Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 22, 6 June 1913 — HE MOOLELO NO Nevila Kelekona A I OLE O Silivia ke Kaikamahine Kamaole Iwaena o na Hoaloha, a o ka Puukani Kaulana Iloko o na Popilikia he Nui. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Nevila Kelekona A I OLE O Silivia ke Kaikamahine Kamaole Iwaena o na Hoaloha, a o ka Puukani Kaulana Iloko o na Popilikia he Nui.

l!e ope paiapala ka Silivta o ka lawe ana mai, ua paa i ke siiaia, alaila hoomau hou mai la ka makuakane i ke kamaīlio ana: ' K hookomo i kena ope pepa iloko o kou Io!e, a mai ae iki oe| e kaawale mai ia oe aku," alaila pan ltonua wale iho !a no ke kama- J ilio a»a mai a ka makuakane, no ka mea lie uuku loa kahi Ikaika % ioe iloko ona, a ua aneane loa o Silivia e kahea ae i ke kauka, e komo hou mai, ua kaomi malie mai la nae ka lima o kona makua, t papa mai ana iaia, ua hiki no laua a elua pela. Ua alawa wale mai Ja no ka Silivia nana ana ma kekahi aoao o ka hale lole, a ike mai la i ka haka pono aku o na maka o kekahi helehelena ku i ka hoomaka'uka'u, maluna ona ame kona makuakane, ma ka hakahaka o kekahi mau papa elua, a mai uwa okoa o Silivia no ke kahea ana aku i ke kauka e komo hou .mai iloko, o ka manawa nae ia a kona makuakane o ka i hou ana mai: , "E loa i keia ope pepa, he mea huna ia nau hookahi wale no e ike. Ua maopopo no anei ia oe ka nui o £ou mau makahiki e hele nei." ,4 Ae r eia au ika umi-kumamalima o ko'u mau piakahiki e hele nei." 'Mle ekolu au makahiki okoa e kakali aku ai, alaila fiha na makahiki he umi-kumamawalu ia oe; he keu aku nae ka ehaeha o kuu uhane, t ka haalele hookahi ana iho ia oe mz. ao. Ua pau kuu ikaika i keia wa, o ke aloha no kou e Si.livia," a lele loa ae Ia ke aho hope loa iloko o ka makuakane, me ka noke o Silivia i ka uwe me ka ko nui, a maopopo aku la no paha i ke kauka, ua make kana ma'i o kona komo mai la no ia iloke, e waiho aku ana ke kino kupapa'u o ke keonimaiia malihini.Kaheaia aku la ke kanaka nona kela hale lole, a o ia kana o ka ninau ana mai i ke kauka: "Ua make anei ka mea ma i.'

*7\c, tja pau kana hana ma keia ao, a e kii aku oe i kekahi o na wahine e noho nei tna keia wahi, no ka inalania ana aku i keia kaikamahine!" alaila oili aku la oia iwaho 110 ka hooko ana i ke kauoha a ke kauka, eia nae ua hooku'i mai la kona wawae me ke kiuo o kekalii kanaka okoa aku, e moe palaha ana ma ka aoao o leona hale lole, a o ka inoa o kela kanaka hoil, oia 110 o Lavarika, ka mea nona ka helehelena a SHivia o ka ike ana mai ma ka hakahaka o na papa elua. .' . "O oe anei keia e Lavarika? E hookaawale ,ae oe i ke alanui no'u e hele aku ai, heaha kau hana mawaho nei?" w £.) ko'u hoea ana mai nei no hoi ia, a heaha ka mea nui maoli o irou hale nei, ua poino anei kekahi mea?" ka poino paha he uuku mai kona pilikia, o ka mea oiaio, ua makeia kekahi kanaka malihini, a e holo aku ana au e hoike i keia mihou kaumaha i ka nui o na kanaka." '*He mea hookaumaha i'o kena, a malia hoi o hiki iau ke kokua aku ma ka mea hiki, me ke kuwakuwai ana ae i kona mau hma a elua i kahi hookahi, o kona komo aku la no ia iloko me ke kauka i MOKUNA 11. 