Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 17, 2 May 1913 — HE MOOLELO A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

"A kr»u in</a. a o oe pu anei kekahi e kokua mai ana ia maua?" "O Ha!c Mila k«>'u itu>a. a ua makaukau hoi e mauna aku i kuu <»(;i no ko olua |>ono. Mc he mea Ja ke kau okoa mai nei kekahi iiMailona o ka* manaoiana imua o'u. ma ko oiua manawa e pakele ;ii mai ka malu aku o Gala Tamcla, owau pu kekahi e hele lanaKĪla hk' ka hoopilikia hon oleia mai, e pau nae ka kakou kamailio ana, " h<-»htioiia mai auanei au, a o ka'u kauoha wale no ia olua e noho me ka hcx>manawanui, a e hoikeike mai hoi i ko oKia manao koa/' | <> ka haalele mai la no ia o ua keiki uuku nei ia Mahela ma a hoi' aku la noluna o ka oneki o ka moku. ! la hala ana aku o ke keiki, a koe kokoolua waie iho ia no o. Mahela me kana kauwa, ua puili ae la laua i kahi hookahi me na{ manaolana o ka hauoli no keia nuliou o ka ioaa ana mai ia laua, a | auhee aku la na manao kauniaha, me ko laua ai ana aku i na meaai | me he mea la aole he mau mea a laua e maka'u ai. j MOKUNA XVIII. | Kc hookokoke aku nei ka Kanaga no na kapakai o Nukahaiana. ma | kekahi wahi mokupuni i kapaia ka inoa o ka Mokupuni Hemolele, he j mni mile ka mamao mai na kapakai akau mai o Nukamaiana. | Ma ka hora ewalu o kela kakahiaka a Haie Miia o ke kamailio pu j ana me Mahela ma maloko o ke keena kapena o ka Ranaga, ua kaalo pono ae la ka moku ma kahi i maa ia lakou i ke kipa ana i na manawa e iiolo ai no keia 'wahi aia hoi o Gaia Tamela ke holoholo la maluna o ka oneki, a i kekalii manawa e kiei inai ana oia i ke keeiia a Mabcla ma e noho aku ana, me he mea la ua maka'u oia, o maluika aku leana mau pio. O ka hele ia a kokoke loa i kapakai, ua kauoha aku la o Gala Ta-| ineia e hookuuia na pe'a o ka moku ilaio, alaila huli mai la imua o | Maka ihmakeia. a me ka leo kuoo, ua pane mai la ua kapena nei: j "E kauolia aku oe e hookuuia kuu waapa iloko o ke kai i keia i main.wa, a e l\olo iioi kekahi mau kanaka me a' i nouka o ka aina, a e malama aku «>e i ka moku. me ka pokakaa ana mawho nei 110 kckaln\ niau l;ora a hiki i kuu hoi hou ana mai." l'a ae rrii la o Maka Bunakela. me ka huli nna aku heie no ka hooko ana i ke kauoiia, eia nae aia ka minoaka maluna o kona lielehelena kahi i nolio alii ai. me ka ike ole aku nae o (iala Tamela. • Ke alaaiawa la ka nana au£ a Gala. Tamela maluna o ka oneki P ka uv>ku ir.e he mea la e iiakiio .popo; ana ina ua maikai na mea apau, alaila o ku iho mai la no ia o 'iia kanaka neV noloko o; ke keena kapena, oiai ,nae o Mahela ame kana kauwa e nana ana iwaho ma ka puka aniani, a ia ike ana ti|ai ia Ga!a Tamela i ka hoea at}a tta mae ae la ko laua ntav\ pii' mai la no hoi ka lia ka'ii nu keia kanaka i piha iiie ke kolohe ame ka lokoino. "I iieK\inai ja,au no ka haiuyi. <|na. aku i ko'u aloha kakahiaka ia olua e ria. !e<Je, a,, ke pe>t f mau hoohalahala ana no ko olua keena maliina nti 6 keia mokn," w-ahi a< Gala Tamela me kn minoaka ana mai me he mea la he hoihoi kekahi o kela mau kaik«;mahinc iaia. ~ , ' ; ! / .... , ' Aohe nae he al<ii,,o 'kela.niau .olelo o ka luolauna niai ia Gala. Taincia mai,.n ? kanaka nei o ka hoomau hou ana inai; ~ ' t ' "X ie mau anaua helu >y^l^ inai' ka aina inai, a ke manao nvi au, e ( la\y.e akil) ia ohi;, > \uka no ka keia aina i.mahhini ia olua/\.. utr; \ '!,,, . ,"K lawe aku ana anei pe.ia iuka o keia aina!? Heaiia ka jnātia haua e liele pu aku ai n\c $ me ke komohia 'ana mai o ka maka'u no kekahi pōihei e f|i aku anā maluna o