Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 44, 30 October 1914 — HE PANE I KA LALAU. [ARTICLE]

HE PANE I KA LALAU.

{K<wna raai Wela mas.) līe ntaopofio ka leo © R!aca a' >fea ke pane mai (alo-ha) *•»* o ta olelo *ole ii i»e 01 i r?li «ai £.oloko o %;« waihon,* oia m<r» fee aloha, o is «iui l»i [Wuwa:, b«* makani waie uo 1.1 » otl» mai aiamnK 0 ka paoni» j -h j 3«f:na»ra a ni!i naai raa ke kileo » i hooj»onof><M. > ia Kr!a makj»nī e koaa alelo poepoe. a i ka oiU ana mai he mao)«opo 1«*. «a fcae, o ua maun la aole osa i maofK»|.«o 1 ka waiwaiīo o i» niapuoaolelo aei i olelo a», ina oe e mea aku i ko limi e nahuia ana, a iua no kou kamaama a pakelē oe. Ninau 3. Ke olelo nei ka mea kaknla manao be nui loa na hoaloha o Likana ma Wakinekoua a raa na wa?u e ae mainua o ko Kuhio. I!e oiaio anei keia maa olelo a ke;a haole hoopunipuni f O ka haina poloki a he oki loa maoli no! Kc i niai uo» 0 .T. K. Kalanianaole, ka EWe Lahui niai Ilawaii aku nei, ame L ; kana i»o--aoi no ka mea i manao ia i Kiaaiua L»o Hawaii nei ia mau ia, a ina ka h;»iolelo a Likana, inahope iho o k«-na hot aua mai i Ilawaii nei, a iniea i na poe bana alanui hoi malalo ōna 1 olelo ae ai 0 Likana me keia niaa huaoleio moakaka: <4 E kuhi ana an i ko maua'paio auf> ma na hana kalaiaina me Kuhio he mau mea la maua e enemi ana L v kahi me kekahi, eb ka aole. no ia r*a wal? no ka ke ku-e? a pau no pa«i; o K-ihiu ko'u hoaloha hookahi ma Wakiin-kona, ua hooikaika oia ia'u ma na ano apau no ke kulana a'u i manfto aku li, «ia nae mamuli o ka nui o ka |»oe lioino s ku-e ia'u mai Hawaii ae nei i*ia no keia poe Demokarata a'u i Kokua ai me kuu dala", a helu mai ai oia (I.ikana) na penatoa Demokarata m.> kokahi mau lunamakaaiuana, ka Meia J. J. Fern, Haalilio, Wala ma a pel i wnle aku, a ina ua olelo 0 Likan'i me ka oiaio aohe ona hoaioiia e ae, .1 '•'•.hio wale no, j>ehea keia hoaloha o T. R Ste\vart? Aolo wahi ]>ane a Likana e pili ana no T. B. Stewart he hoaloha oia nona, a ua hooikaika paha nonrt ma Wakinekona h~ tki loa *na ra ano apau. Ninau 4. ne oiaio anei, ina e puka 0 Likana i Elele oi iiku kana han\ e h:ina ai mamu;i 0 ka Kuhio i han;; :<i.' Ke paiie uei ;«u, he hua makan-. aoue wa e kiko ai; hoowoe waie no o Likana i ka punana pnhua'a kuakea ke ona iluna ona aohe wa e kiki< ai, oiai u;i holowai ka hua, e ke. Teritore 0 Hawaii ke poino, aoh»> wahi n«t»a r loaa. Eia aku na Elele lehulehu .ike ole o na Teritore e ae imua »> na komiU» e ka ahaolelo kahi e o-i ai i ni kau lehulehu, he wahi unahi kpbi m»*a loaa aku. a oi nei hoi aohe i fhu aku i.a pala 01 e 110 ka mamua 0 ka Kuhio. Ina ua hiki ia Likana ke hoemi iho \ ka uku hana mai ka $1.20 mai a i Ue-75 keneka o ka poe hana alanui i ke kau e noho ana i ka aha senate me na olelo ano hoohaahaa i na kanaka Hawaii he ola no na kanaka i ke 7.1 keneka o ka la hana hele no oa wahine i kahakai loaa no kahi op:ie me kahi papai, hala no ka la, alaila, e inanao. anei oukou na kanaka Hawaii e hoonaanpo nei ia oukou iho ma ke koho ana aku iaia ina paha no ko oukou maopopo mua 010 i ko Likana ano ame kana hana i noho ai i ka ahaololo o ka M. 11. 1903, aine IDO.