Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 39, 18 September 1914 — HE MOOLELO NO WAKA NIKONA KA OPIO PUUWAI HAOKILA Nana i Hoonaueue Aku i ka Mana Kakau-ha o ke Aupuni o Pelekane. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WAKA NIKONA KA OPIO PUUWAI HAOKILA Nana i Hoonaueue Aku i ka Mana Kakau-ha o ke Aupuni o Pelekane.

M< iKI'N'A I. A:a ma I.ahi ko! ke i k:: ! Vap«> Akau. :raio*o o ::e kulanakauk.ale 0 Konakake. in" Mokuaina o Makekukeka. ē ku ana he ha«e no kekahi kara.:a k<>a ek*:naku!e; a •ma keta inauawa e hoolaunaia aku nei keia »uoi>iei»> imua o ka poe heluhelu o ke Kuokoa, o ka mahina ia o Aperih o ka makahiki 1775. A'ia maloko o ka rumi inamua o ua wahi hale nei» e huli pono aku »a i ke akmui akea. e ku :::ia kekahi nioe nui, a malunā ( * 11 ā m'oe la. e wāilm ana ke kino o kekahi kanaka. i hele koua mau makahiki a kahiko, na kona ohohiua. anu- k< ua helehelena alu'a i hoike mai: ua aluahi kona mau la. o ka iho wale aku uo koe ma kela aoao o ka uoepoe honua. fle o ia mau uo ka lamalama o kona mau maka ke nana mai. eia nae ae !e he owaka ae o kona mau lehelehe, a hoike mai i ka mea inii a konn puuwai e milama ana. Aia hoi ma «a aoao o ka ?;:oe a ke kanaka elemaknle e waiho mai ana, a e paa aku ana i k«>:ia )ima. he kanaka aoo 110. a na kona m:iu ano i hoike mai ia kaua e ka mea heluhelu, he kauka kana oihana Malaio mai hoi o ua wawae o ka mea e moe ana. e ku ana he kanaka opio nona na makahiki uia kahi oka iwaka!ua*kumamaha. Hc kanaka kino loihi keia. a ma ke kilohi pono āna aku i kona mau ano mailuna mai aliiki ilalo, aole oia he lola na ke alii. aka oia kekahi o na kanaka» i lioolakoia me ka ikaika. ke koa ame ka wiwo ole. He kanaka opso h'i keia, nie ke kiiakila pu .0 kona oiwi kino, a o l.onn paah.le e komo ana. he paalole ia o na kānaka holo moana, a ma ia mea i hoohewahewa o!e aku ai kaua, He liiina'moku kana hana. Ma kona aoao, e lewalewa ana kekahi poho oaiirta» a e paa ana li«>i kona lima akau i kekalii pn raifela; eia nāe ke haalnhi wale !r. 'io kona lima e paa la i ka pu. oiai hoi koiia māu ano ke nana aku e mupi ( yvale ana no i kekahi niea imi iloko ona. O ka inoa o keia kanaka 1» >io e ka mea heluhelu. oia 110 o W aka \ikona, nka npna keia mo«>le!o. a o ka elemaknle e moe mai ana maluna o. kahi muo, kona lua'ui makuākane no' ia. Iloko o na la opio o W'aka \ikona, ua hoomaa ia oia i ka holo moku, a ua walea maoli oui i ka lu-le ana i ke' kSi. ā no k'ona makemake Joa i l<a ho!o moku, ua hooikaika okoa k(»na makuakane ahiki i ka loaa ana lk* kulana iaia, mahma o kekahi moku kalef>a, no kekahi kanaka waiwai o Hosetona. la kaua nae e ka mea heluhelu e nana aku nei ia W'aka \ikona» o kona hoi ana mai 110 ia 110 ka nawaliwali o kona makuakane. he el- olu pule aku i hala, a iloko c> kela mau pule, aole oia i kaawale aku mai kona niakua mai. aka. e noho mau ana oia i ka hāle, a e liiiua aku ana hoi i na mea apau e pono ai kotia makua» no kona mau la kakaikahi i koe o ke ola ana. • fa lakon nae e nanea a'.ia, ia wa i hoomaka mai ai o Nikona makua e kamailio i ka oane ana ae: "Ea. lieaha hoi keia halulu a'u e lohe nei?" wahi ana me ka li-(> r.!ia ae o kona mau maka, iaia i l«:»he aku ai i ka, haluku mai o kekahi mau kaouai wawae he nui. "Ke lohe la 110 anei olua i Kela halulu.