Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 12, 21 March 1913 — HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

"Aole au e uhai aku ana mahope o keia kanaka, a i ole koouna ak'". paha i kekahi poe mahope ona/' wahi a ua o Kikila mahope ,h . i, kona ike ana aku i ke kanalua o kona makuahine i ka pane! a ..i iii3i i kana ninau, no ka hopohoj>o paha o hoopomoia aku o| i a.a lamela, O ke kumu wale no o ko*u waiho ana aku ia i ; ninau ia oe, i maopopo ai ia'u, ka'u mau mea e hana aku ai no 1 kv.\>aic ana i kou pono, aole no kekahi mau kumu okoa aku." j II e .i'ku !a o Mrs. Lalana, aole kana keiki i hoike mai i ka mea! o ai<' o!e, nolaila ua haha'i aku la oia i ka Gala Tamela wahi o ka ; , e ;rr.a. ma ke alanui akea no ia i ka akau, a ma Bedatoda oia e līaie... aku ai me ka mokukuna, oiai ua ake loa oia e hui pu me kekahi mau akena ona malaila." (» kt ia iho la ka hana a keia kanaka a Gala Tamela ea? M wahi a Kikiin me kona ku okoa ana mai iluna, a noke iho la i ka holohoio, :ain o ka hoi ana mai a ku mamua o kona makuahiue, ua pane akn ia oia i ka i ana aku: L a pau aku la ko u hoouluhua ana ia oe no kela kanaka, a ke 7 ::iKc:nake nei au e ike, aole anei i kanuia aku ko'u inakuakane ;. <ku o ka moana, i kona manawa i make ai?" ' \e, ua kanuia aku oia iloko o ka moana, oiai o kona make!:;akc maoli no ia malaila e hoomoeia aku ai kona kino, kahi ana o ka hoolilo ana i home nona," aiaila nana aku la oia maluna o kana kviki ke ano kahaha, no ka hoala ana aku a Kikila i na mea o keia ano. "L a ike pono anei oe i ke kanuia ana aku o kuu makuakane?" "Ke hookahaha loa mai nei oe e Kikila ia'u me kena ninau au. heaha ke kumu nana i hookomo aku i na noonoo o kena ano ilokoj 0 kou poo?" "Aole anei i ike oe i ka hoi hou ana mai o kona uhane a hui pu me oi'."" wahi a Kikila, me ka pane pololei ole aku i ka ninau mua a kona makuahine, 1 "Aole loa au i ike i kona uhane, ua ano opulepule paha oe e Kikila i manao ai he hana maalahi ka ike hou ana i ka uhane o ka poe 1 make kahiko," "Aole ko'u he opulepule, aka he koho wale no ko'u, me he mea la ua ike au i kona uhane, ma kela po mahope iho o kuu hookomo ana mai i ka moku noloko ae nei o ke awa." "Ina he mea oiaio kena au e e kamailio mai nei, ihea kou wahi o ka ike ana i ka uhane o.kou makuakaner" "Ua ike au iaia maloko o ke kakela kahiko." Kaka haalulu ae la o Mrs, Lalana no kela pane a Kikila, aiaila no kona inakemake ole e ahuwale mai kona mau ano imua o kana keiki ua ninau mai la'oia: "Pehea oe i ike aku ai iaia, a heaha hoi ka hana nana i kono mai ia oe e hoea aku no kela kakela?" "Ke hoomanao la no oe i ka nui o ka ua ma kela la a'u e kama ilio nei, a no ka loaa ole he wahi no'u e malu ai mai ka ua ame ka makani mai, ua holo okoa aku la au no ka pee ana maloko o kela kakela, a ia'u e noho ana me ka nanea, ua ike aku la au i ke komo ana mai o kekahi mea, i kahikoia me ke koloka loihi, n i ka manawa o ka olapa ana ae o ka uwila, ua ike maopopo loa aku la au i kona helehelena, o kuu makuakane no kela a'u e hoohewahewa ole ai. O ka mea apiki nae, ua nalowale honua iho la oia, me ka maopopo ole o kona walii o ka nalo ana aku." r "A pehea, «ole anei oe i hele aku e huli i kana wahi o ka hele -Tina aku? au i hele i kela manawa, oiai piha mai la au i ka maka'u, aka ma kt&ahi kakahiaka mai nae ko'u pii hou ana aku no keia kakela kahiko, ua noke aku au i ka huli ma na wahi apau, aohe o'u ike i kekahi wahi hakahaka e hiki ai ke manaoia he puka malaila, o ko'u huli hoi mai la no i'a me na manao pohihihi." Aia o Mrs. Lilana ke