>. Aole i kakau maoli ia na manao apau o Likana maloko o ua puke moolelo la, aka 0 na mea e pili ana i ko Likana ku-e iug loa i ka hila hoopii uku haua o ka i»oe hana ālanui oiai hn $L'J.") ka uku hana alanui ia wa a * ka hapai ia nna mai o ka hila hoopii uku hana mai ke mai a i ke $1.50 oia ka wa o Likara i ku ae ai a nouoi e hoemi ia a ke 75 keneka oia ka loaa ana o ka o?ae anie ka papai oia ko *u hoomaopopo loa ia Likana ahiki i keia la a i ka mau ana o koua holo ana mai ia kau 110 kela haiolelo hoopunipuni a Likana penei: īna oukou e koho pololei ana a j>ul?a makou apau, ,loa na Repubali\a, ike oukou nui ka hana, uui ke «lala me ke kopala e hao ai ke rlaia, me keia mau olelo a Likaoa i hoohaaoli ia ai kuu puuwai me ka maoaolaua e oiaio anā ia maii olelo, ma ia hope mai a i k«ia la ke pianaau nei ia maii olelo a Likana ia'u a liiki i kuu hele pu ana aku me ia mau hoopuaipuai a Likana no kahi a na uhane e noho a*., a ina 0 ka hoopunipuni a e ' a °** ke kahuai ana i manao ai. e koho aku na kanaka Hawaii, henha hoi ka kako» e koho aku ai iaia? E kapae ae iaia! K na kanaka Havraii. ao!« e iko ia ke aloha o Likana ina he kulana EMe kana e holo ai mahope kakou pUikia, oiai aia ilaila kanawii e pomo ai he mau kaukaoi poe kobo haioka mai hoohemahema kakon ia wahi oiai o ke ola ia haawi aku no kakou na Kuhio no e malama ia pono o kakon, aole ta he wahi hooj>omaikai mai i ka mana koho ma na »no e ae 0 ko« walii pono kuokoa wal« ao, a nai {nini hoi oukou i keia mau lono e *» hele nei 1 pnka ae mai ks nupepa Ke Afoha Aina. ae e mea aaa o Knkio i Kiaaie» a o likana i Eleie. Ma: pun: oukon ua oi aKu ka pooo e IHo o Likana i Kiaaina »o Hawai* boi paha kana mau hana aloha ia kskou k* hsawi mai i na aiaa b«ekuonooBO iu,> ke 4ala ole. a me na ano eiiī e ae o ke Teritore, malia fcc koko w

waha wa!e iho ao; aolaila. 0 ke kulaea ] Kīaaina koaa k«(>oao ioa aole o ke ku lasa h»na kanawai a haii mai ia kakon e hoopoino ai elike ae 0« me ka bea haiahaia. ka nei ka pane a ka mea kekula mnnao. Aole he manaolana no nx kaaaka Hawaii iloko o ka aoao Repubalika. o ka ainau i ka mea nona keia oaanao. ma ke kumu hea? A pohea i mao|«opo ai ia T. R Stewart ke kupooo o j e 0 na kanaka Hawaii iioko o ka aoao Repubalika! Aole o ke ku-ee ana o kekahi puulu me kekahi puulu iloko 0 k» aoao hookahi he mea ia e poho ai ka manaolana no ka aoan, aole loa peia! O ka manaoUna he men mau ia me kela amo keia e hooki'|»<»r«o ina ia lakou iho iloko o ka aoao, ka m-.i a ke Akua i kukulu ponoi iho «i ma waena o kona lahui kanaka f>onoi a 1 kapa ia i keia wg he Repubai;ka a he Aupuni Lanakanawai hoi. No ka lehulehu, ma o ka lehniehu a no ka lehuiehu, o ka manao hoi o ia na ka lehulehu e koho i ka lakiu nioa e koho

ai i mau Lunakanawai hoomalu uo lakou. a e noho na kanaka malalo o ka malu o na kanawai i loaa ka maluhia Ke manaoio au aole he manaolana no na kanaka Hawaii maloko o ka aoao Demokarata oiai he aoao kipi ia ku-e i na kauawai hoomaln o ke Akua. a hookomo *nai i na kanawai hookauwa kunpaa iloko 0 ka aina 0 hoomahuahua aoa i na poino nme na popilikia maluna iho o na kanaka 0 ka aina, * o ko lskou alakai 0 ke Diabalo no ia ka makua o na manno iro apau. a me na hana hoopilikia **• like nie ia e ike ia nei i Keia wa. Mamuli o ke kaa ana o k» hookele pnpuni i na Domokarata mn na aupu.ii nui a pela hoi maanei oei, ua nui ka poino o na hana hooholonir,a o ka ainn, i na mahina mua o ke aupuni kalana ma muli o ka uhaai 0 na lunakiai Demokarata a komo ke aupuni i ka aie hoo pomaikai i kekahi o lakou, a elua a ei mahina i hala ae noi na hoolilo wa!»