Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 20, 23 May 1913 — HE MOOLELO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

}ĪO2O iho la o Kikila e kamaiik», ac»!e he pane pololeiia ae o kana naa r.:r:au, he- niaa o!e!o uluahewa wale no ka kona makuahine, o h no oe o ka mea i Ux>h:a i ka pupule, eia nae ua konoia aku na inea apau e hoomanav,anu», alaiia haawi aku ia o Kikila i ke kauoha no ka lu ie :ir,a mai o kekahi kauwa wahine e makaala no ka pono o kona makuahine. Ua hele a ka hora umi-ktimama!ua o kela po t akahi nō" 6 Ktkif& a liaaleie aku i ke keena o kona makuahine eia nae aole mai la he sr s ul.t;i;i:::noe i!oko ona, a oiai ua pau ka haluku ana a ka ua i kela i'.uiiiawa, a ua nalohia aku hoi na ao hakumakuma o ka lani, ua hele hok hi l » iiku h ua o Kikila iwaho no ka mea aia he nui a lehulehu o isa uiana».» like ole o ka ulu ana mai no na hana a kona makuahine. iioolialaia eia he mau hora ma ka holoholō ana, aiaila hoi mai Ia oi:i jv-I'oko o kona keena i nookaawaleia maloko o ke kakela, a uMih»>i>c iho o konā nonoi ana aku i ke Akua, e kiai a e hoopakele mai ia -Mabc!a mailoko mai o ka lima o Gala Tame!a, a pela hoi ka huil ala aua mai i na hewa a kona makuahine i hana ai, ua haule aku ki o.'a !uxiiL"oiu no na hora i koe o kela po. 'Ma i7iiīH o ke kaea, ka Inhi, aole he hana nni na Kikila ka hoomoemoe ani iaia iho, nolaila i hakalia no a kau kona poo iluna o ka uhim, u konn lilo aku la no ia, a ooina ae la kona noonoo po na mea i hanuia i na hora aku i hnla. MOKUNA XXI. I ka wehe ana mai o ke alaula ma kekalii kakahiaka ae, aia hoi e r.hu ir,okaki mai ana ma kelu ame keia wahi na opala o na ano like o!«\ i unuia mai e ka waikahe a kahi hookahi, eia nae aole no i nele la lia'ihali ana mai o na ea huihui o kela kakahiaka i na ala u na pvsa. i hoopilikia oleia aku e ka wai. No Ma&ania Lilana, ua hoike fuai la.kona mau ano i kekahi mau l;f?.ilona mao,. >po loa no ka hoi mai o kona mau noonoo maikai, eia i a • ua hooie ke kauka, i ka hiki ana iaia ke hoola i kela wahine: i;jai !:o;ia mai. a he mea hookaumaha no hoi ia i ko Kikila luaiiao, ! oe \r;.!o no ka ike pono ana o ua kanaka opio la i ka oiaio t na nioa i hoohuoi mua ai no kuna niakuahine. Ua ij -oli .k ia na hora o kela kakahiaka me ka maikai e na mea nie ka hoi ana mai hoi o ko lakou titau noonoo a ke kuponoi lu.i. «'iia !u i mnloko o ke keetiajux>kipa ei rtoho ana ka Ela maluna 0 k<ma noho pai{»ai, a ma kona aoao e ku ana o Lilana, oia hoi o, hikil:!. alaila ua h«Ji jnai la ka E!a i ke' kafna(kd opio a pane mai la: •'AoIe a'ii !»'"» nui elike nie ia o ka ikfe'm&fca ana rna ka po aku Ia 1 hala, o ko'u hoi wale nklt.no hoi koe iloko o ka lua Jiupapa'u, akahi no ka i';c i kekahi waikahe nui, a laki wale no i ka uuku o na mea i f}o'.v>omoia." "Ae. o ka helu okalii keia o ka'u kuaua i ike, eia nae ua hala aku la in me knna mnu liana»f ai'ke nana aku i keia kakahiaka, he hiona nani nif\'.ii ka'u e ike aku nei. me he mea la, aole kakou i halawai me kekahi ino nui," a Kikila me ke kuhikuhi ana aku o kona Hma iwaho o ke kuki akea. "O keia iho la aneiiM'hopena o na ino, e hoea hou ole mai ai kekahi ino i oi aku i keia?" i namunamu liilii iho ai ka Ela, oiai no nae ke kaj,t la no kana nana ana maluna o Kikila. "Aole ia kiuia ka hoike ae i ko kaua mau nianao, oiai aia he Akua i ka !ani Oia liookahi wale no ka i ikp i na mea e» hoea mai ana.