Ka Nupepa Kuokoa, Volume L, Number 8, 21 February 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

"So kou ae ana mai nei hoi e hoopaa ia <:e iho nialalo o ka hoohik: ea, e pane aku ana au i kau mau ninau apau, a e hoakaka pu aku ana no hoi i na kumu o ko'u hauhoa ana aku nei ia oe. Ina rae he hookahi ae nei pule i hala, o kou waiho ana mai i keia ninau ?:«>'.'kahi no imua o u, aole loa e owaka kuu waha no ka hoike ana aku ia oc i ka mea oiaio. He oiaio ua pololei kela lohe o ka laweia ana aku imua o ka moi, 110 ka lawelaweia ana o na hana pakaha i na ola lehulehu maluna o ka moana, a ua haoia na waiwaipio e kela puulu hoopae malu i na waiwai, a me he mea la ua hala aku no paha lakou ma ia hana hookahi no iioko o keia manawa, a ua hooholo īho au iloko o u, e pono e kau aku ka uku hoopa'i kupono maluna o kekahi o kela poe." "() kekahi poe wale no anei o lakou kau i makemake ai e laweia aku imua o ka aha hookolokolo? Aole anei ua like no hoi ko lakou hewa apau ma kela hana hookahi?" "E ae mai ia'u e Sa Uilama, e hoakaka piha aku i na mea e pili ana i kela puulii. Aia iwaena o lakou he mau hoaloha no'u—he mau hoaloha i akaaka a i hauoli pu me a'u iloko o ko'u mau la kamalii, ka poe hoi na lakou i haawi mai i na ike no ka lakou mau hana o ka iawelawe ana. He mau hoaloha lakou no'u, i makaukau loa e haawi mai i ka lakou matt kokua ana no ko'u pono. a ua hiki ia lakou ke mauna aku i ko lakou mau ola, ina no 'ko'u komohia iloko o ka pilikia. "I kela mau hoaioha o'u, i haawi aku ai au i ka'u hoohiki paa, aole e kumakaia i kekahi o lakou. Ina nae no kuu pale ae i kela olelo 1 oohiki. aole loa o'u makemake e lilo au i mea paahana i wahi e paa ai ko'u mau hoaloha i ka hopuia. Ina no ko lakou paa maoli i ka hopuia e na kanaka o ke aupuni, mamuli o ka lakou mau hana liewa ponoi, aole ia e lilo i mea no'u e kaumaha ai. He oiaio he niea na'u e kaumaha nei no ko lakou hana hewa loa, i kau mai ai ka hoopa'i maluna o lakou, aka nae o ko*u lilo ana i mea kumakaial me kuu ike no he mau hoaloha lakou no'u, ua like pu ia me ko'u liuki okoa ana ae i kuu puuwai mailoko ae o kuu kino. "He hana hiki i kekahi puuwai maemae ke hookaawale ae iaia iho inai na hoaloha mai i komohia aku iloko o na hana hakihaki kanawii. eia nae he hana maikai ole loa ke kumakaia ana aku ia lakou." Ke haka pono loa mai la ka nana ana a Sa Uilama maluna o Kikila, a i kela hooki ana iho o ua opio la i kona manao hoakaka, no kana mea e hana aku ai, o ka wa ia a Sa Uilama o ke ku ana mai iluna, a hopu mai la i ka lima o Kikila, me ka i ana mai: "He haahaa kou kulana e Kikila ke nana aku, eia nae, aole au i ike i kekahi keiki koa a wiwo ole elike me oe, a ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai kiekie ana ia oe, me ka hooia pu aku hoi imua i'ii, ua hiki loa ia'u ke hilinai aku no ka pololei o kau mau mea apau i kamailio mai *nei. i pili i keia kumuhana ano nui loa." l'a hoi hou mai la nae o Sa Uilama a noho iho la maluna o kona noho. a o ia kana o ka hoomau ana mai i ke kamailio ana: "E hoike mai ia'u e Kikila. i na mea huna e pili ana i kela hana!" "Ua hiki loa ia'u ke hoike aku ia oe, iloko o na huaolelo pokole wale no," wahi a Kikila. me ka lamalama ana ae o kona helehelena, i ka piha hauoli, no ka haawi ana mai a ka Ela i na hilinai ana maluna ona, a i aku la: *lAiW§lahope iho o ka make ana aku o kuu makuakane, ua kaa aku ka hookele ana i kela moku hoopae malu i na waiwai malalo o Maka Bunakela, aka nae he mau makahiki elua ma ia hope mai, ua paniia iho la kona wahi e kekahi kanaka i kapa iaia iho o Gala Tamela. mamuli nae o kanat mau hana pulapu i na luina. e hoolilo mai iaia i alakai no lakou. 