laua. | "Aia no kakou a hoea aku luka." ilaila aku no olua e ike maka ai i| ke ano o ka kakou huakai," wahi a ua o Gala Tamela, nie ka liene! hott ana iho o kana aka. "Heaha hou keia mau hana kolohe au e ake nei e lawe aku ia maua uouka o ka aina? He keu ito hoi iuka maua o ka aina. a nau i lawe n:ai ia maua ma ke ano kololw. eia ka ke imi hou mai nei oe e hookomo aku ia maua iloko o ka poino i oi aku paha i keia a maua e It(x inanawauui nei. Aole loa maua e ae ana e lele iuka me oe, aka nei maua o keia moku e uoho ai!" i pane aku ai o Mahela n:e ka wiwo ole. . "ila. I:a, iia!" i noke ae ni ua o Galā"Tamela i ka akaaka me ka leo nui. "N'aui maoli ka hoi ko'u hauoli no ka lohe ana i k.o olua makemake i ko olua keena maluna nei o keia moku, o ka'u no ia i koiu> ai. e lilo ana keia wahi i mea lux>hihi na olua, ke loihi iho ko olua noho ana. Mai maka'u olua no ko'u hookau aku i na liopilikia ana maluna o olua, a iloko o na hpra elua wale no. e huli hoi hou ,tuui ai kakou noluna nei o ka moku. nolaila e hoomakaukau olua i keia manawa. aia kv)'u waapa me'na kanaka ke kakali mai U ia k?krui!" NYke huu aku la o Mahela i ka ninau i Gala Tatnela i ka manao o kela huakai a lakou e holo aku ana iuka. aole.nae he wahi mea a hoike iki mai o ua kanaka koiohe nei, o kana wale no e hookikina Inai ana. 0 i;. ka hwmakaukau aua o ua ihau kaikamahine nei, a helo pu aku iac ia. # » ka ike ana o Alahela ma. he mea makehewa wale no ka hoopaakiki hou ana iho. o ko laim hoomakaukau iho la no ia. a ukali aku h mahope o Gala Tamela noluna o'ka oneki o ka moku. Ao!te he houiololii hou ana iho, aka ua alakaiia aku la i.uia nei noluua o ka waapa e pili ana ma ka aoao o ka moku, nie ke kau pu ana aku no k>i o Ga!a Tamela, a noho iho la mawaena o na kaikamahine elua. a o ka hoeia aku !a 110 ia o ka waapa e ua luina, a he mau minuke helu waie no, kapalulu ana ke kila o tta iuka o ke om\ līapai maoliia akn la 0 ānie kafta kauwa e kekahi mau luina, a ia wa i hopu koke mai ai o Gala Tafuela i ka Ihna o Maheh. a Ikx> maka aktt la e hele. me ka ukali ana aku no hoi o Aneta mahope 011 j ame kekahi na luina. eia nae ma kahi mamaomai no oia. -'manao oleia ai he mau hana lux>pilikia kekahi ana maluna o Ancta. Ke hele la lakou ma kekahi kula mauu-uliuH e ku a lioohihi ai no ka/mea e ike aua i kekahi hioiia nani o kela ano. eia nae aole ia i lilo t mea 110 Mal>eia e hauoli ai, a ke nalu wale !a uo oia iloko iho ona, ihea la o Gala Tamela e lawe nei iaia. No ka hapaiua mile nae ia hele aui akti ir lakoia. ua ikeia aku la he itale ma kekahi wahi inamao. alaila hoohuli ae la o Gala Tamela 1 ko lakou alahele no kah» o ua lule m», me k* huli aua iho ia Maln la a leamaiiio mai la: # 'Akahi uo au a hoike aku ta oe» t I» manao o keia huakai a kakou <> ka lieh* aua mai nei. o ia 110 ko kaua liooliloia ana aku i hookahi maloko o ka berita o ka mare. M . 'O, aole loa o'u makemake e m*re «ki\ ia e lani. e hoopakele mai iau." a hcx>maka ae la t|a t> Mahela e kaili i kona linu mai ka paaia ana e Gaia Tamela. eia nae o ka ot loa iho !a ia o ka paa & ua kanaka nei i ka !ima o kana 1 pio, m# ka hoomau hou ana mni i JfenHaH>amailio ana: - %ti i ko« mauao, ma kciu >v p»«lii|• ; |att*'e!i*rcia ni, a

