Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIX, Number 7, 14 February 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

"Mai manao oc o kou lanakila ana maluna o'u i keia manawa, he mea ia no f u e haawipio wale aku ai malalo ou. aole loa pela, e makaala nou iho, no ka mea o kou ola e Kikila ka pana'i no kau mau h:,na ia'u!! . • , t , "O oe ka'u e olelo aku e Keoni Kalivilana e malama pono ia oe iho. a mai hoao e hoopilikia mai iau ma keia hope aku. No keia manawa, ua laki oe, ua hookoe aku au i kou ola, no ko'u makee i ka pono o kou makuakane. ma keia hope aku nae, aole loa au e hoola aku ana ia oe, ke hoao oe e imi hou mai e hoopoino ia'u, ua iohe aku la oe?" "Mai olelo hookano mai ia'u e Kikila elike me keia, o oe ka'u e kauoha aku e makaala nou iho, no ka mea i ka minuke au i ike ole ai. o ka manawa iho la ia o kou uhane e hoi aku ai i ka lua o Milu, e hoea aku ana au a kau aku i ka hoopa'i o ka make maluna ou." "Klike me ka loihi o kou noho ana mai ma keia wahi, pela mau Ka 'niaa o ko'u mau maka nou e Keoni Kalivilana, no ka mea aole ioa au e nana maka wale aku ana i kau mau hana lokoino maluna o kekahi kaikamahine i hiki ole ke kupale iaia iho. He keu aku oe a ke kanaka hilahila ole, o ka lili wale iho no, i kou hoihoi oleia e kela kaikamahine, a no kona pono e makaala loa aku ana au i kau mau hana kolohe apau, a mai hopohoj>o oe no'u, a ke manaolana nei au i ko kaua manawa a e halawai hou aku ai ma keia hope aku, e lilo ;:na oe i kanaka i hoano houia mai kou ano holoholona ae o keia la." Ia pau ana no o kela mau olelo i ke kamailioia aku e Kikila, o kona hele aku la no ia imua, me ka paa ana no o kana pahikaua iloko o kona lima, no kona makaala ana iaia iho, no ka mea aole oia i ike aku i ka manao powa o Keoni Kalivilana. a he mea pipika ia o ua keiki nei a ka Ela, me ke ku ana ae ma kekahi aoao o ke alanui, oiai hoi o Kikila i kaa aku ai ma kekahi aoao, me ka noonoo hou ole mai no kona hoa paio e ku lohaloha ana. Ke ku la ua o Keoni Kalivilana me ka haka pono ana aku maluna n na poomoku o kana pahikaua, ine ka minamina i ka haki ana q kela pah" i kinohinohihi me na pohaku momi, he mea makehewa wale no nae ka minamina ana iho, e aho ka haki ana o ka pahi, mamua o ke kiiia ana mai o kona ola a kailiia ae e ka maka o ka pahikaua a ke keiki lawai'a. Ke kamoe pololei la ke alahele o ka kaua koa no ke kakela, no ka ike ana i ka Ela, eia nae iaia e hele la, ua piha oia me na noonoo like ole, mamuli hoi kekahi o kela kakapahi ana mai a laua me Keoni Kalivilana, aole no nae ia i lilo i mea no ua keiki nei e hopo iho ai. Ke hoomau la nae oia i kana hele ana a hiki ma kekahi pohaku nui, e waiho ana ma kahi kokoke i ka mana ana o n« alanui, kela wahi no hoi a ua o Kikila o ka hui mua ana me ka boki o ka poe hoopae waiwai malu, a iloko o kona nanea, ua lohe aku la oia i ka nakeke mai o kekahi mea mamua pono aku o kona alahele, a i kona nana pono ana aku, eia ka he moo nahesa eleele, e auku mai ana ke poo iluna, me ka nana pono ana mai iaia nei. Unuhi koke ae la o Kikila i kana pahikaua iwaho, me ka makaukau e halawai me kela kupuino oloko o ka ululaau, ina no ka lele mai maluna oia nei, alaila hoomau aku la no oia i ka hele ana imua, - "O ka mea apiki nae, aohe he lele mai o kela moo nahesa maluna o Kikila, aka ua holo aku la iloko o ka ululaau, a mau aku la no ko Kikila hahai ana aku mahope o kela wahi a ua moo nei o ka holo ana aku, ke ike aku la 110 keia i ka holo ana, a pee ae la malaio o ka pohaku nui e ku mai ana. Hele aku la keja a ku iho la ma ka aoao o kela pohaku, aia hoi ka manao paa iloko ona, e pepehi aku oia i kela moo a make, o lilo auanei i mea hoopoino mai i ka lehulehu e hele ana maloko o kela ululaau. Ke nana la nae oia i kana mea e hana aku ai, ano kona makemake ole e hoohana aku i kona mau lima, ma ke olokaa maoli ana i kela pohaku, ua hele aku la oia e huli i mau laau, alaila hoi mai la a hoomaka aku la e une i ka pohaku me ka laau.

