Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 13, 4 April 1913 — HAAWI MAKANAIA KA LOIO KUHINA WICKERSHAM Apo Mai Oia me Ka Ohohia i ka Umeke Laau Kou i Makanaia e ka Hale o na Lunamakaainana-Haawi Oia he Haiolelo Naauao. [ARTICLE]

HAAWI MAKANAIA KA LOIO KUHINA WICKERSHAM

Apo Mai Oia me Ka Ohohia i ka Umeke Laau Kou i Makanaia e ka Hale o na Lunamaka-ainana-Haawi Oia he Haiolelo Naauao.

M& ke kakahi&ka o k& Poaono &kn l& i hala, i kipa ae ai k& Loio Kuhina Wiekergh&m i pau o Amerika ma ke ano |he malihini kiekie a hanohano na k& | ahaolelo o Hawaii nei. a imua o na so!o- -| na kaukanawai, na luna aupuni kiekie ' o ke Teritore. ame ka lehulehu pu. i | haawi mai ai oia i kekahi ha'iolelo i 1 mahalo nuiia. a pela hoi ka haawi maj kana ana aku a kā hale o na luoam&kaainana iaia i kekahi umeke laan i hanaia mailoko mai o ke kou t & i ka- < hakahaia ke kalaunu o H&waii nei ma- ! luna iho, me na huaolelo e hoakaka ana j he makana na ka hale o na lunam&ka(ainana. i I ka hoea ana ae ō ka manawa m& ! kela kakahiaka i ka hora umi-knmamm- | kahi, ia wa i komo mai ai o Kiaaina ' Frear. i ukaliia aku e Kakauolelo Mott- { Bm>th ame ka Loio Kuhina o Amerik& i pau Mr. Wickerhsam, alaila ua hooj maha iki n& hana o ka hale o n& lunamakaainana, a mahope iho o ka hoo(launaia ana aku o ka m&lihini kiekie i ; k& lunahoom&lu o ka hale e Lunam*1 kaainana Bheldon. na kono mai la k& Lunahoomalu Holrtein ia Mr. Wicker?ham e pii aku a noho pu me ia, a i haawi mai la oia i kekahi ha'iolelo pokole ma ka i ana mai: ; "Aole loa kekahi manao maloko o 1 na rula o kā hale e hoakaka ana i na i inea a ka lunahoomalu e kamailio a e hana aku ai. aka nae ke manao nei au, e kakoo mai ana no na hoa ap&u o ka hale ia mea. "Kia maluna o ka pap&hele o k& hale i keia man&wi kek&hl keonimana kiekie, ka mea i paa i kekahi kulana kiekie iloko o ke an hooponopono aupuni o Pere»idena Taft i pau. "( r a hele mai oia mai ka Moknaina mai o Nu loka. a ein oia me kakon e hoohala ana no kekahi mau 1a kakaikahi, a ua kipa mai hoi ma ko ftakou mau kapakai. kahi e hoohewahewa ole ai i ke aloha o Hawaii nei. He hoaloha o'a no llawaii, a \ta ae oluolu mai oia i ka oukou kono, no ka hui pu ana mai ne oukou. a me he mei la i ko'u nianaoio. ua haHoli loa oukou i ka apo ana aku iaia. 4< He mea na'u e hauoli ai ka hoolauna ana aku imua o oukou i ka kakou malihini hanohano a hoaloha hoi, oia ka Mea Hanohano George W. Wiokcrsham." T ka pau ana o kela mau olelo }»oakaka poko'e ma ka aoao o ka Lunahoomulu Hol?tein. o ka wa ia i ku niai