*' me ka huli ana mai o ka elemakule imiia o ke kauka, e noho aku ana ma kom: aoao. " \e, ke U he pu nei au i ka lialulu nie he mea la aole i mamao loa mai ia kakou aku nei." i nanai aku ai no hoi ke kauka. "Alaila heaha ke ano o kela haluiu a'u e lohe nei.'' me ka hooikaika ana mai o \ikona makua e ala ihma. "E hele aku oe e Waka ira ka puka e ku ai, a nnna aku i ke kumn o keiā halnlu rtui!" Ua hele aku la o Waka \ikona. e hookc> i ke kaūohā a kona makuakane iaia. a i kona liuli hoi ana mai. ua hele kona helehelena a haikea pu, aia nae ke koa ame ka niaka'u i>le ke nohoālii la nia kona mau maka. .. . 'i leaha kau mea i ikeaiai nei e kuu keiki ?** i ninau koke mai a; 0 Nikona i ka wa i ku aku ai o Waka. ma ka aoao o ka moe o kona uiakuaka'^e. "l\ kuu mākuakane." walii Waka. me ka loli ano e ana ae o kona helehelena mai ka haikea mai. a i ka u!a, a hoomāu hbu mai la: "Aia na kanaka l'elekane ke īioomoana mai la ma ka uwapo kahiko. a o ka halulu a kakou o ka lohe ana aku nei, he haluluia no ko kakou poe uanaka. e hele aku ana e hoauhee i ka enemi. Ua lmohioloia ko kakou mau liale hoahu ukana e na koa. ua puhiia ka hale hookolokolo i ke ahi, a na hoohioloia hoi ka poii ma ka inoa ka lannkila, ku nei maluna oka puu." "Ua kula'iia ānei Ka j>ou lanakila a hina ilalo?" i puoho mai ai o Nikoua makua, aia hoi ka liuhu ame' ka inaina. ke hoike okoa mai <a ma kona mau maka. a puana hou ae la: "E ke Akun Kiekie. ua hoea mai anei i ka hopeua o ke ao nei? oe e W aka kuu keiki» owau o kou luaui makuakane kekahi i komo pu aku, ma kt knkulu ana i kela pou; owaū pu kekahi i komo aku ma ke kukulu ami i ko kakou mau hale hoahu ukana; na keia ma'i wale no o'u 1 kono mai ia'u. e waiho malie maluna o ko'u wahi moe. me ka hek ole aku e kupa!e no ko kakou pono. Owai ka mea nana e alakai nei i ko kakou man kanakā?" "Aia ke alakai ana i koJ<akou mau koa. malalo o Mēkia Butika: | p aia nu no o Kenerala kohinakona me ia. a pela no hoi me Kapena j Keviki. Aia lakou ke ka'i la me na manao paa 110 ke ku-e ana aku j 1 na 1:oa o ke aununi. M "Ke kalokalo ae nei an ma ka inoa o ke Akua Kiekie loa, nana no auanei. iloko o kona al»»ha palena ole, e hooikaika mai i na iima o ko'u man lioa kanaka," alaila pupuu mai la ua o \ikona i kona inau lima a elua, mamua o kona alo, a ae la maluna o kona poo. me ka i hou ana mai iinua o keiki: "E Waka knu keiki, o kena nu raifelā au e paa mai lā, aole loa he luwkāhi poka e hala, ina 110 ke ki ia aku imua oka eneini. Ua lilo kena i pu punahele loa ia'u. o ko'u hoahele *ho Ia ia o ke ao ame ka po. a na ka palupaln o ko'u kino, i hookaawale i ko maua pili aleha aiv». E hde e knu keiki i keia ma!ia<va. a komo aku iloko o uualikoa o ko kakou