Ma kela hana ana a ka opio i huli aku ai ka pohaku ma kekahi aoao, me ka hemo ana mai no hoi o ka moo iwaho, eia nae ua make, akahi no a hoomamaia mai ko Kikila manao, a o ka inea apiki nae, iaia o ka manao ana e hooinau aku i kana hele ana nomua, ua ike aku la oia i kekahi pepa e waiho mai ana ma kahi o ka pohaku ana o lee olokaa ana, alaila lalau aku la ora i ka apana pepa, a hoomaka iho le e heluhelu i na manao i kakauia inaloko, a penei na mea ana o ka hiiuhelu ana iho: "Auhea oe e Gala Tamela, aole i maopopo ia u ka loaa o keia leta ia oe ame ka ole, aka ke waiho nei nae au ma keia wahi ma keia Poalima. E makaala nou iho, oiai eia ke kiu mahope o kou meheu. E akahele ma kau mau mea apau e hana ai, a e hoomamao mai ke kakela a'ku. He nui na mea e manaoia mai nei e hana mai e k»> kaua mau enemi, mamua o ria mea a kaua o ka moeuhane mua ana. Mai hilinai kuhihewa oe maluna o Kikila, no ka mea ke hopohopo nei au nona, a o ka'u a'o ia oe, mai nana aku oe iaia ma Ke ano he hoaloha nou." Aole i kakauinoaia kela leka, a no kekahi mau manawa lehulehu lea Kikila heluhelu ana iho i kela leka, akahi no a loaa mai ka hoomaopopo ana iaia, mamuli o na manao maloko, a mamuli o ke ano o ke kakaulima, he leka kela i kakau ponoiia e kona makuahine. Ua ike no o Kikila, ua paa aku kona makuahine malalo o kekahi hoohiki no ka haawi ana aku i na kokua apau no ka holopono o na hana a ka poai o ka poe hoopae malu i na waiwai, a maloko o kela leta ana o ka heluhelu ana iho, me he mea la ua akaka mai la iaia ka hoomaopopo ana o kona makuahine i na hana pakaha a kela pohai maluna o ka moana, i na ola makamae o ka poe hewa ole. 0 ke kiu a kona makuahine e hoakaka la maloko o kela leta, ua lilo ia i mea hoopohihihi aku i ko Kikila noonoo, o kana koho wale no nae, oia no paha ke kiu i manaoia, aka nae aole e hoi koke mai ana o Gala Tamela a hala kekahi mau la, nolaila aole ana hopohopo ana, koe wale no o kona hoomaoe aku i kona makuahine, malia pela iho la e makili iki mai ai kekahi moali awe'awe'a ike iaia nei no na mea e hoolalaia tnai la no Icona»poino. MOKUNA IX. Opiopi iho la o Kikila i kela leka, a hookomo iho la iloko o kona poli, o kona hoomau aku la no ia i kana hele ana no kahi o ke kakela e ku mai ana. Hoea aku la mamuli o kana noi i kekahi o na kauwa no kona makemake ana, e hui pu me Sa Uilaina, ua lawe loaia aku la keia noloko o ke keena heluhelu buke, kahi a ka« Ela e noho mai ana. Aia ua Ela nei maluna o kekahi noho paipai nui kahi i hooia'i ai, a ia komo ana aku o Kikila, ua nynoaka iho la o Sa Uilama, a kauoha mai la ia Kikila e noho iho ilalo ma .kekahi noho e waiho pouo aku ana mamua aku ona. Ua kunou haahaa aku la no lioi o Kikila t e hoike aku ana i kona apono ana no kela apoia ana mai ona e ka Ela, alaila noho iho la ilalo, me ka malama ana i kona kulana paa rula, a o ia ka ka Ela o ka hoomaka ana mai i ke kamailio: "Auhea oe e Kikila," wahi a ua Ela nei; mahope iho o ko laua nei