»i o Mr. Wiekmkam, a hMWi mmi U i kanm h&'iolelo, m« kei» mn 0M0: 44 K Mr. LuQ«hoom«U, k» M«« Makaloia. n* Keonimana o ka Akaol*U llawaii: — l'a hookiaiaaua ao nr ka hauoli no na hoakaka luao)« e pUi ana i ka mana o B*ritania Nui i kakauia • Oaniel \\>b»tcr, ma>oko o>aila hoakaka a<> ai oia ia B<ritania Nui ma k« ano he mana.« hiki ole ai ina lanakila i loaa aku ina aupuni am« ka aani kilakila o Koma hoohaHkelikeia aku nu« ia. he mana hoi nana i kau aku i na kikokiko maluna o ka i!i holookoa o ka honua noi. m« na aina i lilo aku iaia, ame kona mau kahua hooiulu o ka oihana koa. na wahi no lakon na pahu liilii e kapalili ana, «like mf ka hele ana o ka la, a e hel« pu ana hoi me na hora. e kaeponi ana i k« m »«i, me ka mokumoku ole o kela mana kaua o Enelani. 4l Ho man makahiki nae mahope mal o ke kakauia ana o kela mana, ua hoohiwahiwa ae la o En«ia»i me na hana hoopaiakuli i ike man oWia. no ka iuhile daimana o kona Moiwahine. Aol« he wahi i hanaia no na hana akeaka mai a mau hana pili hoomana paha. aka nae ua momoku mai la kona mau pnalikoa aina, am« ka mana kaua mo* nna no ka hoikeike ana aku imua o ke ao holookoa i ka mana o ka oihana knua aina ame moana o Beritnia Kui. Oiai nae keia mau hana hookelakela « pahola ana hia pu il«Vo o kela manawa hookahi i )oh»ia a*m ai ka l«o o kela kanaka haku mel« kaulana o Berit«nl» • uwaio ana; e «kahele k« kn«o« ui, aole i maopopo ka manawa e hoea mai ai i ka haulehia ana, o ho<>a mai auanei he wa e mihi ai. "He mau niakahlki pokole wa4e no nae mahop«> iho o ka haawiia ana mai o kela leo uwalo, ua hoea mai la o Beri> tania Nui i kona hoohaahaaia ana, mamuli o Kela kaua ma Aferika Hema, ke kaua nana i hookahe aku i ke koko> o kona mau koa a i hoolilo aku hoi i kokahi heluna nui o na <lala, eia na«, mu kahi o ka lilo kaokoa ana nku o kahi i lilo mai iaia. ua mahele like nku ):» ota me na knnaka Putch. i k«vJa pomaikai. () keia nae ka hoea ana mai i ka hopena a Amerika i nnna aku ai no kekahi manawa loihi. 44 1 ke kukala ana ar ona panalaai he unii kumamakolu i ko lakou noho kuokoa anr» no Ht-ritania Nui, ua hooknhuain in. mnlnna o kela loina alakai.

c loaa like i keia ame koia knnnka na pono hoopilikia oleia mai, iwaena o ia n\aa pono, ke ola, ka t\oho lanakila ana ' aiiie ka noho hnuoli ana, a i mea e loaa ai keia mau pono, ua kukuhūa ae la na hooponopono nupuni ana iwaeua o na kanaka, no ko lakon mau pono kaulike mannili o ka ae ana mai o ke aupnni. ' A mai kela manawa mai, i hookoia ai ka iini o An\erika Huipuia, no ka loaa ana I i na kanaka apau o ko lakou mau pono ! kaulike. ; "l*a loaa inai ia kakou o Florūla -ime ko Teritore nui o Louisiana, manniii o ke knaiia ana. a un niaheleheleia aku la i na mokuaina ame na teritore no ka . Uniona, a haawi aku la ia lakou i ka hooponopono aupuni ana, elike me ka ' makou i hookahua ai 1 kinohi loa. Mamnli o kela kaua me Mekiko, i loaa mai ; ai kela teritore nui, e ikeia nei i keia {manawa, o Arizona, Nu Mekiko amo ' Kaleponi, a knkulu aku la maluna o kela loina hookahi. lla komo mai o iTexas, he repubalika, malalo o ke kuikahī. O Hawaii no hoi kekahi ma ia ano like. Ma ke kuai i lilo mai ai o |Alaska," nlaila hooman aku la kana ! kamailio ana no na wahi i lilo aku ia j Amerika Huipma, e laa. o Cnoa, mamnli ! mai o ke kaua me Sepania, |>ela hoi me Polo Riko, ka Paeaina Pilipine. | ' 1 Ma kahi nae e ike oleia ai ka holo- < pono o na hooponopono ahaolelo ana ma' na Mokuaina. a ma na hana no hoi i' ala mai ai na hoohalahala ana, ma ko'ai manao maoii. o ka mua, mamuii mai < no ia o ka nana oleia ana aku o ka' mikini hoohana, a pela hoi ka hookn- < pono ole o na hoa o ka ah&oMo, a oi ka hooko ana i ka lakou mau haaa i i pili i ko ka lehnlehu mau pono. ' I ' 4 Ke manaoio nei au, ina maiuna i wale no keia mau mea elua ka kakou e nana ai, ina i imi aku kakou i na alahele e hoopauia ae ai na ino o na mikini hoohana, a pela hoi ke koi aaa aku i na kanaka i,hookauia aku ma na hana o ka lehulehn e hooko mai i ka ! lakou mau hana. 'E na keonimana o ka Ah&olelo Hawaii, ke haawi aku aei an i ka'o hoomaikai ana maluna o ka moolelo no ka oukou hana mahope mai o ka hookumu i& aua o keia Teaitore. O aa kanawai i hanaia e oukou, ua kulike aku no ia ine n* kanawai o kekahi Mokuama o ka Uniona. Ua hoopihaia oukou mo na manao aioha aina no ko oukou mau mokupuni, me ka loaa pu o ka hoomaopoj»o an» i ka waiwaiio o ko ook<m ana pu m me k» Unioaa. * f K»a oukoa ke ku oei ma kekahi kulaaa ano nui kupono loa £ia oakou ke ku nex ma ko kikowaeaa o ka Pakipika. O oukou io ke kahua ano aui loa o ka Uaiona o Amenka, no ka mea aole i like mai ko Pilipiae kulana me ko ookoa» ka Hlo maoli aaa i hapa uo Amenka. "Elike me k* ano o ka oukou hooko aaa aku i kfc oukou mau hana i hooiliia aku mahma o oukoa, pela ao e