4, Elike pu me ke ano mau o na kanaka luina, ke ake e loaa koke mai ka waiwai ia apono mai la lakou i na alakai hana ana a ko lakou haku hou, a mahope mai o kela noho mana ana ae o ua l<anaka nei. ua hookomo mai la oia he iwakalua o kona mau kanaka ponoi e hui pu me na kanaka mau o kela mokii, no ka hoonalonalo ana i kana hana i koho maoliia, a iloko o ka manawa pokole loa, ua hooliloia ae Ia kela moku, no ka hana powa, a luku wale i na ola lehulehu maluna o ka moana. "Xo keia kanaka nae ame kona puulu ponoi, ua makaukau loa au e kumakaia ia lakou iloko o keia manawa. ke makemake oe, eia nae e ae mai ia'u e Sa Uilama, e hoike mua aku au i ka lohe i ko'u mau hoaloha ponoi maluna o kela moku, a ke paa nei kuu manao, e hiki ana ia lakou ke maliu niai i ka'u mu a'o ana, no ko lakou hookaawale koke ma kahi e, a ke paa pu nei no hoi kuu manao, aole loa kela poe e hoi hou aku ana e hookomo ia lakou iho iloko o kela hana powa, ke kaawale lakou me ka maalahi mai ko lakou haku aku i keia manawa. Ke maopopo inai la anei ia oe ke kumu o ko'u makee ana e lawelaweia keia hana me ke akahele loa, no ka pono o kuu mau hoaloha?" 4, Ke apono aku nei au i kou mau manao apau e Kikila e hoakaka mai nei, a mai hopohopo oe no kekahi mea mai ia'u aku. I kulike ai me kela leka o ke.kakauia ana mai ia'u he moku manuwa ka kekahi o ka hoounaia ana mai mahope o ka meheu o kela puulu powa, a pehea la, ua maopopo anei ia oe kekahi mea e pili ana no ka moku manuwa?" "Ua maopopo ia'u ka hopena o ua moku manuwa la au e ninau mai nei," alaila naka ae la ke kino o Kikila, me ka haalulu, a hoomau hou aku la i ke kamailio ana: 44 0 ka moku manuwa a ke aupuni o ka hoouna ana mai ma ka meheu o kela poe hakihaki kanawai, aole loa ia e ikeia ana ma keia hope aku, a ke hopohopo loa nei au no ka pakele ana mai he hookahi ola maiwaena mai o ka lehulehu maluna o kela moku manuwa." "Auwe!" i hooho mai ai o Sa Uilama me ka piha i ke kahaha. "Pehea i kau aku ai kela poino maluna o ka moku ame ka poe apau maluna iho ona, ua hikuia anei lakou e keia puulu o ka poe powa? "Aole i luku maoliia aku kela mau kanaka o ka moi, ame ko lakou moku, aka nae na na nalu o na kapakai o ko kakou aina nei i ulu-pa aku ia lakou apau i ka make," alaila hoomaka okoa aku la o Kikila,; e hoakaka i na mea apau, mai kela manawa ona i halawai mua ai j ine Gala Tamela maloko o ka ululaau, pela hoi kona kau ana iluna j o ka moku hoopae malu i na waiwai a kamailio pu ai me Bunakela,' a hiki i kona ike maka maoli ana i ka wawahiia ana o ka moku manuwa e na nalu. Ke noho la ka Ela me ka hiki ole iaia ke hoopuka mai i hookahi huaolelo, oiai ua hele oia a piha me ka menemene no na mea a Ki-j kila e noke aku ana i ka haha'i iaia, a ia kuu ana iho o ka Kikila kamailio ana aku, o ka wa ia o Sa Uilama o ka pane ana mai: | u Mamuli o kena mau mea apau au e Kikila o ke kamailio ana ! mai nei ia'u, aole au e hookau aku ana i na ahewa ana maluna ou, j no ka mea pela iho la e oili mai ai na mea maikai apau, aka nae he} hookahi a'\t mea e ake nei e ike ua maopopo no anei ia oe ke ano; o ka hoolilo ana aku o kela puulu i ko lakou mau walwai pio?" j ica*u mau mea i hoomaopopo aku, o na waiwai a lakou o ka manao ana e hoolele mai maanei nei, ua laweia mai lakou maluna. o na waapa i ka po ma kela po o ke ku ana mai o ka nioku, a waihoia j aku iloko o ka lima o kekahi mau akena maanei nei, a o ke koena aku o na waiwai ua hooleleia aku ma na kapakai o Sekotia, no ka)

