Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 21, 22 May 1914 — KE KANAWAI KOHO BALOKA WAE MOHO HOU [ARTICLE]

KE KANAWAI KOHO BALOKA WAE MOHO HOU

No pooiaikei o ca tr:akaa:car«a sofco baloka. ke hoopukaia aku nei iie Kanawai Koho fia!oka Wa* l Mcfco hou. o ka hooholoia ana e kp kau aku nei o ka ab&oielo kuloko i h«la, maiia h» 3 ii»?tuna oui o na makaainana koho t>a!oka i hoomaopO(K> oie i ke ano o k«'ia kanawai. Uiai hoi, ke hookokoke mai nei ka mahioa o Se|katēm*ba, ka manawa i kauohaia a> ma keia kaeawai hou. r.o fce koho ana i na moho. e holo akn ma Ke kan kohō lanla iloko o Ka mahina o Novemaba, he mra pono i'hela ame kpia m<rii koho haioka. e Joaa he Hoomao|>ojio ana i keia mauawa, a ke Kuokoa hoolako aku nei no ka |K>no arae ka pomaikai o kela ame keia mea, rae ka nanaoleikona noao kalaiasnr., he liookahi mea nni. o ka loaa like o ka malamalama i ua mea apau. Kia iho ua kanawai ia: HE KANAWAI. E Hoakaka Ana no ka Wae a i e'e no ke Kohoia Ana o na Moho no na Lona Anpuni Kohoia ma ke Koho PoāoleL I'auku J. h iilo 110 na huaoi.'io ame na niahele olelo maloko o keia Kanawai, ke o!e e ku-e me ka inanao i hookahuaīa, e hoakakaīa elike nie ia mahope ao jun: 1. O ka huaoiolo "hookuinn mua" (primary), o ia ke koho ba!oka wae moho i hoakakaia maloko o kt'ia Kanawai. 2. O ka hiiaolelo *'koho Laioka, ,r he koho baloka iaula elike nie ia i hookaokoaia' ai mai' ke koho haloka wae moho a I ole koho haloka kuikawa mai. « 3. O ka huaoleio "mahele" (prcoinct), he npaua i kukuiuia ma ke kaaawai, maloko olaiia e kōho ai ka pōe kupono i Jce koho baioka ma kekuhi -.vaiti koho hookahi. ' 4. O ka 'huaolelo **aoao," he ahahui o ka poe koho i hoohuihuiia uo ka hoala aua e hoea aku i kekahi hopena kalaiaina, a i ole ma kā lawelawe ana paha i kekahi a)r*hcle maopopo loa, uo keKahi loina kalaiaina e malama ana i ahahui lauin apuni ke Teritore, me ke komo pu o ke komite kuwaena f hooknmu maoiiia arae na komite kalana. •'i. O ka huaok'lb "oihalia." he oihana aupuni kohoia. 0. O ka huaolelo "kalana," o ia o Jlawaii, Maui, Kauai auio ko Kulanakauhaie <t Kalana o llonolnlu, elike me ka inanao i hookahuaia ai 0 koi mai- af.*" ■7; O' kii huaolelo 14 Kakauolelo," o ia ke kakauolelo kulanakauhale a kalaua, a i Ole ke k'akauolelo kaiana ]»aha elike me l>a manao e koi inai aha: K hoakaka ponoia keia kanawai. i wahi e hiki ole ai ke haulehia 'ka maKemake mabfi oUa poe koho, raa kekahi ī;ulike ole, i ole hiki ole paha hooko Mlke hie ria manao o kp kanawai, iva kahi e pili ana i ka hanwi anii i kekahi hbolt(ha, a i ole ka malama ana paha i kekahi koh,o wae ihoīio, a 1 ole ka liooia ana 1 na hoiiena no ia l mea. l'auku 2. Ma k.t'ia hope aiui, e waeia na moho apau no na oihana ko'noia elike rfte na maiteo o keiii Kanawai, a aole ma kekahi ano e ae. Aole e hoopiliiil keiā Kanawai i na koho haloka khikāwa, aka ma ia mau koho baloka kuikawa, e waeia no na moho apaū ma o na palapala hoi holo moho i knkauiuoaĀi a i waihoia aku eiike me i:i i hoakakaiā ai ma ke kanawai.

