Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 29, 17 July 1914 — KU O C. A. RICE MALUNA O KE KAULIKE Hoike Oia ma Kana Haiolelo e Kakeo i Kona Hoa Paonioni ke Haule Oia [ARTICLE]

KU O C. A. RICE MALUNA O KE KAULIKE

Hoike Oia ma Kana Haiolelo e Kakeo i Kona Hoa Paonioni ke Haule Oia

Ma kekahi halHwai Ualaiaina i in»lainuio u«> mn ko kihi o na alauui Knl.-» ann> Liliha, mn ka f»o o ku I'oalna akn la i haln, innlalo o ka hooinalu ana a «lakai KepnhaHka o kela inabe)e ko ho, i knknla ae ai kn Moho Lnhni ( ha«». A. Ui<M* i kona manao kaulike, ma ka olt»!« ana ae, ina oia t» hanle ana nm koia kau koho haloka wae nioho, e iianwi no oia i knna mau kakoo aim malnna o Knhio, no ka mea na manaoio oia, ma o ka ohOe Kopnhalikn wale no hiki ai ke |>a)o ia na in»»a »> pouo ai o llawaii m»i. Ma ia haiololo no hoi, i kono mai ai oin ia Knhio, e puka aku iwaho, a hoike inai, i honkahi" o lana kahua likt» e kn ai maluna o keia hakokd holo moho iloko o ke koho hnloka wuo iiioho, ina hoi e kM k&;4sU£kila mp ka aoao o ( han. A. Rife, alniia e haawi mai o Kuhio i kana mau kakoo ana lala. I ka wt»hr aua inai o ku Moho Elelo I.ahui < ho*, Rjce i kan* haiol<*fa, u*i hoakaka »koa *e oia, aoto loa dna mal.emako e hoala ia niai ka- »luan pili lahui mR keia liakoUn holo woho, oiai »oh» ho ponmikai e loaā nmi nna ma ia hana, aka h«» alahule in o loaa ni na inanno mihi, iloko o ka |>ot» a|siui f he mnniio aloha "kokahi iloko o ]ftko» no na Ilawaii. I'pium kt» ano nui o knna haiolelo i* mua o k« h'hulehu t nkoaKoa ae tu'i he?a hnlawui: He lla'lolelo Hookutnu. "K na hoa maKaainana. na \eile ame n» koonimana:—Mamuli o ke kono i waihoia ae imua o'u, e ko oukou komite, no ka hele »n» mai o haawi aku i kekahi haioleio, ur hoea mai l?t au imua o oukou, me keia manaoio, pela iho ta e hiki a\ in*u, ke hoakaka aku i kekahi man kumu o ko'u holo moho elele ana 110 ka Ahaolelo 1-ahui. "Aole loa he wahi e ae a'u i noho ai, o Hawaii nei wale no. Mn keia Teritort» au i hoohala ni i ko'ō ola ana, a ]>ela me ko'u makuakawe, nolaila e ike mai onkon. i kn nui o knu makee no kn l'ouo o Hawaii ne». N.o na inakahiki lehuleliu, he hauiuana haahaa au no nn han« o ka lehulehu, a ma kekahi mau alnkni hana llilii nei, ua kokua aku au elike ine ka hiki ia'u ke hooko. no ka pauo o ka lehulehu. He Unii MakaMU Hoko o ka Ahaolelo. ' * No aa makahiki he umi ae nei i haln he hoa au noloko o ka ahaololo Teritore, he ewalu makahikl Uoko o ka hale o ua lunamakaaīuaua, a h<\ elua inakahiki iloko o ke sei\ate. ,4 0 ko'u komo lawelawe ann aku i »a hana o ka lehulehu, ma ko'u lilo nna he hoa n.oloko o ka ahaolelo, na haawi mai ia ia'u i ka manawa maikai loa, e loaa ni ka ike v\o na k«mu o ka }H>maikai, a j*»»la me »«* makemake o H*waii nei. No Kahi o ka Ilaoa, "l'a U*aa ia'u ka hoomao]H*p6 piha ana, pela t»o j»«ha i ka }hh» apan, e lawe mai aua i kekah» kunnihana a noonoo iho ,il«ko o na ke*n& o ka ahamaiaila i hooko ia u\ n& make mnke »i«p na auwe »ua o ka lehnlehu. K lonn ia*u na huikala ia m*t. ina au r hoiW aktt at«a la oukou, iloko o na inakahiki he om» o ko'u lUo aua i hon noloko o ka ahaolelo elike m> ia i hoikeia ae nei. e ikeia ananei maloko ka rotK>lelo, ua ho«a mau ak« au imua «► na kau a{»a«, waloko maoli o na haua <> keia »ha, a ma na halawni a ua ko inite lehuK'hu i Ii!o ai au he k, l kamailio ae )« ati i keia niea, i kumo e loaa ako ai ia oukoa ka ike, 'mai kinohi !oa ir.ai oo ko'u hoomaol>Ol>« ana t ka waiwai nui o ka hoe« «iia aku *«a »a haiawai apan„ a ina au e kohoia ana «o ka Ahnoieh? Lahwi,

| o ka maa i ta*a ia *?s iio?<o o ka »k*- ; olelo o Han"?.iī i. « h'>''="»;an ia &ku rio | ia maloko » ia sfcaok>ii7 fahai. a iloko | o kela am»? keia 1» o ke kan o k& abv | ol«*Io lab«i, p loaa no au ms ko*« waki o J<a haaa p hana ana ma ua ano aj>aa elike mo ka mana i loaa ia'n. no ka Lo»"»uea ana ?.kn i ka |>oao o na kanaka 0 llawaii aei. Kn Pololei Malona o ke 4t He hehma niii o ko'u mati hoaioha piii kino ame kekahi poe e do hoi. ka poe he mau kakoo ka lako<i a'u e upu aku nei no ka'u hakoko e loaa ka waeia mai i maho. ua noi pinepine mai lakou ia u. e kukala akea ae au i ke kahuahana o na loina alakai i hookahuaia ai ko'u kulana holo mo&o ana. Ua kaohi mai au i ka hooko ana aku 1 keia uianao, no ke kumu, ua naanao iho au. he oi ae ko'u noho hamau ana, ahiki i ka noho ana ae o ka ahaelele Repubaiika. a hookahua [H>no ia kona kahuahana 0 ua' loina aiakai hana. t r a noho iho nei kela ahaelele. ua aponoia kona kahuahana, a ke hoike aku nei au me ka hauoii, ame ke kanalua ole imua o oukou iioko o keia manawa, eia au ke ku nei nia ke kuiana naueue ole maiuna o kela kahuahana, a ina no ko'u kohoi» no ka Ahaoleio Lahui, alaiia e hookupono no au i ko'u no ka hooko piha ana aku elike me ia. "He. kahuahana keia elike no me ka oukou i hoomaopopo ai, i pau pono loa na mea apau, i piii aku i na ninau apau maiuna o ko kakou pono. He Repubalika Pololei. " He mea maikai na 'u ka hoike ana

ac i keia mnnawa, oiai he Rcpubalilftt an, 3 o ko'u kulana Rc]nibalika, aolo ia o hoohewahewa ia ma kona mau ano apa«. Kc manaoio nei au, o ka aoao Kepubalika wale no, ka aoao kalaiaina i lawa ka makaukau piha ma ke kulana ame ke alakai, e mawehe ae i na nina'» paakiki. e hoopohihihi nei ia Amerika Huipuia ma ke ano he lahui. a ia Hawaii hoi, ma ke ano he Teritore. Ka Hokai o ka. Bull Moose. "Kc manaoio nei au, o ka hoala ana mai i kekahi hana, e mahae ai ka ikaika o ka Kepuhalika, a hoohuikau aku paha i ka noonoo o na Kepuhalika, he akena ia e hooili mai ana i ka uoho auwe ana —he hana lioi e hoomau ia aku ai ka noho mana ana o na Demoa he hana hoehaeha i ka pono 0 ka lehulehu, "Mialia paha eia no nia kekahi mau wahi o Ainenka Huipuia, e koe nei kekahi mau manao kaiialua, no ke kupono ole o Demokarata, e hana aku i ka pono o ka lehulehu, rr.a Hawaii nei nae, ua hoike maopopo loa mai ka hopena awahia o ka hookele ana a ka