mea ma kekahi kakahiaka aaa ae xto 1» baale2e ana mai o aa moku ia i ke 2wa, a pau aku Ia ko'u ike hoa ana iaia." "A pehea, he wahi manao no anei kekahi iloko ou, no ka maoawa ■i hoea hou mai ai ua moku nei, jma ko kakou mau kapakai nei ?" ! "Aole he mea i maopopo ia'u i keia manawa, eia nae ina e ioaa mai ana ia'u ka lohe no kona kipa hou mai. e hoike aku ana no au ia ia mea." "Ke kau aku nei ko*u mau manaolana no kou hooko i kena mau olelo au e Kikila. \o kela kanaka hoi o Gala Tamela, owai oia?" ' Ca aneane e hiki ole ia*u ke pane aku i kena ninau au e kuu haku, aka nae he nui na manawa a'u o ka hoohuoi ana, me he mea !a ua maopopo no ia'u kona ano maoli ma kekahi mau hana okoa ae." * 4 A pehea ke ano oua kanaka la, oia hoi he ehia ona makahiki t na kau koho aku?" "'Manao au, aole i oi aku kona mau makahiki i ke kanaha, eia nae he opiopio no oia ke nana aku, e emi mai ai kona mau makahiki nialalo o kela mau makahiki ae la, aia paha ma kahi o ke kanakolu a oi aku." ! "Ma Icau mau mea oka hoike ana mai nei ia'u, ua hala aku oia |ma kekahi wahi ouka nei o ka aina, aole anei pela?" [ "Ae, ua kamailio aku nei au sa oe pela, me he mea la ma ka'u koho wale aku no, i hele oia no ka hui pu ana me kona mau akena." "I ka manawa hea e huli hoi hou mai ai keia kanaka?" 4 'Eia kaua i I<a Poalima e kamailio nei. alaila ma keia Sabati iho kona la niaopopo loa 110 ka hoea hou mai. a i hiki ole mai nae oia ma kela la, o ka Poakahi ae kona manawa e hiki mai ai. me ke kanaiua ole. ke ole nae oia e halawai me kekahi mau ulia." "A pehea. e hui hou aku ana no anei oe me ia? M "Aole e hiki ia'u ke hooia aku ia oe. no ia mea, a ma ko'u manao koho wale no nae, me he mea la e imi mai ana no oia ia u." "Alaila nokeaha ka hoi ka mea hopu ole aku iaia, e hoopokoleia ai na hana. aole hoi o ka hookuukuu wale aku e hana houia kekahi mau hana powa e kela puulu?" "No ka mea, ina e paa ana kela kanaka i ka hopuia, alaila oia hookahi wale iho la no ke kauia aku ka hoopa'i, a pakele no kona mau hoa, oiai aia maluna o ka oneki o kela moku, he nui o na kanaka, i like aku ko lakou ino me ko Gala Tamela, a i makaukau loa hoi e lawe ae i ka noho poo ana no kela puulu i na manawa apau. "O ko'u manao maoli ea, o ia no ka hopu koke ole ana i keia kanaka. aka e hookuu aku no iaia pela, a ina no ka hoea mai o kela puulu o lakou, o ka manawa kupono loa kela e lele aku ai a hopu ia lakou apau, ke loaa nae lie mau kokua nui ma kou aoao e kuu haku, a e hoomanawanui oe pela, a hiki i ka loaa ana aku o ka lohe ia oe mai ia'u aku e pili ana no lakou. o ka manawa auanei ia e lele aku ai 110 ka hopu ana i ka poe kolohe, aole e hooluhi makehewa! "N'o ka hoolako ana i na kokua ma ko'u aoao, aole loa o'u kanalua no ka loaa o na kanaka kino ikaika inai ko'u kakela aku nei, ua hiki loa e loaa na kanaka he kanalima ia u, a ua hiki no hoi ke kauohaia aku i mau kokua e ae maiwaho mai." "Ina pela i'o e kuu haku, alaila akahi a hoomamaia mai la kuu manao, oiai aohe he kanalua ana i koe no na kokua ma ko kaua aoao, o ke kakali wale aku no o ka hoea mai i ka manawa e lele aku ai maluna o kela poe, i ko lakou manawa e hoomaalo mai ai ma ko kakou kapakai nei." "A iliea o Gala Tamera e hui pu aku ai me kona moku?" i ninau aku ai o Sa Uilama, me he mea la ua ala koke mai la kekahi noonoo iloko ona, no kela kanaka. "Aole i maopopo ia'u ia mea, aka nae ma ko u koho wale no, ua maopopo no iaia kona wahi e hui ai me kela puulu, a u nae e koho wale nei no, aia ma ka akau aku nei o keia wahi o kakou." "Ma ko'u manao, aole a kaua mau mea e kamailio hou aku ai maluna o keia kumuhana. koe wale no ke kakali ana aku no ka hopena e hoea mai ana, auhea nae oe e Kikila. ina e holomua kau mau lawelawe hana ana apau. alaila e loaa aku no ia oe he uku makana maikai loa." # . "No ka uku makana anei ko'u kumu e lawelawe nei