Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 12, 20 March 1914 — WEHEIA KA UHI O KA POHAKU MAKANA Akoakoaka Lehulehu Maloko o Kawaiahao Ma ka Auwina la Poalua Nei. [ARTICLE]

WEHEIA KA UHI O KA POHAKU MAKANA

Akoakoaka Lehulehu Maloko o Kawaiahao Ma ka Auwina la Poalua Nei.

(i i.a luonu ku|n;k.i|iu o ki'la 1111 c hoonialuia ami Kei.'i l'aeaina nia laio u ua indi, a iinua ii"i o KeUahi ana ina m»i mHknlnkolu i Imh-u a»' mnloko i.) ka Luiikini o Kawaiahao ina ka an wina la o ka I'oalua akn la, i malam:«ia iio ai nn liaiia luioinniiao no ka pilia iiii» o na nmkahiki hi' hooknhi hani'ri 0 ka Moi Kuuikoaouli, Kanu'iiauu'ha 111, ami' kn wi'hoin ana o ka uhi o kc |ahi i'iipa i»oliakn, i honlaaia inma, •• kukuluia aku ai nia kona wahi i ha naina ai ma Ki'auhou, Koim Akau, lla waii. Miimna ne o ka hik» ana mai i ka manawu i hookuawulei» no kela hana j hooii'.'wnio, mn ka honi rha o krla au-l wina la, iia hooa mua ka K'luilohu mao ku l.iukini f mai na lala o na | nhuhui olokf» noi o keia kulanakan- : hnii>, un hnnmnna o nn K*»lu Kauu'ha 1 mohu ame KnwUiahu'o, nu lunn uupuni auu' ka U'hnli'hu upau, ko lu>U' la. a j»iha ku'» olnko o kn Uiakinī. a kukn okoa ki'kuhi {HH' ilnna. Mawaho hoi o Un pa o ka lunkini.! mnluihi kn Uuua lluwuii kohi i hoo-! nunon ai i ka U'hnli'hu, mo ka uui okon o ku jioo malailn. i loaa 010 ho 1 mnu wnhi no lakou o uoho ni maloko o; kn hnloimii». \ Mamun j»ono mai o kn nwai hn 'iololo! 1 kukuluiu ni ko kii o ka Moi fvauiko | nouli, Knnu'hnmoha 111, n mnlnlo po-) no iho o koln kii, ka pohnku tne na! 1 \ huupnlapnla monkaka i kakanin: "Ka-' uikoaouli, Knmehanuha HI, ke keiki a Kamohnmoha I amo Koopulanl. Hannuia i Maraki 17, l!»U. Ka* sloi lokomaikai.?' Ma na aoao hoi o kola pohaku, e hoopuni ana ua |>uk«ua me na paaka* hili, ht* hiona o hoikoiko mai nna » koia hnnnnnn hovi, i ko nno o ka noho aua o na moi iloko o kola au kahiko, a mn na aoao, mnmua aku noi o ka pohaku, malaiia ka Aloiwahino Liliuoknlani, nia ka aoao nkau. amo ke Kainaliiwahiue Klix«l>oth Kokaaniau Pratt he mau j»ualii ln\ia a olua na Keawe. ka moi o Ha^aii, Malaila ae na laln o ka Ahahui o na Kaikamahino o Hawaii, me ko lakou kahiko j»ih«, ka ahahui hoi uana i hoala ao i koia mauao, e kukuluia he }vt»haku, iu» ka hoailoua ana i kahi i hnnauin ai koia moi lokomnikai a alol»a i na kauaka Hawaii; jn»la hoi ua lala o ka ahahui Knahumanu, me ko lakou kahiko uiaamau, na lala o ka Hui OUvi o ua Wahine. ka Ahahui o na Kaikanmhino a na Pukaua, ka Ahahui Poola o na Wahine am« kekahi iuau lala kakaikahi o na ahahui e ae. Ma ua mea i koho walola, ua hiki aku ma kahi i> ka iuakalua-kumamaono hauori ka uui o ko ai.aina i hoea ae «sa kela auwina la, mo ke konu* pu « nn lahui liko ole, e iko kumaha » kela hana auo nui t t UU> ai i kiahoouianao iloko o ka uoouoo o na mea apau, I ke kani aua o ka hora eha j*qnoi, o ka wa ia i hoomakaia ai e lawe* lawe i na haua huomanao, i knlike ai mo ka papa hoonohonoho h&na, ma k« mele aua i kekahi himeni; a i ka pau ana o ka himoui, ia wa i ku mal ai ha Ifrv. H. K, Poej»o# a hoomalkai aku la i ke Akua, me ka j*ule. I ka pau aua o ka puie, ia wa t ku

