Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 1, 2 January 1914 — KA IKE HOU ANA O KE KAMAHELE I KA MOUPUNI O KAUAI [ARTICLE]

KA IKE HOU ANA O KE KAMAHELE I KA MOUPUNI O KAUAI

(Hoomauia.) Haalele iho la ia Kane me Kanaloa ku oili ana no i ke one o Maniniholo ame ka pali o Ka I P ilu » kapaia N'iihaa, malia no Niihau mne i-i-.ke t:o hoE m.e ke one 0 Kahul&aaa »»> n» Kahulaa&a o ka pali o Kalalau; aia raa kela man ; wahi na aina $ wa kahiko, ua maloo ao hoi a 1» hele at»a 110 ka holoholoaa, h<? hoailona e hoike ma! ana ua nohoia e ke kanaka ;a mau wahi maxnaa r aka, i ki>ja manawa nohe kauaka r ama keia wahi e ike ponola aku ai ka pnu o ahi » Makana mailalo ae ahiki i kona piko oiuna oni ana >ka inakani. iiiki pku la i ke kahua kahl e ku mai ana o ka puu o Makana, he hookahi no hale e k» ®na, a o na kamaAiiia no hoi ia oia wahi. Nana ffku la i keia jmn kaulana nui wale. mea ae 110 ka pali o ahi o Mak?pa, aia ka Ike ia Makana a kuniia ka ili e ka Jj»o lauahi o Makana, aka, o ka ike a ke Kamahele he aku nn ma ka nana ana i ke kupaianahn io 0 keia pun o ahi, aole he wahi au e ike ai e iele ana ka auhau i ka makani. oo ka mea, 0 ke kn po)o)ei iho la no ia, ina paha he wahi )»oli ae k« 4 kahi e hiki al 1 ka makani ke hoi hou mai iwaho 0 ka | pali. eih nae. wahi a ku'u kamaaiua ua lele ka ouhau $ haule i ka moana 1 kekahi manawa, kaalo aku )a no hoi ma ke a)o pa)i kekahi, a ke maikai ka! niakani. ua hiki ke lele mai ke ahi aj kau ma kahi kokoke i ka mea nona 1

ka makemake. a oia iho la ka manawa o ka mea a mau mea |»aha e k«n! iho ai iaia roe ke ah», a olelo ia iho la ua ike i ka pali o ahi o Makana; malia pnha o ke ahl keia me ka momoku no ko kuona o k«.»kahi meu pohiinhi a ko Kamahele i ike ole ai. Aia maluna jiono o ka pnu o Makann he ; wahi kahua palahalahn uuku, a malaila ka poe o ahi e o mai ai, he kan tiQ i ka \y-eli ke nana aku, ela nao he niea paaui waleia no ia e na keiki kamaaiua o ua pali Ia« O ke ala e pii ai iiuna o keia puu aia ma ka aono tnauka mai o ka pali, i ka mnnawa mamua, e j>ii ana ka mea o «nhi iluaa ! ka manawa kupono o ka la ame na «lala nui no hoi o ike ai i ke ahi, aka i keia manawa, \ia piiia i ka hora 3 }». m. a mahope iho me na <)ala uuku loa, a mal ike paha ke Kainahele ina he nianawa hou aku kekahi, eia nae, o kc ala o ka lanae o uapali uei ke laweia mal la e na koaniani makani, a honl hoomanmau ae la ke Kamahele i ke ala httih»»i e pa puhea ana i ka lewa. <4 1 ka 'Lae o ka Lawakua o na pali Waiho wale luna o Puakol I honi i ke ala lauae o Makana, Makaua ka oopu |>eke o Hanakapiai I na konohikf o ka uka o Puunul." Mahope aku o ka j»ali o Afakana, e kahe kolii mai ana kahi wai o Liniahuli o lele maopu mai ana hoi 1 ka pali, a e pipii ana hoi na huna wal l ka hao ia e ka makani o na pali, he nani maoli no kahi wai o Limahuli, ke nana aku oe maluna aku o ka hua o na kukui e ulu ana mamua j>ono. Aia no hoi mainJo ma ke kumu o ka pali o Makaua ua wai kaulana a ka malihini e ake aku ai e ike, oia ka wai o Kapalae amo ka wai o Kanaloa. O ka wai o Kapalae ua kamaaina 1 ka |hh» apau i ike ia wai, wahi a ka oleloia he w'ai aamoo, ua like ka me ke ano 0 ka moo, a ina e nou akn oe l ka pohaku, a ma kahi e hatrle iho al <>«» walo no kahi o ka wai i maweliela ae a hoi hou ae no nae a piii elike me maniua, aka, i ko ke Kamahele hiki aaa aku uo ua wai la me ka mahao e ike aku ia mau hiona kaiuahao, ela nae ka mea apiki, nohe iho la ia ano kahiko, aka, o ka wai uo ke lana mai ana me kona hualiali e waiho mai ana, aole hoike la ano aa moo, wahi a ko r u i olelo mai ai eia wale iho oei no ka īmlowale ana o kela ano kupaiauaha; a ua hoi ac la ka wai iike ka wai a Kanaioa "ke aliali 'inaikai. ; līoomnnao ae la no hoi ke Kamahele 1 i ka wai o Waianapanapa ame Waao:mao o knu aina hanau o— I "Noeuoe v«ikea o Maun, lloapili o ka malualua [ Elna maua i ka piko, | I kolu i ke ala | Aohe he wahi kaawale aku o k<fia I wai o Kapalae nme Kanaloa me ka | wai o Waianapanapa ame Waiomao, h€ ; hulali no hoi ko ?aua elike no hol vjh : keia iuau wai a'u i ike aku la: aeka aiea ka e lele ana iloko o keia w?a« wai, ua like me ka iU o ka haole ke ; keokeo, a pela no hoi o Waianapanapa jnanruo ke ki*]*aiaaaha o »a iuea apaui, | O ka wai a Kanaloa e kaulana »ei f mea ae no ka wai a Kanaloa. a us | mauao kekahi poe o ka wai a Kana iloa be wai ia e hoo|>au »i i na piliKia pahA me ka |K»e i loaa i ka tua i a ina INo&a ka wai a Kanaloa, * ola m ka niai a jK'la hoi au? ka hek ana s Iwai ia wai, wa Uk* t\o ia me oa w ū puaa, r* wai minera!a atai hoaui tnai » kekahi poe » ka w» kahiko « hoekUiu m i «a n\& 'u malia ua haniui &a wa a leaaaloa peia* «a Uii kekaih poe lk* m«a miiia ma .m euwUUi i ka wai ola. oia holm wai kwpue. tr.a tg loaa via \xn\ t m oli ;&» mea i nia 1 amo ka i ma?u« jK J la uo ke ae s