1 ka hala ana o kekahi inau la elua, a oili hou mai ana ua la, aia 1,0 o Nevi!a ma kana wahi o ka hana e hooikaika ana i ka eli mai ke kakahiaka a hiki i ka po ana, a oiai aole oia i iho iki aku no kahi 0 ka nui o na kanaka e noho ana, nolaila aole he mea i maopōpo iki iaia no ka make ana o ke keoinmana malihini, ka mea nona ka rama a ke kauka o ka hele ana aku e noi iaia, a pela hoi me kona kanuia ana. r , I kekahi manawa, iaia maloko o kona wahi eli gula, mamuli o ka hahana o ka wela o ka la, pela lioi ke ku o ka e'a o ka lepo, ua aneaiie e hiki ole iaia ke hoomau aku i ka hana ana, aka e hoi ae ana uia a malalo o kahi malumalu, huli ke alo iluna no ka hoomaha ana, a nie he mea la, aole he hana nui iloko o kona noonoo, koe wale 110 ka hoomanao ana no kona home ma Enelani. kona ohana ame na hoaloha ,aote paha oia e ike hou aku ana i na wahi ana o ka 1100hala ana iloko o leona mau 1a kamalii. Nana iho la Oia iaia iho. aole oia o kela kanaka opio keonimana ana o ka haalele ana aku i kekahi manawa i hala, aka he kanaka oia 1 hele a ilihhne. nele a weluwelu kona mau aahu, a 1 poho hoi na manaolana o ke ake ana niai e loaa na pomaikai nui ma kela i\ahi. E uanea ana no nae o Nevila, me na noonoo like ole iloko o kona poo, ua oili mai la kana wahine lawelawe, me ka laua eke e hookomo ai i na meaai a hoikeike mai la iaia nei me ka pane ana mai: "Ūa hele kahi eke a kaua a opalia" me ka hoikeike ana m?i 1 tia eke nei imua o Nevita, aole ma ke ano hoohenehene mai v aka 1 wahi e ike aku ai kona haku, he mea pono e loaa \ic mau mjaai hou na "Heaha auanei ka mea hiki ia u ke hana aki>,,oiai aohe he loaa kahi hunahuna gnla, o ka hana ia e hooikaika mau t\u, e o e a hoi ka loaa mai o na pomaikai," wahi a Nevi!a, me ka lalau ana aku i kana man mealiana a lioi '«<>" mai la nolalo o ka lua no ka hoomau ana aku \ ka eli ana. ; 0 ke awakea k«ia o ka ha o ka !a. maho(ic iho o ka hele ana mai o ke kauka e hui pu rac Nevi!a. a wahope «bo o ka noke ana o «a knnaka opio nei i ke kipikua no ka hapalua hor3 ua hooki honua iho la oia i kana hana ana. alaila noke ae la i ka akaaka me he me lealea la iaia. kona hooikaika w*le »na no i ka hana a hooho ae la. •'He oiaio paha ka keia kauka o ka olelo ana ma< aole e ioaa ana ia u ke B«tla m* keia wahi, me H »«* t» e h°oko aku ana au 1 kana «lelo haalele I " ae C y'„

"O keia ka'u wahi walwai hop<? loa. € lawe ak« oe i kahs o na kanaka e noho mai !a„ malia paha «> kekahi o iakoti f haawi tnai > mau meaai na kati f a lilo aku iaia kena f>tiki waiho kaia/* 1 ka paa ana mai no iloko o ka linia o ka wahine lawelawe, o kona kaha maila no ia hele no Lona iiope, no ka mea aole loa he karalua iloko o kela wahine no ka makeisia.keia o kela poki e kekahi poe nni o ke dala ma kahi elt gtila. I kona hala ana aku hoi, ua hele hou mai la o Nevīla m» kahi o kana lua e hana ai, aole me ka manaoiana, aka rne ke poho o kona ■ mau manao f o ka noho y?aie iho hoi, aohe mea loaa. nolaila e aho no ka hoomanawanu: ana/* alalia