Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 21, 30 May 1913 — HE MOOLELO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai [ARTICLE]

HE MOOLELO KA UI MABELA A I OLE O Kikila Lilana ka Liona Kikila Lilana ka Liona ame Ka Weli O Ka Poe Hakihaki Kanawai

I* 4 'lfe lt«.)okaJ» a'u mea i koe i makemake ai »a oe e liana mn;, o ia | Wkou ninini ana i kela mau j>u kuniahi a piha i ka wai ( i hik» oie j m ke lioohanaia, e ae mai ana anei oe e hooko i keia mcar ,, j "Elike me kou manaoio ia oe tho e Kikila, peUi no ka hiki ia oejn ka hīl'mai n;ai mahina o*u, a mai hopohopo iki oe no ka hooko oleia kou makemake." « "Ina pela ua ]x>no, a o ka'u wale np e i aku nei ia oe e Biinakcla, '$■ o h kou hoakoakoa ana i kau maa mea apau i makemake ai maiuna 0 ka moku, ncj ka lawe pu ana me, oe, oiai i ka wa e paa mai ai o na 'l&naka i ka hopuia, e lilo ana kela moku i waiwai no ke aupum." . "Aole no he waiwai nui mahina o kela moku e rninamina &i, koe wale no paha ka miuamina ana i kela moku. oiai ip llke no hoi ia me ka makuakane, a i kona mauawa kaawale aku ai, aole no e iide ke kom» ana-o na manao aloha iloko o mako«, «ka nae he mea hilii wale no ia, he hookahi mea nui, o ia ke kaawale ana mai iia poino mai/' * - ■ . "Ua maopo[)o iho la keia mau mea mawaena o kaua, a pehea aole anei oe e haawi mai apa i kau mau kpkua ana ia f u ame ko'u mau i kanaka, i ko mak'ou wa e kau aktj ai maluna o kefa moku?" | "Aole e hiki ia'u ke haawLakn i ka'u hoohiki ia oe e Kikila, no ka mea, )if liana ku i ka lokoino, fco'u ala ku-e ana aku i ko'u mau hoa nuiluna o ka moku hookahi, aka nae o ka'u mau mea e hooia aku nei ia oe, 9 ia 110 ko'u ku makaukau mau ana i na manawa ilpau, a o ke kanaka e hoao īpai ana ia oe, oia auanei ka'u e pepehi aku ai." "lTa lawa kejia pane no'u e ike aku ai i kou manao maoli, a ke haawi aku nei hoi i ka'u maii hoomaikai ana lie nui ia oe, a pehea ua kapena nei o oukou i keia kakahiaka?" * "Aole au i ike hou iaia, aia no palia oia me ke kāuka." "Manao no anei «oe, e ola loihi ana no oia,? w "O ka eha i loaa ia Gala Tameja, aole ia he wahi eha tiuku, aka he eha kukonuk<Wi loa ia e loihi ole ai kona mau !a i koe e ola aku r.i, mamua o ke kiken) ana mai o ka make a kaīli ae i ka hanu ola mailoko ae ona," "He mea maikai ole maoli ka ina oia e inake koke ana, o ka'u wale no e iini nfci, e ola aku oia.a~liiki i kuu ike ana.iaiaP Halii ae la kekahi nanaina kaumaha maluua'o ka helehelena o Uunakela, me ka hiki ole-nae ia Kikila, ke hoomaopopo aku, a o ia ka ua o Kikila o ka hoomau hou ana aku i ke kāniailio ana: <4 tTa hnva paha keia hui kamailiō pu ana o kaua, a e huli hoi oe 1 keia manawa inoluna o ka moku, o hoohuoiia m&i auanei oe., a e hoomauao mai kamailio wale aku hoi oe i na mea au o ka lohe ana mai ia*u aku, i kekahi poe e akti!" "Ke haawi aku nei au i ka'u hoohiki ia oe e Kikila, a mai maka'u oe no ko'u hahaki i.kela hoohiki," alaila lalau ae Ia na lima q ua mau kanaka la, no ke aloha ana, o ke kaha aku la no ia o Eunakela hele, me ke ku aku no hoi o Kikila, e hak'ilo iaia,. a hiki i ka nalowale