Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 25, 27 June 1913 — HE MOOLELO NO GIO AMIRATA A I OLE Ke Kanaka Hana Pale Kila o Tira, a o ka Mea Hoi i Kauia ke Weli e na Mea Apau. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO GIO AMIRATA A I OLE Ke Kanaka Hana Pale Kila o Tira, a o ka Mea Hoi i Kauia ke Weli e na Mea Apau.

MOKIWA I. ' | Mamua oka olaunaia aua aku oko kc Kuokoa poe h«-!uheiu i i ka niea nona keia muolelo. e hoe/makaikai mua aku ana ka i*ca j Kakau ia oukou i kekahi o na aupuni kauiana iloko o kela au kahiko I >a, i ka inanawa e noho alii ana o Alekanckero ka Nui .ame Xebu-j kaneza, ke alii o Bahu!ona. j Me he mea la iloko o kela au kahiko, ke au a na kanaka kaulana e l hookeiakeia ana ia iakou iho, ma ka ikaika ame k«r mana. aoie he waVi i makalelio nuiia, ellke ia me ka mokupuni o Tire, kahi nona ka olelo ia ana "ka home o na kanaka kaiepa waiwai ,a o ka -Moiwahine hoi o ke kai." Aole i hookaulnna waleia no o Tir<? no kona waiwai ame kona »ani kilakila, aka ua hookaulana puia aku oia. ma o kona mau ieanaka ikaika la .a na ia kaulana i hoala aku i na manao uilani iloko o na kanaka koa o kekahl mau wahi e ae o ke ao nei. ka mea nana » hoala mai i na kaua lehulehu, a hiki i ka lilo pio ana aku o Ice pupnni o Tire malaio 6 Xabukaneza f kela alii naau haakei i hoike nuiia maloko o ka Baibala. No na makahiki he umi-kumamakohi ka noho mana ana o Nabukarieza malnna o Tire. alaila lawepioia aku la Icona aupuni e Alekanekero ka Xni, ka niea i kihe'ahe a na lima me na hana hookaI»ekoko he a oia nei ka mea nena i kukulu ae i na toweia no lakou na huini e oni ana i ka lewa„ i oi kela aku i na towe!a o Roma. Na ia nei i kukuhi ao i na kii mahala nani. mailoko mai o na pohaku momi o Tire, no lakou na onohi e oni ana i na kukuna o ka la, ka inea nana i hoohaahaa aku i na nani apaii o Arabia. Hoalaia ae la na kakela nunui. hoakeaia ae ia ke awakumoku, a ma ka olelo pokole ana ae, o Tire iho la ke kikowaena a na mokukaiepa waiwai o ke ao nei iloko o kela mau makahiki kuli'u i aui hope aku la. Ma keia manawa nae a kaua e ka mea hehihelu e kilohi nei ia Tire, aole kela nani nana i hookaulana iaia i ke au o Alekanekero ka Nui, ua anhee aku ta mau luhiehu apau, a ua kaa aku kona noho manaia ana malalo o kekahi moi okoa, nona ka inoa o Mapena, he k.maka limakoko, i nana ole i ka pono o kona mau makāainana, aka o kona man manao ma-ua a mako-na wale no kana i ake ai e nohoalii iho mahina o kona aupuni, a e hana akn elike me na kuko a kona mau manao haakei. He kanaka keia nona ka oiwi kino o ke ano pilikua, a mamuli o ka nui v kona mana ame kona uahoa, ua lilo ia i moa e hookauia aku a' ka weli malun.i o ko Tire apau, ame na wahi no e pili kokoke mai aua ia Tire. A'ia nialoko o Tire i keia au e noho alii ana o Mapena, ka mea nona keia moolelo, he kanaka kino awaaw»a keia, i like aku paha me ke ano o.na kanaka ma Hawaii nei iloko o kela au o Kameha-? meha. * Ma keia manawa. a kaua e kilohi nei ua