noho kokoolua ana īho. "He hana ano nui ka u o ke kauoha ana aku ia oe e Kikiia, e heie mai e hui pu me a u ; keia la. aka nae mainua o ko'u hoike ana aku ia oe i kekah: niea.i pili t ua manao ano nuī la. ke makemake nei au e hoike mai oe i na mea oiaio waie no, me kou hoopunipuni ole mai, a ma ka*u mau ninau ik> ho-: apau e waiho aku ai imua ou, e pane mai oe me ka poioiei/' "Elike pu me ka ioihi o ko ke Akua ola ana, pela no au e hooia aku nei imua ou, aole loa he hoopunipuni iloko o ka'u mau pane apau e waīho aku ana imua ou e kuu haku.' "O ka lua o ka ? u mau mea e makemake nei e lohe mai ia oe mai, o ia no kou hunakele loa ana i ka kaua mau kamailio ma keia keena. me kou hoike ole aku i kekahi kino ola malalo īho o ka la, pehea la ia i kou manao e Kikila?" "L'a hiki ia oe ke hilinai mai maiuna o'u no ko'u hua'i ole i kekahi o ka kaua mau olelo e kamailio ana i keia la, a ma kekahi olelo ana ae paha, ua hiki ia oe ke waiho mai i kou ola iloko o ka poho o kuu lima," aka nae ua hikilele koke ae la ua o Kikila ma o kona hoomanao ana ae, malia paha e hauhoaia mai*ana keia a paa malalo o kekahi olelo hoohiki e pili ana no ka U*i Mabela." "E. manaoio mai maluna o*u e kau Ela maikai, aole loa a T u mea e kumakaia ai ia oe, a i o!e haawi aku paha i kekahi mau pane hoopunipuni," i hoomau hou aku ai o Kikila i kana kamailio ana. "O ke kumuhana a'u i makemake ai e kukakuka pu me oe, e pili ana no ia no kela poe hoopae malu i na waiwai ma ko kakou aekai nei. a— Aole i pau pono aku na mea a Sa Uilama, i manao ai e kamailio mai imua o ka opio, ua kahamah'a e aku Ia o Kikila iaia, i ka i ana aku: "E kali iki iho hoi oe e Sa Uilama pela! Ua hoike mua aku nei au ia oe aole au e pane hoopunipuni aku ana i kau mau ninau apau e waiho mai ana imua o'u, aka nae ke noi e aku nei no au ia oe, e loaa mai ka aeia, ina paha he mea maikai no ko'u au'a ana i kekahi man inea a'u i ike ai."

"Ua hiki ia oe ke malama malie i na mea kupono ole i kou manao no ka hoike ana mai ia'u, a ke ae aku t\ei au i kau noi e ka opio,' i pane mai ai ka Ela me na manao maikai. "He leka ka i loaa mai nei ia'u mai ka moi mai, e kauoha mai ana e makaala loa aku au i ka poe hoopae malu e hoolele mai nei i ka lakou mau waiwai ma ko kakou mau aekai nei; a mawaho ae o kela kauoha, e hoike pu mai ana oia, ina no ko'u maopopo i kela poe, alaila e hopu aku au ia iakou apau i ka paa, a lawe aku imua o ka aha hookolokolo. "Ua hoakaka pu mai nei no hoi ka moi, maloko o kana leka, aia he wahi maopopo loa a kela puulu o ka poe hoopae malu i na waiwai ma leekahi wahi kokoke loa iko kakou aina nei. Aole no e kala kahiko i loaa mai ai na ike ia'u, no ka hooleleia ana mai o na waiwai hoopae malu ma ko kakou wahi nei, eia nae aole au i moeuhane mua, he wahi kekahi a lakou e hoahu nei i ka lakou mau waiwai maanei nei. "Ua maopopo ia'u he kanaka hoopae malu kou makuakane i na waiwai, eia nae ua make kahiko aku oia, a oiai hoi o oe kana keiki ponoi, nolaila, ua ala mai na manao koho iloko o'u, me he mea la ua maopopo ia oe na a kela puulu e hoopae mai ai i na waiwai malu, a pela hoi me ko lakou manawa e haalele mai ai i keia wahi, aka nou nae, he manaoio ko'u, aia iloko o kou manao hoowahawaha no kela ano hana, aole anei pela e Kikila? "Ke haawi aku nei au i ka'u mau mahalo kiekie ana ia oe e Sa Uilama no kou hoakaka ana mai nei i kau mau mea i manao ai no u nei, a no ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaio, he kuleana ko u e kapaia mai pela. . . "No kau ninau ia'u e Sa Uilama, no ka'u mau mea 1 ike ai no kela puulu o ka poe hoopae malu i na waiwai, he nui ka'u mau mea i ike ai no lakou, a e hoike aku ana au imua oa me ka oiaio loa. Mamua o ka make ana aku o kuu makuakane, ua hauhoa aku oia ia u a paa malalo o kekahi hoohiki no ka haawi ana aku i kau mau kokua ana ma na ano