Pauku 3. 1. K malamaia no ke koho ba)oka wae moho fiia na wahi koho itiau lnaloko o na mahele imkulii ma ka Poaono elua o ,Sepatemaba, iloko o Tva inakahiki -lUi4, a iloko o kela aiue keia elua makahiki hia ia hope aku; koe *v»le no. ina nialoko o kekahi kalana a niau kalana pah{i, a i 016 RulanakauhHll» a kalana/ kahi e kohoia ai na luna anpuni kalana, *ua kauia e ke kanawai no ka malam&ia ma kekahi mahina, maWhho ae o Novemaba. 'e malama puia ke koho balok'a wae moho ma ka Poaono elua o ka mahiha Hua, mamua ae o ka inahina koho halokn, a iloko o kela anie keiā ellia mtvkdlvikl mft ia ho]ie mai uo ko koho nua o na luna aupuui kdlaha. 2. ' Aole kekāhī mea e lilo i moho' iio ke kohō baloka lauīa a i ole kalana o ukali aku ke ole oia e wae nuiii'ia i moho rha kle kohō biiloka wae moho inaiuun Kpke tJho. 5 ' i'auk»r4. i. Ala kahi o kanakoln (30) la ka hāahha loa, mamua ae o ka mnunWa e mnlamaia ai ke koTIb baloka wāe itfoho, e 'hooumkaukau ke Kakauolelo o ke Teritor£ a e hoouna aku i kela atne keia kākānolēlo kalana y<akahi he hoolaha mu ke kakaiii e hookaawalo anā i ua oihāiia e aku aī na moho, ma' ke koho baloka xvae moho no ua oihaua teritore āme kalana, a e hoakaka ana i ka manawi?, ame kahi e malamaia 'ai uā' keiho baloka wae moho la maloko o nn mahele pakahi. 2. Ma ka wa e loaa mai ai ua hoolaha la, na kela ame keia kakauolelo kalana pakahi iloko o na la ēhiku (7) ma ia hope mai; e hana aku elike irte k;\ hiki ke hoopiliia ī koua kalāna, uo ka hoolahaia āk\i, ma ua olelo Ēnelaili a'ne llawaii, i hookahi manawa o ka pule no na \Mile neepāpa ekolu (3), māloko 0 liOokahl (l) uupepa ka haahaa i laula kona ikeiā anā maloko o ke kalaua. 3. E kāu aku uo ke kakauolelo khlanā iloko o nā la he Umt (ltf), ihahopo iho o ka loaa ana māi o ka hoolaha, nō ke ltoho ba!oka wae nioho, ma olelo: Hawaii amo Enelaui ma na waKi kui>ono (3) o ka lehulehu ma na maheie pakahi mnloko o ke kalana.- E hoakaka ua hoolaha nei i ka manawā kahi e malumaia aku ai ke koho - baloka wae inoho maloko o na mahele )>ttk«hi, maloko ōlailā nie nā oihana o wāeia aku ai 'na moho a e kohoia āi. l'āuku R. \. Aole e pn 'iia ka iuoa o kekahi iuoho malunn o kekahi ba?oka aupuni. e hoohnnaia aku aua ma kekāhi koho bāloka \vae moho, koe wale uo a waihoiā mai he palapala noi holo moho hfe iwākāiua (20) ?ct ka hāahaa loā niamun ae o Re koho Imlokā wae moho, no kona elike me la i hoakaka ia āi liialoko o keia KanāWai nia ke ano I loa ftie ia malalo iho nei: O niakou, ka poo kupono i' ke koho ba!okā i kākahiuha malālo iho uei o kn Apaoa o ke Teritore o Hawaii. a he lala no ka Aoao ina keia ko wōe nei ia ka mea o noho ana ma ;.... .mnioko o ke Kalana o (a i ole Kulanakauhale & IKaluna oK ma ke aiio he moho hialuna o ka baloka nt> ka oihana.. e koho halokaiā ākit aha, nta koho haloka wae lāoho, e malamaia aua iua. s ke kukala hou āku hei makou, itā manao makou e kakoo hku i ka aoao i oleloia'ame kā moho i olelola. Kā ihos o ka mea o kakau āua..-.. * Apaaa. Mahelo. UWau, o ka moho i hoikeia nialuna ae uei, ke hooiā «ktt uo\ he lala au no ka Aoao ā he mea knpouo i ke koho b:floka maloko o ka Apāna i'Ulo āi an i »oho. a ke māuaoio nei au i na kahua ano nh toina alakai a Ka Aoao i oleloia a Lna e kohoia āna e imi no au elike ine ka makaukau i loaa ia'u e hooko āku i ua manao ame na hoohiki o ke Uahuahana kalaiaina ā ka aoāo i oMoiā, a e paa no nmlālo o na riila am? na hoopono|>ono ana a ka aoao i olel6ia. O.U iuoa a'u i mak.emake a> e hookomoia maloko o ka baloka