ana ma kekalu aoao, o kona huli hoi mai la no ia no ke keena a ka I%la e noho aku at*a, a hoomaka mai la e hoike i na olelo apau i kamailioia mawaena ona ame Maka Uunakela. MOKUNA XXII. Mamua at o ka manawa a.Kikila e hele aku ai e hoo'ko i kana misionn. aia na kauwa a ka Ela ke ku makaukau lamaloko o ka pa, i hiki aku ko lakou heluna ma kahi o ke kanalima, me ke .kakali ana mai o ka loaa aku o ha kauoha mai ko lakou haku aku, a mai ia Kikila aku paha. ; Mahope iho o ke kukakuka ana o Kikila me Sa Uilama no kekahi manawa, o ko Kikila oili ma» la.no ia iwaho a hui pu.me na kanaka, alaila hoike aku la i ua poe kanaka noi no kana misiona i makemake ai ia lakou ma kela la, alaila hooho like mai la lakou me ka lokahi, no ko aa ana e heW aku ē hopupio i ka poe hakihaki kanawai. . Uoolakoia aku la lakou me na pu panapana ame na kupee hao, o k<> lakou haalele mai la uo ia i ke kakela, noloko o ka ululaau, I ka ho'ea ana uia kahi a Kikila e hoopaa mau ai i kona waapa, o k<Mia h(K>nohonoho iho la 110 ia i.-kona mau me ke kii ana aku i mau waapa hou e pau pono ai lakou, alaila, ua lioonoho iho la oia he iwakalua mau kanaka iuka o ka aina, me ke kuhikuhi ana aku i ka lakou iuea e hana ai i wa e hoaō tiai ai ka poe oluua o k» moku e holo tnai iuka o ka atina ma ka \vaapa o ka moku, a o ke kin na iho o na kanaka he kanakohi, ua kau aku Ia maluna o na waana» a o ka hoomaka aku la no ia e holo no kahi e halawai ai ine ka mokukuua. * • # 1 ka oili p«mo ana aku o ko lakou mau \va«lt>a iwaho o ka fhe, a hoohuli aku ma ke kuono e ku mai ana o ka Ranaga, o ka wa ia a inkon nei i ike aku ai i ke pioloke o na kanaka oluna o ua moku nei, me he mea lā e hoomakaukau ia lakou iho me na lako kaua, uo ke kupale ana ia lakou mai enemi niai. Ke haka pono mau la ka Kikila nana ana i na mea e hanaia mai ana no lak\>u, a ike aku )a oia i ka hok> ana ae o kekani mau kanaka no ke kukuni ana i na pukuniahi. o ka mea af>iki nae aohe he kant mai o ka pn, a oki ioa aku hoi ka leie ana mai o ka poka* Ke kuupau la t\o na kauaka i ka hoe i tta ■\vaapa, a t ke kokoke| U>a ana aku ma ka aoao o ka tm>ku, o ka wa ia a Bunakela o ke i kahea ana mai: , ' 'iie mau waapa aha keia e hoio mai nei; M wahi ana me ka l«o kuoa 4 t v • r 4 kV "He makemake ko makou e kau aku €► ko ouko» moku! v.ahi o ka pane mai kk WNip* 4k|i o ". . . ■. "Heaha ka hana mu a oukoai poha hou mat at ka ninaii 4 ■■ ■ r - r "' ****** okoa .tvaapa ma ka . . .. mmm 1 ka

oiī ka i»Ka aaa aku o keia poe maiuka aleo nei oka aina. ua hwio mai la kekahi poe e ku-e, aoie nae e hiki,. do ka he noho wale mai no kekahi mahele o lakoa, aka lue «a hookaheia no ke kok :> ; ma ia paio ana„ eia «ae aok he ma« elia kukonukonu i loaa aku i kekahi poe„ a iioko o na mmuke heln wale no he i pau ai ira kanaka apau o Gala Tamcla i ka paa, I ke kaa ana aka o «a pio malalo o na kanaka o Kikila, me ka paa hoi o ?vs Hma i ka hao, ua hele mai la o Kikila. a ninau aku la ia Eunakele: "Ua ike no aneī oe ia Gala Tamcla ?" "Aole au i ike iaia, ua haaleie mai no o*a i ka moku nei ma ka ?