Ka Nupepa Kuokoa, Volume LI, Number 44, 7 November 1913 — HE MOOLELO NO KA BARONA WALAKENA A I OLE Ka Palapala Kauoha Hooilina Malalo o ke Aka o na Hana Apuka. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA BARONA WALAKENA A I OLE Ka Palapala Kauoha Hooilina Malalo o ke Aka o na Hana Apuka.

MUKL'N'A i. j Ma ka manawa o ke kakauia ana o keia mooielo e panevia aku j nei in'.na o ke ke Kuokoa fK>e hehnhelu, aia kekahi uhilaau i !sjpa:a kon i ine.a o Boha A \\a!a, e waiho ana ma komohana-hci!*a o ka aina i kapaia o Bohemia; a me he mea 2a iloko o na moolelo apau i kakauia no ke aupuni o Kelemania aole loa he wahi i kauia ka weli elike me Eela ululaau, a i piha hoi me na hana hookahekoko Ku i ka weliweli. Iloko o na noonoo o na kanaka apau e noho kokoke aku ana ma na palena o kela ululaau, i kahakahaia me na moo'elo o na hana hookahekoko ame na hana powa, ua hoohalikelike ae lakou, o ka l'lulaau Eleele, ka ululaau i like aku me keia K-a hoopihaia me na hana pohihihi he nui. L'a kaulana keia ululaau o iioha Wala. ma ke ano o ka punana ia 0 ka poe powa a haowale, a malaila i haoia ai na waiwai o na kamahele, a i powaia aku ai hoi na ola makamae o ka poe apau e maalo ae ana, ka mea hoi nana i hookau aku i ka weli kulanakau hale i noho nuiia e na "kanaka, a hoea loa aku i kapa o ka Muliwa 1 )anube. Aia hoi ma ka palena waho loa o ua ululaau nei e ku ana kekahi kakela ma kahi kauhale o Dekenedofa, a o ka ona nona ua kakela la, oia 110 ka Barona Ludofa Walakena. e ku inolale ana hoi, imua 0 kekahi aina palahalaha e ahuwale ai kekahi hiona nani, e huli aku ai a nana i ka Muliwai Danube. Ma keia inanawa o ke kakauia ana o keia moolelo, iloko o ka 1780 ua aoo ka FJarona Walakena, eia nae aiĀ mau ka uahoa, ke koa ame ka manaopaa maluna ona, e hoike mni ana kona mau ano apau, aole oia he kanaka hiki ke paani waleia e kekahi mea. malalo o na hana pauaka. lloko o ka hele o ka waiwai a nui i keia barona, aole loa i aa ke ;*.hikai o na powa ame kona mau kanaka e hoohalua inai i kona noho ana, a hoao paha e imi mai i na mea e kaa aku ai kona mau waiwai nui hewahewa malalo o lakou. Xo ka maka'u paha a i ole no kekah' mau kumu okoa e ae no paha, aole he mea hiki ke olelo ae, no kd imi ole ana mai o ke alak«i o na powa e pepehi i keia kanaka. L'a loaa mai ka makahiapo a keia barona he keikikane, a iaia o l.a hele ana aku e hooko i kekahi misiona malalo o ke kauoha a ka Moiwahine Mele ame Palani, he iwakalua makahiki i kaahope aku ua hoikeia aku la iaia ka make ana o ua keiki nei ana. oiai oia he elua wale no makahiki. Taia nae-o ka huli hoi ana mai no kona home. mahope iho o k3 j>au ana o ke kaua ma Hubeta. aia hoi, ua hanau iho la kana wal'ine, i ka lua o ka laua keiki, he kaikamahine, a kapaia aku la kona inoa o Keleka. l'a Jilo keia kaikamahine i mea nui loa i ka Harona Walakena: a 1 ka piha ana o na makahiki he umi i ua kaikamahine la. ua make aku la ka maknahine, a kaa mai la maluna o ka P»arona ka nialama l.ookahi ana aku i kana kikamahine. He kaikualiine ko ka Harona Walakena, nona ka inoa o Urika, ua make ilo hoi kana kane, a mamuli o ke koi a kona kaikunane, ua