Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 6, 7 February 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

Ma kela hoi ana nae a laua, i noke aku ai o Mabela 1 ka haha'i j na naea apau 1 hanaia aku maluna ona. a pela hoi me xia olelo hooweliweli a Keoni Kalivilana i kamailio aku ai. "Ua manao anei oe e hoike aku ia Sa Uilama ? na mea a kana keiki j hana mai ai maluna ou i keia !a?* ? wahi a Kikila. no kona ake e ]ohe i ko Mahela manao. "Aohe i maofK>po ia'u ka mea e hana aku ai. aka e a o mai oe e Kikila i na mea pono ma ko'u aoao e hana ai!" 'He nani hoi ia, ua ui mai la oe i ko'u manao. alaila ke a'o aku nei au ia oe e noho haniau loa oe, me ke kamailio ole i kekahi mea. llnko o ka la hookahi a iloko paha o na !a elua i koe. o ka huli hoi jk> ia o Keoni Kalivi!ana i ke Kiila o Okapoka. o ka pau no ia o !;<>u maka'u ana aku iaia. E hoea mau mai ana no au ma keia hope rku. no ka iiiakaala ana ia oe, a ina no ko'u hiki ole mai, alaila e koi pu oe i kau kaikamahine lawelawe i kokoolua nou e holoholo ai, ,iolaila e hoolana i ka manao e Mahela, a ma'r maka u no kela holoho)ona !" "Aole uo o'u hopohopo no'u iho. aia maluna 011 e Kikila. kona inaina no ke!a puupuu hahana au o ke ku'i ana aku nei iaia, like maoli no me ke peku ana a ka hoki, he kaanini ka hoi ia o Keoni iiuna o ka lepo!" "Ina i makee oia no kona pono iho, alaila he mea maikai kona hoomamao loa ana mai ia'u aku. Aole no nae o u wahi kanalua iki nona. ina he mau hana hoopilikia mai kekahi ana maluna o r u, a maiia e !toike mai ana no oia i kekahi mea ano nui ia 11 iloko o keia inau la." Hoakaka aku la no hoi o Kikila i ke ano o kana huakai no ke kahua o ke kakela kahiko nia kela la, alaila i aku !a, e hoea hou mai ana no oia ma kekahi manawa o kela ahiahi, no ka lawe ana mai i mau i'a liou. elike me kana o ka hooia ana aku imua o ke poo kuena, o kona haalele mai la no ia ia Mabe!a, a hoi mai la no hoi ua kaikamahine nei noloko o kona rumi, no ka hoonana ana i na manao haku'iku'i e loku la iloko ona. Ua maopopo i ua o Mabela, aole ona pilikia i kela aka nae aia mau no kona hopohopo, no ka hana naaupo aku o Keoni Kalivilana iaia. no ka hooko oleia o kona makemake. Ua kamaaina no oia i ka nui o ka huhu o kela keiki, aole nae oia i manao, ua oi loa aku hoi kona ano mamua o ka mea hana karaima, a na ia ike pono ana ona, i ka Keoni Ka!ivilana mau hana, i hookomo mai i ka maka'u i oi aku mamua o ke kupono iloko ona. Ua eha maoli ka lima o Mabela, ma kela wahi a Keoni Kalivilana o ka noke ana i ka o-pa me ka ikaika, a iaia o ka ike ana iho i ke kakau o na moali maluna o ]cona lima, ua kulu okoa iho la kona mau waimaka, no ka mea e hoike mai ana kela mau moali 1 ka helehelena o kekahi manao pepehikanaka i kukuniia iloko o ka puuwai 0 ke keiki a ka Ela. Oiai nae ua paa ko Mabela manao e lawe mai ia Kikila Lilana 1 kane nana iloko o ka manawa pOno, aia no ka hopohopo iloko o kona noonoo, no ka hiki ke hookoia kona iini, me ka maalahi, no ka mea o ka Ela wale no ke kuleana e apono mai ai i kela manao a laua a elua o ka hooholo ana, no ka hoolilo ana aku i kekahi na kekahi. Hoala mai la nae ua kaikamahine nei i keia ninau: "E ae mai ana anei o Sa Uilama ma ke alahele a kana kaikamahine hanai e koho nei no kona hauoli?'' He hana maa na Sa Uilama, ka ae ana aku ia Kikila e paani pu me Mabela mai ko laua mau la kamalii nrai, a e hele pu ana lioi laua ma kela ame keia wahi me kona ku-e ole niai ma kekahi ano, a o ia ka ua o Mabela o ka nalu ana iho iloko ona, ina paha he mau ku-e ana kekahi a ka Ela, no