aoao Demokarata, a ke ike laula ia nei ka poino, e makehewa ai ka hoala !ana mai i nu manao hoakaka no ia 1 mea. Moakaka ka Like Ole. "Iloko o ka 11)12, he nui na mea i olelo ia ae, he uuku loa ka like ole mawaena o keia mau aoao a elua —ke kanalua loa nei nae au iloko o keia manawa, ina paha e loaa ana he hookahi kanaka ma Hawaii nei, i loaa ole | ka manao minamina iloko ona mailoko lilo mai o kona puuwai, no ka loaa ana o ka lanakila i ka aoao Demokarata iloko o ka 1912. E ae mai ia'u e olelo ae, malia paha aia no kekahi poe i koe iho, ina pela o na Demokarata kakaikahi no ia e upu mai nei no na kulana kalaiaina. "O keia hookeke aku no kahi o ke pakaukau pai, ua lilo ia i hana ku i ke aloha, no ka mea, ma kela manawa a ma keia manawa, ahiki wale mai » keia wa, na paleia aku ka puuwaiwai n:ai ke pakaukau ae i akeia aku ai e loaa mai, a kailiia aku la e ka mea maiwaho mai. He mea oiaio ua apono lekahi au ma ka hoopu *ipu 'i ana ae i kh lahui kanaka o ko kakou Teritore | aloha. aka nae, iloko o ia hanoii nui 'o'u, e ike aku i ka hoomahuahuaia ae 0 ko kakou lahui, ua hiki ole ia'u ke alo ae, mai ka hoomaopopo ana i ka inea ame ke kanaihu e loaa aku ana i ko kakou mau Demokarata kuloko, ka poe i hoehaeha maoliia ka manao. Ka Ninau LahuL 4i He hookahi kumuhana, i pili i na hoaloha oiaio apau o Hawaii nei, nana 1 haawi mai ia ? n i ke kaniuhu. Ke ike aku nei au i kekahi hiona, e hoikeike mai ana ma ka aoao o kekahi poe'kalaiaina hololua, e hoala mai i ka ninau ili. O ke kanaka e ku ana maluna o ke kahua haiolelo ma Hawaii nei, a hoao mai e onou i ka ninau kaha lahni, he enemi oia ka pono o ka lehulehn, he rae* kumakaia i koaa lahul a he enemi no Hawaii. , * * He mea na kakou e kaena ai, o ke ano maoli o ki'kahi mea iloko o ko kakou lahui, ua hookahua ia ia maluna o ke ano o ke kaeaka anie kona raa- : kaakau—oa pili kela rula i na hana | apau o na hooikaīka ana a ke kanaka j ma ka oihaua mikiala, ma na haua aka|mai ame ke ] B Maa Ana ke Knpaa. i "Be mea pono e loaa ia kakou ka |hoomaopo{H> mau ana iioko o ka hakoko | wae moho no oa moho malnna o ka | p*a balok* Hepitbalika, i na mea ano inui apau, e kn maa akn ia raa ke ano., he mea pono i na Reptiba!:ka apan, hope aktt o ke katt wae moho, e h«o-: ikaika m* ka lokahi bo ke koho haloka | laula o Xc»vemal»a, *'I ke kamailio aaa ae ao*a iho, ke

[makemake nei *n c kamailio |ka kookir.i*Tii o ! .«\ e hoehan* ** ® na Ika'a eaalunn o n« aimhele **»**- | kai *r«le no, * īn* »a e k*wlr **»a ma ke kao moho. e hiaw» ao au i ka 11 mau kakoo ik*ika *n*. no ko'n hoa pmoeiom i l*o*kil*. K«- nono» aku **i *u i i.o *u m*u bo* |>«i« <» liolo W' ; fi *r*e i* m*i e hoomanao i kd* nOa. a e h*n* like koi i kei* hoop**. - <\e manaoio nei au, be »c* |»ono » hookahu* i* ka w*ip *b* i k* woha. *ot«* m*fon* o k* nin*u juli i k* l*k«i. kei* iho la ko'a noonoo maw» iioko o na makahiki ap*« o ko'u booik*ik* k*laiaina ana, m* ko 'n aso b« * he me» hooik»ika no ka