ho mai la oia a noho'pu lakou maloko o kela kakela. He keikikane ka Urika, aole nae ona noho pu maloko o ke ka kela, no ka mea ua komo aku oia iloko o ka oihana koa, e hele ana ma na wahi apau e hoounaia ai kona puli. aka nae e hoi mai ana ,no (,ia no ka ike ana i kona makuahine i kekahi maaawa, o kona hoea , ra mai nae, me he mea la ua like no oia me kekahi malihini kaokoa O ka inoa o keia keikikane a Urika, ke kaikuahine o ka Barona. oia o Gasepa; a oiai he keiki oia na ka I]arona, ma o ka li'o ana o Vona makuahine, i kaikuahine 110 ka Barona Walakena, nolaila ua »ianaoia. e holo aku ana kela inoa hoohanohano, ka Barona malun oiia, a pela hoi me kekahi hapa o ka waiwai, ma ka manawa e haa lele mai «i ua Barona nei i keid ola ana. R iho aku ana nae ka la e npooo i ka ilikai, ma kekahi ahiahi kalae malie iloko o ke kupulau, ua ikeia aku la ke ku o ka ea o ka lepo iluna o ka lewa. a ia hoohuli ana aku o ka nana ana a ka poe o kt 'uakela ma kahi o lepo, i ikeia aku ai 'kekahi poe he nui nialuna 0 ko lakou mau lio, e kamoe pololei mai ana ko lakou alahele no kahi o ke kakela e ku aku nei. He hapaiua hora wale 110 ke kakali ana aku, ua komo mai la he p >e kanaka opio noloko o ka pa o ke kakela, a i ka ike ana aku o ka barona i ke aiakai o kela poe, ia wa oia i holo mai ai a puliki -.nai la i kona lima, me ka i ana mai me na o 'ke ohaoha: "Nani maoli kou hookahaha i ko'u manao e Gasepa, e manao aua ka hoi au, eia no oe me kou pualikoa." j "Ae. me ko'u pualikoa no au iloko o keia manawa loihi, aka nae ua hookuuia mai nei au e hoomaha, a no ko'u aioha no hoi ia oe e kuu makuakane, ame kuu makuahine, pela au i huli hoi niai nei no ka ike aha ia olua," i pane mai ai 110 hoi o Gasepa, me ka lele ana īho ilalo mailuna mai o kona lio, a haawi aku la i ke kaula kaohi i kekahi o na kauwa. "He mea kupaianaha maoli keia kou aeia ana mai nei e heU hoo!raha, o ka wa e noho ana 'ka aina iloko o ka uluao'a, he manawa ae oleia kela o na koa e kaawale maii ko lakou mau puali mai," wahi a ka barona, me ke ano kanalua no na olelo a Gasepa. He wahi manawa uuku wate no ka noho malie ana iho o ua keiki nei t alaila pahola ae la ka minoaka o ka piha maalea maluna o kona mau papalina, a ia wa oia i pane aleu ai: "H? hookahi kumu o ko'u aeia ana mai nei e hele hoomaha, o ia no ka'eha ana o kekahi o ko'ii rnati wawae. i ku i ka pu, h< ,mea :naa no ia iloko o ka oihana koa* n a no keia hoakaka ma ka aoao o Gasepa, akahi rto a pau ka manao hoohuoi o ka barona, no keia huli hoi ana aku o Gasepa me ka maopopo mua ole i ka poe o ke Uakela. l'a hoj)u mai la ka barona i ka lima o Gasepa a u haele like aku la no ka pii ana eku iluna o ka lanai e komo loa aku at iloko o ka hale. a o ia kana o ka hawanawana ana mai imua o kana keiki: "He mea maa anei iloko o ka oihana koa, i ke kpena*hoi o kou ;mali ka lux>una ana mai i mau ukali me na koa i eha e huli hoi ana ncj ko lakou mau home?" "O keia poe kanaka o ka hele pn ana mai nei me a'u, aole lakou 1 komo iloko o ka oih&na koa i keia manawa. aka ua halawai niai nei :i!i me lakou tna ke alanui. aia au a hoi iku he hookahi ko makou hoi iike ana