hoolohe pono loa mai la i ka Kikila mau olelo, a i ka lohe ana aku, aohe he wahi mea i ioaa i kana keiki, ma kela huli ana ialoko o ke kakela, akahi no a hoomamaia aku kona manao, auhee aku la no hoi kekahi hiona maikai ole mai iaia aku. aiaila pane aku aku la i kana keiki: "Malia paha mamuli o kou noonoo nui no kou makuakane, ke knmu o kou kuhihewa loa ana ua ike aku oe i kona uhane, aole hoi he ike maoli na kou mau maka elike me ia au e kamaiiio mai nei ia'u." "Aole loa e hiki ia'u ke hoohewahewa i ka'u mea o ka ike ana, he o ia mau no ko'u noonoo maikai i na manawa apau, a aole no hoi a'u noonoo nana i kela manawa o ko'u pee ana ma keia kakela kahiko." "A pehea, ua ike mai anei oia ia oe?" "Aole, no ka mea aia au ma kekahi kihi pouliuli kahi i noho ai, a ua hoomaikai au no ko'u hoea ana ma kela wahi, e hiki ole ai iaia ke ike mai i kekahi mea." Hakilo pono loa aku la o Mrs. Lalana maluna o ka helehelena 0 kana keiki, a o kana mea e ike la, ua kamailio wale mai no oia i ka oiaio ame ka pololei, a o ia kana o ka pane ana aku: "No kou ninau ana mai nei i ko'u ike ana i ka uhane o kou raakuakane, aole i halawai mai kekahi ulia pomaikai o kela ano mt a'u," alaila hoolalau wale iho la no oia, ma ka hoakoakoa ana mai 1 na pa a laua uo ka hoihoi ana aku. I ka makuahine e hoihoi la i ka laua mau meaai, aia wale no na maka o Kikila maluna o kona makuahine, e hakik) la, a ua ike oia, ua hoopiolokeia aku ka manao o kona makua, ma o na mea ana o ke kamailio ana aku iaia, aka no na mea nae e pili ana i kona ike ana i kona makuakane ma ke kakela kahiko, aole e hiki iaia ke hoomaopopo i ke ano o kona makuahine MOKUNA XIII. Ua hoonanea liilii iho U laua nei mahope o ka pau ana o ko laua paina ahiahi alaila hoi aku la laua no ka hooluolu ana ma kela po, me ke kamailio hou oleia o na kumuhana a laua o ke kamailio ana i na minuke mamua aku. lloko o kela pule, o ka l loaa ana mai o ka leka i ka Ela, no ka hakilo loa ana aku ia Ga!a Tamela, aole o Mabela i ae iaia iho e hele kaawale mai ka pa aku o ke kakela, aka e noho mau ana oia maloko o kela wahi, no kona maka'u o halawai hou no auanei.oia me ke kanaka nana na olelo kehu ole iaia. He mau manawa lehulehu no ko ua kaikamahine nei o ka halawai pu ana me Kikila. aole nae i hoopukaia he hookahi huaoleio mawaena o laua, aka nae ma ko laua mau maka, aia na hoailona maopopo loa e hoike mai ana i ka hele o ko laua mau puuwai pakahi a piha me ke aloha, e ake wale ana no o ka loaa mai o ka aeia mai isi Sa Uilama mai, no ko laua kamailio pu ana ,aole hoi e hiki o ka paakiki o ka hohiki i hanaia, nolaila e aho no ka hoomanawanui ama, a hoea mai i ka manawa maikai ioa no laua e hui ai, a e kamaiilio ai no na mea i pili loa i ko laua hauoli. Mamuli o ka ike oleia aku o kekahi mau hiohiona, no ke ala ana mai o na manao maka'u a hopohopo iI<Ao o ka U'i Mabela, no Gala Tamela, nolaila i ka pau ana o ka pule hookahi, ua manao oia, he mea maikai no ka hele ana e holohok», i loaa mai ai na ea oluolu iaia» ho» o ka noho loa maloko o ke kakela. Ma kekahi auwina la, ua kahea okoa aku la ua o Mabela i kana kauwa wahine i ka i ana aku: "Auhea oe e Aneta, ke manao nei