apau no kona mau hoa iloko o kela hana hakihaki kanawai/ Ua hele a kau ko'u weli no ka uhaki ana aku i kela olelo hoohiki, eia nae iloko o keia manawa, aole a'u mau hopohopo ana i koe, e hiki mai ana ka manawa e kaawale mai ai au mai kela hoohiki uah'oa mai. Ua hiki no nae ia'u ke hooia aku imua ou e Sa Uilama, ua kaawale au mai kela hoohiki mai, ka mea hoi a kuu uhane i hoowahawaha loa ai." "O oe pu no anei kekahi me kela poe hoopae malu i na waiwai ma kekahi mau huakai a lakou?" wahi a ka Ela, me kona nana pono loa ana mai maluna o ka opio. e "No na makahiki eha ae nei i hala ko'u hookaawale ana lakou mai, a ke ku nei au ma ke ano he kanaka kuokoa no u iho.' "Me ia kaawale loa no nae ou mai kela puulu mal, aole anei i tnaopopo ia oe ka lakou mau hana apau?' "Ae, ua komo kino maoli aku au ma ke kokua ana ia lakou, a hiki i ko lakou pae ana mai ma ko kakou kapakai nei me ka maaiahi." "Alaila he hana maa anei ia lakou ka noolele ana mai i ko lakou mau waiwai ma kahi kokoke i keia wahi?' "He hana pinepine lakou pela. E hookomo mai ana ko lakou moku ma kekahi awa i maa ia lakou i ke kipaia, a i ka wa e uhi mai ai ka malu o "ka po, e hoohikihikiia mai ana na waiwai maluna o na waapa, me ka holo ana ma ka muliwai, a kiola aku iuka o ka a hona aku ma kekahi wahi maluhia a lakou i ike ai. L waihoia ana kela mau waiwai malaila a hiki i ka manawa pono, alaila iaweia aku no na wahi like ole. He nui nae na wahi a lakou e hoo'.ele ai i na waiwai houpae malu, i kekahi manawa ma ka akau aku nei, a ma ka hema aku nei o kakeu i kekahi wa." "E Kikila, he mea hou ae kekahi a'u e ninau aku ana ia oe, a ina ua maopopo ia oe kekahi mea e pili ana ia ninau, alaila e hoike mai oe me ka oiaio loa. Ua loaa aku he mau hooia ana imua o ka moi, a imua hoi o ka adimarala, o keia puulu i komo iloko o na hana hoopae malu i na waiwai, o lakou no kekahi e hele nei ma ka luku wale ana i na moku ame na ola makamae maluna o kela mau moku ma ka moana, a pehea e Kikila he mea oiaio no anei ia?" Puiwa hikilele ae la o Kikila, no Wela pahu pono ana aku a Sa Uilama i ka ninau iaia e pili ana i na hana powa a kela puulu, alaila no kekahi "mau sekona aole oia i pane aku, me he mea la e noonoo ana oia i ka pane kupono ma kona aoao, a o ia ka ua opio nei o ka i ana aku: "0 Sa Uilama, mamua o ko'u hoomau ana aku i ke kamailio ana maluna o keia kumuhana ano nui, ke makemake nei au e haawi mua mai oe i kau hoohiki, pehea la ia i kou manao?" "E hoike mai i ka hoohiki au e makemake nei, ua makaukau au t hooko aku e kuu keiki." "O ka hoohiki a'u e makemake nel e hauhoa aku ia oe e kuu 'haku, o ia no kou hoopua'i ole ae i na mea a'u e hoike aku ana ia oe, aia wale no a loaa aku ka ae mai ia'u aku." "He ano paakiki ko kena hoohiki e Kikila, no ka mea ina aole oe e haawi mai ana i kou ae no ko'u huai ana ae i na mea apau au i waiho mai ai imua o T u, alaila heaha iho la ka pono ma ko'u aoao e hana aka ai?" "Mai hopohopo oe no ia mea, e haawi aku ana au i ko'u ae ia. oe e huai aku i na mea apau au i lohe ai mai kuu waha ponoi aku, a e lohe no oe, iloko o ka mahina hookahi wale no mai keia manawa aku, e hiki ai ke uhakiia kela hoohiki a'u ia oe." "Ina o ka mea oiaio maoli kena e kuu keiki, alaila ke ae aku nei au e hoohiki imua ou, aole loa e pua'i kekahi mea mai ko'u mau lehelehe aku a hoea mai i ka manawa au e ae mai ai ia'u e hana aku pda. M (Aole i pau.)