a komo aku ina ka oihana hookahi/* Iloko nae o kela nianawa i komo mai ai o Keleka noloko o ke keena hookipa, a ia ike ana mai * kona kaikunane hanauna, ua ano haikea ae la kona helehelena me ke kuemi hope anf aku a mai hele ole aku no oia e ike ia Gasepa. o ke kahea wale ana mai no a kona makuakane iaia, i ka i ana mai: u Auhea oe e kuu kaikamahine aloha, aole anei oe e he'.e mal e ike i ko hoaHanau?" "Pela i'o hoi,"-i pane ae ai o Gasepa me ke ku an* mai iluna, a

mai la i kona lima imua *> Keleka. "He ano mv\ikai ele ke'ā ana maī nei o makou. ina aule ♦'e e kuu hoahanau e hoike nwi , i kou ano ohaoha. e hiiahila ole ai keia hoea malihini ana mal la no ke kakela nei." "Heaha auanei kau mea e hilahila iho ai e Ga>epa. ua hamama :i;m na ipuka oke kakela nei ia oe ina wa apau. Ke nianaoio nsi zn r ua lilo i mea hoohauoii aku i ka manao o kou makuahine. keia | !i xa ana mai la ou. oiai ua lohe mau au i kona kamailio nou. ( "A pehea. aole anei o oe pu kekahi iloko o ia manafe hauoli. no ko'u hoea ana mai la?" wahi a Gasepa me ka leo malie, me ka imo ki ana iho o kona maka hema. "He hauoli mau au i ka hookipa ana mai i ko'u mau hoaloha. 1; panai mai ai ka Lede Keleka, me ka hooko'iko'i ana i ka huaolelo liope. a mai pane hou aku paha o Ga?epa o ka wa nae ia i komo mai ai kona makuahine. L'a hauoH i*o o L"rHca, i ka ike ana mai i kana keiki, a iaia o ka huopili ana aku iloko o kona houpo, ua noke iho la oia i ka uwe, a no ko laua lulumi hoi i haalele mai ai ka barona ame kana kaikainihine ialoko o kela keena, a noho aku la o Gasepa me kona makuahine iloko me ka noke ana i ke kamailio. Ua hoomakaukauia mai la na meaai e na kauwa o ke kakela. alaila mahope iho o ka holoholoi ana o ka lepo o na malihini, ua hookipaia aku la lakou maluna o ke pakaukau aina, me ka noho pu ana nai o ka Barona Walakena, kona kaikuahine ame Keleka. Iwaena nae o ka lakou ai ana, i komo mai ai he lukanela koa. oloko o ka pualikoa o ka Emepera, a ia wa i ku koke mai ai ka barona fiuna, alalla hopu mai la i ka lima o ke aliikoa, me ka pane ana mai: "0 oe anei kekahi i hookuuia mai nei, no ka hele hoomaha ana? "Aole, e kuu baronā, eia 110 au ke noho nei ma ko'u kulana iloko -* ko'u puali." "Alaila, pehea oe i hookuu hookahiia mai nei?" "Xo kekahi manawa o'koa aku au e hoike aku ai ia oe i ka pane o kau ninau. Eae mai oe e haawi aku au i ko u aloha i Ka Lede Keleka." O ka noho koke no o ka Lede Keleka ma ka aoao o kona makuaknne, ua haawi mai la oia i kona lima, me ka manao hauoli no kela lialawai pu ana me ka Lukanela Lohena, aia hoi ma na maka o ua k'aikamahine nei e hoike dloa mai ana i ka meahuna a kona puuwai e hiipoi la no keia kanaka opio, i kaokoa loa mai ke ano o kona halawei pu ana me kona hoahanau. Ke hakilo pono loa mai la o Gasepa i na ano o kona hoahanau me keia aliikoa, me ke komohia koke ana aku o na manao lili iloko ona, eia nae aole ona hoikeike wale mai i kekahi hiona e ahuwale ma* li kona lili; a mahope iho o ka hoolaunaia ana ae o ka Lukanefc L.ohena me Gasepa, ua noho iho la o Lohena iluna o kekahi noho, a Ur i-n qn-j rry> rnn!ih*ni o V.3. hoe a . a 'Vi ke kakela.