aoao, no K* P°" no o ko kakon hoaloh*. ke Keiki*lii» ane> kekahi man moho Rep«b*lik* * »*• ra w*ei* oi* no k* ahaolelo l*hui no eono man**ra. * iloko o kon* ®*u b»* koko k*l*iaina ana apaa. oirau no ka I mea nan* i hoohana akt» i na hana ha\ai*in* ma Kauai. I hoike no ke kui'o o n* kakoo *'u i ha*wi aku ai iaia, k*» haaheo nei au i ke kuhikuhi ana ae i na mea oiaio, m* ka nana ole pohoa )a ke knemi hope ana o na waki e *c, ma ka lakon kakoo ana, ua kui>a* o Kauai, * ua hiki loa ke hUinaii* *hu ke kup*a mau ana o ka hapanuu He Man»o Ullani Kupono. ''Mamuii o keia mau mea oiaio, ke koi nei au, a \>ela me ko *u mau hoaloha, he mea maikai ole loa na kekahi mea ka olelo ana ae, ua hoala ia mai keia kulana holo moho o'u, maluna o kn hookao lahui. Mai kinohi loa mai no ka 4oaa ana mai ia'u o n* manao hoeueu, ma o na hooia la, aia he manao iaula iloko o ka jH)e *l>*u i kau *ku na alina o na hana hoopilikia o na lo-

ina alakai a na Demokarata m* k* *ina makua pela hoi me na oihana, mamuli o ka nele i ka moa kupono nana e kiai ma Wakinekona, e haawiia mai ana na kakoo ana no ko'u kulana holo moho. 4< Ua hoike aku nei au imua o oukou i ko'a niaa ina hana ahaolelo. l T a ike oukou i ko'u ola an* ma ke ano he kanaka, a he luna aupuni. Ua loa* *ku [ hoi ka ike piha ia oukou, no ko'u m*kee i keia Teritore. Ina mahope iho 0 ka noonoo ana i keia mau kumu, ua hooholo oukou owau ke kanaka e koho ia i mea nana 6 makaala i ko oukou pono, ke haaheo nei au i ka haawi ana akn i ko'u ohohia e lawe mai a auamo 1 na ko'iko'i o kela hana, a o hooko aku hoi i na mea *i>au e hiki ana ia'u, p. ma ia ano iho la e loan ai ia 'u he mahaloia e oukou. He Uwalo i na Hawaii Oplo. "Aole e hiki ia'u ke waiho wale i keia kumuhana, me ke kamailio hou ole aku he niau olelo iniua o*u mau hoaloha Hawaii opio, a ua maopopo no ia'u, he mau kaukani lakou maloko nei o ke Teritore o Hawaii, he lehuleht % walo o lakou, he mau hoaloha pilipaa !oa. Aia iwaena o oukou, he mau haneri o ua kanaka opiopio i !aw* i ka makaukau, no na knlana mana nui, * e hoohulihuli ai i ka manao o kekahi i>oe. Tmua o keia mau kanaka opio, ke uwalo aku nei au no ka haawi ana mai i na kokua ana, ma ko ku-e ana aku i k*

hapaiia mai o ke kaha ili mn kekahi ano. t'a hoalaia ao ka ninau ili m« Hawaii nei, a ua make ia manao i k<>kahi mau makahiki ae nei I hala, a 0 kona hoala hou ia ana mai, aole ia he mea e pomaikai ai kekahi, koe wale no ka hoopilikia ana aku i ka lehulehn. Ka Llmahana Makaalnana. "Ma ka ninau e piH ana i na limahana makaainana, ua lilo ia i mea auo nui iloko o ko'u noonoo, a o ka oi loa aku, nia na mea e pili ana i na aelike, no iia hana o k» lehulehu, he mana" kahiko loa keia i loaa ia'u, h« m<»n [lono o na makaainana wale no kn ponn e hoolimalimaia. Ua hiki no keia ke hoopili ia ma ko'u manao, ma na haua fe«lcrala ma Hawaii nei, a j»ela no hoi me na hana i piii i ke aupuni Teritoro. Ina nei no ko'u kohoia no ka Ahaolelo Lahui, e