lniau aku la i kana kipikua me ka = namunamu ana iho: u LTa pololei no ka ke kauka oka <»!eio ana mai ia u e h»m>pan i ka hana ana ma keia wahi. ia'n nae hoi keia, aohe hooioheia akn o keia olelo a*o kupono, a ina no paha i haalele pu ia e a u me ko u kokoolua. ina aole e luhi makehewa .a heaha la hoi i eono a u mau manawa e kipikua hou ai, a i loaa ole ke gu!a, alatla o ka hope ibo la keia o ko'u hana ana, a na ka Ia apopo e hoike mai i ka u wahi iiou aku ai." Hapai ae la oia i kana kipikua a kiekie iluna, alaiia hahau aku la ina kona aoao akau no elima manawa. me ka hiolo nui ana ma? o ka lepo ame na pohaku. a he hookahi waie no ana hahau ana aku i koe, o kona haaleie no ia i kela wahi. "He hookahi a'u manawa i koe e kipaku ai, elike me ka'u hoohiki, nolaila e kokua mai e na lani ia'u iloko o kela manawa hookahi," o kona hapai ae Ia no ia i kana kipikua iluna. a hahau aku la iloko o ka puu lepo me kona ikaika apau, me ke kiola pu ana aku i ke kipikua e hiolo like me ka lepo iloko o ka lua. Ku iki iho la nae ua o Nevila no ke kakali ana a mahie ae ka lepo, alaila makaukau oia e hoi aku noiuna o ka waha o ka lua, o ka mea |piki nae, iaia o ka alawa ana aku ma kahi o ka lepo o ka hioio ana mai, ua halawai aku Ia ka ike a kona inau maka. me kekahi mea anapa, alaila me ke akahele loa, ua paiaha koke iho ia kona alo ilalo, a lalau aku la kona iima i ka mea anapa ana o ka iko ana aku, afa hoi iloko o kona olioli i hiki ole iaia ke olelo ae iloko o kela i.-ianawa, ua paa mai la oia i kekahi puupuu elaimana iloko o kona lima.

Ua lilo ka loaa ana o kela puupim daimana ia Nevila i mea hookahaha loa aku i kona noonoo, iioko o kela mau minuke hope loa ana e manao ana e haalele aku i ka lulii ana o ka hoomanawanui ana, a no kekahi mau sekona aole pua'i leo ae mai iaia mai, a.ia akakuu ana iho o kona mau manao kahaha. ia wa i nana pono loa iho ai oia i kana waiwai makamae me ka lolelole ana iloko o kona mau lima. . . Ua hele o Nevlla a piha loa me ke pihoihoi, oiai aole oia 1 hoohewahewa i ka waiwaiio o kela puupuu elaimana, aia ma kahi e aneane aku ana i ka hookahi kaukani paona, a no kela pomaikai nui nana i hoohikilele loa aku i ko Nevi!a manao. Ua nohOokoa iho la oia ilalo, me ka puliki loa ana i ka puupuu elaimana. o haule hou aku auanei nalowale, alaila noonoo iho la oia i kana mea e hana aku ai me kela waiwai makamae. Aole no \ nui loa ka waiwai o kela elaimana, lie hookalu wale no kaukani paona, aka i kekahi kanaka opio o umi-kumamalwa wale no makahiki, ua like kela iiookahi kaukani paona, me kekahi pomaikai nui loa i loaa iaia, no ka mea i na minnke heiu wale aku no mamua, i hoolilo aku ai oia i kona waiwai hope loa, i loaa mai ai kana mau meaai. ... , , • Me kela hookahi kaukani ua hiki loa i ua kanaka opio nei ke huli hoi aku 110 Enelani, e hilahila ole ai oia, i ke kapaia mai 1 kahi keiki ilihune, a e nanakeeia mai ai e kona mau hoaloha. L]a hiki iaia ke kuai i aina nona, me kela mau paona, me ona mau pipi ame na lio, e loaa ai he nohona kuokoa iaia, a pau lioi ka hooikaika ana iloko