Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 18, 1 May 1914 — HE HAIOLELO HOOLE WAIONA [ARTICLE]

HE HAIOLELO HOOLE WAIONA

:Kaka-:a ao ka «V>ti-Sa}oo& Le*£xie^j O kahi moolelo mahepe ai?i. ea hai ci*io ia eo ia ka feg>oaaV , s an* e ! sn hata hooW o ke Loa. oiai hov ua maka'a sa i an-i ma ke akea i kria ha&a tuiikai: Ku ae la ka eieaiaknle ilnna. he kino loihi kona o ku ana me ke kiiakiia.

kona umanma hoi e pauma maiie ana i ke ea aua <*? hanu ana maloko aku o kona mau pukaihu i a pUipu. Oiai au he keiki wale no i kela ramnawa. he nanaina aloha maoli no ka'u e nana ana i ka heleheleoa o ka eWmakuie, iaia e ku ana, aīa hoi kona nau m.ika e haka pono ana maluna o ke anaina, oau Lho ia kona mau papa-. niho a paa, a e noho haman aaa hoi ke anaina, me he poe mike la apuni iloko o ka halepule. Hoohuiī ae ia oia i kana nana ana maiuna o kekahi mea malama hotele no kekahi man sekona. Pii ae la ka ».iia ma kona lae, a maialo iho hoi o kona mau ku'emaka. kona mau maka e imoimo mai ana me he maka la no ka nahe»a. He mau sekona maho|>e iho, me he mea ia. na ano poina noonoo ame ka leo haaiuiu, pane mai la oia. Aia iioko o keia leo kekahi mau mauao ano nui, a ua kakiaia aku no ia iioko o na puuwai o keia anv keia e

| noho ana maloko o ka halepule. 0 ko*u [ makuakane ua hoolohe aku oia me ka hiaiaai nui, a ua kauiono pono aku no hoi kona mau maka malnna o ke keonimana aoo. 44 K kuu mau hoaioha! he elemaknle au e ku aku nei a i kokoke aku hoi ma ka welau hope o ka huakai o ke ola ana. Ua loaa ia'n he kaumaha nui mn ko'u punwai, a ke helelei nei hoi ko'u mafi waimaka, ua kaahele ae hoi au maluua o ka moana poeleele. kukui •oie o ko u oia aun, a o na manaoiana o ke ola hanoli ana, ua poho no ia. Aole o'u inau hoaioha a ohana ma keia ola ana, a ke nana aku «e» i ka mana*a hpa la e hoea aku ai an Aa ka malu oka inake. Aole na hoaloha, na ohana,! ka home, na mea e pono ai o keia ola aiia.'' - ; Aole he mea hiki ke pr.a iho i kona ttaimaka no keia mau olelo kn i kei aioha mai na lehelehe mai o ka elemakule a o ko'u makuakaue kekahi i kulu ii?o kona mau waimaka, a ua hilahila hoi au i ke kulu oie o ko*u waimaka. 4 4 Aole e kun mau hoaloha, aole no nae ia he hookahi manawa. T kela wa e. poi ana na ale hauliuli nana i hoo poho iho na manaolana, aia no nae he aweatvea malainalama o ka hauoli ame ka nohona home aua. Ua kaawale aku no ia mai ia'u aku. "He makuafiine hoi ko'u, ua opaia nkn'kona puuwai me ke kaumaha a iho 'iku la oia iloko o ka make. He wahine no hoi ka'u, a he u'i no hoi oia, s>. o kana heneaka ana me he anela la no ia. He mau maka hoi kona i like ke onaona me na pua mohala i ka Makn'ii, he«puuwai hoi kona i hoike. mai 1 ke aioha ame ka panlele. maluna o kana kane. Ua hapopo iho nae kona mau niaka. mamuli o na waikahe o ke kaumaha i holomoku iho ma|una oiia, a"iihaiia akn la ua mui nei mailuna aku ona. a o ua pnuwai nei o ke aloha, na owiliia a® ia ahiki i ka pau ena ,o na aa i ka mokumoku. He keiki hoohaahaa no hoi ka'u, he nanuao a hoOiohe no hoi, ua hookukeia aku no .hoi