Kikila, ina no ua kamailio mua mai oia no ia mea; aka nae ma kekahi ano ke nana aku, ua manao iho la no o Mabela, ua ike no paha ka Ela, aole no oia e aloha aku ana i kekahi keiki o ke kulana haahaa. Ke noke la nae o Mabela i ka noonoo i kana mea pono e hana aku ai, a o kana mea o ka hooholo ana, o ia no ka waiho pu i kela kumuhana pela, me ke kau ana aku o na manaolana no na haawina pomaikai e hoea mai ana. MOKUNA VIII. He elua la mahope mai o na mea i ikeia ma ka mokuna aku la i hala, a ma ka manawa o ka la e kokoke aku ana e nalo i ka ilikai, ua hoopaa aku la o Kikila i kona wahi waapa ma kapa o ka muliwai, a kamoe pololei mai la kana hele ana noloko o ka ululaau. Ma keia hele ana nae a Kikila, ua hoomakaukau mua oia iaia iho me ka pahikaua, aia no ke kailewa la ma kona aoao, no ka mea ua U>aa mua ka hoomaopopo ana iaia, e imi mai ana o Keoni Kalivilana, e pepehi iaia a make, i pana'i no kela puupuu ana o ke ku!i ana aku ma ka papalina o ke keiki a .ka Ela, a no ka 'hoonaukiuki no hoi kekahi, no ka lilo ana mai o Mabela iaia nei. He hana malihini keia ia Kikila, o ka lawe ana i kana pahikaua, aole nae e hiki iaia ke hoohemahema wale i kona pono, o poino auanei oia ke hele me ka hemahema. O kana pahikaua e lawe ana, he pahi punahele no ia na kona makuakane, a ua hooukaia he mau kaua kapakahi ana, me ka ikeia o kona paa a hakihaki i na pahikaua e ae imua ona. Ke hoomau la o Kikila i ka hele ana ma kona alahele, a ma paha o ka iwakalua mau anana i kaahope aku o ke alanui, ua lohe aku la oia i kekahi mau kaina wawae e hele ana me ka awiwi, a oiai aole he hiki iaia ke ike aku iamua. mamuli o na laau liihi, a mamuli no hoi kekahi o ka uakee o ke aianui, u* kuemi hope mai la oia, no ke kakali ana o kona ike aku 1 ka mea e hele mai ana ma kela nui hookahi. ; He wahi manawa uuku wale no ko ua o Kikilia o ke ku ana iho, ua ike aku !a oia i ka maalo ana ae o Keoni Kalivilana, me ka hele awiwi ana, eia nae ilalo wale no kona poo kahi i knlou ai. a ma ke; ano nae o kana hele ana aole e'hiki ia Kikilia ke kanalua iho ma ke koho ana aku, ua hele ua keiki la a ka Ela a piha me ke pihoihoi. O ka nanea nae ia o Keoni Kalivilana i ka hele, a ia kokoke loa ana mai i kahi a Kikila e ku aku ana. akahi no a leha mai kona maka iluna, a ia ike ana mai no i kona enemi, na ku honua aku la oia, me ka nee hou ana aku ihope he mau kaina wawae, a haka mai la kana nana ana maluna o ke keiki lawai'a me ka hele o na maka a hulili i ka huhu. Unuhi koke ae la oia i kana pahikaua a paa iloko o koma lima, me ka pane !eo ole mai nae. a no ka ike ana mai paha i ke kailewa o ka Kikpa pahikaua ma kona puhaka, ua hoihoi hou aku la ua keiki nei i kana pahi iloko o ka wa-hi, a no kona ike ana mai no hoi kekahi i ke kulana kupale makaukau ma ko Kikila aoao, a o ia ka ua o Keonl Ka!ivilana o ka pane ana mai: "Ua makaukau ka! M i pahemo wale aku ai no kela mau olelo i mai kona mau lehelehe aku. j "Ha, ha. ha!" i noke okoa ae ai o Kikila i ka ak&aka me ka leo tuii, e hoohaehae okoa aku ana hoi i kona enemi. alaila i aku ia me I