ma keia hana. Aole loa, aole au i makemake e ike aku i ke kuhikuhi mai o na lima o keia ao holookoa maluna o'u, ma ke ano ua kumakaia aku au i ko u inau hoaloha i loaa mai ai kekahi makana ia u! E hoomanao eSa Uilama. ke hana wale nei no au i keia mea. no kuu makee no ka pono o kuu mau hoaloha, a no ke kau aku hoi o ka hoopa'i maluna o kela puulu hakihaki a ku-e kanawai." "Ua hewa loa kou noonoo ana e Kikila. no ka hoole ana mai i ka uku makana, oiai o ka mea maoli no ia e hanaia aku ana maluna ou, ke holopono keia mea a kaua e kukakuka nei malalo o kau mau "O kau paha ia e manao mai nei, he mau hana kuhihewa wale no keia a'u, aka nae o ko'u manao paa maoli no ia, aole loa e hiki ia u ke lawe mai i kekahi makana ma ka hoao ana e hoopakele ae i ko u mau hoaloha." . "Malia ya poTolei kena mau mea au e ka opio e kamaiho mai nei, a ina no paha owau ma kou wahi, aole ana no e nele ko'u hoohalike me kou mau manao, aka nae aole loa o'u kanalua no ka loaa aku o kekahi uku makana ia oe, ma keia mua aku." Aole no hoi he kamailio hou aku o Kikila, no ka hoole ana 1 kekahi makana ina no ka haawiia mai iaia, a mahope iho o ko laua nanea ana no kekahi manawa loihi ma ia hope mai, o ke ku ae la no ia o Kikila iluna a haalele mai la i kona kokoolua, a huli hoi aku la no kona home, me ka hoomamaia o kona manao. I ka hoea ana mai i ka la Sabati, ua hiki hou aku la o Kikila no ke kakela elike me kona ano mau, no ka hele ana e hui pu iloko o ke anaina pule me ka nui o ka poe maloko o kela kakela. Aole o Keoni Kalivilana iloko o kela anaina pule e hoolohe la 1 ka haiolelo a ke kahunapule, aka no Kikila nae aia oia ma ka aoao 0 ka U'i Mabela kahi i noho ai iloko o kela manawa holookoa a ke kahunapule e malama la i ka haiolelo, a i ka hookuu ana o ka pule, ua piha maoli na mea apau me na manao hauoli, aka nae no Mabela, ua kono mai la oia ia Kikila e ukali aku mahope ona, ia laua o ka oili ana aku iwaho mai ke keena halawai aku, a ua lilo hoi ia i mea hookahaha loa aku i ka manao o ke kanaka opio. O ko laua nei hele aku la ia a komo iloko o ka malapua mahope pono aku o ke kakela, ua noho iho la o Mahela ilalo, a noho iho la no hoi o Kikila ma kona aoao, a o ia ka manawa a Mabela o ka hoomaka ana mai e kamailio: "Auhea oe e Kikila, ma keia kakahiaka, oiai ka la o ka oiii ana ae ma ka piko o ke kuahiwi, ua ala ae la au, a mahope o ko u komo ana iho i ko'u lole, ua hele holoholo mai la au noluna o na puu e kokoke aku la ike kakela kahiko. O ko*u manao mua, oka hele aku no a kahi kupono nei, alaila hoi hou mai, aka nae mamuli o ka huihui maikai o ke ea o ke kakahiaka. o ko'u nanea loa aku la no ia | 1 Ica hele ana nomua, a mamua o ko'u hoomaopopo ana i ka loihi y | ka'u w*ahi o ka hele ana, eia ka aia au mamua pono o kela kakela { kahiko. kahi a'u i makemake ole ai e hookokoke aku malaila. | "I kela manawa, pau loa ae la ko'u hoihoi no ka holoholo, a o ko'u kaha mai la no ia hoi, eia nae ka mea apiki, he mau kaina wawae helu wale no ia a'u o ka hoi ana mai, ua lohe aku la au i kekahi naea e hele mai ana mahope o*u, a i huli aku paha kuu hana e nana, e lelele mai ana kekahi kanaka mai na pohaku halo'alo'a mai, a iloko o manawa pokole, ku ana imua o kuu alo. Wehe ae la oia i kona pa- j pale nui, a kunou mai la ia*u. eia nae ua aneane au e uwa maoli i ko'u piha maoli i ka maka*u, a ia'u nae o ka ike ana aku ua piha oia me ka paa rula, akahi no a hoi pono iho ko*u noonoo a ke kupono nei, me kuu manao ana iho, malia he kanaka malihini kaahele kela. aole hoi elike me ka'u e manao aku ana he kanaka ahiu, a o ko'u ku iho la no hoi ia no ke ake ana aku e ike heaha la kona makemake." (Aole i pau.l