Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 32, 15 August 1913 — KIIA MA KA OPU MAKE LOA AKU ILOKO O KA HALEMAI No ka Manaoino Ame ka Ona Mai ke Kumu o Keia Pepehikanaka [ARTICLE]

KIIA MA KA OPU MAKE LOA AKU ILOKO O KA HALEMAI

No ka Manaoino Ame ka Ona Mai ke Kumu o Keia Pepehikanaka

Ma ka wanaao iho noi. nialoKo o ka hale hula o -Mr?. Puahi. ma Kapaliulu, kokoke i Kapioiani Paka, i hanaia ai kokahi ki ]>u «tqliweli mahop? o ka ulu nna ao ho hakaka malaila ma ia wanaao, o ka hopena o ia ki pu ana, oia ka mako ana o V. R. Quertlcr maloko t> ka Halema'i Moiwahine he mau hora "wale no mahope iho o> kona hoihoiin ana aku ilaila, a no Marshnll hoi, ka haole ona nana i ki i ka pu. ua hoihoiia ac oia e hoopaa malr»ko o ka halewai ia koena po, a ma ke kakahiaka ana ae i hoikeia aku ai ka make loa ana o Guertler ia Marshall. l*a kiai loaia o ltfarshall e na makai o lawe ae oia i kona oia mo ka ae oleia o kekahi moa o hui aku o kamailio me ia. 3fu ke kakahiaka Pat>kahi ae i hoohikiia ai na kiiue e ktc KoTonero Rose a laweia na kiure no ka halema'i no ka naua pono ana iho i na aiina e kau ana maluna o ke kino make o Ouertler f a mahope o ka pau ana o ka lakou na na aoa ua kauohaia mai e akoakoa hv>u R<r i«n kn halewm ma'ka hora Qlna trina la no ka uoii pono ana * ke kumu i make ai o Guertler» O keia malalo nei na Kiure Chas. C«irdler, A, V. fi)?ar, I*3*l. Xorrio, Lcvi Perkin}?, L. Cay and K. X. Voe)ler.

Ile limahana kahiko loa o Ouertler no ka hui etiēkinia a .1. G. Wiiite f kekahi o na hui enekinfa i ike nuiia malok\> *o keia teritore. Xo MarBhall hoi, he limahana oia nialalo aku o Wilson ii)3 Ililo, a mahope mai ua noho hana oia ma Waiahole kahi e eliia mai nei o ka auwai pao malalo o ke kuahiwi ma ke ano he lunahoohana. O naoleh»ike a na haole ekolu i hele ]>u ai me Guertler ma kela po oia o W. R. Diek, George Frauk ame Ed. Miller, oia keia malalo nei: ,4 I ka nana hakaka kiiikui puupuu makou i hele ai i kela po, a mahope ® ka pau ana o kela hakaka ua holo ipakou i Kapahulu i ka o Mrg. Puahi e nana i ka hula ana a na kamalii wahine. Aole itoakou i loihi taa malaila mamua o ko Marshall komo ana ae. I ka makou nana mai iaia Ua kahiohio oia, a j komo ae at ua hoomaka kona kukahalake ana a mahope o kona hoopuka ana mai i kekahi mau olelo hailiili me ke kahamaha mau mai i ka makem kamailio ana, ua aa mal 1a e hakaka me kekahi o makou ma ke ku 'iku 'i puupun ana a o kooa wehe kpke ae 1a no ia i kona kuka me ka palule.

''' Mamu» oko makou hoomaka ana « hakaka, ua le)e mua ak« la M>iler e hakaka me Marshall a hana nui ka kekahi o fcakou ma ka hoao ana e uwao ae ia lana. I ka hope Joa nao »a ho<>kaawaleia Aku o Marshall a olelo ako la makou iaia e haalele mai : kela hate> me ka haoa uui makoa o ke koi asa •ku iaia e hoi a hiki i knna ae ana mai me ka maikai o)e mahope iho. a hoi ana aka ana aohe paha i piha ka ~paha hpra b©» hou «• aaa a hoon&a hou mai la e hoonla hakaka hou ellke no me kana haua namua iho; ua koi ako ia makou iaia me ka hoomaiimall e hoi lo« t>ia i ka hale a aole e hoi hoa ae. M»ana o kona hoi aua aa kamatiio mai.'la ia makou e kii aaa oia i kekaki poe a lawe mai ilaila e hakak» me makoa.