kahikoia oia me k<*kahi paalole o ka poe hana, a mamua pono o kona umauma, ua i:hiia i ka epane ilikao, a ma kona mau wawae hoi, e komo ana oia ' he mau kamaa i hanaia maiioko mai o ka ili o ke kao. O keia iho ia ko Gio kahiko, ke kanaka hana pale kaua o Tire, eia ' ua£ aole e hiki i kona mau ano apau ke huna aku iaia iho ma ke j r*no, he kanaka oia no kekahi lahui okoa loa, o kona wahi nae o j ka hele ana mai, he pohihihi loa ia ke kuekaa ae iloko o keia manawa, na keia nee ana aku o ka mooleio e hoike mai i na mea i'pau i oili loa iaia. j He haahaa ke kulana ame 'ke ano o keia kanaka o Gio, eia nae he mea ota i aloha nuiia e na makaainana, a maluna ona ka hilinai r.rta a na kaukaualii o Tire, no ka lakou mau lako kaua, no ka mea aole loa he kanaka maloko o Tire holookoa i hiki ke hana i na mealaua paa loa, elike me Gio, a i ka manawa a ka lehūlehu e maalo »e ai mawaho o kona hale ihana. aole loa e nele ko lakou ku malie, a liaawi aku i na mahalo ana maiuna ona. Ala na manao hoohuoi lelnilehu iloko o na kanaka *no na ano kupaianaha o 6io, e kamailio ana kekahi poe o lakou ua loaa maoli mai ka ikaika kupaianaha i kela kanaka mai ke Akua mai, elike me ke aoo o na kanaka ia manawa i manaoio i na hana hoomanamana, a he mau kumu okoa no hoi ka kekahi poe e kamaiHo ae ai nona, aole nae o Gio i hoolohe aku ia mau olelo» ke hoomau la ūo oia i kana hana mai ke kakahiaka a hiki i ka po ana, a hala ae ana ka mahina/a oili mai ana he makahiki, me ka hoopilikia oleia o konā noonoo ma kekahi ano, / Ma kekahi ahiahi, e kokoke aku ana i ka manawa e pau ai ka Gio hana, ua unuhi mai la oia i kekahi hao kila mailoko mai o ke kapus»hi, alaila kuwakuwai iho la me ka uinihapa, i ike aku ai oia i kana naihooluu i makemake ai .elike me ka hana mau a na kanaka amara r a iaia no pahalea ike. ua hiki mai i kalhi o ka waihooluu ana e ake ana e ike, ua hookomo awiwi aku la oia iioko o ka wai, alaila pahola ae h ka minoaka ma kona mau papaHna, me ka pane ana mai i kana keiki lawelawe: 4k E hoopio ike ahi a kaua e Abcla, ua pau ka kaua hana no keia !a, a e !HH>lftnuhinu aku oe i keia paie kaua ma ke kakahiaka o ka la apopa" "Nowai keia pale kaua e kuu haku? M i ninau hoomaoe aku ai o Ahela. "No kekahi kanaka kalepa» o Kalaka kona inoa." Lawa ae la no ka makemake hiele o kahi keiki, o kona huli aku !a no la me ka mapao e kinai i ke ahi o ka laua kapuahi, o ka manawa nae ia a kekahi kaikamahlne opio i holo mai ai me ka puahia nui, a | komo uia iloko o ko iaua nei wahi luna .a pane mai la ka piha i.| ke pihoihoi: I "(). e hoopakele mai olua ia*u, e hoopakele mai ia*u!" Kc luhe la ka lauoho o ua kaikamah'me nei ma kona mau poohiwi, a ua hele hoi oia a pihi }oa me ke pihoihoi, a o ia ka Gio o ka hele koke ana'mai a pili tna ka aoao o ke kaikamahiue» a i mai la me ka leo o!uotu: iawai-mai maua e hoopakele ai ia #e e ke kaikamahine?" M E hoopakele ae ta"u m.\i ko'u mau iioenn mas ,eia aku lakou ke uhai maii !a hiahop« o'u, i*<>e3 mai!"