*' "Ko hnawi.aku nei au i ka'u mau hoomaikai ana ia oe e Kikila/' Avahi a ka Ela me ka halo'ilo'i ana mai o kona mau waimaka, a manuili o kekahi mea a Kikila o ka lohe ana aku, i pane koke'aku Ai oia: L hnmau ko kaua kamailio ana, ke lohe nei au'i ka hauwawa o na kuiwa, heaha la keia mea nana i hoopioloke aku i ko lakou noonoo ?' ? Ae, ke lohe i'o nei du i ka wilaau o na kanaka, aka ke pii hiai nei nae kekahi mea ma ke alapii, e kakali aku kaua, owai la hoi kein mea o ka hele ana mai nei iloko o keia manawa o ka la?"I 1 anehe mai la o Kikila e hele mai e nana i ka mea nona ke'pahupiihu kapuaiwau'ne a laua o ka loheana aku, eia nae mamua o kona hoea nna mai i kahi o ka puka, komo ana no o Mahela iloko., a ho.o mai !a i kahi a ka Ela e noho aku ana, a he manawa fa o ka mal :ia. ame ke keiki o ka puili aloha ana ae ,e hookahe ana hoi i na M:tkr> o ke aloha ame ka hoomaikai, a o Kikila kekahi ilok'o o kvh haawina like. ! L • mau minuke ia e lulumi la ke keiki me ka makua, a i ka mao a»n 'U" o kela mau haawina o ka ehaelia, ua aea mai !a ke poo, < iHiiia a ike mai la i ke ku aku o Kikila ma kekahi aoao.? u* nku h oia maluna o na maka o kona makua. me he mea e i aku ana. e liele oia e hui pu ine ka mea a kona puuwai 5 1 : hi ai. alaila na hookuu mai !a ka Ela ia Mahela, o ka manawa no hoi a ua kaikamahine nei o ka holo hna mai a puliki mai la i kakou ko:\ opio. an no e ka mea he'luhelu e hoohewahewa ole h \ ka hooniha ) ; ke:a o na puuwai o ua mau oplo la me na haawina o U hauoli, no Kikila nae, ua haa\vi aku la oia i na hoomaikai ana i ke Akua iloko o kona naau. no keia hui hon ana o lakou iloko o ka ?nan;\wa i moeuhane mua oleia, X) Ari-nr«. no kckafu i uhli pu mai mahope o kona haku, a mai iaia i !«:!icia ai na mea apau e pili ana i ko Laua hooleleia aua mai ■uk;> o k;i ?itna. a hoilioiia mai hoi no ke kakela. Ue ob r o e!ikc me kau e ka mea heluheiu e hoomanao !a» no ka hwlioloh e hoolele hou mai ia Mahela ma iuka o ka aina, ua l".olo ny.\\ lakou nu>iut ma ka la aku mamua a kalewa inawaho o kek«!u mokuwni no ke- kakall ana ahiki i ka poekele ana, alaik i ol > loa mai liikou no Lolana» eia nae ma o ka loaa ana i ka ino keui po, w',\ kakaii \va!s no ka moku, a luki i ka hoea ana mai ma kakahiaka. "1 keia kakaMaka no ka he?e ana mai o Btmakefe a hoike mai la niaua e koomakaukau, no ka mea e hoihoi mai ana oia ia maua nouka nei ka aina. a o ko niaua. hoomakaukan iho )a no fioi ia» a aku !a nuluna o ka wanpa, me ka ukali pn ana mai o BunaLe'a me maua, a i hakalia no a kau iuka o ka aina paa, ua ielele me ka r ih i i ka oi'oli, a i hoio tni!eia m«ii ndi no ka hapanui o ab. a hoeh mat i ke kakela Aei," i hoomaka akn ai o Aneta e pono t ke ano o ko iaua ho.ea ana aku. ae ia maua t o Aneta. \va!e no'*

j Xo kela pane a Aneta, o kc ka koke ae 1a no ia o Kikila ikiua. ia- | !a« ak« !a i kona papa!ekapu r o ka oili akn la no ia uo ka hui pa ana j me kona hoaloiia kahiko, a he oiaio e kakali mai ana no ua o I>nna- \ ke!a mawaho. a o kekahi ikela o «a minwke haaoli mav»-aena o ka l hoaloha. ame ka hoaioiia» ia o ka luiulima pu aria T a o ia b | Kikila o ka pane ana aku: "Xa ke Akua e hoomaikai mai ia oe, rso ka mea a« i hana aku ai no ka pono o ka hoa kanaka/' **Aole keia he manawa no ka hoomaikai, o ka*« wale r.o o ka hele 3na mai la e