: mai ai o M rs. Naha liakuol»', a kaiuu'- : nui» mai la i kr nn'l»' i;o'ihomia, ho haj nu i malihini i keia au hou, u i lilo' ! hoi i moa kahaha iloko o Ua noonoo i 1 o na lahui o. t l ia nao ln> ku i ka ilihia ! : ki» hoolohe akn. ! j 1 ke kun ann iho o kela leo kanae-! i naf t o ka wa iho lu i& i ku ae ai ka | ; Moiwohine I.iliuokaluni iluna, ame ke | 1 Kamaliiwahine Klizabeth Kekaaniau! \ Pratt nlaila hnki aku la o Liliul ! i ke kaula i hoopaaia ai o ka haei i mawaho lou i uhiia iho inaluna o kai pohaku, a pela no hoi o Kekaaniau Pratt, i huki mai ai i ko kaula i hoo-| paaia a\ i ka bae Hawaii, a waiho wale, ae la ka pohaku holookoa, imua o ka ■ lehulehu. j Mahope aku o kela hana, i ku mai ai o Mrs. Naha Hakuole iluna, kHnaenae mai la i ke ko'ihonua, pule i huhauia ai, i ka wa o ka hanau ia ana uiai o Kauikeaouli, a ikeia ai ' aohe he ola iloko ona. j He pule kela i kakau oleia malokoo kekahi o na buke e pili ana i ka mo* j olelo o na moi o Hawaii nei, aka ua! loaa aku ia> ma o ka paanaau raai ke-j kahi hauauna a i kekahi. pela iho la i i loaa aku ai ia Mrs. Naha Hakuole.' mai kona makuahiue i>onoi mai. ! I ka pau ana o kola kanaenae, i| ku mai ai o Lunakauawai xVke Maha-? ulu o Waialua, a haawi mai )a i kekahi ha 'iolelo e pili ana ia Kauikeao«Ti t Kamehameha III, ame kaua mau hana I kona lahui kanaka. a penei ke ano nui o kana ha'iolelo: * ' K ka Moiwahine l.iliuokalani, k« Kamaliiwahine Kekaaniau Pratt ? na hauuiana o na Kula Kamehameha, uft lala o ua ahahui Uke ole, ame ka lehulehu, ua loaa ia n ka haawina pakalaki ma o ko'u waoia ana ae i mea nana e haawi aku i kekahi haiolelo I keia auwina la, no ka Moi Kauikeaouli, Kamehameha 111, no ka mea he uuku loa kahi ike aate ka makauk&u i \oaa ia'u, no ka moolelo e pili ana i ka hanau ana o keia moi aine ke ano o kona ola aua. ; U I» a nae e kamailio aku aua, ma| na mea a'u i huli ai maloko o na wahi j buke kakaikahi maloko o kohi home| haahaa, ke makewako nei au e kam»-] ilio nm ko'u ano he kanaka Hawaii] maoli, e waiho ana au i ko'tt ano makaaina&a Amerika, a pela hoi au el

kono aku noi ia oukou. o hooUiiio mai ia'u, ina kola ano liuwaii. i "Ko hoomanuo noi au, o ka Moi Kuuikoaouli, Kamohamoha 111. ka moi ; mua loa nana i hana i kumuJ;anawai ■ no keia l'aoaina, a i hana hoi i mau! kanawai e hooponopono ana i kona au-1 puui, a maloko ponoi uei o koia lua-: kini, i malamaia ai ka ahaolelo kau-1 kanawai īnua loa, a maioko nei no hoi; i hoopuka aku ai oia i koia mau oleio: 'i 'Ua mau ke' Ka o ka Aina i ka Pono.'i ' *0 na ano oka Moi Kauikeaouli,! Kamehameha 111. ua pipili aku kona' mauao aloha i kona mau inakaainana, a ua maka'u aku oia i ke Akua, me ka' makee i ka pono Kristiauo. ! <4 Xo ia aloha iua makaalnana, i' haawi aku ai oia i aina no lakou, aka,i e kala mai nae oukou ia'u, ke olelo' ae, he hookahi pilikia nui a'u i ike, o ia no ka haua oleia aua o kekahi mea,j o hiki 010 ai e hooliloia aku na aina ia ha'i. ile moowini loa kahi ike ka naauao i loaa i ua kanaka i kela' au kahiko, a ina i hanaia kekahi hana! 0 kela auo ae la, iua o kakou kekahi lahui lako, a waiwai i keia !a. j "O kela hana a ka Moi Kauikeao ! uli, he ouohi ilaimana ia iloko o kona noho kalaunu. a i kapaia aku ai oia: •Ka Moi Lokomaikai. r I *>l ke kailiia ana aku o ke ea ollawaii uei, mamuli o na hana llmauui j a na lahui e, aia kela maka'u i ke - Akua iloko o Kauikeaouli, ua kuahaua ae 1* oia i kona mau makaainana aj>au > jielu »a kuli ilalo, a e haliu aka| 1 ke Akua, a ua hooloheia ia leo noiJ no ka mea ua hoihoi houia mai ke l kuokoa o keia Paeaina. { *'0 kekahi hana {nwkela a ka Moi! Kauikeaouli i hana ai, i ka wa a na' kanaka Palani. i no i inai ai e hookomoj ia mai ka waiona iioko o Hawaii nei me ke «lute ole, ua ku aku oia a hoole' i ko lakou makemake, he haua e hoikej , mai aua i ka noho ana o kefa ]<ono j Kmliauo iluko oua." ' \ [ Ua uui ka mahaloia o kela haiolelo/ alaila ukali mai l a 0 Rev. W. B. Olesoa i inaho|H» ona, ma ka hoike ana uo i ko [ ka Moi Kauikeaouli moolelo ame kana | raan hana, ras ka olelo Beritania; a : wahi a»a ma ke ano nni, o ka Moil Kauikaoali. iloko o kona *rahi wa he' keiki opio wale no, oia ka mea mua (oa uaua i hahaki i ke kapu mamuli o