o (.) kona iaoa Hawaii a o 4ta inoa o ko'u haleleka o (Kakauihoaiā) 2. K kul.ke toa na palapala noi holo moho apau me ke auo «āluna *e t e kakauia a i ole pa iia paha maluoa iho. koe wale no, « e hoopihapiha auā no na uioho āoao kalamina ole. e hookoe i na huaolelo "• he ta!a no ka A4ao.. ka hooia malalo. Aole e heluia kekiAi inoa, ke ole e kauia lakow maluha or na apana pejwi t me keia ano iho la i kakaoia maluna o lakou pakahi, a i l*r»a }vaha, e hoo!akdia aku ana-e ke kiikauolelo kalana. w & Aote e kakauiuoa kekahi mea i na |»epa noi holo moho a oi aku maHiiia o mohfc nd ka oihanā hookahi, aole hoi e oi aku mamua o ka heluna trfaoU o uā olhaua o kekahi E lioakhkaia na palapala noi hoio moho iua keia auo iho la elike me ka mua o ka waihoia at»a, a o ka mk» o kokaki mea e ikeia ana maluna ōImIo» * k«l« tsra!«a ao elike «iAe ku-e oleia anā keia uianao, a aoie mahop* 4, Aole e hekūa kekalii inoa maluna o ka palāpalā noi holo moho, koe 1 wale uo, a he mea koho, ka me» uaua i kakan, i kupono no ke koho i ka eaoho nia ke koho haloka wae moho e hiki ma» ana, a kofco balok% laula paka. 5. E k&kaainoaia no ua palapala uoi holo inoho no na raoho Klolv i ka I Ahaolelo loihui, e ka aolo e emi 4 i«ākaiua kanuaaāU&ia (2£) poe | i ke koho baioka o ke Teritore. j ik K kaka<noata no aa palapal» aoi %o)o aaoho, ao aa woho »o aa koa 0 ka Ahaoleio a tu> ka oih&oa kalaa* j*ahā e ka poe t aole e emi iho t ka amiku«»ā«ālima (15) i»oe kttpoao i k« t»aloka oloka o ka apa&a ii ole kalana pah*, a mahole paha o ia »«•*> > Ulo ai ka saea i waeia k* anoho. Pauku t>. Mā kahi o ka aaa kekaHi «tsa « ai aoao i oi aku i ka kaokaki. e wmilm otfei oia tfte ka iuha aupuai kupono iāia ka hoomakaukāu ana 1 aa lvaloka. he knk&la i kak&uia e hoakaka ana i ka aoao o hookaawaleia malalo olaila e pa ? iia no kona inoa ®a ka baloka aupuoi. Ina o hooko o!«

fan3 moho p«!«,* pa"ffrTO ®s ke koiam; 0 »« aaa<? kala;j|-«.» j | Paukn E waiho puia ae do hoi n* paiaj'aia n«« h<no n:.rr,a sa r "iūao (o na uioho aol? mat» aoko kalaiaina. K kuh>«e bo ua ruau j>*pa la nia auo, t % e k»k*mnom ma ke ano hook»bi i?iike me ia o na raoho a ka kalaiama, a aoi* e a«* kekahi owa «*ifco iooa e kakau i kekaki »> k<?ia auo, I j kakau BHxa i kekahi o »a palapaia noi ho!o moho. no k* l kooo baloka *a< moho hookah» ma k* a DO be bo k*kahi aoao kalaiaina. Fa«ku E w&ihoia ae no oa palapala uoi holo i«chv» elike me ia malalo *ho nei penei: 1. ko Elele i ka Ahaolelo Lahui ame na hoa o ka Ahaolelo, me ke kakauolelo o ke <T«rUore, iloko o kanakolu (30) ia ka haahaa loa ? mamua a<? 0 ka la e malamaia ai ke koho ba!oka wae nioho. 2. No na oihana Kalaaa. nie ke kakaaolelo kalana. he iwakalna (20) la. ka haakaa !oa. mamua ae o ka la e malamaia ai ke koho Ualoka >vae moho. j *J. K hookomoia ae no me kela ame keia {<aiapaia uoi holo inoho no na oihana UTitore a kalaoa paha he uku o l'mi l)ala, uo ua hooliio o j»iii aua i ka malama ana i kc koho baloka wae moho. e ukuia ae iloko o k:t Waihoaa Weiwai o ke Teritore. a o ke Kalona paha. eli::e nie ka uvea e ikeia aiia, ma ke ano he ioaa aupuul. 