aia ki» nukua i'.e.'nok-Ie ke kakali mai la malokt> o keia haie. n > f kaua hoea aku. •.» ko kaua he-oliloia no ia i hookahi. a lilo rna: .-e he wahine marc na'u. a o ka ho«?koia ana hoi o ka :!ni iiokJ o kuu p iv.wai. e h >111311 aku kaua i ka hele ana noniua! *Mai '/:oiohc i»:o oe e Mahela! ' i hawanawana aku ai o Arte:a ia Maheia no ka h«»lana ana i na manao o kona haku, a o kr> !ak nei hoomau aku ia no hoi ia i ka hele ana imua. I ko lakou nei hookokoke loa ana aku i kahi o ka hale e k:t :r?: ana. o ka manawa ia i oili aku ai ke kokck>lua o < iala Tamela *irunua a wehe mai la i ka puka o kela hale. no lakou nei e komo aku ai. Aia maloko o kela hale kekahi kuahu i kuVuhtia, a e ku ma: ana hoi he kanaka elemakule i kahikoia me ke knka o ka poe kahunapuie. a iaia i pane aku ai o Gala Tamela i ka i ana aku: "I heie mai la makou no kou mare ana mai ia maua," wahi a ua o (.«ala Tair,eia. me ke kulou ana aku imua o ke kahunapule. "Me olua e a'u mau keiki na hoomaikai'ana mai ake Akua, wahi i a ke kahunapule me ka pahoia ana mai o kona mau hma maluna o Tame!a anie Mal>ela. "E h'-oko !ttai oe i kau oihana maluna o maua i keia manawa. no ka mea o keia kaikamahine. o ka'u wahine akn ana ia. a o keta no lv! ; kai:a kauwa ka mea e lilo aku ana i hoike no ko maua mare ana. | wa'ii iiou a ua o (iala Tamela. • N*» kela mau oielo a Gala Tamela, ua wehe ae la ke kahunapule i j kana huke i'aihala, eia nae mamua o kona hoomaka ana mai e ka:nailio i pane koke aku ai o Maheia: j "Ke h<x)le aku nei au i kou hooko ana mai ika mare maluna o \ maua, 110 ka mea, ina he kahunapule oiaio maoli oe, alaila aole loa f dc e ae ana e alakoia aku kekahi kaikamahine makua ole malalo o na | hana kolohe a keia kanaka e ku pu aku nei me a'u." j "Malia paha he mea oiaio no ia au e kamailio mai nei e kuu ke:ki. ' aka nae. ina o keia kou kahu. he mea lūki ole ia*u ke pale ae i kon.i | m'au makemake apau. a j>ela hoi me kana kauoha. M | "Aole keia he ka'uu no'u, a elike me ke ola mau ana oke Akua. ]tela no ka oiaio o keia mau mea a'u e kamailio aku nei ia oe, aka he !kanaka—" ! Aole i pau pono aku na mea a Mahela i makemake ai .e kainai!«o aku i ke kahunapule, ua kahamaha e mai la o Gala 'l'amela iaia ma ka i pane ana mai: ' ' "E noho nialie oe e keia kaikaiiiahine, he keu no hoi ua ae mua niai uei oe e ntare me a'u, eia ka e makemake ana oe e alako aku ia oe iloko o kekalii poino, nolaila mai hoolohe mai oe i na olelo a keia kai- | kaniahine. aka e hooko mai i ka liana i kau aku maluna ou." ! lloomau mai la ke kalumapule i kaua kaniai!io ana. oiai hoi o Ma- ; ( hela e noh«> mumule wa!eja 110, aka ke hoololie la nae oia i na mea . |apau e kamailioia mai ana. a hiki i kona lohe ana aku. i kona lil" ana he wahine mare, alaila un maule iho la oia me ka hoomaopopo, ole aku i ke koena o na hana hoomaewaewa, a moe 1010 ana oia iloko 0 na lima o Gal% Tamela. I hakalia no a pau ka pule a ke kahunapule. o ka hapai mai la 110 ia o Gala Tamela ia Mahela nowaho o kela hale, a mamuli o ka loaa koke ana mai i na ea oluolu, ua hoi hou mai la- ko Mahela 11001100 j maikai, a hoomaka aku la lakou uei e huli hoi no kahi o ka waapa C| ku nmi ana. ; ' ■ . j nae ka. hoonaukiuki iloko o Aneta no kela.mau hana kolohe a Gnla eia nae he oi aku kona noho malie loa ana, mamua o kona hoao, ana mai e hoopakele i kona.haku. , |i<l-lc wale no ia Inili hoi ana aku« a lakou nei a hoea i kahi o ka W'aapa, eia nae aole he mau olelo i hoopukaia e kekahi '6 lakou, aole no hoi he hoikeike. mai o na kaikamahin? i kekahi maif'hana e hoohuoii'a aku ai ko laua man?.o ana e / I hakalia 110 lakou nei a kau iluna o ka waapa, g> ka lioe aku la no ia o na luina, a iloko o na minuke helu wale iio, Katt ana lakōu nei iluna o ka Ranaga. a hoihoi houia aku la o ma no ke keena kapena oua moku nei. . . [' ' Ke nolio wale ia no ua mau kaikamahi»#- nei