aoao, e pono- e ikeia he \ikona. iwaena o ka piH- e paio ana no ka poho o ko lakou aina anie ko lakou mau hoa kanaka. O e Waka. maī hoohakalia wale. he mea nhi ka manawa, aka e hele a e kaua aku no koo aina aloha!" Aole he wahi niea a neeu aku o \\ aka, mai kana wahi e ku aha. aka ke haka uono !a kona mau maka> maluna o kona makuakane. a o iā ka Nikona makua i nane hou mai ai: kanalua anei oe, a i o!e v aia ahei he maka'u iloleo ou, no ka liele āna aku e halawai nu me ka enemi he alo a he alo?** % *Aole ia mea lie maka*u iloko o*u e kuu mākua. he hhokahi wa»e nō mea nana i kaohi mai i ko*u kele ana aku e hooko i kekahi hana nui. o ia n'o ko'u mx>noo an:i, he oi aku kuu noho pu ana me oe» ahiki i kou mau lu.ra ho|Se loa, a e hana aku» hoi au i na mea apau e pono ai oe. a na kuu mau lima jH>uoi no, e kanu aku ia oe iloko o ka lepo. , "Mai hāna mai oe no'u. aole au e māke arta ahiki i kou huli hoi liou anā mai*" oiai nāe.aia ke kaiimaha ke liālii la maluna o Nikona makua. . N*o kela nane a ka makuakane; ua huli ae la o Waka. nana i ke kauka. a maonow mai la* ro pahā iā Kikona makua» ka manao o kana keiki, ia wa oia i kamailio pololei mai ai i ke kauka: **E hoike ae oe e ke kauka iuuiā o kuu keiki, aole au e make ana» ahiki i kona huli hoi hou ana mai. M LulUuli.. ae ta ke poo o ke kauka. alaila iaia o ka naiia ana niai ia | ?sikona, na pane nmi b oia 1 ka i ana aku: j "Aole e hiki ia*u ke hoike aku imua o kau keiki elike me kau e j maiiao nei, o kana »uai auauei oia ia*u i ka hoopunipuni, a lilo iā| i mea e hewa ai. Ao!e he uomaikai ma ka huna ana iho ika mea oiaio. a ma ia 110 ke hoike nei au» eHke me ka*u i ike ai nou.

! *"i£ia ua kokoke 'oa nn ka'e oka !tia k«pa«>au. aole nae be | h:ki *a*u ke » vf da a? ua !»'-a mai ia nianawa. aka aia -*o i ' ka manao o ke Akua. i inanao <>ia e hooloihi akti i k«*»u o!a ana. <> ! Kona niakemake no ia. a i lawe a <\\ n<> oia i kon »>la ī keia manawa* • o Kona kuleana m> ia> he uiea hiki ole ia u ke hana hmi aku i I mea nou e nono ai." | "Ua ike no au. a*~!e he i'iu c * ko 11 r, v-T>ao!ana : koe no keia o|a ina, a ?ranu:H u a!e ro o ka 'ok* :raikaī «. ke Akua. i loaa ai ia'u keia nau ta loihi. Vi makan.-.-u S.a au i 1 eia ma-a%Va. e hele a*ai e hui pu nie ko'u inea nani i lia,na- \ri no ia i keia manawa. a i kekahi nānawa ekoa akn naha. M h-'olohe h*m aku olua. ao!e anei he leo :cta no ka ohe sme ka <ia ? . ! Hi-ii'" "Ae. e kuu makua. ua -< ?o!ei ka M e a ko u he pualikoa eela ma 'en kakott aoa3 e ka'i rei r:ai Akona uiai. "D ka U no ia i koh»» va*e iho "t*i. kc*u i:;ai la ka hoi k<i a iha rr.c ke pihoihoi! Ina he r.a mea aka eiele i hoike mai ai a kakou i kc:a kakahiaka. e'aila.-ia ke » aiho o«, o] e mai ia mahuia ke kahuakaua, he e- h: <> !