| '"'.Akahi a. maop/?po ia'u kou ano. ame ka poe e imi mai m 1 ? i kou : l waiii a Gio me ka eena ana ae o kona niatt maka. alaila t mai la j jia Abeia, kana keiki hana: "E alakai aku i keia kaikama|iine noloko j io ka mmi o ka'u kaikamahine. a e kakali ae hoī au o ka hoea mai o? : iela poe kanaka l E wiki o hala auanei ka wa pono !" | | He wahi manawa uuku loa kela a lakou nei oka hoolala ana iho| f iio ka palekana o ke kaikamahine opio. na oili aku ia ke keiki lawe- j i !<«ive me ke kaikamahine ma ka puka mahope. aiaila pani houia mai | f ia ka puka a paa me ke kiia ana mai mawaho, alaila ku ae la o Gio t I a malo'elo'e. me k« pa'i ana ae i kona lima ma kona umauma. a e j \ hoomaka ae ana oia e hoopuka i kana mau mea i manao ai e hua i ae | | iwaho. o ka manawa no ia i loheia aku ai ka hahikn mai o na kapuai i vawae o kekahi heiuna kanaka nui ma kahi kokoke i kona hale j ) amara, a he mau sekona helu wale no ma ia hope mai, komo ani no j | o Paiika, ke keiki a ka Moi Mapena me kona mau koa. a pane mai j | La me ka leo o ka me3 i piha me 4ca mana: j | "Aole anei he kaikamahine oka holo ana mai nei a komo maioko ! o keia halehana?" ! **He hookahi no kaikamahine oke komo ana mai nei e kuu keikirclii, o ia no, ka*u kaikamahine jx>noi. T ' "Ua maopopo no ia'u kau e Gto, aka he kaikamahine ci:oa kela o ka holo ana mai nei, a ua ike mi nei no makou i kona komo ana mai nei maloko o keia halehana ou." "Aole i maopopo ia f u kena mea au e kamaiiio mai nei ia'u e kuu haku. o ka'u kaikamahine wale no ka'u i ike. aole he hiea e ae.*' "Mai hoao oe e Gio e hoopunipuni mai ia*u, aole anei oe i fke. owau keia ke keiki a ka Moi? Eia mahea kou mau rumi, i komo kino aku ai nō .au e huli me ko'u mau kanaka ponoi? M "Aia ko'u mau rumi, ma kahi e hiki ole ai ia oe ke komo aku iloko olaiia, no ka mea aole loa he kuleana o kekahi e komo waie aiai ai maioko o kahi o kekahi makaainana me ke kuīeana ole." "Owai oe e Gio, ke manao au e hanā elike me ko'u manao. aole anei he niana ko ke keik» a ka Moi, e hiki oie at i kekahi makaainana ke ku-e mai?" "Mai kuhihewa oe i kou keikialii ana, e hiki ia oe ke hoomaka'uka'u mai ia'u, me kena mau olelo palaualelo, a i lohe oe ea, ow.iu hookahi w r ale no ka mea kuleana i ko'u mau waiwai apau, aole o kekahi mea e ae elike me oe e manao mai nei e a'e ae maluna o ko'u mana." Na kela inau olelo ma ka aoao o : Gio, i hoopii aku i ka ena o ua keikialii nei, alaila huli ae la imua o kona mau kanaka a pane aku la: "E hahai mai oukou mahope o*u, a e kuekaa aku kakou i na wahi apau, ina no ia he mea e hoohioloia ai keia hale e kakou! Ua ike mai nei no ko'u mau maka ponoi i ke komo ana mai nei o kela kaikamahine maloko o keia hale, nolaila e huli kakou iaia a hiki i kona ie.aa ana ia kakou!" alaila hoomaka mai la ua keikialii nei e nee imua, o ka wa nae ia i poha aku ai ka leo o Gio me iea uahoa i ka i ana aku: '*E ku aku ihope!" alaila lalau aku la i kekahi hamare nui e waiho ana malalo o kona mau wawae, a hapai ae la a kiekie maluna o kona poo me ka poha hou ana aku o kona leo: **E ku aku ihope, a mai aa kekahi e nee mai imua, o halawai aku auanei oia me ka make! E kii aku ika