea, nana i hoala mai i kena manao iloko ou e kuu makua?" wahi a Mabeia me ke kahaha, m eka minoaka pu ana :ho no kona lohe ana aku i kekahi manao ana o ka noonoo ole ana mamua. "Xo ko'u ike aku ke pii ae nei kou kino i ka wahine makua ana, pela iho Ia au i ninau okoa aku nei ia oe, oiai he mea maa ka marc ana o na wahine i mau kane na lakou, a pela hoi na kane e mare aku ai i na wahine." "Alaila, owai keia kane a'u e mare aku ai?" "He mea pono ia'u e hoike aku i ko'u manao maoli i keia manawa. 1 kuu wa i lawe mai ai ia oe malalo o ka malumalu o na kaupoku o kuu home nei, oiai he wahi bebe wale no oe, aia mau ka iini ame ka makemake iloko o'u, e mare aku oe me kuu keiki, i ko olua manawa e pii ae ai a lilo i mau kanaka makua." "Me Keoni lCalivilana no anei oe e hoomare aku ai ia'u?" *Ke hoomanao Ia no hoi oe e Mabela, aole a'u keiki okoa ae, o kela wale no, a oia no k.i'u kane kupono i makemake ai nau e kuu keiki." "La like kena manao ou e kuu makua, me ko'u mare maoli ana aku no i ko'u kaikunane." "He oi loa aku ia o ka pono, no ka mea ua kamaaina mua no olua i ko olua mau a«o iho, e loaa ole ai na manao hoohalahala i kekahi no kekahi." u Ua hookahaha loa mai oe ia'u i keia la, mamuli ona mea au oke kumailio ana mai nei, no ka mea aole loa au i noonoo mua iki i kekahi mea o kela ano, a me he mea Ia o Keoni no kekahi i noho po-' uliuli no keia mea." "La hoohalaia kekahi manawa o keia la, e maua me Keoni ma ke kamailio ana maluna o keia kumuhana hookahi no a kaua e kamailio nei, a ua iini loa oia, e hoea mai i ko olua Ia e hooliloia ai i hookahi iioko o ka berita o ka mare. Ua kaomi malie au i keia manao no kekahi manawa loihi me ka hoopuka ole aku ia oe, no kuu makemake e lohe mua i ka manao o ■ a u keiki ponoi, a he nani hoi ia ua haawi mai nei oia i kona ae, me ka hooiaio okoa ana mai nei i kona aloha nou, nolaila aohe a'u mea i koe e uumi iho ai, koe wale no ke ake ana e lohe i kou manao e kuu Mabela. He hookahi makahiki i koe a Keoni e noho ai maloko o ke Kula Xui o Okafoda, aka mamua o kona huli hoi ana aku no ke kula iloko o keia mau la aku, e lohe ir.ua au i kau pane e Mabela." Xo kekalii mau minuke, ua hiki ole loa ia Mabela ke pane aku, oiai ua piha kona noonoo me ke kahaha, aka nae iaia o ka houluulu pono ana mai i kela ame keia mea, akahi no oia a ike iho i ke koikoi maoli 0 ke kumuhana i hoalaia aku imua ona e Sa Uilama ma kela la alaila ua apo mai la oia ma ka a-i o ka Ela, a i mai la: E Sa Oilama, ua nana aku au ia Keoni me he me? la he kaikunane ponoi oia nou, a ua haawi aku au i kou aloha iaia, ma ke ano he aloha oke kaikuahine, i kona kaikunane; ao ko mana 0 ana o ka u kane īa e mare aku ai. aole loa e hiki ia'u ke ae aku ia manao." Mai pupuahulu wale oe e Miahela i ka haawi ana mai i kau pane. aka e haawi oe i manawa nou « noonoo akahele ai, alaila haawi mai 1 kau pane ma kou aoao, aole hoi o ka pupuahulu elike me keia au e pane koke mai nei ia'u." "Pehea la ka ioihi o ka manawa a'u e noonoo ai, aole no ia he mea e loli ae ai ka u pane, oiai k« ike nei au, aole i hoopunipuni mai ko'u puuwai īa u, na ka «īea ua ike au, o ko'u ae ana iiku e lilo i wahine na Keom Kahvilana, e lilo ana au i mea hookaumahaia iloko ona aoko u ola ana aku. Xo kou makee i ko'u pouo eSa Uilama, ke nono! aku nei ati la oe, mai hookikūaa wale mai oe ia'u i ka mea a'u e kiki ole ai ke liooko aku." He tnea pono e !ohe au i na kumu kupono o kou liaawi ana mai ' r f" e au ' lke au me ta hooheunOiewa ole ika nui oko ! 10U | 16 i ) I bela; a he mau Ja helu wale no ko'u i koe aku ai, he .lieokahi 11111 nui iloko o kau noonoo, o ia no ko ttluj mau a e aku aua,,ci - - * "La jke au i ka nui o kau mui hana amkai iay e Sa Uilama iioko o na la loihi »e nei i haia, au e jioho aku ana malaio o kou malu " , , nle ** hlo3 o -ana mai o Jia kulu waimaka mai fcona aiao lihilihi «.ai. "Aole e hUoi ia'u ke hoikeike aku ia oe ina kumu 0 k» u leu-e ana aku no ktia nare au e koolala mai nei, aka he hooli'k. īa u ke olelo ae, ua nele Joa ka haawi ana mai a ko'u puawa, ,kc a olia.no Keoai K*livilana, .e hiki ai ia ' u ke aku iaia Mai — mai ««^ , kou " we *** « Makela, no ka mea aole au i mak«»ake .aka , kekahi Jiana ««.luna ou, i mea e kon noon °o e kuu kaikanahine. £ hoopau ko W r ° *a„a i koala mai la i „^^ 0 ° ; maha iloko ou. aka mai ooina : l-„ u • . , ku " akahele no keia mea. E h,x>ma rcio „«1 lna T' ' nOODO ° " e h °'" aVa Ze £T» \eorn ike Ktfl a o Okafoda. aQ u , „ e , ua ' 0 ™ *** >". ~ hana aku i kekahi mea e la^na hma oSa Uilama ra Mahela. me ka a ,« m-,- ~ . . me Ka uoni aira mai ma na panalina o «a hara ° ih ° UitOTat,,au iima - k e ano . W °,. kaa l€ c iin ! nei » ° iano ka ana aku ina mea nou e hauoli ai, aka nae ina e lilo ana ia i tnea hookaamaha akti ia oe e huikala mai no oe la u, a aole au e hoehaeha hou aku i kou manao/' LTa haule hou iho !a o Mabela me ka puiiki ana i ka a-i o ka Ela, alaila noke aku la i ka uwe. me ka hoomamaia ana ae nae o kona mau manao kaumaha, a iaia o ka holoi ana ae i t*a kulu vvaimaka mai kona mau lihilihi ae, ua aea mai la kona poo iluna, a i aku la: "E Sa LHlama, ke manaolana nei au aole no e hoehaehaia aku ana ka manao o kau keiki, ke lohe aku i ko'u hoole ana aku e lilo i wa~ hine nana." "Aole kaua i maopopo ia mea e Mahela. ma!ia paha o hiki no ia Keoni ke hoc»manawanui. i kona wa e lohe aku ai i ka pane ma kou «'Oao. He hookahi nae mea hiki ia*u ke koho aku, e hoehaehaia aku nna ko«a p\?uwai. mamuli o kona ike ana iho, aole oe e lilo aku ana 1 wahine mare nana." (Aole I pau.)