<o kakon mau kanaka, na na poka ».!oha o!e a na enemi. i nakaha ae 1 ko !akoa mau ola. "Aole au e make ana e aka holo. e ho!o a komo hke aku 'loko o kela nnalikoa. e kaka'ii aku -o au ahiki 1 :iou huh hoi 'na mai r:a %>*">. auanei au e I*ī«u kau uxu :r» ika u mau hoomaikai inā maluna ou. lua «.e e waluna < ke kalmakaua. alaila e 'ioomaikai aku no au i k::u keiki koa a wiwoole. ma kela ao mat>. FJike me ka noho ana -ai - k'"~ »V'ekane nia Konokoka nei. no ka h ihi o ko'u ula ana as:u. ke j aa ioa nei k > u manao P "Ke heokokoke ]oa m::i la .e pahiupahu o na kapuai wawae o ka >uā!ikoa. e maki ana no la halawai pu a-.ia me na koa l elekane. a : ka nana aku ia Waka \ikona. me he mea la ua no-aia aku ka nāina \ve!a Ho'ko o koua houoo. o kn.na kuiou aku la no 11 inn:a- a 'ioni ai:u la ma ka !ae o kona' luaui. me ka namunamu hilu ana iho r ie mau huanu!e. oka !al:i: aku hi no ia i kana pu raue.a. «i uoko > na scko.:a helu wale :io. ku ana keia mawaho o ka lanai o ko aua home. o ka mauawa !iooka!n no hoi ia i kaa!o nono ae ai ka >ualikoa mamua o ka h- 'e. a poha koke aku !a no ka !eo o \\ aka \ikona, i ka i ana aku: . "E !oaa ana anei lie wah' kaawale uo 'i. ma ke poo o rce:ia puali 1 ka mekia?" wahi ar.a. me ka hole okoa ana niai ūuua 110 ke ake 10 e konio iloko oka pt*?.?i. t » .• , • "He nui kalii l-aiw a!e o keia pua!i. e komo mai ma kahi aii \ uia* :emake ai," wa!:i a ka me ka ;>i!ri ohaoha. Me ka !ioo!iakatia c!e iho. o ka nee koke aku h no ia o \\ aka \ikcna. a komo aku ia i!oko o ka laina o r.a koa. mahope pono iv.a* ■> ka p'oe pnhi c-!e. Aole i loihi aku ia ka'i ana a lakou nei, ua ikeia aku !a na koa "elekane. me ko lakou mau nahu ulaula. »ni ka aoao komohana <- a muliwai. a i ka wa i ike mai ai i ke ka i aku o na pualikea o na \merika, o ko lakou wa ia i nee pono ae ai »0 kahi o ka uwapo, e īlai mai ana i ke a!ahele a na Amenka e nee aku nei iniua. iMamua o Ka hookokoke a:n aku o "a pualikoa Amerika no 0 ka uwano. ua kaa ae la na koa l'elekane ma ka aoao hikuui o k.a Inwapo. a hoomaka nui ihe Ia e wawahi i ka uwapo; a i ka wa i iKe aku ai o ka Mekia r,utarika i na hana a na koa I'elekane, o kona kauoha Koke ae la 110 ia i kona mau koa, e nee aku īmua no k.a. liui ou ana me na eremi. ♦ Ke holo la na mea ai)air malalo o ke ala:<ai ana a ko lakou mekia, a i ka aneane loa ana aku e lioea no kahi o ka uwapo, o ka hooniaka mai Ia 110 ia ona Pelekane. eki ika lakou māu pu. I kinohi oka lele makawalu ana mai o na po'ka. aole lie mea- i make ma ko lakou nei aoao. no ka lua nae o ka manawa. ua loaa nono mai la o Kapena Keviki i kekahi noka. a hina iho.h ilalo. ma ke-.kau ana mai o kona mau-lima. ma na wawae o W'aka Nikona. Kulou.iho la ke kanaka onio ilalo. a ka'ika'i ae la i ke poo o ko.ia kapena me ka hoomoe ana aku ma kekahi wahi- maikai, o kona lele iku la 110 ia imua, a ln:omaka aku ia e hoopelolei i kana pu raite!a imua o ka enemi. "K ki ika oukou mau 011! Ekii ka oukou ft3āu pu! i poha mai ai ka leo kauoha o ka M<>kia Uutarika, o no ia i lele niakawalu aku ai va no'ka mailoko aku o r.a ou raifela a na koa Amerika. 