• po aku la i haia, o makou wale no keia * tiOho nei!*' I Owai kona mau hoa oka hele pu aita? ?? i poha hou aku ai ka 1 ninau a Kikila me kona hookahaha loaia, e manao ana oia, e loaa ? mat ana no la maluna o ka moku, a e lawe aku iaia ma ke ano he < pio nana, eia ka e hele hou aku ana kana hana i ka nui. f "Ua hala aku oia me ke kaaka, * o Waladema, ka mea i ukaii I *ku mahope o laua." f fl *T a mao P°P° noanei ia oe kona tvahi oka hala ana aku?" * | o e t maopopo ia u, no ka mea ia'u e hiamoe ana ma ka po nei ■ t 010 aku ai 0« maiuna oka w aapa, a wahi a na kanaka oke kama-; o *** ua holo pololei loa aku lakou no ka waha o ke ana. ! J a ma keia kakahiaka i loaa ai ka waapa ia mak<m e lana ana mawaho i pono mai o kela ana, o keia wale no lta mea hiki ia'u ke hoike aku j la oe l ' » { Ina pela, alaila aia aku la oia maloko o ke ana kahi i noho ai!' [ Aole ou manaopela, ofei ua holp aku nei makou iuka, a ua huli '• 1 na oloko o kela ana, aole he loaa o kekahi mea ia makou, a hiki i ko makou huli hoi okoa ana mai nei noluna nei o! ka moku/' j' Aole anei ua maopoj>o no hoi i kekahi poe kanaka o oukou kon?t i v*ahi o ka laweia ana aku ?" [ Aole o'u mai4o ua tnaopopo i kekahi mea maluna nei o ka moku i o ka. hele ana aku, no ka mea ua piha na mea apau me j na manao kahaha no 'ka holo ana aku o Gala Tamela me ka hoike f ole mai i kekahi mea, a me he mea ia i ke kauka ame \Valadema, t wale no paha oia i kamailio aku ai i kana mau mea huna." f A pehea aole anei i kamailio mai keia poe kanaka ia oe no ka [ hala ana o Tameia, mamua o kou holo ana ae nei iuka i keia ka- 1 kahiaka?" "Aole he mea o kela ano i kamailioia mai ia'u, oiai o'ka uwaki e j ktt ana ma ka manawa a Tame!a ma o ka holo ana iuka, ua hoi la- 1 kou e hiamoe ia'u o ka hoihoi ana aku nei i na lede opio, eia no ko'u maopopo ana, a i kuu hu4i hoi hou ana mai nei." Ua lilo keia i mea hoopilikia akn i ko Kiklla manao, oiai ina e pakele ana o Gala Tamela mai iaia aku, alaila aole no orta noonoo nui no kela poe kanaka maluna o ka meiku, ua oi aku kona hauoli e hookuu ia īakou, niamua o kona -jke ana, e hele lanakila ana o Tamela, ka mea ma. ke poo o kela poe luku hoomainoino. Ka'i aku la nae oia ia lUinakela no kekahi wahi kaawale o ka moku, € lolie olpia mai ai ka laua mau kamailio, a o ia kana o ka i ana mai me ka leo malie : | "E ae ana anei oe e pane mai ia'u me ka oiaio loa, me ka huna ! ole aku i kekahi mēa, ina i maopopo-ia oe?" { "Ke ha'awi aku nei au i ka'u hoohiki no ko'u pane ia oe me ka j oiaio loa, a e waiho mai j kau ninau i keia manawa!" j 4, Ua ike no nae paha oe i k«scahi wāhi huna, a wahr hoi e hiki ai} ke pee maloko loa -aku o kel& ana?" o ke Akua ko'u h6ike, ke iioole aku nei au īa i ko'u ike aha i kekahi wahi huna, e ae mai naee Kikila, heaha la ke kumu 0 kou ui ana mai la i kela ninau ia'u?" "O ke kumu wale no o ko'u ninau ana aku ia |a oe, o ia no keia: s Ina ua -noke oukou i ka huli ,i na. wahi apau o.kela ana, me ka loaa ole o Tamela ia oukou, alaila eia oia ihea * pee mai nei?" > 1 I kela hooki ana iho-6 ke kamai|io ana aku aua o Kikila, ua naiia! I