hui pu me oe maluna no la o kekahi kumnhana okoa !oa. Ke hoomanao la no paha oe i-kan mea o ke kauoha ana ae ma e Haie Gi!a !a, a pe!a au i hoea kino mai la, ao!e no ka ? u mea i hana aku ai rto ka pono o na kaikamahine!" **Ua hopohōpo loa au no kou ha!a\vai me kekahPpoino. ma o ka hoounaia aha mai o kekahi mau kānaka elua mahope o kou meheu. a o ia ka u e hauoli !oa nei, no keia hui liou ana o kaua. Aole loa au i mahu'i mua no na mea a Ga!a TaroeIa i hana ai f ahiki i ko makou kaawale !oa ana mai ka aina aku. a mihi iho !a au i kou poino, cia »ae ke hoomaikai ae nei au i ke Akua, i kona ae ole ana mai e Unakila na hana puuwai eleele a kela kanaka/ f "Aole a'u mau ahewa wale ana aku ia oe e Bunakela ? koe wale no f<eia, ua pomaikai loa au ma o kmi hoouna ana mai ia Hale, a ma o kana mau o!elo i ku mau ai au me ka makaukau. a hiki i ko'u palekana ana mai *ia poino mai i manaoia e hooili mai maluna o'u." "0 ko'u lohe koke ana mai nei no ia mai ia Malakoma mai 110 kou halawai ana me -kela mau kanaka elua, a ua hoopiha loaia mai kuu puuwai me ka olioli ma na mea a\i o ka lohe ana aku nei; a e hoomanao e kuu Kikila aloha, aole !oa he kanaka'i makee i kou ola elike la me a'u nei, a no kau hana i makemake ai ia'u e hui pu me oe, e oluolu e hoikemai i keia manawa!'' "Eia no ka manaonui a'u i makemake loa ai e hui pu kaua, o fa 110 ko'u ake ana e hoopakele i kou ola ame ke ola o ko kaua mau hoaloha." t "Auwe! Pehea e hiki ai ia oe ke hoopakele i ke ola o kekahi kanaka hewa loa?' 1 "E ae mai oe e haawi mai i kau hoohiki, aole loa oe e hoike aku i kekahi poe, i na mea a kaua e kamailio ai i keia la, ma ia ano wale no au e hoike aku ai ia oe i na mea apau e pili ana i kou ola ame ko na hoaloha kahiko o kaua!" "Ina oe he kanaka okoa aku, aole loa āu e haawi i ka'u hoohiki, aka nou e Kikiia, o oe hookahi wale no ka mea liiki ia'u ke hilinai no ka oiaio o kau mau olelo." "Xo ka mea a'u i makemake ai e kamailio aku ia oe, ua lohe ka Moi i ka oukou mau hana apau, a ua waihoia aku'ke kauoha iloko o ka lima o kona mau kuhina, no ka matcaa!a pono ana ia oukou. Xo Keia hianawa nae o Sa Uilama ka mea i haawiia aku ke kauoha nn ka hopu ana ia oukou apau, a lawe aku imua o ka aha hookolokolo. a ia'u oia i hoike mai ai i keia mau mea, me kuu hoomaopapo ana i ka poino nui e ili aku ana maluna o ko oūkou mau hokua. "Xo ko oukou pono nae, ua noke au i ke kaniaUio me ia, a hiki i kona haawi ana mai i kana hoohiki, aole loa oia e hopu ia oukou, e ae aku au, me ko u haawi pu.ana aku iaia i ke kumu o kō'u hana ana pela. 4, Ua paa ka'u hoohiki imua o na Iani a imua o Sa Uilama, e hookolo no au mahope o ka meheu o Gaia Tamela ame koan mau hoa, a e haawi aku ia lakou iloko o ka<poho linia 6 na kanaka o ke aupuni, aka nou e Bunakela ame kuu mau hoaloha kahiko, e hoopakele 1:0 au ia oukou apau mai ke kau ana miai o na hoopa'i ana a ke kanawai. He oiaio he mea maikai o!e no'u ke ku-e ana i ke kanawai, ma keia hana hoopakele a'u ia oukou, aka nae ua hoike mai kuu puuwai, aole loa he hana maikai na'u ke kumakaia ana i ko'u mau hoaloha, a e ku ana au inahope o oukou i na manawa apau." Xo kekahi mau minuke mahope mai o ka hooki a/ia iho o ka Kikila kamailio ana aku, ua noho hamau loa 6 Bunakela me ke kamaiiio ole mai, aia wale no kona poo ilalo kahi i kulou ai, a i kona aea ana mai iluna, ua niohala maikai