o ka wela o ka la, ame ka lepo. .Me he mea la nae, akahi no a hoi pono mai kona noonoo maikai, o kona ku koke ae la no ia iluna, a huna iho la i ka puupuu elaimaua iioko u kona iole. o kona lelele mai la no ia a hiki 1 ke kau ana iluua 0 ka waha o ka lua, alaila liolo aku la me ka mama noloko o konahale lole. . . Ke noke la oia i ka hu'e i na ukana oloko o kona pahu, me ka hooponopono ole, o kela ka o keia lu, ku ana ke ahua iwaho, alaila puiwa mai la oia i ka hoea ana ak'u o Meka, me ke eke meaai a laua, me ka pane ana aku o ua wahine nei: "Aole he nui o na meaai o ka haawiia ana mai nei lau, e aho no nae ia, a ma ka ulia laki wale ho i lilo aku nei kela poki wa.ho pemKa 'ua U |awa iho la no kaua no keia, ahiahi, aka e nui ana ka kaua mau meaai e Meka ma ka la apopo," alaila ho.keike mai Ia oia . ka punpuu (laimana imua o kela wahine, me ka noke pu ana mai 1 ka "Auwe no ka hoi e! Nohea kena puupuu (laimana o ka loaa ana ia oe?" wahi a Meka, me kona piha i ke kahaha me ka p.ho.hoi pu. " Heaha mai auanei kau, ia oe no hoi o ka hala ana aku nei. o *o hele aku nei.no ia.ma ka lua a'u e noke mau nei i ka eh, a malaila loaa mai nei keia pomaikai nui ia'u." <4 lna he elala kekahi ma kuu inoa, ua aa loa au e pih me oe e Nevila, aole i loaa kena daimana ia oe maloko o kela lua, he wah. loa paha kalii o kena waiwai o ka loaa ana aku nei . hapa mai auanei keia au e noke mau nei « ka , o ke a keia la, e nele ole ai ka loaa o ke gula, ina he mea kekah. o kela ano maloko o kela lua. Owai hoi ia mea kanalua i kai manaoio ana aku, mai kela wahi mai i loaa ai ia oe kena poma.kai. Ke noke la no o Nevila i ka akaaka. ma o ka manaoio ole o Meka iaia, a o ia kana o ka i hou ana mai: . . "Heaha mai auanei kau, i ko kakou manawa e kekahi mea, o ka wa iho la ia e oili mai ai, pela ilio la i poholo ma ai keia «laimana iloko o ka poho o kuu mau hma. La paa maoh no kuu manao, e haalele loa i ka noho hana ana ma kc.a "oaTka wa°iho !Ha e mai ai'k'a pono, o ka pilikia iho la no $2 o ka o, e o na manao " aka nae. he ho<., ae'o ia no Ka loaa ™ o keia t .aiK oiii- • • * kahi *i'u o kā. luwikaika ana i ka eli. ;,tSs e u. » K- *« a ia l-ona Mope > keīa poniaikai.

i kelai wahi» hc kea no o Wa hoofttii«i aku ka j>om> : ka c!i ana. !na^ a ; raha hc mii h<j« akn no ht>i ke g«U ame ke <Uiqtaria raa kela wah» M j e fto:naikai wale aī tio ua paUwaitlo Ikhi e niai ana ma keiaj h -|K' ak\i !' r ? _ j "Ua !oaa ia'u ka tke. aohe mea hmi aku ma keia wahi. ma ka «lia hki wale no paha i h>aa niai nei keia daimana f aol« au e hoolohe ak« | ana i ko« manao. e hoi akii ana no au no ko ti wahi T a e pau ka hex>tithi makehewaia ana ma keia hana e!i gn!a. * Holn koke mai Uua o Nevila iwahe «ka halt Klie IK> ka jnan* ; i ka manawa o ka la. ke iho aku !a ka la e kokok«- i ka ilikat, a kana o ka hooho ana ae. me ka hoi hou ana aku iloko: ; "He [K>nq au e hele koke i keia manawa. ua hoea ae la ka akena ( 0 ka ' "Mai pupuahnlu wale oe e Nevila i ka hele, e nana iht> paha oe. aole he mau nieaai oloko o kou opn, o ka ai mamua. a naahope ka, hele