hana aku ana au ma na ala hele apau, i loaa i ko'u mana, e lawe laweia mai kekahi hooponopono «hn olelo lahui ana i wahi e hookola ai keia iini. Ke kamailio nei au i keia >mea me ke ko'iko'i maoli, no ka m*»a eia keia ninan ke waiho nei iloko o ka Ahaolelo Lahui i keia manawa. : Ka Hooknonoono Ana. i '' Xo na mea bot e pili ana t ka hoo l kuonoono ana i na aina aupuni, ke kono aku nei au ia oukou, e nana i ko'u moolelo ma na hana o ka ahaolelo. maluna o kei» ninau, no ka mea rk maopopo )oa ia 'o, ua oi ae ka mea n keia moolelo e hoike mai ai, mamua o kekahi huaolelo i pili ta ma a*u e ka ; mailio aku ai. He mea pono no n» J i ia 'u ke hoike akn, he haawi m«u no | au i ka 'u man kakoo ana no keia n» nan, me ko'u kanmaha ole, no ke aiahele a'u i lawe ae ai e pili ana i keia mea. *' Aole h« Mau HopēnA Manaonao. "Ke hoopaa aku nei au, ina no ko'u kohoia i ka Ahaole.lo Lahui, e hoea akn au ra>lai)s T i ka wa « wehe ai keli aha, e noho aku hoi ma kona »au ka-! apau, e hoea aku imua o na komite, he mau hana ka'u me lakoo no ko ot> kou pono, a e noho p«a hoi ma kahi o ka'u hana ahiki i ka hookua aua o ki Ahaolelo LahuL Ke nana aku nei aw 1 keia kulana ma ke ano, he kulann j ko'iko'i, e koi mai «aa i aa hooik»tka pauaho ole ana, a e hooko aku hoi i na | hana apau »e ke ohohia, ka mea a ua makaainaaa o keia Teritore e hoohaiahala ole ai no ko'u hoohemahema wale. !na i makemāke oukou i ka luiaa o keia ano, e wae ae ia'n, a \e hoopaa

nei au e hooko ak» i ko onkon maKe make. H« Pooo o Hawaii « M*k**l*l» *' Aole he apana nialoko o \mer»kA na oihana nui > kakou, a e paa ana f>*h* i k«"Kahi K*.»■ l&na m* kelkahi w*hi i *ne»ne loa •» k»*a he kuluna kniūUkii, i oi ako ka makemake e haawiia ka makaala m» i »Tia * hooikaika aiA, «Uke we Hawaii rri, iloko o kpi* wanawa. •'E noon»x> no ia mra, e o u ma i hoa makaainana, ua i-aku'iku'i mauh mai ko kakow m«u oihana mikiala nu rui» ke ko|>aa, ka laiki arar na mea Jike, aole n*e he me* n*n* e mak*ala maloko o ka Ah*olrlo L*hui e k#m*»U> aku no kakou. l'a motia ia aku kakou |*omaikat. uo ka mea ka hoo p*t*leha *n*u k* hawaw*, a i ole ka noho ana o ko kakou ho[»e i ukuia mai ka Ahaolelo I«ahni mai. Ta Toaa aku anei ia oukou ka hoo»n*o|H>jy» *n», o ka uku o k* Klele i ka AhaoWlo Lahni, he o ka m*k*hiki, me ia «ku, \»n paku 'iia *ku k* uku mile, *me kekahi mau haawina e *e, a aole ane» ouko* i lokahi pu me a'u, i mea o m*ke|H»n>i ai kei* uku, e, loaa >a ik«* i k» Klele l.ahui. «o kekahi himwina ko'ikoH, pili ana no knna hm>a kino aku iloko o ka Ahaolelo l«ahnu a e haawi aku 1 k*n« kiai makaala ana i na hann i na manawa apau? Ke kamailio noi au ma h»n* o keia kumuhana, i wahi e lown aku ni ka maopojH> ia oukou, ♦' pili ann i ko'u noonoo amo ko'u maua'» j»**» ina nei no ko'u kohoia i Klele La hui no oukou. B H*n* no n* K*nak* Apan. 4< Ua hoomaopopo no kakou apau okn Klele i ka Ahaolelo !