oia mailoko aku o-ka hoine i poino, & ke iini uei ko'u puuwai, ina paha oia ke ola mai nei. He wahi bel)e liiin uo hoi ka'u. me he wahi pun nani la i mrhala ae; aka, na keia mau lima pouoi no i hoopoino aku. Mai puiwa hoi oukou, e o'u inau hoaloha, 110 ka aiea, aole au he mea pepehikanaka elike me ka manao o ka mea a'u 1 kamaili'o la. O kun keiki wiwoole, fna oia ke ola nei. e ae inai e kala i koua makuakane elemakule iloko o ke kaumaha, nr na ino ana i hana aku ai, a lilo ai oia i anwana i ke ao uel, a o ka luiupuu hoi nana i hapaku 'e iho iaia

iloko 0 kona ola ana. Eae mai hoi e ke Akua e kala mai ia'u no na hewa uaua i hoopoino ibo ia'u? ' 4< He mea hoi au i.lilo i hehena, a linhai aku la i na hana mo liope o1<», ka mea hoi nana i alakni ia\i » ka poino. He hehena hoi i ko'u wa ! leumakaia ai i ka'u wahine, na keiki ame kp home. mamuli o ka mea ino o ke kiaha. Ile mea hoi au 1 hoomaewaewa nku i ka mea kino palupalu, a'u hoi e ahewa loa nei. He mea au i ikeia he ona mau, mai ke kulaua hilinaiia ahiki i ke poholo ana iloko o ka hoowahawaha ia ame ka huue. Kaualako pu aku hoi au i ko'u ohana ik>ko 0 ka hoonele ia. Xo kekahi mau makahiki i hoohaikea aku ai au i na helehelena 0 ka'u wahine, a hoonawaliwnli aku hoi i kona mau kapuai. Haalele aku au ia lakou ma ko makou home popiiikia, e hele ana hoi e nonoi ma na ipuka hale i mem no lakou e ola ai. oiai iakou ua pololi ia. "Ma kekahi (K) Hapenuia, hiki aku au t»a aumoe ma kahi pupupu hale, i hnawīia niai e na puuwai hamama. "E ala ana no ka'u wahine, e ha*ukeke aia uo hoi ma ke kapuahi hoopnmeVua, koi aku )a au e haawi mai i mea ai na 'u. puoho mai kona leo iloko > ka nwe me ka olelo mai, aole a lakei meaai. Koi aka la au iays me ka ikaika, e haawi koke niai. Xana m&i 'a koua mau maka ia'u me na waimaka j> hiolo makawalu ana ma kona mau pa?ina haikea. ' "1 kela manawa r ahi mai la ke keiki

'i-Hi maluna o koūa moe liilii, a ovre • o la. nana hoi i hqptutt e foa aku i ko u t. makoahine aooeoo. "Aoho a makou niiei&i, o ka eloa ia ' »>is o ka uele sn&., l'a eek f»u hoi re Iwlm 1 i ka ai, e knu kane aloha. e •»»ke anei makou i ka poioii? ,, "0 kela heiehel«sa kaumaha, ame mau maka mp ka waimaka, o ka m-» r«ii o *e keiki liilii, aa hooi loa mai !a ia i ko*u ukiuki. a owau. ae. o vau—kn*i aku la au iaia me kei aU i'nnpuu ikaika ma kona helehelena a fcu.a aku h oia maluoa o ka |m~ pahele. Ke paila la no ka huhn weia iloko o'u, a ffle he mea la t aole loa au i hana hewa. Aole au i hoopa iki iula mamua. skp, i kela manawa, aole ka 000000 »3ik>i 5IoVq o*ti, ku?f>n ib6 ta iu ilalo. a hiiu iho ia ma koaa man laneho, po ati e hoopolulukiU ana e k* or.a kuli(>oH|H>. .*• ■ E aloha mai ia'u e ke Akua" i kahea ae ai kna i%ia e !»*aa ae ana i ko'o h'>leheleaa ahiu, aole oē\ e |M>swht ia makou a paai i ka make, mai hoeha ftp i? I>ebe.* a lele aku ta oia no kahi a k» Lebe e hiamoe ta& a pu-