ana e hui me keia kanaka» i hoihoi no ka hele anata. i ka ika-1 ! ika o ke kino." wahi a Meka me ka hoomakaukaiu koke ana mai i n?au meaai na laua. \ N'oke ae> l «s l ft,>iin|a ) ,y» me ka ko nui. m» ka kam<v > hamo ana ae i kona lima ma kona lae, alaila i aku U i kona hc*a. ; inu wahi ti io au mamua oka hele ana. E hoomanao oe e Mcka,j j ua noho oe me a u me ka hoomanawanui iloko o keia mau la loihi. a ; e hoomanao aku ana no au ia oe." . . , 1 "Heaha auanei ka'u mau hana ano nui, au e noonoo mai ai ia u I ua lawa 110 hoi kou haawi ana mai i mau meaai na u, no ka uku i ana i ko'u luhi!" wahi a Meka. aie ka waiho ana wai ika ipu ai iluna i o ka laua wahi pakaukau. •'O ka'u e manao nei. e haawi aku ana au i kanalima paona ia oe, ! ke loaa mai ka'u mau <lala no keia daimana, pehea U ia i V*ou noonoo je Meka;" ! "Pela iho la anei ka nui ona paona e loaa ana ia n? i puono mai ;ai o Meka. me ka piha i ka olioli, no ka akahi paha hoi a loaa aku i ia ; a kekahi huina dala mahuahua elike me ia a NeviU e kamaiiiio aku nei. | "O ka nui ia o kau mau (lala. a ina paha aole i haaleie mai kuu i l.oa hui, ina ua mahele hapalua maua i na elala o keia daimana. aka , i keia wa, owau wale no ke kuleana e hana ai elike me ko u nianao. | "Ua laki maoli ika noho ole mai o kou kokoolna, ina pela ka loaa

ana o keia pomaikai, e koe iiulcu loa mai ana kau mau (īaia, e pau rae ko kamailio ana. hele loa aku nei paha ka !a c nalo Ika īhkai, tia niai ko j>ola ti, a eia no hoi ka palaoa," oko Xevila noke iho la iio ia i ka ai ma ke ano pupuahulu, e ake wale ana no oia o ka pau ae alaila hele aku no ka hui pu ana me ka akena o ka hanako ma I.ona Hope. , | Ia pau ana 116 o kana ai ana, o kona ku ae la no ia iluna, a pane hou aku la ia Meka: "E hoomanao oe, e loaa aku ana he kanalima ! [iaona kou mahele, ua lawa kela huina elala nou e komo aku ai ma i kekahi hana, a nau 110 hoi e imi aku i kahi e hoomahuahuaia mai ai kou mau pomaikai," alaila hele aku la ua opio !ia no ka holoi ana i kona mau maka, kahi mai la i ka lauoho, me ke komo ana he kuka manoanoa, o ke kaha aku la no ia hele, me ka hookomo ana 1 ka puupuu elaimana nialoko o ka pakeke o kona puliki. Oa ano molehulehu i kela manawa a N T evila o ka oili ana aku, eia nae aohe no ona nana, he alanui no i kamaaina iaia, o kona hele pololei aku la no ia, a hoea aku la i kahi nui o ni kanaka. a ma kekahi hale lole nui, o ka hale nui hookahi no hoi ia, kahi a na kanaka e akoakoa ai no ka inu rama ana, ua ku iho la keia mawaho no ka hooloholohe ana i na kamailio a ka poe oloko. Oiai aia wale no kona noonoo maluna o kela pilupuu (laimana e waiho la iloko o kona poli, ua wehe ae la oia nt> ka nana hou ana, alaila me he mea la ke helu la oia i ka niu o kana matt bila elala, e loaa mai ana no kana waiwai makaniae, u* hookomo hou iho la oia iloko o kona pakeke. , . Mamuli o ka nui o na hauwalaau o ka poe oloko ō kela hale lole, ua wehe okoa ae la oia i ke pani puka, aia hoi e ku mai ana ka akena 0 k., hanako, ma kahi e kokoke loa la i ke kanaka k«*. rama. I a liele oloko