|wai, a Kaaalin», la m»n&wx he kap« āl J W»i. he k*kxikabs laa k& p#* i ike, aka, 1 i wa, ua. o&auoa » ua jppa fcr ; kapu; 1 i le Kaesabele i īke aka ai £ 1 keia wai, «a lel* iho ta m%i)naa iho e ; ko"« lio. io ka iho aiu buoia e Ina ī i «a wai ia, he hoiho'i kaa rae 4e mea |la iū'.ki sa aea ka aawae ika ua | wea a ka ha "ihu 'i; tia maloko bt • wahi koono. a he maloo aku ka olpko 5 »pa. he wahi w'aa e waiho ana no ke • aloalo aaa i ka po* e makemake ana Je ike aku ia loko, "hui pahft aeaael )a jna makau a ka lawaia i Wailua,'' ne | ka mea, he pouli akn ia wahi e komo :ai; aoie no ke- Kamahele i )uu i ka ' wai a Kanaloa, ua lawa iho la no he mau ike ia na pa i ka leholehe. Hiki aku la i ke kula e Makalolo I ao)e i loihi akn ia he)e ana. ku ibo ia |ke Kamahele tna ka aoao o ke awa l pae o Ke-e a o Kuhilapa ke kai, olelo |mai la ko'u kaniaaina o kela kahua |ma kela aoao e- hoopii aku la * 'Jta [ pali. oia ke kahua hale o Lohiau ke i knmu hula kaniana; a o keia aoao ma- ; nka nei ke kahua hale o kona kaikuahine o Kahnanui, a aia 110 hol ka na)u ; e hee ai o na alii ame Lohiau; i keia manawa a ko'n kamaaina e hahni mai nei i keia mau mea aia ke halii )a ke anoano eehia e hoopuni ana 1 kela mau wahi, a o ka owe nanahe mal a ke kai i ka pueone, me he mea )a ua lawe | ia aku )a a pa i na pali, a me he leo ; hanehane la ka"n e lohe aku ana ia'u I e naua i»ouo ana i ke kahua hale o Lohiau, a me he moeuhane la ia h 'u e lohe ana» i na leo ikuwa o na nhane me he mea la aia lakou e ku ana Imua o ke kuahu hula me na leo uahenahe i pa mai-i ko.'u pepeiao i Keia maii la-

| lani olelo— Pupu weuweu e Laka o, | O kona weuweu e ku nei | I)a lulu ka~maile ia I.aka O Laka ka wahine nobo mailuna j Ua noa, na Doa. | I ke kohi ana iho o keia niau leo j hanehane, aia hoi lohe aku la au l ka j owe o na pnili me bc mea la e kii palua ana i ka manawa hookahi, lohe p« aku |la 110 hoi a» i ke kani kapalili o ka | ulinli me he mea la e kiani ia ana i | ka welelau lima, hakui mii la ho! ka ! leo o na paipu a ka poe e hoopaa ana | i ke kahua olalo me he leo la no ifa kane, a o ka leo hoi o na wahine e hoo- ! paa ana iluna ua pa-e mai ia me ke Ipaha'oha'o loa me he mea 1a aia no o ; Lohiau - malaila e hana- ana no i kana | hana o ka hula, a me> he aka la lioi o i ke kino wailua hoopaha 'oha 'o ke ku | mai o uakeiki.la_p.Ke-e, pali ke kua mahina ke a!o, o Ke ku no tioi a ke knliAka n'i,'eia nae o- kaha«k wet!ei no ia e ku nei, ua paa i ka mikinolia (Janatana) a ina paha e lilo na wa'ui j pana i mau wahi e nialamaia, elike iho |la me keia, aole no e nele ke ano eehia o ia mau wahi, a lilo no hoi i mau mea hoike ike maka no na mea i hoike ia ma ua moolelo kahiko o kakou. Huli aku la au a nana i ka haki niui o ka nalu o Kuhilapa e pae ae ana I ka laia a hoi i ka muku, nie he mea la aia he lehulehu wale e maalo ana i ko\» maka e pae ae ana i ka nalu; he loa uo kela %vahi e hee ai, a ke pae no hoi iuka, luu no i ka wai a o ka hoi aku la no ia—uani iuo keia mau hiona a ke Kamahole e ike nei. (Aole i pau.)