ma'ko laua keena me ke kamailio-nui.ole, oiai ua nlupuni Mahela nie-ha manao like oli>;' ;t o na olelo hoolana fl kana kauws> e kamailio ix>ai ai iaia, aole he jljooloheia akn o ia mau olelo hoolana, a 110 ia kumu. tia noho malie woiihoi Aneta. aia wale lno a kamailio mli kona haku iaia,,a!aila oia pai]e '; .. »' /Kc 'iho ukit la ka laii ka niole olu o Leluia i kela manawai ai:i 110 ua m»tn kaikamahine ia ke noho malie la.me ke kakali ana. heaha mai ana la ka hopena e kaju mai ana niahma o laua, aka nae he hookahi 110 mea maopopo loa iloko o ko laua uoonoo pakahi, o ia no ka liiki ole e pakele mai ka mana aku o Gala Tamel:t. MOKUNA XIX. O ka hele ia a liiki i ka napoo ana aku o ka la, a uhi mai la-hoi ke ano liu-la o ke ahiahi. a iloko o ka nanea o ua mau kaikamahine la, o ka manawa ia i hoopuiwaia aku ai laua, i ka »ho ana mai o Hale Mila. a ku ana mamua o laua, nie ka ninau ana mai: "Hc makeinake no nae paha olua e na lede i mau mea ai ea'" me ka aiaalawa ana ae o kana nana ana ma o a maaueu a iluua uo hoi kekahi o ka oneki. "No'u iho.'aohe o'u ono i kekahimea i manawa." i wikiwiki koke mai ai o Mabcia ma ka pane ana. | "Mai hoole'mai oe ika ai ana i kekahi mea. eae mai oe e iawe mai au i mau meaai nau!" i koi ikaika inai ai o Ilaie Miia ia MaHela. Ke ike aku la nae o Ancta mamnli o kona hakilo ana aku i ke ano o kela keiki. aia kekalii mea a ua keiki la i makemake ai mawaho ae | < na meaai. o ke kumu ia o kona paakiki mai e haawiia aku ke kau--1 oha no kekahi mau mea. a ia wa i clcit koke aku ai o Ancta i ke |kamailip ana: "K lawe r o mai oe i mau meaai na maua. me ona omole waina mai. a o ke kumu makemake ole o kuu liaku i kekahi mau meaai i keia manawa, no ka uluahewa no ia o kona noonoo, aka nae e lawe mai oe elike me ia a'u i kauoha aku la!" Akahi no a mohala mai ka nanaina o ua keiki nei no keh kauoha ana aku a Aueta iaia e lawe mai i mau meaai ua laua nei. o ke kaha aku ia no ia o Hale pii hou noluna o ka oneki r a o ia hoi ka Mahela o ka i ana mai i kana kau.va: "Aole loa he ono mai o ko'u puu i kekahi mau meaai i keia manawa. a oki loa aku hoi ko'u makemake e, inu i ka waina." ''Ua like no kaua ma ia haawina hookahi. aka nae aole oe i ike aku nei i ke ano o kela keiki, ma ka'u koho. aku, ua makemnke oia e hoike mai i kekahi manao e pomaikai ai»kaua ?" "!na palia he manao kekahi o ia ano, heaha no hoi kona mea o ke kamailio ole ana mai nei?" ! "E hoomanao hoi paha oe. i hele wale mai nei no kela keiki e ninau | ia kaua ina ua makemakeia e lawe mai oia i mau meaai. nohila he | hana kohu ole kona noho ana mai e kamailio mekaua, e loaa mai ana ina manao hoohuoi no ke ano o kana hana. aole anei 011 ike aku i ka | hele o kona helehelena a ano e. ia r oe oka hooie ana aku nei iaia, O 1 ka'u e tnanao nei. ua olu kona manao ī l:o*u haawi ana aku nei i ke j kauoha iaia. a aia oia a hoea hou mai o kona manawa auanei ia e ka- } n:ai?io mai ai i kekahi manao huna. e ltoohuot oleia mai ai oia e < irt!;. j Tan»ela." - i "Nani maoli no kou makaala. akahi au a htoia aku. tta pololei kau | ko'io ana. no ka manao maoli o kela keiki «mio." | "Eia au ke noonoo nei tna mea aj>au nou e pono ai e kuu haku. ! manmli no o ko'u aloha ia. oe, pela i lilo ole ai kf»*u man noonoo ma |na haiia o keia la. aka e hakilo ana. a e noonoo ana i na alahele no fko kaua palekana." ! "L'a ike no au ua alolia mai 0« e Anela ia*u." aUila moe okoa mai jla ke poo o MaheU iloko o kana kauwa, me ka hookahe ana akn i ! kona uiaii waimaka a \uue Ik>u mai» la: | , (Aole t pau.) \ .