holo aku ai na mahalo a mahalo ole ana paha maluua o na kanaka o Amenka, a ina e hooko aku ana oukou i ka oukou mau hana rae ka pololei, a e hoomauia aku hoi ka hooponopono aupuni ana ma ke ano maikai, e hoohewahewa ole ai ka nianao o ka poe apau e kipa maf ana ia nei, a e hookola aku hoi na oihana mikiala kuloko me ka maikai, a e loaa na kanawai naauao ia oukou, e lawelaweia hoi ma ke ano hoopono ko oukou mau loaa anpuni, e Konoia aku auanei ka noonoo o na lahui apau o ka honua nei, e nana mai maiuna o ka oukon mau alakai ana, a e lloopauia aku keia puni kaua a e hoi mai a ka noonoo kupono e hookahuaia ka hooponopono aupuni maluna o ka pono koho baJoka o na kanaka, ke alahele hoi e aUiko ana iloko o ka maluhia." Ua nokeia i ka pa'ipa'i ka ha'iolelo a ka Loio Kuhina i pan Mr. Wickershani, a ma ka aoao o ka hale o na lunamakaainana, ua Kahea mai la ka Lunahoomalu Holstein j ka Lunamakaainana Jos. M. Poepoe o ka Apana Elima. e pane akn no kela ha'iolelo. '' Ma ka aoao o ka haie o na lunamakaainana, ua ili iho maluna o'u ka hanohano o ka waiho ana akn imua ou i kekahi makana ,a e ae mai nae e loaa he mau wahi hoakaka pokole ana ma ka aoao o na kanaka o Hawaii nei. Ua hoohanohano mai oe i keia hai» ma o kou fyoea kino ana mai nei, a ke apo ak'u nei makou ia oe ma ke ano kuio 0 ka ohaoha. "Eia keia umeke laau i hanaia mailoko niai o kekahi laau maikai loa i ulu ma na aekai o Hawaii nei, e loaa nui ole ai i keia manawa. a me na manao kiiio ke. hnawi aku nei au i keia makana ia oe, me ka manao kuio, e lawe aku ana oe i keia maKana a malama." No ka pane ana mai no kela makana, 1 haawi mai ai o Mr. WickersHarn i kana mau hoomaikai kiekie ana, m e ka hoike ana mai i kona hauoli loa no kela raakana nani e hiki ole ai iaia ke hoopoina aka e lawe aku aua a a pulama mo ka maiau loa.