Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 44, 30 October 1914 — HE MOOLELO NO ELA WEINE Ka Opio i Opea Waleia a i Pii Aku ma ke Kulana Kiekie. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ELA WEINE

Ka Opio i Opea Waleia a i Pii Aku ma ke Kulana Kiekie.

iw o kau nus»«m:i 1:1 : * a i; ana n<aj -a ianei i kc»a »a, e noi| aiai apa au ia oe t ka'ia ma» ia'u »na e aku ana au a» hc hiki j ia u ke hwl»»hc* iiuu aku ; ka 1 ,; n>au >ne\<> i keia maiawa, n»> kekahil manawa okoa al:u p&ha. Lc l<»aa he suanav.a/'. waiii a ka inakuUa j <>r>io. ! "K oluolu oe e ho*>niar.av.;inui iki mai ia u :io kekaiii inau •niniiKe, hou, a e ae mai oe e wna-.: aku au i kekahi man ninau kakaikahi j He Keiki no anei kekahi a ka niaknisa i make ?" ; ! "Ae, h<x kahi. aka. ua nae kona pono i ka waiwai, i kulike ai nie ka palapala hooilina i liariaia ai mai mua mai. a ua h'>>le ka inakuisa i ka hoh.» ana aku a i ok*. u ka j>oh«U v i ioa uaha i ka nana aku iaia tna ke an<» o koiia ho<-iiina ia he iwakalua makahiki a oi i hala nei. "A. poIoUi; o un kaika.ii «hine !a a ka ua hanau osa lie keikikane, a eia tr* kuki la ke ola nei, «a uia ka mea nana i haawi mai i keia hana i!«<ko »> k;:;i linsa e koi aku i keia waiwai au e hookohukohu nei nou.' 1 wahi a i-a loio. "Aohe ia'u ke hw.ikaka aku ia oe he keikikane paha a i ole he kaikamahine, o ku'u v. :Jc v.o o ka lohe ana he keiki ka ka niakuisa, a 110 ka haule ana »» ua keiki la a ka makuisa i kekahi hewa a ka makuakane i makemake «4e ai. me ka hilahila a ukiuki pu. ua hooknkeia aku oia »r.<- k'-;a hnonele pu ia aku i ka waiwai. Eia nae, ina i;o he keikikane <<:.i a he kaikawahine paha. f hoaAaka aku ana no au h oe i k«'ia manawa. e ue'e ana no oia i ka waiwai." "Ina he keiki ia i hanauia mai ai mahope o ka houhuiia ana o kona niau makua me ke ku;»»no eiike me ka manao o ke kauawai, pqhea e nele ana no anei v»i;i i ka waiwai'* *'Ao!e oia e uele a/a. he keiki kela i hanauia a i kupono e kapaia aku he keiki pno f;ie." wa'ni a ka makuisa. t "Ua maopopo loa ia oe la na mea ;m e kamaiiio mai nei lfl, p kun iiaku?" w&hi a ka ' /m». "Ae. ua ninopopo h a ia'u ia mea: oia l\oi ko'u mea o ka hoike ana aku !a ia o.e he keiki poo oh» ' ela : manmii no keia o ka Mariona hqakaka ponoi imua t» koua makuakane niamua o kona hookukeia ana aku; wahi ana, ua hoo-umiminiia oia e ke l>ane ana o ka n /3re kuhihc,wa ana. a o kela mareia ana o laua he mare hoopunipuni aolie oiaio." ''Malia palia ua kuhihewa o Maiiona ma kana hoakaka a'na a ku pela imua o k»»na makuakane. a i ka wa i huli ponoia ai o ka oiaio, ua ikeia he mare kela i ku i ke kanawai, a o ka luia mailoko mpi o Maricna he keiki ku ia i ke kanawai, ? o kana mau koi a pau he koi kunōno loa e holo aku ai na wa ; wai apau o ka makuisa maiuna ona, na iniha lepo apau ame na keneka apau. M "Aolie o'u manaoio iki pela. mahope ilio o ka hoomaopopoia ana 0 na inea apau a ikeia aohe hooiiiua kupono e ae o ka makuisa owau wale no" . ; "Malia paha he kuluhewa kou aka, i lbhe mai no oe e kuu haku, ka'u haua oia ka hooiaio ana aku imua ou o keia mau mea a,pau a'u i hoakaka a'ku nei ia oe he niau mea oiaio wale no ia. K ae mai ana anei oe e hoikeike aku au ia oe i kekahi tnau p.alapala e paaia uei e a*u i ru*a hooiaio aku ia oe ua loa ke woi a ka mea nana ka hana i haawi mai ai na'u e liana?" wahi a ka ioto o ke noi ana mai, a u uihi koke ae la i kekahi pu-a pepa mailoKo ae o kona pakeke a