au, he auwina la maikai maoli keia no kaua e he!e ai e holoholo maloko o ka paka, a huli hoi hou mai no hoi no ke kakela nei." "Heaha auanei hoi, ina o kou makemake ia e kuu haku. alaiia ke hauoli loa nei au i ka hele pu ana aku nie oe i ka holoho'o." waai no hoī a Aneta me ka olioli. oiai o ke aho no ia a ua kaiieamahine neī e ake ia. o ka heie i ka holoholo. I k3 lokahi ana o ka manao o ua mau kaikamahioe nei e hele i ka holoholo, q ko laua oili aku la no ia. a mahope iho o ka hoohala ana he hapalua hora maioko o ka paka, ua pono hele wa!e aku la no laua malalo o na kumuiaau nunui, a ma kahi no hoi o na laau hihi. a hiki i ka hoea ana ma kekahi wahi puka pa uuku, e hemo loa aku ai iwaho, a nana aku i kahi o ke kakela kahiko e ku mai ana. Ua hele mua aku la o Mabela a hiki i kela puka pa, a no kona maka'u no i na mea ana o ka ike ana i na la aku mamua, nolaila ua huli hoi hou mai la oia ihope, aka nae no Aneta, ua hele aku la oia, a wehe mai la i ka puka pa a hamama, alaila huli mai la ihope i kona haku a i mai ia: "Heaha kou kumu o ka maka'u ana e Mabela, e nana ae no hoi oe la, ke waiho mai nei keia kula uliuli, me he mea la e kono okoa mai ana no ia kaua e hele aku i ka holoholo!" a oiai he kaikamahine ouni wale o Mabela, o kona ae koke aku la no ia, a oili ana laua nei iwaho o kahi palahalaha. | "E hele holoholo liilii aku no hoi kaua, i mau kapuai helu wale no a hoi hou mai, aole o'u manao he mau pilikia kekahi e loaa ana ia kaua,' wahi a Aneta o ka i ana mai ia Mabela. | "Pela no ko'u manao, a oiai elua hoi kaua, aohe a kaua mau mea e maka'u ai, alaila hoomau aku la laua nei i ka hele ana. ! Ua ma'u no ia hele ana aku a laua nei, ama kahi o kekahi pohaku ! nui e ku mai ana ua hele aku la laua maluna o ua pohaku nei, noho iho la me ka nana ana mai i na wahi apau o ka aina, ke ike mai la no laua i ke kakela, ka paka no hoi, ame na mea apau a ko laua mau maka e ike ai. Ua hala no he mau minuke o ko laua noho jana ma kela pohaku, a e makaukau ana laua e hoi mai, ua puiwa hikilele ae la ka U'i Mabela, a o ia kana o ka pane ana aku ia Aneta:

"Me he mea la ka hoi, ke lohe nei au i ke pahupahu kapuai >\*awae 0 kekahi mea!" "Owau no hoi;kekahi i lohe aku la, a o ka'u no ia e nalu wale nei iloko o'u, a hiki i kou kamailio okoa ana mai la." "E huli hoi kaua i keia manawa ano, oi hoea ole mai kela mea!" wahi a Aneta me kona hoikeike okoa ana mai i kona ano maka'u. "Mai kamailio hou mai oe, e hoolohe hou kaua i kela mau pahupahu kapuai wawae," alaila hoola'i iho la ua nei, me ka mau no nae o ko laua lohe ana i ka hele mai o kekahi mea, aole i mamao loa mai ia laua aku, a o ia ka Mahela o ka pane hou ana ae: "Aohe a kaua noho hou ana iho, e hoi kaua i keia manawa ano," alaila o kona lele mai la no ia ilalo, mai kela pohaku mai, a ukali mai la no hoi o Aneta mahope mai ona. Ia laua nei no nae a haule ana iluna o ka honua paa, ia wa i ike koke aku ai o Mahela i ka pii pono mai o kekahi mau kanaka elua mamua mai o ke alahele a laua e aku nei, a ia manawa i pii koke mai ai ka lia maka'u iloko ona, oiai aohe he wahi hou ae a laua q manao ai e pakele. Ina paha mahope o ko laua kua kela mau kanaka kahi i hele mai ai, ina ua hoao no laua e holo, malia pela e pakele ai, aole nae pela, eia kela mau kanaka mamua ponoi mai o ko laua mau alo, a o kekahi o ua mau kanaka nei oia no o Gala Tamela. Ku malie iho la ua mau kaikamahine nei i kahi hookahi, me ka puliki ana aku o Aneta i ka lima o kona haku, aohe nae he hiki ia laua ke 'kamailio ae i hookahi huaolelo, oiai ua hele mai la ka maka'u a noho alii maluna o laua a elua. Ia hoea pono ana mai hoi o Gala Tamela ame kona hoa ma kahi kokoke ia Mahela ma, ua pahola ae la ka minoaka maluna o ka helehelena o ua kanaka kolohe nei, a pane mai la: "O ka'u no hoi ia o ke kamailio mua ana aku ia oe e ka ledc maikai, e hui hou ana no kaua i kekahi manawa, eia ka e hoopomaikaiia mai ana au ma o kou loaa koke ana iho la ia'u. Aole no au e kala