Moi, ame na iuna aupuni i loaa ka mana ia lakou no ka huli ana ialoko o kuu home, aka o ko hoao ana mai e Palika e huli me ke kuleana ole, e ao oe, o halawai aku ka make me oe iloko o ka manawa au i'moeuhane mua ole ai. no ka mea ua malu kuu home, a ua kapu hoi ko'u mau waiwai apau, mai ka hoopa ana mai o kekahi mea kuleana ole/ "E hoolohe ae no Hoi oukou la i na olelo palaueka a keia kanakai" i huli ae ai ke Keikialii Palika i kona mau kanaka, alaila unuhi ae la i kana pahik.iua iwaho, me ka i hou ana mai: "Mawaho ae o ka moi kuu makuakane, owaii'wāle no ka luna aununi kiekie i makaukau mau i kela ame keia ihanawa, e hooko aku f na kanawai o ka aina, a ina oe e paakiki mai iiia ma kau kumupale ano ole, e hou okoa aku ana au i ka maka o kau pahikaua iloi<o o ko puuwai," aia nae kona kino ke naka la me ka liaallilu, no kela hamare e paa la iloko o ka lima o Gio. Hohola ae la ka minoaka ma na papalina o Gio. no kela mau olelo a ke keikialii, aole no nae ona pane mai, a ia wa \ anehe mai ai o Palika a nee imua, akahi no a poha hou mai ka leo o Gio i ka pane ana mai: "E nee aku ihope! E nee aku ihope! "Mai hoaano mai oe e Gio o ike auanei oe i ka Ijopena awahia e kau mai ana maluna ou, a i hoao oe e hahau mai i kena hamare maInna o'u, e ike nō auanei oe, mamua o ka oili ana mai o ka la i ke kakahiaka, o ka la apopo, e kaawale ana ko poo mai ke kīno aku, ua lol\e aku la anev oe e Gio?" • "Pela i'o ka hoi, a owai ka mea nana e oki mai i kuu poo?" "Owai auanei, he keu no hoi o ke kanaka oki poo o oia auanei ka mea nana e apahu ae i ko kino i na apana elua! "Ma ka mana hea e hiki ai i kekahi mea ke oki ae i kuu poo?" "Ma ka mana o ka moi; kuu makuakane i lohe oe!" M E akahele e kuu keikialii, mai hoao oe e alako mai iko makuakane iloko o keia hana, o ala mai auanei na manao inaina o na makaainana .a hookau aku maluna o ke poo o ko makuakane, nolaila e *ikahele, a ke ninau aku nei au ia oe, owai keia kaikainahme au e nuli nei?" • i i • "Aole o oe e kena ilio meeau ka'u mea e haha'i aku ai, a e kohu ai paha ko'u kamailio pu ana, e hookaawale koke oe mai ko makou alaheie ae! Auhea oe e Tiodoa, e hahau aku i kau pahikaua maluna 0 keia hohewaie!" He aliikoa kela kanaka a ke Keikialii Palika o ke kauoha ana ae e hahau mai i *kana*pahikaua, he kanaka mana nui imua o ke alo o ka moi, a ua maopopo no ia Gio kona mau ano apau, alaiia neenee mai la ua «iliikoa nei imua i kahi a Gio e ku aku ana, no ka hooko ana niai i kan3 kauoha, o ka manawa ia a Gio o ka nee ana aku īhope, a pane mai la me ka leo o ka mea i ike ok ia mea he maka u: "Mai hoao oe e Tiodoa e nee mai imua, no ka mea ua makaukau a» e kupale no u iho." me kona hapai ana ae i kana hamare nui i ka lewa, e kau ai ka weli i kekahi mea. Aole n<fe i hooloheia aku kela mau oleio a Gio e ke aiiiKoa, aka ua lele mai la oia imua me ka manap e hou mai ma ka puuwai o ke kanaka hana pale kila, o ka manawa no ia a Gio. o ka hahau ana mat 1 kana bamare nui. a iele ana ka pahikaua a Tiodoa i kahi e, me ka loaa pono ana aku o ua kanaka nei i ka hauna hamare a Gto, uxyokt t >e e moe malie ana iiuna oka lepo. ua kaawale hot ke ola mai ke kino akn. f Aol? i pan.'i |