1 ia mahie ana ae o V*a uwalii paiula. ?ia hoi ē waiho mai ana he 'iookahi koa Pelekane "'i vnake. a o ia ka Waka Nikona. o kā i ana ho. ra ka poka o ka-a pu vai f ela i kaili ae ike ola mailoko mai o ela kanaka Pele'- ine. ' ! ka ike ana niai o ua koa Pelekane; eia ka enemi*ke nee aku nei mua me ka hopo ole ika make oko lakoU anhee āku !a no i *. i holo ana 110 ko lakou nian ola ihp, no ke '-ulanākauhale o P»osetona. I Ke lohe la o \ikcna makua ika haluku oua kapuai wawae o i īa koa. oiai oia e waiho ana maluna o kona wahi moe, me ka uilani I -eoke ana ae o kona manao e ala mai ilunā, a hele aku e nana i ke eumu o kela haluku nui, ana o Ka lohe aha aku, aka nae mamuh i ;va!e no o ka papa ikaika aua.a ke kauka iaia i hiki ole ai oia ke haa'ele aku i kena walii moe« eia uae ke nana aku nia ko'ii 1 ima •m liele a kakau ke aa. a e hulili mai ana hoi kona mau onohi niaka. 1 ia no oe o ke aiiTa i makaukau loa e lele aku maluna o kekahi dia keiki. "Auhea oe eke kauka. ;> e keu aku a kuu hauoli, ina owau nu ue'eahi 'iwaenā o kela mau kanaka i nn.ke ai maluna o ke kahua kaua : keia kakahiaka. l'a hoikeia mai _:?.*u o iona.eana Harikona kuu 'ioaleha kalūko, kekahi mea i ku nono mai i ka poka a na Pelekane na kona umauma. a ua oia mamua o ka hoea «uia aku i ka >uka o kona home ponoi« aole anei nela ka !uea o»aio? "Ae. o kena maoli 110 ka mea oiaio," wahi a ke kauka i pane iku ai. me ka holoi ana ae i kona waimaka. "He hopena ku maoli j ;o kela kanaka ike aloha. Ma ka puka aniaui no kana wahine kalu noho aku ai nana. ahiki i ka ike ana i kela hina anā iho o kaua ;ane ilālo. Ua ike oia i ke kahe mai oka koko ma kona umauma, 1 hoomaka mai la e» ho!o no ka halawai ana me kana kane aloha. j ?ia nae ua kaili e ia ke aho liope loa» niamua o ko iaua hui kino j ma." l>o'i iho la na maka o Nikona a no.kekahi mau minuke, akahi 10 a kaakaa mai la me ka i ana mai: Auhea oe e ke kauka, o keia niau kanaka ewalu no lakou na eoko i hookaheia ma ke kahua kaua o Lekinekona i keia kakahiaka } iia hua nuia iho la ia i luHiia akv, e k»mu mai ai ka nani o ka !iōooonopono auuuni repuba!ika m"* keia mua aku. "Ua niaii?.) o Pelekane, ua hiki iaia ke rula i ke ao holookoa nei, \ka na 1 ? i hoike akn -_u ia oe e kuu hoaloha. ua kuhihewa loa ia manao ana pela» 110 ka mea, e hoea mai ana ka la e ku i ai ka hekili. a e nakoiokolo ai ka honua. e loaa ole' ai ka moe oluolu ana i na kanaka Pelekane maluna o ko lakim mau wahi.nioe. '""Ke manaoio aku nei au i kena **:an mea apau au e kamailio inai nei e Nikona. a e hoea io mai aua i ka hookoia a.ia, ma Keia miia \ku/* "Ua māopoiw> loa ia'u ka oiaio o keia mea a u e kamailio aku nei 'mna ou e kuu kanka maikai. 110 ka mea eia maloko nei o keia 'uiaina. i:a kānaka i pailaia ko lākou mau puuwai. me na manao uilani» e nohoalii mai he hookele aupuni repuha!ika aua. a ua pahola Hrce aku ia manao hookahi ma na Mokuāina e ae he nui e no!io mai net. ua wāhi i kau aku ai na hana hoo'ulikiā a na kanaka I'ek-kane. _ I!okō o keki manāwa i komo mai āi o Waka Nikona. ua hele hoi *>ia a nilia me ke nihoihoi. a?a nae maluna o kona helehelena ke koa ime ka hono ole kahi i nohoalii «ii: a i ka ike ?na mai o kona makuakāne i kela komo ana mai o ke keiki. ua ninau kōke mai la ohi i ka i ana mai: "Heahā ka nuhou haooK e kuu keiki? L*a auhee aku auei na koa Peiekane? Xo lakou arei ke l a halnlu a*u i h-he aku nei? hj hoike koke mai e kuu Waka i ka nuhou. a mai hookuu mai i k >r« j makua nei, e kakaii aku no kekahi mea ano nui !oa a'u e ake iei j e ikeT ! "l'a auhee aku lakou. me he nu-a hipa la. e uhaiia ana e na ii»o hae. a elike me ka vvi!i aua a kekahi makaui puahiohio. e !iapi.kr j aita i na *o»>ala a'au e loa** aku ana mamoa o kona alahele, »ela »»»o la ko makou uiaa pua!ikoa i hoopiteliu aku ai ia bkou, a ua imi j aku na koa Peiefc3H?e i wahi no lakou e pake*e ai ma'oko o ke kula* nakanhale o Bosetona." "i a hoauheeia anei ka enemi?" me ka hooika:ka ana mai o Kikoua makua e ala ilnna, " \kahi a !oaar j kmi uhaue ka maha. a makankau au e hoi a':u i!oko o ka onu oka honua. Aii anei koi: mau hoa mahope o ka enenn kahi i ukali ai?"

f \u. c !Makr.a-"aia na kanaka oko k-«kou atna aioha n\a kela a.ii'- ke:a ahi. ke h< oko!o ?a mahope o ka. >r,cheti ona **o ka !»tea »n krt*i a.N-;t ka !»>he ra wahi like ole. n«> ke ktMr»»> iu-kai ana mai nvi o. na !Y!cfca:i«\ a ua mal na kanaka. mt rta mtnao inaina- ,- t v> kela pee k«4«>he. a aia na p<>ka .> na ra:fcla. '.:c lele makawahi ia n;a na wahi e hiKt uk % ai i ke'iah; !Vu\;ane ke J»akcic akt*." - "O! \ani waie ka lokemaikai oka ae ana naio ke Ak'* e ioihi i kxi» oia. ahiki i ki !c4le ana i keia nnh-n. wc >« inai oe e \V;ikn a k«">koke i hoike akn ai au ia oe i kekahi ? tu % a ano Waih.i a!*i! !a »> Waka Nikora. i \n\ rat'tla ma ka uai.\ o ka runM moe o maknaka! 4 .e. alaila he!e niai h a |>aa *a ina !inn «• ke.na iur.ui "'akuaknne: - o *-» ;:;»na mnknakaiW' i »>a«t nvai ai me ka leo ku«,vr: * 'K k{t» i:a kr»k**a ~ai anei kela nu rai:< ":u in oe i keia ia." r. k?n» niakt:a. a»4e loa he f>« !*ookahi iwa na > n.i pu raiicla he % ?.neri. i ike?a ka »vaixvai elike me ke ; a pi: raaela ati e kuu sra! -a. \ ka niannwa i !ele makawalu aku ai na |>okA maUma o :a k< r. Pe'ekane, he hcK>kahi \vale n<> kt>a nia ka aoao o ka e ienu i h»ra :':i? i!a!o a n;ake loa, aua maooopo ia'u. u.i r»<ako kela koa. »nai nok.i r»kw o ka'u pu raifela: ua loa i:i*u fccta ■>i;»i ua ka;i iK«lolci akn au i ka'u pu. ma kona i)uu*vai. M Ih.hola ae la Ka minoaka ma na r>apalina o Ni**ona imkua, tnc ke kai.nii ana ih.> o kona !i>na« i ka lima o k::ra keiki ana e j nliki ana. a i mai l:i: "li Waka. 1 uii keiki, o hele iloko o kuu walii kau lole, a lawe mai i •:a e lenalewa la ma ka paia!" Ht»oko ; ; :u o Waka i ke kanoha a kona nakuakaue. a iloko 0 r.:ar.awa pokole. h; ea mai'aiia me ka na.i ara i ka |«ahikaua iloko ok, :.a lima. l*a hc!c kela pahikaua ' kahiko ke n&na aku. he «i i? «>utn no nae ka e lioike n-ai ana i k>.na malim.i ?