Um $k* ls iaia ō k»na t»iu ltm*. boil iku 1% M 1% V tflh StOB4 iaoeke, * laailako i»i| M U p«U kc®&: * i*'"3 i ac 4 1 . i kl lĀki o i» ?cī* A iaoiine. i« U H pftrt. J .a a.> r.m • pa (.-k.i.c za\ n t.4 xftkāia &su Sse K1 ilnrt ft&& SXSk\ ; » kia e* k* a«ii v&t &(.«; b«* fe«s», a<a &o * u k.ftaaUVo la i kua n -.4* *ku t* i&ia. .Wilio I ka aj*»e ke. aon. ie I» »» me !ta I«n> nui, a f*nt *e i« i mk {>oka maht>i* o'o, ki aku 1« a paa, n*f mai !a «>im mawaho i huipai» no hol m« ka uwe ka]aUU o ka bet>«, te miu ia«a ol* wale īko !a ao ia ia 'Vv, ika, aoK' ea« i pau ibo l| ka'n kaoa &al«Ha. h«le koke aka W na ka »o* r mo? ana k?ki V ik * *® 1 Re * aku la iloka bo o ksar.c?. lele »na oia iwaho, a ik-ko o koea w*ka 'u nni. kab«a taai la oia <$'a ail keknki iooa, a a«ie iho 1« o'u koikoi i kowh kahoa inaK ua pai m»i )a oa«r oia ia'a ma ka pa)r«4e o kuu kaka, a m k hrmo ol* mai ia 'u aks>, ooki aku la aa i kona wahi lima liilii maiuna aku o ka j*abv lima, a kaaw&le atu \a oia

he leeiki lima muumuu." Hoo|«au iho la ka mea haiolelo i kaua man oielo, pa)4mi ar 1a i kona mau maka me kona m%u lima. me be mea la 8iol« paha oia i makeiuake « kamailio mai i kekahi moole)b hooweliw«?ll. a hooiuau hou aku la oia i V.f kamailio aoā "I ko'u ala aua ae i ke kakahiaka o kek&hi la ae ? ua uiaUo mai la ka ino, aka, o ia mau ao uaeke wuu. lou muai ae ia nae au he kiaha wai. a uaua ako la ua« au na kabt v waamau i ka 'u wakine i ka aole «ia malaiia, halialia. mai la na? ta 'u uu» k d mea la he moeuhane uo j>ata ka'u f hoomauso la, a *ehe mai la »u i ka puka. "1 ka herm> aua o ka puHa, lsomo nui hou mai la ka hau, me ka haule aua mai o kekahi moa uui mauiua |»ono o'u a waiho aua maluna o ka paikahoU' me ka puehu liilii ana o ua apana hau mailuna aku o ke kino o ka nua i haule iho. a hoholo koke ae la ke koko mnu anu iloko o ko'u mau aakoko, a ]>uliki koke ae la au i ko'u uiau maka i hiki ole ia'u ke ik> %k\\ Auwe! eke Akua! nuwe ka mauapnao e* —o kuu wahiue a'u i hana hewa aku ai ame kuu ln'be f ua make i ke anu aka hau. Oka makuahine aloha oiaio ua kulou iho no oin mahma o kana mea aioha he keiki wehe ae oia i koua mau aahu j»onol a hoouhi iho maluua o kana keiki a hookuu ae la i kona kino e waiho wale i ke anu aini? k« ino e paliola ana i kela [»o. Ua