«ahui, he hope oin. n e i»ono e makaala aku i ka pouo « ua kanaka apau, * o kekahi uo h<ft o k«t mea e hele ana no Wakinekona, me kona mau hrH>lilo i ukuia e Ka hui oi hana, iio ka makaal* ana aVu ! na |»ono 0 kela hui —ma ia wahi, ke hoakaka aku nei au, he oi ae kn maikni, e hoopau ia ae kela nno kaokoa o ka makaala ana, a o Kini makaala pono ia aku ko kkou man pono e ko kak<»u Klel«» i ka Anaolelo Lnhui. Aole Ma'i Lep«r* o k* Aln* M*kn*. • *'Ke ku-e loa nei au i kekahi hooponopono ahaolelo ma o ka Ahaolelo Lahui la, e hookaawale aua i kekahi hapa o keia Teritore, ma ko ano he no na ma'i lcpera lahui. l'a laweia ho ko'u kahua maluna o keia kumuhaoa, aole ia mamuli o ke aloha ole 1 ka poe i hoopilikiaia e keia ma'i hoo pilikia, aka mamuli ia o ka inanao aua, o na hooponopoiio ahaolelo o kola ano e hoopilikia mni an* ia ma k<» nno mnnaonao i ko kakon Teritore. T'a hookaawalei* ke kahua ina'i nut \folokni e koia Toritore', no ka nialaumia <» ko kakou poe popifihia |»onoi. Kin Ke hoo lakoia nei i keia mauaw» o n» <li«ln <» keia Teritore, O keia mau men oiaio elua, ka mea nnn* i hanwi mai ia ka kou i k* noho hoomalu ana inn kel'i kaluia ma'i, a ke kue nei au i kekalii hooponopono ahaolelo, e nlakai akii ai ma kekahi ano no kokahi hopena, e kailii* nku ai kela mana hoomalu mti kn lima aku o keia Teritore t a wniho aku malalo o ka hooponopono aupunl lahui. "He mau hoaioha kela jx»o |>opili!<iii no kakou * He ohana, n ma ia nno " loaa ana ka makaala kuponoia iloko •> ko kakou mau lima, mamu* o ka mra e hunaia mai an* i* lakou ilokn o nt lima o na malihini. Ina mi e kohoiu nna i Klele 110 onkou i k* Ah*ololo La hui, aole e hooliloia ka )»oe i Hoopilikia ia ma Molokai i kinipopo kalaiaina, aole e lilo ko lakou malainaia ana ame ko lakou hoopakeleia aua iloko o na lima o ka |»oe i loaa ole na manao aloha. I Kulan* Molra*in*.' 'M'a lo*a i ko kakou T»ritnre h«> helun* oi ae o k* Inhul kanaka, mamu* 0 ka niea i loa* i n* Mokuaina T,ehu lehu, i ko lakou w* i aeia aku *i i ka l'niona. Ke a(>ono nei #u i ka hoo kumui* akn o kekahi hakoko e hoea nku ai i ko kakou nei* ilnko o k* \'n> ona, ma ke ano he Mokuaina Mana. K makanla pono ia nna ko kakou mau oihana, a e hooikaikaia a«» ana k» hoo keie aupnni laula ana, ina e Haawiia mai ana he Mokuaiaina ia kakou. "Ina au e kohoia i Klele i ka Aha olelo Lahui, e hana no au me ka pauaho ole no n* hoo|>ono(>ono ahaolelo ku(»ono, 1 wahi e loaa mai ai n* hana hoti no ke awakumoku, i hoalaia m*i maloko o ke k*hu*h*tt* Repul>*ltka, oiii ua ku like loa ko'u man*o nM* k* pauku iloko o ke kahuah*na Repubalika malun* o kft* knmuhana. " Ke hoom»o|*o|K) nei £n, *ohe he ma uawa hou aku e hoak»k* ai m* ke ano neepap«i no »* loin* *l*kai o ka aoao iloko o kei* manawa, ak* nae ke hoi hou nei au ma ka'n me* i k*m*ilio ai m* k* h*f>* mna o kei* h*'iolelo, e ku no au me k* luli ole m*)nn* o ke ka hnahan* Repab*lik* f * ke koopa* nei ia'u iho no ka hooko ana aku, elike me ka hiki i ko'n mana ke hana, no kela ame keia hoopaa maloko ol*ila."