lioikeike mai la i ka makuisa opio. Hauie like iho la Uuia maUma o ko'laua mau noho ia manawa a hookokoke loa mai !a ka nutkuisa i kona noho i kahi o ke pakaukau e ku aha 110 ka hooko ana mai i ke noi a ka loio? I lohola mai la ka loio i na auana pepa malima o ke pakaukau. alaila hoakaka mai )a i na mea a pau i hoopaaia maloko imua o ka maknisa. me xa heinhelu malie ana i na mea a pau i i pau ae ai ke pohihihi o ka makuisa, a oiai ka makuisa opio e nana aua. ke ike mai ka loio i ka uahoio o ka ula ma kona mau papalina, uo kona hopohopo iho la e kailiia aku ana 'ka waiwai. ka inoa hanohano ame na pomaikai e ae apau mai kona Hnia aku i kekahi la e hiki mai ana. ... I leluhelu ilio la oia i ka palapala hoike mare i ai e ka Hihopa Jcsua Gerafatona. ke kalumapule o ka halepule St. jonn, a o ka palapala hookahi no hoi i haawiia niai ai ia Mariopa niai ke kaiumapule mai niahope o ko laua marcia ana, he palapala nae a: Mariona e otelo mau ai i kona wa e ola ana, he palapala wa.iwai ole, me ke»na manaoio loa he nololei loa na olelo a Iveoki i kamailio mai ai iaia he mare hoopunipnhi waleia no o laua, o ka Inki loa nae aole i haehaeia ma kona manawa i ike ā i ole i lohe mar ai mai ia Keoki Samana niai he pakmala waiwai ole ia. 1 leluhelu iho 'lā 'oia me ke akahele U.a i ke kooe a ke keiki a Maiiona o ke kakau ana mai ka huke hoomanao mai a ke kahimapule elike me ia 1 ike muaia ae nei e kakou. Hoolohe mai !a oia me ka ehaeha i ka moolelo \ ke kanaka tnalan\a halenule 1 hoike anie kona'"kipeia ana, a i koua lohe pono ana mai i na mea apau a ka loio i kamailio aku ai inia, aole i k'Mia mai kona pilihua loa, īke, maopopo iho la oia e nele ana ka hoi *>ia i ka waiwai. o na mea anau ; 1 kam.ailiv>ia aku iaia he mau inea oiaio wale no māi ka mua a ka 1 lione. I A elike no hoi me ka poe i hoehaehaia e hoalaia ae ana na manao| inaina aoau iloko o lakou, pela no me Paulo lerasalia i keia nia-j nawa. Ma keia mau mea anau i hoakakaia aku la iaia ua koiia mai | oia e hookiiu aku i i»n waiwai āpatt i ka mea e koi mai nei. kona mau j manaolana hoi no kona hanohan».» o ia mua aku. a > ka Hlo ana aiN.u o: ia mau waiwai e lilo pu aku ana n>e kona manaolana no ka lilo mai 0 Eilila iaia, ka mea iiookahi wale uo ana i aloha ai ; ke ike'iho laj oia ia manawa o kona mau mauaolana a pau no ia mua aku e haule-i hia ana me ke ko ole o k«>na man iini apau. j A hala kekahi minuke o kona noonoo ana iho, alaila i. aku la j 1 ka loie>: • • r i "Ea.-ke oU" rai e knhihewa .ho man hana ena wale no keia i hoolaiaia i kumu.mwi e nele ai i ka waiwai. a uo ia kumn la ea. e ku-ej ittati loa aku ana au i kena koi." ! "A. anhea (»e, e kuu haku.ke kaumaha nei au nou, no ka mea. me ko'u ike a kamaaiua loa i uei niea he kana\eai, e pone aa e wao nuia aktt ia oe, he hihia malaekie loa keia o k<>u nele a o ke ko aku |toi o ka mea koi; aole au i lawela\ye i kekahi hihia mamua aku nei elike me keia ka maalahi o ka hana ana aku ahiki i ke ko ana, e hoahewaole iho ai oe ke «>leio okoa aku au ia oe i keia manawa, ma ke auo e uwao aku ana, e uele ana .oe i ka waiwai, a e ko ana nia kela aoao." "Pela v>aha, aka nae» e paio aku ana au a hiki i ka hopena. Hai akn oe i ko haku pe!a„ a i aa mai no oia e paio ea ho aku imua. a na ka aha hookoiokoloia e nana mai i ka mea o maua i kuleana oiaio i ka waiwai. F. hakaka mai oia me ka ikika mamua p kopa lanakihi a lanakiia ole naha. a laki ina' e Hlo aku ana kekahi