o ka hale lole a piha i na kanaka, aole nae lakou r noho ana ilalo, ma ka paani pepa hahau ana, a noke paha . ka hoopaa;>aa elike me ka lakou hana maa niau, aka e k iku ana lakou apau iluiia, a aia wale no ka lakou nana ana ma kekah. aoao o ka hale lolp. Ike koke iho la o Kevila, aia kekahi hana ano nui maloko o ka hale lole ia manawa, no ka mea ua ku koke ae la kekahi kanaka.lua ma kekahi pahu barela. o Loketa kona moa, e paa ana oia he poki uni ma kekahi lima a ho Apana pepa hoi ma kekahi lima. O ke ano no hoi o na kWa hoomaopopo pono ole . ko lakou kulana. he naliaehae kona lole e komo ana. ua hile hoi kona nuu lauoho a pukalaki, me he mea la, aole he hoomaopopoia o ke ano [maemae ma kela wahi. • . .... . H ixikokoke loa aku la no o Nev.la , kela puulu *«»£• 1 h " iaia ke ike aku i ka mea e hanaia ana ala.la hoo.nak. « U ke kanaka maluna oka pal.u barela e kama.l.o me ka "'' kaka : " \uhea oukou e ou mau hoa, he hana paak.k. maol* ke.a e H.k. ponn ole ai ia u ke lawelawe me ka E hoolohe ma, ouIkou, iloko o kela mau la aku nei , hala. ua hoeai ma. la kekah. ka : naka malihini. o konS wahi nae i hele mai ai ame l, e hookahi mea i maopopol Ua looh.a o,a .ka |ke kauka i ka lapaau ana iaia. aole nae he ola, a ~a mak, kela „aka he mau la htlu wale mai ai kekahi ka.u- -| "I ekolu mau leo huro no ke kaulta, , noono ,n ka i hele a kahiohio i ka waina, me ka noke ana mai o kekah. 1 i ke ke uke u iaia e noho malie. a ia akakuu ana ma, o ke lokr o na kanaka. ia manawa i hoomau hou ma. a, o Lokela, naka e ku la maluna o ka pahu i ka , ana e j|c) . •Ileaha auanel ka hana pono e ae ma kou ~oa ?ku ai i ka pilikia o kela kanaka o ka lap?au aku kai." wahi ake kauka i pane ma, a,. ma.loko ma, 3 . ke ana,na „ l -V. l^,o°malie a ke n anaina, alaila poha hou mai la tona leo. o .a m> 0« ° hou ana i koe no kela f l:ala aku oia ma kela ao. aka na. na wa.ho ,ho inakaniae mahope nei. a o na waiwai la, ™ hooholo pio. O-ka ninau nui a'u e makemake ne, ' ana,M e ) jl ° i m P a : ai, oia no ka'S ī>o.A i>ku ai no kela ka.kamalune. •'Oho, hn mai nau' kena kaikamahme e maT:,ma aku. i puoho I mai'ai kekahi kanāka i hele a luhe i ka wai a ka nauln. * k„ ko f; oke !ak„ ana niamoa pono o alo 6 Loketa ,a no kela Hoike.a ana mai ;:o ke kaikamahine "i>i". ua neenee loa aku la o Nev,la. a «omo no iwaena o ke aluka o na kanaka. s • Aole iie mau mea ī iioomao|:>opoia no kela kanaka malihmi. i lioemau hou mai ai o Loketa ike kamailio ana. M Aok he palapala kauoha hooilina a kela kanaka malihini o ka hana ana, aole tv> h loia- i hoike mai i kona niakemake e hanaia aku no kaiu | noiaiia ua iii iho mahma o oukou apau ka t kekahi ;r sea no kana kaikamahine e pono ai. Eia ke klilioi pM i lapaau U k< la kanaka, a ua makaukau oia e lawe aku i keia. MlllLhoiahine ma- | o kona maiu, oka pihkia wale no. aok qia waiwai, | ua iike no kona nde me kakou apau. e hiki ole s i *kw jt na maiamt. iMlkai' ana i kela kaikamahine. t> j "E lioike mst hoi paha oe e Loketa ika mea e i valu like aku ai ka leo o na kanaka. r .< v ' (Aoie i pau,}* w:i ~a i