0 ko lakou nei ai hoi ia ahiki i ka maona ana a e makaukau ana na mea apau e haalele iho i ke pakaukau, ia wa i pane mai ai o GaNt*pa ia Gere Lohena : "M'a ka'u mea o ka hoomaopopo £na ia olua e kamailio pu ana me ka barona, eia no oe iloko o ka oihana Koa i keia manawa; a pehea na ka emepera 110 anei oe i.hoouna mai nei? "O 'ka'u mau mea apau e hana aku ana no ka pono o keia paa loie .i'u e aahu nei, aole ia no ka inea okoa aku, aka no ka emepera no a ame kuu aina hanau,'' alaila leha iho la ka nana ana a ua lukanela opio nei maluna o kekahi mekala hoohanhano e kau ana ma leona umauma. "Aohe no o'u manao e hokai wale aku iloko o kau mau meahuna, 0 kou kuleana no ia. i hooniele wale aku la no hoi au ia oe, ina paha iie hana ano nui kekahi a ka emepera o ka hoouna ana mai ia oe, alaila pehea la oia i hookuu hookahi mai ai ia oe, me ka hoouna pu ile ana mai i kekahi mau koa oloko o kou puali, wahi a ne kela manao lili no e lapuu la iloko ona. , "Xo ko'u hele hookahi ana mai nei, aole loa ia he mea no u e uiaka'u ai, a e hopohopo ai paha, ua hiki ia'u ke hooko ! kekahi han.i uui, owau hookahi wale no, no ka mea ua komo au ilo'k*o o ka oihana koa, me ka manao hopo ole no ka make.' la pau ana no o kela mau olelo i ke kamailioia aku e Gere Lo 'iena, o kona hele aku la no ia no kahi a ka Lede Keleka e ku ma. ina. a o ka olu hoi ia o ua kaikamahine la, e noho mai ana o ka phi iku o ka lukanela opio ma koua aoao, eia nae. no Gasepa. ua iho koke iho la kona lima. 110 ke kumu o kana pahikaua, me ka aaki ma iho o kona mau niho i na lehelehe, o kona oili aku la no ia. nu \a ukali ana aku i kona mau hoa, nowaho o ke kahua manienie. 1 kela hala ana aku o Gasepa ma nowaho, ua paniia mai la ka juka o ka rumi aina me ke ku no o Lohena me ka Lede 'Uma, a o ia ka ke kanaka opio o ka pane ana aku; •'Pehea la. ua hauoli i'o no anei oe no keia hnlawai pu ana o kana?" me ka nana pono loa ana mai o va lukanela opio nei maluna > na maka o Kelek.?. sna no nae e mai la i ka •ane e loaa aku ana iaia, a o ia ka Keleka o ka pane ana aku: "Xawai hoi ka ole o ka hauoli no keia hui hou ana o kaua," i \ane aku ai ua kaikamahine la, me ka hohola ana ae o ka minoaka .na kona mau papalina. Ua maopopo no ia oe e Gere Lohena, aole hiki i kuu makuakane ke hoopoina nou. ua aie nui oia i koia )la. ma ou la, nolaila pehea auanei e rele ole ai ke komohia o kd hauoli i kana kaikamahine, no ka halawai ana me ka mea nana i hoopakele ae iaia?" "He mea oiaio, ua hoopakele aku au i ke ola o ko makuakane aole nae ia me ka manao e ukuia mai au no ia hana, ua hooko wale aku no au elike