miha U-;>o a i ole keneka paha o Ha waiwai \Yaikelife iaia/' i pane aku a» ka makuisa or>io. "Ua makaukau oia i keia manawa, i hai aku au ia oe, e kuu haku ; ma o kona makuahine !a. ke kaikamaliine ponoi a ka Makuisa Va»esi, i aa loa mai ai oia e paio no kona pano, a ua t mai nei no nae iau i kona ehaeha no kou hoohokaia aku i ka waiwai. **0 kana hana mua loa oia .ka lawe ana mai i na hoo'iaio imna o ka aha hwkolokolo no ka mareia ana o kona makuahine me Keoki Samana malalo o ke kanawai, he mare i hiki. loa ke hooiaioia nie ka houhewahewa o!e e. hiki ai no i na mea apau'e hoolohe uiai ana ke h<K>ia mai» a e liiki ai no hoi i ka poe apau i kamaaina iaia ke oleio mai aole wahi kiko eleele nialuna ona. "Owai keia k«naka opio e koi niai nei i ka waiwai? Ihea oia ij auwana hele ai i keia man makahiki lehule.hu i kuahope ae nei? Aia oia ihea e noho mai nei i keiauminawa ?" wahi a na ninan lehulehu! a Paulo Terasalia, me ka inoino 0 koria iieeheleua. « I

"Me kena inakuahine mau oīa o ka noho ana iloko aku n-ei o na, m;i'xahiki he mm-kumamahiku i hala a.<u net. a i ka make a:.a . kona luaui makuahīne ;T»a!okt> o kekani wahi kulanakauhale nuK'.i ■ ma ke komohana ioa aku nei o r«nelani. kahi ona i hanai: as. a ma- • hop-e o kona kanu ana aku iaia a na!o. a mamuii o na a'o a Konn makuahi.ie iaia. ua heie huli ae oia i ke kuianakauhal« kaht a k«.ma \ makuahine i manao at na alakaī hewa !<"<a£a eia ma o kona ?i»>\'>urn- i mmiia ana a a oiai oia e h*iiti a.'»a i uiea apau e Soaa a: ka ike no ka rnareia ana o kona makuahine i h.aa mai ai na ike oiaio a;>au. eiike me ia a'u i Wiieike aku nei īmua on i j "Aiaiia. aole i ike kona ma.-euahine i keia n-.au mea apau ai!:k; i? kona make ana aku ia. neia anei? Aiaila :-a mar»**o ; o i a hiki i kona make ana aku !a ua hoopau wale oia i kana mau * keia waiwai. oia uaha. ea?" ; "Me he mea }a neia. ;io ka :*iea. ina aole ona manao -i.i r-t;a ina | ua hoi hou ae no oia i ke aio t k *i a ma.*uakane a noh: ae jnn'.:i -nr. | no kona manao nui 1 ka pono o kana keiki. : **Xo keaha ktla kanaka opio i ht!e o'«* ae a» imua o kon-i k::;>una-1 kane a hoike ak\s imua ona o ke keikr. aue oia a kana kaikamainne.» mahope o ko ia ike aua i keia mau mea a pau au i hoikeike mai ne:. • i kumu e maopop*> ai, a maiia. he hana ia e holo mai ai ka waiAai: iaia mamua o ka make ana aku o ka ma<trsa' | **L*a loaa no ka ia manao īa'ia. pela mai ia u. a\a o:ai <in ua pma| loa me ka inaina no ka hoekukeia ana o ki.n.a :i-akuahine tke .citpn-i nakane, oia ke knmu o kona hookaawale loa ana iaia mai ke akn oke kupunakane. lua hou. wahi no ana xa i ana mai ia u ua| hoehoio oia iloko iho ona o <ana hana ntt:a k»a <>ia ka huli ana aku i ke kanaka nana i pauaka i kona makuahine a e ho:ke akn j iaia o kela mareia ana o lana nialoko o ka lialepule St. j«;hu he, mare ia i wu i ke kanawai. ana i manao kuhinewa ai he mare hoomeamea vale "o." *'L"a loaa no uae paha oia iaia." "Aohe i loaa. wahi ana ia'u; ua hnli hele » :a ma o a maanei me ka ninaninau ana i kekahi poe me ka manao e loaa mai kekain hoakaka iaia utAlte nae he loaa iki a hiki i keia ia; aoiie maoj.'Opo o kahi o kela kanaka i noho ai, na make oaha oia a ke "la mai nei j no paha aohe ike maououo i loaa mai iaia. e.a nae, aole no i l>a«t koiia maiiao luiii ax' 1 iaia. "Aohe no ona manao e koi koke mai i neia waiwai. ua mamu> oni e huii mua i kela kanaka a mahope aku. aiaiia hele e ike i ke