>ono ia ana. a iai:\ i hoike;ke : --i a: imua o kona mak'iakano. ia va i pane 'iiai ai o Nikona: "Ho mai ika e paa hope aku au i kona kuau. ai ka naa ana ->ku i!okt> o kv.na lima. ua !ioao ae ' « nia o Kowiliwili, aole r.ae e hiki no ka mea aole he nui o ka ikaika i koc iloko'o kona eino. a haawi hou mai la »o oia i hana ke-.ki: "Auhea oe e k'?u keiki aloha o kena nahikaua an e raa lai la. he nahikaua ia na kou kuminakane. Oi.ii >i;> e m«>e nna naluna o l;ona moe make. ua haawi īnai !a oia i !<ena nahi he \v*iwui hooilina : a"u. malalo nae o ko'u haa\\i ana aku iaia i kekahi hoohiki paa, j malama mau au i kun;t hiauhinu i na wa apa»\ aole hoi e hoohana wale aku ma kekahi mau meā aiu*» ole. aia wah» n»> a n<» ke ki pale ■ina i ka hanohano, i ka wa e konoia mai ai t h«x-»hana aku i kona 01 iinua o !;a l*oa :iaio. "ī'a malama au i kela hoohiKi a'u i haawi aku ai i ko ku;n;nak l.ie. i lie kakaikahi loa lea manawa a'u i hoohaua aku ai iaia. i keia nanawa lioi, eia au ke kokoke loa aku nei ma ka'e o ka lua kupapauaole e liiki ia'u ke hoomau aku i ka malama ana i ka'u lioohiki; aka ke waiho aku nei au i keia pahikaua inalaīo o kau malama ajia e Waka kuu keiki. me keia manaoio. ua waiho aleu au i keia pahi punahele iloko o ka lima o keKahi mea, i hiki ole ke hapala wale i kona nani. mamuli o kekahi hoohaaha a hoohilahiia i kona ona. M "Ina o kou makemake iho la ia e kuu makuakane a'u e hooko aku ai. alaila» ke kahea ae nei au i na lani. e lilo i hoike ma ko'u aoao. no ka mea ke hoo!)aa aku hei au imua ou e kuu makuikane, aole loa au mea e kanalua iho ai no ko*u luK>ko aku i kekahi mau hana ekaeka. e hoohaahaa ai ia'u iho, ame ko'u ohana." ' "Ke hilinai aku nei au maluna ou e kuu keiki. Auhea nae oe e Waka. ke ike aku uei au. eia na ao hakumaknma o ka hooūka kana» ke hookokoke mau mai nei i kela ame kēia la. a e konoia mai ana kela ame keia kanaka koa. e lioouka aku i ke kaua no ka pono o kona aina ame kona lahui. Ao!e ia he wahi kaua uuku. aka lie kaua ia, e loaa ai "ka nohona km koa ana ia Amerika, a he kaua hoi, e mao;>opo ai ka ln opauia o na hana limanui a ke aupuni o Pelekane ame ; ka o!e. _ "L*a iii iho maluna ou e kuu keiki. ame ka poe «>piopio o ko ka'eou aina aloha nei. ke ko'iko'i o ka hoopakele ana ia Amerika, mai ka haulehia ana iloko o na rula kakau-ha a na l'elekane no ka pone» 0 keia hanauna hou; nolaila. e hoohiki mai e kuu keiki aloha. a i heea mai ia manawa ea. aole loa e hoomaha ka hoohana ana a kou nan !iir.a i keia pahikaua ahiki i ka loan ana he nohona kuokoa i o kaua aitn. a i ole. inulehia paha oe malalo o ka pahikaua a kou mau enemi." "Ke haawi aku nei au i ka'u hoohiki paa imua ou e kuu makua.' wahi a Waka me ka leha ana ae o kona mau niaka iluna. a i hou ikn la: "Oiai ke kau aku nei ko'u mau manaolaaa no ka hoea mai he hoola ana i kuu lahui kanaka. a he nohona kuokoa ana hoi •nai na hoopilikia wale ia mai. e malama no au i ka'u hoohiki. ahiki 1 ka make a»ia." "Na ke Akua. e kokua mai ia oe e kuu keiki»"' alaila hook(>lo mai la ka lima o Nikona makua. ahiki i ka loaa ana o ka pahikaua iaia. : a wa oia i nuana hou ae ai: "Mai noonoo iki oe e \\ aka. ina no ka hoea mai i kekahi maiiāwa ma keia hooe aku, a ike paha oe i ka nani o kekahi pahikaua * aku. i kuou ae ka hoohihi iloko ou» e kuapo i keia pahikaua. 