"Ua kaUleie i'o «*i la oia i k» i no ka Ina o k* taan»wa. a »o ko aaafkoa m«Q«o u» boi oi*. nolio kon Ifco \ I» o>akou e na»ea, 11 ua kaU paka ke |fe»paltm bora ma ia kope ity, hoi bo« iae ana~ Ma ko'« k<aoqMiop>opo iko i | koi kon otA e kii i ka po pu&apaaa a | Drew. he lumle e moe pu aoa ilflko e j kt» mmī hookaki me ia* iloko o k* p*- •; hulole. Uia .i komo hoo mai ai ikkko ! o k» rwroi nakaa e nabo aaa, iul kai | ki koke *# / la oU i kaaa pu (mailoko ae \> ka pakeke a kau pono ī mai la imaa o Gverti«r*a k; mai )a; |aoie oia i ki hmū i keka2ū xaea o ata<

kon, ine ho nioa la o «■' ;crtlrr 110 kan* moa i m:inaoiiu> iou ;i ī.-ii.i :io oia i ki ae ai j» ku iuu ka o]ui. *'l kola kn ana o (luortlor i k* jm, hoihoi nku la kekahi o inakv>u iaih ma kekahi kihi o kn nimi h o kr komo lnn mai ]a no i.« o Mnn*h»ll iloko a noho iho la iluna mnluua o kokahi noko loihi. U» lelo like aku 1« makmi inalun* oua a kai)i mai la i ka jmi mai iaia mai » hoi aku la kokahi o makou o uoho m» ka aoao o Ouortlor a o kokahi hoi pa» ia Mar»hi*Tl, "Maluna o kokahi kaa otomolūlo o Gucrtlor i hoihoiia aku ai nolok\> o ka HAloma'i Moi<irahinc me ka maopopo loa ia makou ua kukonukonu loa kona oha, a mahope iho 1 kahoaia mai ai ka oihana makai. Mahoj»o o ka h-Mhoiia ana aku o (luortlor no ka iialoma'i, iho aku la kokahi o makou a kahakai a inalaila i kiia ai na poka a pau o ka pu me ka manao i loho mai kokahi makni k hoikoia aku kola ki pu woliweH. Aole i liulin 100 ma in ho{K a mai, hooa :te ana ka makai maluna o ko ku« inaā/h*nwiia a\u la ka pu i ka inj»k«i. 0 ka hora 3:30 waneax> i*abati i.i. Ma ka hora 1 īnakou i hiki ai i ka halo liiUa. "Mawiuli o ka'u aoi." wahi a l>ick, "on lawe pu aku la ka maka'i ia'u i ka haloma'i, a ia'u i hooa aku ai o kau mai ana o CMiortlor iluna o ko pakaukau kaha kannka. l'a kamnilio lii lii au me ke kauka a mamuli o kana a'o ia'u ua holo koko aku Ja au i ka bfcle 0 *Mrs. (luertler no ka hoiko ana aku iaia lio ma'i kalilolilo h>a ko kana kano. "\o ke kumu o ko Marshali ki ana ia Guortlor i ka pu, aoho maopo|K> iki iau, n»a ko'u koho wale iho nao mo ho mea )a ho hooiitt«hate kona n Onert ler no jia haawi o)e ana akn o Gnert!er iaia i kokahi hana, n.> ka mea ua hoo pauia mai p Marskall mai'ka haoa mai iiua Waiahole, ma ka manawa i paaiia ai na mana wai liilii o ka luapao; mai k*la pau ana mai ona ahiki ibo la i ka ki ana ia Guertl#r f ua hoao aau oia e )oaa aku kana hana, aalo naa i loaa iki. Ua piba like makou apau i ka maka'u ma ka manawa a kfar»haJi i hnki ae ai 1 ka pu a kan pololoi mai la ia Guertler, a mamua o ka hiki aoa ia makou ke kamailia aku iaia, a i ole leJf akn ia h'oi e kaili mai i ka po aai kona iima wai. ua ki e mai la oia ia G»ertler. Ma ka Mm. I*nahi mau ololoike ua *ne»ne loa na ia e kulike me ka aa haole ekolu manua ae aei T he kaole 10ho malie • Gnertlor aobo ona ake walo m*i i ka hakaka aohe'uo oaa maaaolki e hooolu hanaaele, n ke kumu palm aole no oia i kahiohio loa e |ike m« Mar «hall, oia ka haole kai ikaika Ua i ko lakou poe e hoi a e haakle i kela ba)e aa ka inaaawa i nlu ae ai © ka haueaele. Ma ka Mn. Puahi oWo, ma ;k»-h©ra 11 «» kela po Poaoae » hooa «tcu af • Maw&»U i kana hale, a ma ka 2:80 o ka wanaao hoi i h«*a akn aā e Gareskr ma, a ia Guertler ma i hoea ako ai e ka ana ke kaa otemohile o Mar»hali mawaho o ka pukapa. I ka hiki ana akn o keia f«e hope, u* hoike aku la ka i kt> Ukoa makemake e iko i ka lro?a ana a na lftmi Mi wahiae a hoomaka ko lakou lahk aaa a piha ho lao ka uku ana i kapaloa b«ra>e hula «i. t'a ikeU mai « Guert h» ma ke ku ke kaa elomohiie o Mar •haii mawaho o ka p«ka pa a oia ka kekahi e lakou o ka aiaaa aaa akn 4a Mn. Pnabi i la ona awaa ia kaa a i ka ara aaa o ka hoike aaa mai ioi akn la kekahi e ka j«oe i hiki hope akn ai • hoike mai ia lakoa i koaa waAi e moe «aa. I ka maopopo aaa o kaki a Mar«hail e moe tu, ua kn like ae la ka Uekaki pe<r o lakee a hrle aku b Hok» 0 ki mmi ? mw ««» « Maiahall a ihoala'ākn la iaia a kaiia enai ia iwaho o ka rami kahi e iaulaia ai.