me ka'u i ike ai he pono, aka nae," alaila'hooki honua iho la ua lukanela koa nei i kana kamailio me ka hopu ana aku i na lima a elua o Keleka. kaa aku la hoi kana nana ana tnaluna o na maka o ua kaikamahine la. a hoomau hou aku ia: ,4 Aole anei hoi, o ka hana a'u i hooko aku ai. he keehina hikimua •vale no ia. no kekahi hana oi ae au e hooko aku ana? Malia pa.i.i he ano pohihihi keia i kou noonoo, ina pela ea; e ae mai. ana ane e loaa mai ia'u na manaolana no ka loaa mai he makana. i oi mua o ka mea hiki i ka emepera ke haawi mai?" Maopopo aku la no paha ia Keleka kj manao o kela mau olelo e Gere. ua kulou iho la kona poo ilalo, alaila hiolo mai la na waimak? me ke kulu ana iho ma ka lima o ka hikanela opio, alaila. aea ma a ka nana ana a ua kaikamahine nei maluna o ke kanaka opio, a ane mai la i na olelo o ka hookamani ole: 4, Ua maopopo ia'u, na haulehia oe ike aloh» no'u nei. a ina h. mea nou e hauoli ai, alaila ke hooia aka nei au imua ou. aole e houele kau mau upu ana apau." "Xani wale ka hauoli o kuu uhane i ka lohe ana i kau pane e ke aloha." alaila puili mai la o Gere ia Keleka iloko o kona poli, me ke apo ana ae hoi o kekahi o kona mau lima, ma ka puhaka o vi kaikamahme la. eia nae iloko o kela njana\*a hookahi, i weheia mai ai l *a me ka loaa ole he manawa no ua mau opio la e ai kekahi mai kekahi ak»\ komo ana no ka barona iloko; a hookuu ae !a no hoi o Gere i kana ouliki ana ia Keleka. ia wa i hele po'.ule •nai ai ka barona. a lalau aku la i ka lima o kana kaikaniahine. me kā hookaawale ana mai ma kahi e, aUila huli aku la imua o ka 'ukanela; i ua kanaka nei e noho mai ana me ka haalulu, a hoomau hou ?.ku la: . «* * 4 *Aohe an mea e maka'u ai e kuu lukanela maikai; o ka'u wale |-io e i aku nei ia oe, oka hanaka mua a mahope ka le'ale'a. £ Ihooko oe i ka hana nana i kono mai īa oe e haalele aku i ke alo n kou emeoera. a i loaa ka manawa kaawale nou e komo ai iloko o 1 na hana hoohauoli, e hele mai. a lawe aku i knu kaikamahine i waUine nau. Ua ike au me ka hoohewahewa ole, ua ba kaliiko ka

nuuwai o'kuu keiki nei nou e Lukanela Gere/* v Ku koke mai !a o Gere Hūna, lalau mai !a no hoi i ka lima o l.a *>arona, alaila pane ae !a: *'E li!o na lani i hoike mawaena ou anie i*n, no na olelo ati o ka hoopuka ana mai nei, a ke hooia aku nei au imua ou, ua hooili mai oe i kekahi haai?ina hoohauoli maluna 'no o'u, i oi aku imua o ka mea hiki ia'u ke hoike ae ma na huat'elo maooooo !oa. Mai keia manawa aku. e ili iho maluna o ku*j mau poohiwi, ke kiai ame ka hoopakele ana aku ia Keleka, no ka *?ooko ana i ka'ii hana. M (Aole i ptM.)