110 ka mea aole loa e loaa ia oe kekahi palii. i like aku me keii ke ano, ma Amenka holookoa apuni. o keia walj no ka pahikaua i kauia ina ka •>ana ekahi. aole on? hip. e like ai. "He oiaio ua kaliiko keia pahi. eia nae o ka mea ia i ikeia ai kona helu ekahi ana. l'a like ke kila i hanai?. ai o keia pahikaua. me ke (laimana- a ua oi aku hoi kona paa imua o na kila apau e loaa ana maloko o Damaka. E kukuli iho e Waka ilalo, i kau aku ai au i ka'u mau hoomaikai ar»a maluna ou!" Kukuli iho la o Waka. ma ka aoao o ka moe o kona makuakant, i ia wa i kau iho ai na lima o Nikona maluna o ke poo o kana keiki. me ka nuana an** ae i keia mau huaolelo: "~Na ke Akua e hoomaikai mai ia oe e kuu keiki, a Nana no e haawi mai i ka ikaika ia oe, no ka hooko ana aku i ka hana nui i kau ih<\ maluna o kou mau poohiwi, no ka pono ame ke ola o ko kaua aina aloha. Ia oe auanei e moe ana maluna o kou moe make. elike me a*ti e waiho nei. e huli aku oe ihope a nana i kou moolelo. ame kau mau hana. e loiia ole he mea nau e hilahila ai, a e loaa ai )aha he mau mihi ana. Ke heKunaikai aku nei au ia oe e kuu Waka- kuu keiki a'oha h ji " He nui aku no na olelo a ka makuakane i makemake ai e kamailio mai, ua hiki ole nae. mamuli o ke emi mau ana mai o kona ikaika, a nana wale mai !a no oia ma na maka o kana keiki. Ua hooikaika : a aku kela elemakule, ma o nu nuhou* pihoihoi o kela kakahiaka. ?ka nae j keia manawa. ke hookol-oke mai !a ka make nialuna ona* ua hele >ona mau lihilihi a kaumaha. he mau minuke wale no na ka •nake e kipa mai ai. a iK>ko nae o kona hoomanawanui, ua pane hou mai la oia: "H hauoli!" wahi ana me ke ano puiwa. "Ke lohe la anei olua i <ela haluhi?" "Ae, e kuu makua. o ka leo haku'i nakolokolo keia o na pu a ko Vakou mau kanaka, e uhaiaholo la mahooe o na enemi." "O. e hooiohe hou aku! Ke oi loa mai la ke kani kupmai o na >u! l*a hiki mai anei ikaiano ke kuokoa? K Waka eia oe ihea?" "Kia no au e kuu makua/* alaila kulou okoa iho la o Waka ma 'una o kona makuakane. e kamailiu ae la i na olelo uluahewa o ke oiaku*. | "E hookan iho i kou mau iima malnna o kuu ku'emaka. E hoomanae i kon aina e kuu keiki. a e hoomānao |>i* hoi i kon luaui nej. Ha! ha! e hoolohe aku i ke kani kupinai ana o na pu raifeia a ko Vakou niau kanaka. nie he mea !a. e hooia okoa tnai ana, ua kokoke *oa r*:ai ke kuokoa/ f l keia iiooki ana iho no o na olelo hope a Nikona, ua kau ae la oia i kona mau iima iUma. me ka makaokau e hoopuka ae i mau \to pule. ao!c nae he paka ae o ka huaoielo; o ka oili iho !a rio ia o kona mau lihilihi. a moe aku la i ka moe kau a hooilo. no ka ma-; nawa mau loa. Leie ih«> la o Waka Nikona maluna 0 orta «lakua, no*ke iho la i ke kahea. aohe he paneia ae. ua hala aku la ka puulena aia i Hilo. i waiho ihe? ra iuin i ka iu>ka ame ka hoai. e haha hewa ae ana. aole Va inakua. a koe iho la oia he keiki makua oie. (Aole i pau.)