ka leo o ka mea : piha me ka mwa'u ole: "Manao anei oe e hele hemahema ana au, i hiki ai ia oe «e pepehi mai ia*u a make?" "Ua makaokau au e hooili alu i kekahi hoopa'i kupono loa maiuna ou e keia keiki a ka hilahi» ole. Ua makemake au e hookaawale ae i kekahi laau ooi mai *o'u alahele ae, aka he mea na*u e hiiahiia loa nei. ke aa aku e hakAka me kekahi mea o ke kulana haahaa elike me oe e kena keiki mA ka lawai'a wale no kahi pono 0 kona ola ana." % "Ina hoi ha aole oe i makemake e\hakaka pu me a'u, alaila he 01 !oa aku ka maalahi, o kou hookuu ia u e hoomau ak u ma ko'u alahele, aole no hoi au e aku ia oe," wahi a Kikila. me ka makaukau mau no o kona lim® maluna o ke kuau o kana pahikaua. \ "Aole loa oe e oili ma keia aoao me ke wla, no ka mea ua aie oe ia'u ma o kela puupuu au o ke kin ana hina iluna o ka lepo, a no ua hana la au, i hoea okoa mai nei au i la, no ka panai ana aku i ka ino no ka ino, ua lohe aku la anei ke* maua pepeiao? * hQi e ole ka lohe. ika nui maoli nfr o kou leo, a i lohe pono nae oe e Keoni Kalivilana i ke knmu o kfcu haawi ana aku i kekahi kalo paa ea, mamuli no ia o kau mau hlna hilahila ole loa maluna o kela kaikamahine hewa ole. I hooko avcu au i kela hana, no ka hoopakeie ana ae i ka U'i Mahela mai ia otkmai, a e hookau hou aku ana no au i kekahi haawina ko'iko'i malw»a ou i keia la, ina no ia he mea nou e halawai koke ai me ka malee. "O oe e Keoni Kalivilana kekahi o na kanaka a Ika hilahila ole loa, ua ahona ka holoholona ia oe, no ka mea aohe noonoo maikai. Ua maopopo mua ia'u e hoao mai ana oe e imll e koopoino i kuti ola nei, pela iho la au i makaukau mua ai ma.klu aoao, au no e ike mai la i keia pahi ma kuu puhaka nei. N°» a hoike e ana aku nae ia oe i ko'u kulana mamua o ko aa ana kakapahi j pu me a'u, he kakaikahi loa ka poe hiki ke hoonahoa mB >a u ma kela hana. au e kuhihewa mai nei i ka haahaa o ko'u kuiaw< he lola paha au na ke lii, a he u'a helehewa, no kou pono nae, e hflkaawale koke mai ko'u alahele aku, o pau auanei kou ike hou anaM ka pumehana o ka la." "Nani ka hoonana o kena mau olelo au e Kikila, me k<®£ ianao paha e hiki ana ia'u ke manaoio aku, aole loa! Oke kanak®aa e ku'i mai i ke keiki a ka Ela, aole loa oia e ola ma keia ao*ka e hoihoi aku ana au i kona uhane ilalo me Milu e noho ai," ka hookokoke loa ana mai o Keoni Kalivilana imua o Kikiia, aoqft no nae ia he mea e wiwo iho ai kahi keiki lawai'a. 1 <; Manao paha oe i ko haanui ana mai nei, e puni wale aku ana » ia oe. o oe kau e noonoo iho no kou pono, oiai ua paa loa kuu m®* nao i keia la e apahu ae ai au i ko poo mai ka pauku kino mai." ® Xo kela mau olelo a Kikila o ka iliki pono ana aku imua o Keonn Kativilana i hoala aku i ka huhu iloko ona, e hiki hou ole iho ai[ iaia ke uumi, a neenee loa mai la oia imua, me ka manao e uhau mai i kana pahikaua, maluna o ka kaua koa, a o ka manawa hoo-| kahi no hoi ia i poha aku ai o ka leo o Kikila, i ka i ana aku: j "E ku aku ihope! Eku aku ihope!" me ka unuhi okoa ana ae i| kana pahikaua a paa iloko o kona lima a i hou aku la: "Ina aole oe, e hoolohe mai ana i ka olelo o ke ola, alaila aole loa e kau mai ma- j hina o'u na kihe'ahe'a o na kulu koko no kou lilo aku i moepuu no| ka maka o kuu pahi kaua punahele." | Aia na pahikaua a ua mau keiki la ke anapa la i ka la, a o ia ka Keoni Kalivilana oka pane ana mai: "Oia mai ka mea nana e a'o aku ia oe e hamau," o'kona hahau mai la no ia i kana pahikaua nialuna o Kikila, aka nae no ke kupale ana iaia iho, ua o aku la i kana pahi imua a lele ana ka pahi a Kalivilatia i kahi e. Aole nae ia he mea e hoopau aku ai o Keoni Kalivilana i kana hahau ana mai, aka ua hooi loaia aku Ia kona hoonaukiuki no ka hoohokaia ana o kela hauna pahi mua ana o ka manao loa ana mai e loaa pono aku ana o Kikila ma ka poohiwi, e maliele hapalua ia ae ai kona kino, a ia wa oia i noke mai ai i ka hahau ana i kana pahi, e hoikeike ana i kona akamai ma kela hana, o ka mea apiki nae, aohe wahi mea a lihi launa mai o kana pahi i ke kino o Kikila, e pale mau ana oia elike me ka makaukau