mai !a kona helehelena, a o ia kana o ka pane āna mai: "Auhea oe e Kikila, malia paha aole oe e manaoio mai ana i ka'u mau mea e hoike aku ana ia oe, aka nae aole 110 o'u nana, ia mea, o ka'u wale 110 e i aku nei oia keia: Ia'u o ka hookomo ana mai i ka Ranaga ma Lolana i ka po nei, ua haāwi iho au i ka'u hoohiki, aole loa e hehi hou ko'u mau wawae maluna o kona ondki, a he umikumamalua mau kanaka mawaho ae o'u i haiia ia hoohiki like, no ka mea ua lawa ko makou hookau\va ana na ka liewa, a e hoao ana makou e hele aku ma na ala o ka pono. ,s Mailoko mai o ko makou mau la opio i hoolilo ai makou ia makou iho i koe pu-e i na kanawai dute, mamuli mai o ka pono ole o kela mau kanawai i kauia, a hooholo iho la ko makou manao e hoolilo i poe hoopae ma-lu i na waiwai, me ke kuleana ole o ke aupuni e olū mai i na auhau dute. "I ko Gala Tamela hui pu ana mai me itiakou, a hookomo pu mai la i kona mau kanaka ponoi, me luku wale ana i na ola makamae o na kanaka maluna o ka moana, me ka hao ana i na waiwaipio, ua alakoia aku makou iloko o kela hana, me ka hao ana i na waiwaipio, ua alakoia aku makou iloko o kela .hana, me ka hooinaopopo ole nae i ke ko'iko'i o ka hewa a*makou i hana aku ai. a hiki mai nei \ keia manawa, tfa ku a hoowahawaha maoli makou ia mau hana, pela makou i hoohiki ai. e hookaawale koke mai kela puu.lu mah "Ua loihi na makahiki a makou i ku-e mau aku ai i na kanawai 0 ka aina, a ua loāa nui no hoi ka waiwai i ka hapanui o makou, nolaila aole loa he wahi manao i!« iloko o ka hapanui o makou, e hoomau aku ma kela hana, aka e hoolilo ana makou i mau kanaka ano hou, i poe hoi e hooko ana i na kanawai, a e hana ana ma ka hana i ku i ka pono, o ka*li wale rio e i aku nei ia oe, pehea la au e l:ana ai, i wahi e hoohuoi oleia mai ai e na kanaka o Gala Tameia. no ka mea o ko m&kou haalele ana aku i kela moku, me ke kumu ole, eloaa aku ana ka hoomaopopo ana i na kanaka o Gala Tame!a, uā mahuka maoli makou, a e lilo ana hoi i poe kumakaia rkn ia lakou." v • "He hana maalaW wale uo kela ia kaua ke hana aku i wahi no lakou e pau mai ai i ka paa, a e pakele ai oukou apau me ka pilikia ole," wahi a Kikila. ( j ka*u mau hoola!a ana, owau ponoi no me ko'n mau kanaka ka poe na lakou e liolo aku maluna o na waapa. e !awe ana au i karakoht o'u mau kanaka maluna o na waapa. a okekahi poe kanaka, e hoonoho ana au ia lakou ma na wuhi like oie niauka nei o ka aina T 1 hiki ai ia lakou ke hopu aku i ka poe apau e manao ana e mahuka mai ka moku mai. He ehia ka nui o ko kaua mau hoaloha maluna o kela moku i keia manawa?" "Ke hui puia makou apau he umi-kumarnaiwa ka nui." ( \\ he «ehia hoi ka nui o mf kanaka o Tame!a?'* noonoo pono ae aii, no Gah Tame!a. ua pai: kona waiVai, a ua paa hoi kela mau kanaka elua ia oe i ka hopnia, nc!atla he umikumamawalu wale no ona mau kanaka i koe malin;a o ka ri.:»kti." "ina o ko !akou nui wale ae la no kela. alaiU he hana maa!ahi wa?e no ka hopn ana aku ia !akou apau, a pehea e hiki ana anei ia oe ke hookaawale i kou niau kanaka apau mai h !akou mni i ko.i i a e fui!s hoi hau a.kvi ai nolaea o ka mokn? * "IV HvRe mtia aVu nei au ia oe >; Ki ! :*h. s iki o sa no kcAt ole» heht hoti maluna o ka r> k«>U 1 • ki:, ukn s?ae Ue mea e holopono ai ma kou aoao. k<>'u hol hou ana ke ae aku nei au ia oe, e hooko no au i kau mau kauoha apau**' (Aole i pau.)