4. Ma ka manawa e loaa mai ai i ke keena oke kakauoieio o ke Tecltore a i ole ma ke keena paha o ke kakauolelo kalaua, ka palapala uoi holo o Kekahi molio. e kakau kuaia.iho ka la. ka hora ame ka minuke o kona loaa aua akri. l'&uku y. Ma kahi o umi-kumamalīma (15) la ka haahaa, maiuua »e o kekahi koho baloka wae moho, e hoouna aku uo ke kakauolelo o ke Teritore i kela anie- keia kakauoielo kalaua pakahi, he papaiuoa i hooiaia, maloko olaila [ ua inoa o ka-poe apau, no kikou ua paiapala noi hoio moho i \va;ho pouoia aJc« maloko o kona keeoa, a i kuleaua hoi c kohoia maloko o ke kaiaua ma ke koho lialoka wae moho, pela hoi ka hookaawale aua i ka oihuua i lilo ai kela ame keia i moho, a iua paha he moho aoao kalaiaina, a aoao kalaiaiua ole I>aha. U. E kau aku no ke kakauoielo knlana i kope oua papninoa la ?na kekahi wahi kupono matoko o koaa ■keena, a tna na wahi kupono ekolu maloko o k«»la ame keia maheie ]>akahi. K hoonna rku no hoi ua kakauoleio la mo l;a hoohakalia ole i kela ame keia moho pakahi i hoikeia maloko o na pupaiuoa i oleloia i ko}>e oiaio o ua mau papaiuoa la. 3. K hooiuakaukau uo ke kakauolelo kalana, he umi-kumamaiua (12) )a k:t haahaa luamua ae o kekahi koho haloka wae moho, i papainoa. nialoKo olaiiu ua inoa o ka poe apau, no lakou ua }<alapaia uoi holo moho i waiho pouoin mai maloko c kona keena, a i kuieana hoi e kohoia aku nialoko o ke kala'i.i pia ia koho haloka wae moho, ju?la hoi ka hookaawale ana i ka oihana x TUo a; kela ame keid i moho, a ina paha he moho na ka āoao kalaiaina n aoao knl&iaina oie paha. I> kauia no he koj>e o uh papainoa la ma kekah» wahi kupono nialoko o konh keena, n iim kekahi mau wahi kupono ekolu maloko o kela ame'4ce!ā mahele pakahi. K hoōūha akū 'ho hoi ua kakauolelo la i oleloia me ka hooliakalia ole iho 1 kela ame keia moho pakāhi i hoikeia maloko o na papainoa i oieloia i koj»e oiaio o ua maū papāinoa la.' Pauku H>. E hoomakāukau no ke kakauolelo kalana a e pa'i aku i ua haloka āupuni i Jikē i<>ā mā ka nui, ke ko'iko'i, ke ano ame ka manoauoa a o' ka - waihoolūu likē, a nialoko olaila na iuoa o na inoho apāu o na ao io kalaihina fike ble, a j)ela ine na inoa'o na moho aole he mau aoao kalaiaina inā he ihea kekā'hi o ia ano. K hookahuaia no ke ano e hooponoj»onoia ;ii 0 'na haloka inālunā o jia pakeneka o ka huina haloko i kohoia i ku i ke kanawai, hialokō o ke Teritore ina ke koho haloka hope maiuua iho no ka Elelo 1 ka Ahaolelo Lahui, e haawi ana i ka aoao, nona ka moho no ua olhana la, i loaa ka heluua baloka kiekie loa maloko o ke Teritore, i kahi nuia loa umluna o ka baloka. i ka aoao, nona ka moho no ua oihaua la i loaa ka heluua haloka kiekie e ukali aku ana maialo, i kohoia inaloko o ke Teritore, iaia kahi elua maluna o ka haloka, a j>ela aku. K pa*iia no na inoa o na moho aj>au maluna olaila, ma. ke kolamu o ko lakou mau aoao kalaiaiua j>akahi, a aoao kalaiaina ole paha, ma ke ano o ka huapiapa, me ko lakou mau inoa like mn ka olplo Hawaii, ina e noiia aku ana, elike me ia i hoakaka mnaia ae nel maloko nei. E'puunaueia nku no mau baloka la e ke kakauolelo kalana, maloko o na kōwa o ka mhnawa, a ma, ke ano hoi i koiia ai e ha kanawai koho baloka lauia, ame ua kanawai koho haloka kalana, e pili ana i na haloka teritore ame kalana, a e kulike hoi ma na ano e oe, koe wale no a ma kahi i koiin mai ai ma kekahi auo e ae, maioko o keia Kanawai, no na mea a ke kauawai i koi ai, e hoomalu ana i na koho baloka laula. E kulike loa ka baioka me ke ano malalo ihō nei, a e like hoi me na koi ana mai a na aj>ana ame na kalana lehulehu. BALOKA AOI'UNL KOHO HALOKA WAE MOIK) 15».. Apaua Koho Lnnama3»aaiiiaua To v o te for a person make an X with a black lead peueil in the sj>ace oj>pos'it? hia uame to the right of the black line. No ke koho aua i kekahi mea, e kaha i X (kaha pe'a) me ka penikala eleele ina kowa ma o aku o kona inoa ma ka noao akau o kn laiua eleele.