.\<jle i koaio jm āku o Gucrt!tr ma ! koia iuua me koaa pela i* j Mr?. roabi olelo. 1 krl« koaio K» ads ! tnai o Marshail rae k» ,p«e i kii akn u ' iaīa lioko o ka rami. ua alu koke ka ! hoopaapaa a kiki ī ka ]Mkaaa loa aaa, a no ka ikaika lon o keia kaanaele. na hoao o Mr*. Paahi e Imihoi hoa akn i ke!a mau 4aia i keia poe aa lak*>n daia i lulu ai oa hoole loa mai ka la-1 kon. Ma kekalū manava, oiai oia maloko o kona runi oa lobe mai ia oia i, ka haluku oloko o ka rumi. a iaia i oili ( Inai ai e waiho ana o Marshjril iluna o j ka papahele a e kau aoa kekahi mau j hae'.o maluna iho ooa, o Mr. Poahi ka | mea nana i -uwao a hiki i ke kaawa<e! ana o ilaxsbali a kipakuia o Manhail | e hoi. Ia Mar»hall ka e makaukau ( ana e pii aku iluna o kona kaa ua hu-! ki houia mai oia iialo e kekahi oaau haole, a mahnpe o ko Mar»hall hoopuka aha mai i kekahi olelo hooweliweli, ua holo aku la oia me kona mauao aku e ( hoi loa ana. He mauawa pokole ma ia hope nwi, hoi hou mai ana o Marshall no ka hale. a ma kekahi puka ma ka auao o ka hale oia o ke komo ana mai a ku ana j ma ka puka oka holo aui. E noho ana o Quertier i kel& manawa m& kekahi aoao mai o ka holo a e naga ana i ka j hula a na kamalii w*hine. Ua noi mai !ia ka o. Marshall he makc|uake oia e ' ike ia Guertler a o kt) Gue*tlcr ku ae la no ka ia a hele a"ku la e "hui me! Marsba)l a hahai aku la kekahi o ko , lakou poe iaia, a i ka oili niri ana aku a hui me Marehall, ua nlu hou ka ha-> leaka ninlaila a oia ka waihulei ae ai 0 i kana pu a M mai la ia !C>uortler. Ma ka olelo a Mrs. Puahi, e ku ana oip mawaena o Guert>ier ame Marshall me ka manao e uwao ia iaua, a oia ka wa a >larshall i kau ae ai i kona lima ma kekahi aoa\) ona a hiki' 1 ka pili ana o ka waha o ka pu i ka opu o Guertler a huki mai la i ke kiko 0 ka pa. Ma kekahi olelo a Mrp, Puahi me na oniole rama like ole ka o Guertler ma o |ka hoea ana aku i kona hale, a i kana hoomaopopo mai ia lakou i Uiki aku, at me he mea la he manaoino mua ko lakou no Marsh:ill mamiiii o ka hoo}Hika 1 o kekahi o lakou i kekahi mau olelo hoino no Marshall, ma kana oioh) he 1 leanaka ake ofe o Guertier i ka hakaka mai ko lakou wa o ks hoea ana aku a liiki ika hariaiaaa* o kela ki pu weli*veli, >a aohef no oia i ike iki iaia e inu ana. Ūa hōihoi loaia aku ke kino lepo V) Guertler no ka home o kana walpne ma ClintOn Forpe, A r 'eri#ginia, maluna o ka i mokunhi Wilkelmioa'. a ka Poakohi uei ; me ka nkaliia e kana wahine, ka laua | keikikane, ame G. S. ; Prank, ke kokua i enokinia "o Gnertler.

Ua hookiia ka lawelawo hana ana a ka hW enekinia a J. '6. Whrte ahiki i kif holo ana aku o ka mokuahi Wilhelmina ma ka Poakolu nei. O John Lyons ka hope o Guertler ma na hana ma Koko Ileail, ka mea nana e mnlama ana na hana a ka hui ahiki i ka loaa ?ina o ke kanaka hou nia ka hakahaka o Guertler,