« ia aku kekuhi mau ilala o ka lehulelni i na hanako malalo o na bila alualu » ehiia e na limahana aupuni kalana a uo lilo wal« aku ia mau kaukani «teli 0 ka lehulehu mai kona «puu nui aku mamuli o ka hupo 0 na hookele ana nme lee ano uhauha wale a ma ka la 1." ilio nei 0 keia mahina, ua bila alualu hou ua aupuni kalana nei a lilo hon ia mau kaukani «lnla i kekahi no o lakou me ka luhi ole. Ke manao nei au aole be pono i na kanaka Hawaii ke komo aku i ka Demokarata oiai o ka poe o ia aoao he hana lakou i na kanawai inh hoo pilikia kanaka Hawaii, aole o k» P°e olelo haole a ike kakau haole e loaa ana ka lakou, hiki ko ninaninau ia o. ke oki loa aku ka poe ike ole, ua oi nku ke «no o keia kanawai a na l)emol:arata i hana ai no kakou e pono *o n noonoo pono a mai koho ia lakou, 0 ko'u manHo maoli e hoi mai kakou i ka aoao Eepnhalika na kanaka Hawaii npau a ku Hke ii hana like a ia wn kakou 0 ike iho ai i ko kakou nui ame ko kakou ikaika a na lakou no ia e 'ele i wahi na lakou e lele ai a pan iho kakou apau i ka aoao Re]>nbalika •1 i hiki aku i ka wae moho a nohe j kakou a noonoo i na moho kupono a l-.akou e koho ai a ia hana ana aohe wa jo haule ai ka kakou poe moho apau, !a ina pela iho la 'kakou e hoopilipil» tai me lakou nei a o kakou kf» kipikip: n noho mai lakou nei e akaaka ia kaIkou. | Ke olelo bou nei ka mea kukulu majnao penei: Ina e kapae ae oukou nn j Pemokarata i ka uuha a e hana me ka 1 ikaika no Kuhio i Kl-le Lahui i Wakinokona a o Likana i Kiaaina no Ha waii nei o ka pololei maoli no »a, maImua o ka hoohe|»a wale ana ae no; noilaila, e koho e na kanaka Hawaii oiaio npan ia Kuhio i Elele I,aliui a o ke ; kanaka waiwai ea hooneho no e ai » knna, ke apu moi ka ]K»e waiwai i k!»hi wahi k»»!ana hml-anwn he. •nanL'ino aia loa aku iloko 0 k;: nuuwai. hoopna nei au i ko'u manao po noi iho me ka'u pule imua 0 ke Akua ka Makua mau loa, ina aia he j nloha io iloko o ko Likana pmiwai no We ; a lahui kanaka Hawaii naau i pih? me ke aloha. a ua paa kona manao e hooi>omaikai i keia lahui kanaka ma |.Va hana ana e manao nei e holo e ku - ia .T. K. Kalanianaole. ke 101 ; i ke Akua e kau mai oih i na hoopo 1 maikai ana maluna o kou a e hoo uiekie loa ia oe maluna ae o ko»» hoa uhaiaholo nsa ke kulana hookahi «» Jna aole ua nele maoli oe 4loko o koo no kei* Uliui kanaka, a.i ole h, mea hana paka oe a he raea i hoov*m ia oe iho maialo o na manao ohnnn» hoopoiao i keia lahui kanaka berit* 0 ke Akna, me aa manao palaualelo e ka hookamani» aole loa e kau raai oa hoopomaikai ana maluna ou: a nana n<* p hoohuli a« * 0 nt kanaka Vawaii a « ku-e aku ia oe a haule o^ 1 l» e hiki mai ana; aole o oe wale aia o ka poe koloke e *e apau e hokana me ka ma»ao p*ha m« Va Vook?«hi e kiloi 1o« ia Ukou apan. C keia ka "u poV? ma ka inoa 0 leao A»*»ene. Ke hooki nei »u » ko*u man Voskfk» no «a koohnlna o k* euo hoopueip»** * pnka «aai ta T. Stewflrt reai. a ke hoomaikai n»»i he au ; ka Lunahoopoaopo&o o ke Kuokoaroe koaa m* n p»alia®a i ka hoo ©anawanni ana mai sae a*n ms ie»; klimiihnna. C. K. K, Bepubalika Oiaio.