hoeuhi no oia i kona l&uoho pu i moii e ni kana kamaiki aloha | ak», aole nae ia he mea e }>ale aku ai i ka hau i ke kau ana iho maluna o nn papnliua o ke kamaiki, a aole hoi l ike hctiha la ka hopeoa o kuu keiki wlwo ole." 1 k«ia mauawa, ua kulou bou iho la ke poo o ka eleinakule ilalo a uwe iho la, a o ka poe apau, ua uwe pu iho la tne ia. Me ka leo haalulu a aoo paupauaho, ua hoomaka hou mai la ola e kamailio. » "Ua hopnia. au, a no kekahl ma£ nmliiiia loihi tia pupule ko'u noonoo. I 'ka hoi hon āna mai o ko'u noimoo mnikai, aia hoi ua hoopaahaoia au 110 umi jmakafciki,„aKa. aale mae i ol aku ka elike me ka ehaeha iloko o ko'u naaU. E ke Akua, aolel aole au he hehena, aole au i makemake e hoeha eha aku i kekahi. i koHi ota ana, ke noi nei au i ka pbe apiu mai hahai m:t ke alahele a'o i' kele āi, ua piha no in mo kā |>ouliūli, a he wellwell m«oli. no ia. lle inakeiuake loa au e ike aku i ka'n wahiue i hoanelaia ame.kuu mau keiki, piai keia mau weuuaka e hiolo ana." • R l'a noho iho la ka eleiuakule .ililo aia nae he hanmu iloko o ke anaiua tnai o a o o ka luakini, a he loh'e wafoia ! aku uo ka paoa ana o na puuwal. oLat , no hoi na waimaka e hiolrt ana niul kela , ame keia ruea mai. Ku hou &e )a ka . elemakule iluna a nonoi mai la 1 ke anaina e kakau inoa aku i ka palapala | hoopaa. l r a ku koke ae la ko'u nia- , kuakane iluna mai kona noho ae no ke ! kukau ana i kona inoa, a ka'ulua iki

iho la oae oia, ttia hoi» uii haule iho la he waimaka uiai na maka'mn! o V» eiemakule niahina o ka j»epa kakau. kakauittoa iho e kan»ka opio, e kaleau no an i ko'u inoa no uml tausani mpawa me ke kolo rt iua j»aha e hoihoi houiA mai ka'n man 'mea » aloha ai." , , Kākau iho lalko'u ihakuāknnē i kona inoa ''MonUmee Badaon." Nana mai !a ka elem&kale, holoi ae la i ka waim&ka o tnan maka a nana hou mai la, ToU ano e a« !ft ~ko»a n:\naina, haikea ae lAkpna^holehel^u"

o ke ano make. <j Oia aiiel—aole paha, uii kuhihewaia paha •»»," i .nimnhamu it»o ai ka elemakule. I# R *nla mai i.n'u, o kei« ih<> la ka inoa o kfi'u ke iki i nalowale. *' Haalulu aē la ko'u rri&kiiafcine n ha pai ae la Ikona lima hema a hoikeike . aku la i kahī i okiia ai. N'ana pono aku fa.kfka)ū i kekab k unewanewa like ae la laua ihe ka paa Hke o ko laaa mau hanu, a puoho lik* a«e Ja ko laua mau lfo "0 knn'keiki i hoeiiiKhaia!" "O kvn maknakane'" 4, F. kuu Heiki!'* i h«oho Kt al k" eliemakule, a kuituU ihQ la y t>i% ilalo, a Hnnini akn la 'ka'ea j»u]e waiohia. a'u i lohe ole ii mamoa. T kā mao aiA ae- 0 k#iā- iR»u -ul'uao 'a, ua nhohia like rtat la bM»«i ap*n e \nkau i ko likou maw inoa ma!«tta o np Mlapaia hoopaa, a hoi akn lakelaame keia no ko lakon iniu fcom* U»o. O ka elemaknle, knu ktipaaata*ie boi. ua mak« oia. aka, o ka hiiawina ana i a'o mai ai ia'u, oiai an malnnii o kona man kuli. elike hoi tfte 1(4 napoo ana o ka la me ka uhi oieia e ke ao r aok loa au e poina aaa.