aku la oia ma kahi a na kanaka e noho iliai ana, ua hele hoi kona [ mau maka a hulili, alaila kamailio aku la4a lakou i tta mea apau oka hoike ana aku ia Bunakela, a mahope iho o kona kauoha ana aku ia lakou e noho malie no maluna o ka moku, oiai ua haawi mai ka Ela i kana hoohiki no ka hoopakele ana ia lakou, o ko Kikila haawi aku la no ia i kona aloha, a ee aku te ma kekahi o na waapa, me ka ukali ana aku o kona mau kanaka ponoi mahope ona, o ko lakou lutli hoi hou aku la iuka o 'ka aina. Ua aneane e napoo ka la i ka ilikai, hoea aku la o me kana mau lawehala no ke kakela, a hoopaaia aku la lakou maloko o kekahi mau keeha ma ka hale malalo o ua kakela nei, a iaia o ka huli hoi ana mai no kekahi 'o iia keena, ua kahea aku la oia i kekahi ntau kanaka kino ikaika eono e hele mai imua ona, a o ia kana o ka pane ana aku ia lakou : "Auhea bnkott/e o'u mau hoa, e ae ana anei oukou e hele pu mai me a ? u ma kekahi misiona ano nui?" * "Heaha keta misiona ano nui au e Kikila makemake nei ia makou e ukali aku 'māhope ou?" wahi a kekahi o ua poe kanaka nei 0 ka ninau ana mai. "Aole no ia he misiona e ae, aka no ka heie ana no ia e hopu ia Gala Tartiela, e aa ana anei oukou « hele pu me a'u?" "Ina o ka hanā ia ea, alaila ua makaukau makou i na manawa apau au e makemake ai," i olowalu like mai ai ka pane arta a ua mau kanaka nei. "Ina ua pouo, a e hoolohe mai oukou i na mea a'u e manao nei. Ke makemake ioa nei au i keja po kakmi e hele ai e hopu i kela kanaka, a e hoomakaukau ame keia pakahi o oukou me ona kuj<ui lamalama, a na'u «e iioonoo pono i ke ano o ka kakou mau | ineakaua e paa pu <ai me kakou, Aole nae oukou e hō-a ika lama- • lama maloko nd o keia wahi, aka e kakali malie oukou i na kauoha j mai ia'u aku. o ko oukou mmawa auanei ia e ho*a ai i na lama-1 lama a oukou." { "Ea, ke hoopohihihi.loa mai nei oe i ko makeni mau noonoo, ihea ! oe e hele aku ai e hopupio i kela kanaka?" J "Aole au e hoike e aku ta oukou ia mea i keia manawa, o ka'u j wale no e kauoha aku nei ia oukou pakahi, o ia ka noho hamau loa [ ana, a mai kamailio wa'ie aktt i kekahi poe o oukou, a ke hooia aku { itei au iinu3 o oukou apau. mamua o ka hora umi-kumamalua o keia | fpo; he pio o Ga!a Tamela na'u.*' . j | Ma na ano apau o Kikiia a«a kanaka e ike aku la, ua maopopo; |loa. aia kekiihi ike i loaa aku taia no kahi o Gala Tamela e noho mai | |«ei, nolaila aole tto hoi a lakon hoouluhua hou ana mai. aka ua hele |aku !a lakou e "'hoomakawkau ? na mea apau a Kikila, p ke kauoha ' lana aku ia lakou e hana, l He wahi v«anawa unku wale no ia a lakoii o ka hoomakaukau 1 ana iho, o ia na lamalama» rta pu pnapana no hoi, he mau kolopa a | he mau hamare nui. me ka ; maop9po ole nae i na hoahele o Kikila. | 1 ka manao o ke!a mau hamare anse na kolopa a e paa pu nei. makaukau ana o «a niea apau, o ko iakou haalele mai la no ia i a aiakai aku la o KikUa no ke alahele e hoea aku ai i ke |ckhtko. Ua hele ke afeitui a trvomo» mamuli oka waikahe ||I§lm ma k«k«ltt fflau wahi. a paa; ma kekahi. me, me ka hoo«n«nawanui no ko ">'iiifejĪMnpiiV kew» #n»!