i loaa iaia ma kela hana. No ka hoohoka mauia aku o Keoni Kalivilana, ua ku a uluahewa! maoli kona noonoo, a hoomaka mai la oia e holo imua me he liona | ahiu la, e ake mai ana e ale aku i kana pio. Ke hoikeike mai la oia i kana mau kiina pahi punahele loa, na kiina pahi hoi e hahani niai ai i ka puuwai o Kikila, aole nae ia he mea e haulehia aku ai o Ki-, kila malalo ona, oiai ua oi aku ko Kikila makaukau mamua ona. Aia o Kikila ma ke kulana kupale wale no me kona hoao ole aku e hoeha i kona enemi. He elua mau manawa maikai loa e hiki ai i ka maka o kana pahikaua ke omo aku i ke koko o ka puuwai o Keoni Kalivilana, aole nae oia i panai aku i ka ino no ka ino, a aole no hoi oia i ulupuni me ka huhu, aka nae ma ka aoao o kona hoa paio, ua aneane loa e haalele mai ke ao kanaka iaia, he holoholona kona hoa e kohu ai ma ka hoohalike aku. | He elua manawa a Kikila o ka hahau ana aku i ka pahikaua kona hoa paio a haule iluna o ka honua, e hiki loa ai iaia ke pahu , aku i kana pahi ma ka puuwai o Keoni Kalivilana, aka aole nae ona makemake e hoeha aku i kona enemi. a no ke kolu o na manawa ana o ka hahau ana aku i ka pahi a Kalivilana a haule iluna o ka' honua, akahi no oia a hoopuka okoa aku i kona manao, i ka pane, ana aku: j "E ku aku ihope e Keoni Kalivilana, a mai hoao oe e hoonahoa mai ika mea au i kapa mai nei he keiki no ke kulana haahaa!" wahi a Kikila mahope iho o kona hahau ana aku i ka pahikaua a lele ana | mai ka lima aku o ke keiki a ka Ela. "Aole loa au i makemake e, hoeha aku ia oe ma kekahi ano, a e hoonele aku i kou makuakane; me ke keiki, a no kona pono e hoola aku ana au ia oe." | Aohe he pane ma ka aoao o Keoni Kalivilana no kela mau oleloj a Kikila, aka lalau koke aku la oia i kana pahikaua, a hoomaka mai I la e hahau me ka ikaika apau i loaa iaia. Ua kuemi hope mai la nae | 0 Kikila, he hookahi kaina wawae, a mamua o ka haule ana iho o! ka pahi a kona hoa maluna ona ua pale ae la oia, a hala ana ma kona! aoao. i Nee hou mai la o Keoni Kalivilana imua, me ka hahau hou anaj mai maluna o Kikila, a oiai aohe he hooponopono ana aku i koe, j ke hana puaa okoa mai la o Keoni Kalivilana iaia nei, nolaila me i ka piha akamai apau i loaa i ka kakou koa, ua hahau aku la oia il kana pahikaua, aole no ka manao e hoeha aku i kona hoa paio, aka | no ka hoonele aku iaia me ka pahi, a ia wa elike me ka imo ana a; ka maka, ua loaa pono aku la ka pahi a ua keik» hookano nei, ma-1 luna pono ae o kahi o kona lima e paa ana, a lele koheoheo ana i j kahi e, uwoki oe e ku ana i kahi o ka hoka ame ka hoaa. I Lalau koke iho la o Kikila i ka pahikaua a Keoni Kalivilana a hoo-1 kau aku la ma ka lala o kekahi mau kumulaau elua, a he hookahi no j ana hahau ana me kana pahikaua ponoi, o ka haki ae Ia no ia o ka ■ pahi a kona hoa iloko o na apana elua, a o ia kana o ka huli ana mai 1 a pane mai la i ke keiki a ka Ela: I "E kala no hoi au i olelo aku nei ia oe, he mea makehewa w*!e | no kou hoonahoa ana mai ia*u, me ko manao he u'a hele hewa au j no Kula, alaa ko ku i kahi oka hoka la! Ina no kuu makemake e lawe j 1 ke ola mai ia oe mai, ina aole au e hooluhi waleia elike me keia, pehea ua lawa aku la anei kou ike no ko*u makaukau." iaia o ke kuhikuhi ana aku i kahi o na apana o ka pahikaua a Keoni vilana e waiho mai ana. No kekahi mau sekona r ke ku pane ole ana mai o Keoni Kalivilana i kona hoa paio, aka aia nae ke pinapina'i Ja ka"hanu ana o kona umauma. a ke naka la hoi kona mau lima me ka haalulu ma alaila pane mai la me ka mau no o kela ano hookiekie iloko ona: (Aole i pau.>