i noke ai i ka hakilo ia oe, aohe nae wahi mea a hele iki mai 1 ou i ka holoholo, akahi nae kaua a hui hou." I "Ke manao nei au, aole olua i manao e hoopilikia wale mai ia [ maua," wahi a ka U'i Mahela, me kona pnne pololei ole aku i kela ;mau olelo a Gala Tamela iaia. I "Heaha auanei hoi ko maua mea e hoopilikia wale aku ai?" i pane mai ai o Tamela, me ka minoaka hou ana mai. j "Ina pela, eae mai oe e hookaawale ae ike alanui no'u e hoi aku ai." i "Owau pu kekahi e makemake nei e hoi aku me ko'u haku, ke hoo- ' kaawale ae olua i ke alanui no maua," wahi a Anela o ke komo j pu ana mai ma ka uwalo ana no ko laua palekana. [ "Xo ka hoike ana aku ia olua ena lede, he hana okoa no ka'u i | makemake ai ia olua, a mai pupuahulu olua no ka hoi aku i ko olua 'mau wahi." I "Olelo mai nei hoi oe, aohe au mau hoopilikia wale ana mai maluna o maua, eia nae oe ke i hou mai nei, he hana kau i makemak*? ai maluna o maua, e hookuu mai oe e hoi aku maua i keia manawa." "He oiaio, aole no a'u mau hoopilikia ana aku maluna o olua." "Pehea ka hoi oe e ae ole nei e hookaawale ae i ke alanui no maua? Makemake anei oe e kahea ae au i mau kokua?" "He mea makehewa wale no kela, oiai e noke olua i ka uwa me ka leo nui, aole loa e hoea aku ko olua leo i kahi o ke kakela, e loaa ai na kokua no olua." "A heaha kau hana i makemake ai ia maua?" wahi a Mabela, me kona manao he oi aku ka pono o ka ninau ana mai i kekahi mea. mamua o ka hoonui olelo wale ana no, e hoopau manawa ai. "Eia no ko'u manao maoli, o ia no kou lilo ana mai i wahine na'u, aole kela he hana nui, o kou ae mai no o ka pau ae la no ia, a noho aku kaua iloko o ka hauoli." "O, aole kena o kou manao maoli, pehea auanei e hiki ai ia oe ke koi mai e lilo aku au i wahine nau, me ko'u aloha ole aku ia oel" "He mea liilii loa ke aloha i ko'u manao. Ua ike mau ko'u mau maka ia oe i kela ame keia manawa, a mamuli o kou u'i, ua ku a hoohihi maoli no au, me kuu hoohiki ana iho, e hoolilo no au ia oe i moiwahine maluna o kuu moku, nolaila e ae mai, e hoihoi aku au ia oe iluna olaila i keia manawa ano!" "E hookuu mai olua e hoi aku maua no ke kakela, aole loa e hiki ia'u ke ae aku i kena manao kohu ole," me ka pahola okoa ana mai o ka U'i Mabela i kona mau lima imua o Ga!a Tamela. "He ekolu o T u la oka noke ana ika hakilo o ko'u ike ia oe, ua poho wale nae ia mau la o ko*u kakali ana, a i keia la, ua hoopomaikai loa ia mai au, nolaila aole au e hookuu wale aku ana ia oe, me ka uku oleia mai o ko'u luhi," alaila huli ae la oia i kona kokoolua a i mai la: "Auhea oe e \Yaladema. eia aku kau kaikamahine e I hopu ai, a pomaikai no hoi paha ua kanaka, ua loaa ia oe ka mea maikai, aole a kaua hooponopono hou ana iho i keia manawa, aka |e wiki, o loaa mai auanei kaua i na kanaka o ka E!a." | Lalau aku la o Ga!a Tame!a ma ka Hma o Mabela. aiawa ua jkaikamahine nei i huki aku ai i kona lima, a hoomaka okoa aku 1a e holo, me ka hahai ana aku o kana kauwa mahope ona, a ku aku ;la o Ga!a Tamela a nana i ka holo o ua mau kaikamahine la. | "O ke ku malie wale iho no ka ka kaua he keu no oko kaua jholo akti mahop* o kela mau kaikamahine," i pane aku ai lee kokoolua o Gala Tame!a. i "Mai hopohopo oe no ia mea, e loaa aku ana laua ia kaua, aohe alanui e ae no laua e pakele ai, o keia wale no, a no kou paakiki i ioa hoi ea, e pono io kaua e uhai aku mahope o laua." | Oka holo hoi ia o Mabeta ma a hoea i kela wahi a laua me Kikila o ka he!e ana i ka ako pua, ua noho okoa iho la laua maluna o I kekahi pohaku, noke i ka uwe, me ka i ana mai o Anela: I (Aole i pau.)