kona noho ana o pu n;.- • m* ku*h;i;o. V*a hoikoiuo a i m ti;ni kai bc nui o ka K;uuk»Mo.:t.-, o'.iko RO nie a kot;a n;,ui i k:u;:a l.u niai at, ho moi aloha, oli'olu a !o\.-.:?'.ai!\ai, a , i-.a u mau hana i kuk;:tu ;i%-t \ i a hoo|H>i»;a o!o ana ilnko o j;a k«n.-ika I Hawaii nona. Ho moi i i;;tawi mal i | kuinukanawa» ksu!fko i;«> na kanaka | aj>au. a he sr.oi hoi s hi mat i ka i na kanaka o hoov.w«-aua i mau aina no lako;:. l'a hanaiua mai ka M. s Kauikoao uli, Kamohamoha 111, mn K«<auhou, K«na Akau. Hawau, na Kanuhanuha I amo ko Kamaluuahino K«>«>pulaiti. 1 kona manawN ho il uo inaKahtki, i kuahauaia ao :u o.a ko ati>» ho moi, mo ka inoa Kain.'hamnha 111, ma ka la »> o lutto, a o Kaahu manu ko kahu al.i, oiai k«>na mau la opiopio. iloko o ka mahina o Muraki o ka makahiki 1 >;!:», i kv.kala no as oia iaia iho ho moi. mo koia m.m ololo; "Ko lawo mai noi au i ka hoomalu ana i na aiua a kuu maku;>Kano i hana ai, i ka mana hoi v> ko ola amo ka makr ame ka maua piha o ka moi," mo ka uoho aku o Kinau ho kuhina nui. O ka inoa Kauikoaouli, oia ko nana aku uoi koia hanauua hou, me ka |«o hihihi o ko kumu i loaa tnai ai kola inoa: a o ka kokahi poo e manao noi, o ka pololoi maoli o Loia inoa o la uo o: " Kau iko a o uli,'' o ia lioi, ua loaa mai ko ola i ka n.oi. i f.a \va t ha nau mai ai, mamuli o ko k« - ' kahuna pulo aua iik>i imua o l'li, kn mea i kapaia o na Hauaii i:t manawa, o l li naua pono, a o l'li nuna howa, ko akuu iaia ko ola nmo k;t m:ik.\ nolaila u:i kauka'iia aku ko ola o ka moi, ia I'li. l'a knokoa loa hoi ka mnnaoio o kokahi poe, ko hoolo uoi lakou, aolo o kela ae la ka p<*lnloi, i,o ka mea ala o l'li, ko akua o ololoia noi, ilalo o Milu, aka o ka pololoi muoli o kahi i loaa mai ai kola iuoa, mamuli no la o ko ke kahuua nana aua ao iluna o ke ao uli, i ka wa i iko iho ai i ka waiho oni ole ao o ko k«Mki;ilii. a mn o k«'la ike i loaa iaia i pano iho ai oia, ua ola ko alii, eliko n.o knua iko lluna o ke ao uli, a ua poloioi uo kna iuoa o kapaia noi o Kauikoaoull, () Rov. <<iilikn k. k:ihi moa 1 lioiko pokolo mai i knna mau moa t hoomauao ni no ka Moi Kanikeaouli, no ka moa ua iko tuaka oia i Tolit moi iloko ' o kona wa kamnlii, n kno nku nao kona kamanina nna, aka mnloko nao o ka 1 Luakiui o Knwiuahao. ' iko inau al oia ' ia Kauikoaouli, i ka nolio ma na la S»\>ati apan, 1 He mau him.Mii mai ko Knla Kamo hameha mai o na Koikikanp r plli ana ia Kam.hanu'lia a p<-la h«.i mo ko molo o Pauahi, alaila ua moloia o Hawaii ' Ponoi, malalo o ko alakai ana n ka l>ana Hawaii, un hookuuia un hana lioo--1 manao, mo ka juilo mai ko Kahu 11. ' IL Paloka mai. 1 *