kupunakane. aka. mamuli o kona !ohe ana mai ua niake !:e kupunakane, oia leona kumu e koi koke mai nei i ka waiwai; ua mana«> oia pela mai ia u o kana hana maikai mua h»a ia e hana ai, a mahope aku e liooinau ai i ka;ia huli a?ia i kela kanaka.' "Ke manao nei au ua hala hōpe loa ka nianawa o kana koi. mai oi loa aku ka niaikai nona ina i hele mua mai i ka wa e ola ana o ke kupunakane, a mamua hoi o ka ili :ma. mai o na waiwai a pau maluna o'u; i keia manawa ua lo.hi loa, iohi loa, walii a ka maktusa opio me ka pihoihoi loa o kona noonoo. "Mai liana no paha oia pe|a ina i loaa mua ka manao taia pela,| aka, wahi nae ana o ka olelo ana mai ia u, he elua wale aku nei noj ka pule o kona lohe ana aku no ka make ana o ke kupunakane, oiai nae oia e naku hele ana i o a ianei e huli ai no i:ela kanaka ana ī manao nui ai e loaa. "Maiuna o kou hanohano ma ke ano he keommana, he manaoio iki no anei kekahi iloko ou o keia mau mea apau au i hoakaka mai, n'ei imua o'u i keia ia lie maumea oiaio wale no ia?" i ninau aku at akahele loa au i nanan ai ia mau pepa. a e hai aku au ia oe. lie niau no kekahi manawa loihi, me ka haka pono o konan mau maka ī ka loio. "Maluna o ko'u hanohano ma ke ano he keonimana, :i ma ke ano hoi he hoaloha mua no ka Makuisa Vanesi o ou w ahi kaualua iki no ke ko o keia koi a keia kanaka opio. ; "Pela palia, aka, i lohe mai no nae oe he kope wale no keia mau | pepa mamua o'u e waiho nei, aole keia he mau palapala kiinui. Lai ike iki no.nae paha oe i ka palapala kumu i kakau ponoi ia ai e kaj Hihona Cierafatona?"" p # . . ~ ~ . "Ae. o ka'u hana mua ia i nana ai i hoopauia ae ai ko \\ pohilnhi a i ikaika loa ai hoi ka'u lawelawe ana aku i keia hihia. Me Ue akahele io au i nana ai ia mau'pepa, a e lia'i aku au ia oe, he mau nalanala oiaio loa ia e lilo ai i.hoike nia ka a<Sao o ka mea koi. "Ma kau nana aiia ia mau palapala kumu, 1 'na kulike no nae paha ka lima kakau o ka Hihopa me ka lima kakau maluna o keia palapaia inare?" "Ae. ua kulike loa, aohe wahi paewa e kanaluaia ai. Koe wale no. ua kakauia keia i ka wa haalulu ole o ka lima o ka I'iliopa, oela ka'u hoomaopopo ilio, o kona lima kakau maluna o kela huke hoomanao ana me he niea la i ka nana iho he ano haalulu ko kona lima ma kona manawa i kakau ai. Ua halawai nu au me ke kanaka uana e malama ka halenule, ua ninaninauia oia e a'u no kekahi manawa loihi, a ma kana mau oleloi'ke i hooiaio loaia mai ai ia u ua pololei loa keia koi e nele ole ai'ke ko, ke hele aku imua o na aha hookolokolo apau o keia aununi," wahi a Pakona i nane aku ai i ka makuisa opio, me kona ehaeha loa iho la i ke aloha no ka makuisa opio ia manawa, ka mea e nele aku ana i ka waiwai mamuli 0 na ike oiaio apau e waiho ana imua o laua. "Aia la hoi ihea kela kanaka opio nana keia koi au i olelo mai nei e noho mai nei i keia manawa? L T a lohe maopopo ole aku nei hoi au i kau i olelo m.ai nei?" i ninau hou aku ai o Pauio Terasalia. "Eia no oia i \Vaikelife nei e noho nei i keia manawa. e kaii ana oia oka loaa o kekahi manawa kupono e hui ai me oe. Manao au ina no ko olua hui nei e loaa ana no na kukakuka maikai ana nie ia. no ka mea, he kanaka oluolu loa pia ma na kukaiolelo ana me k«i >iha noonoo pu, me ka nana ole i ke oouliuli o kona moolelo mai kona hanauia ana mai, he kanaka kiekie a hanohano oia i kupono me kou ano, a oiai, mai ka welo hookahi mai no olua. aole no e nele iana ka loaa o na kukakuka maikai ana mawaena o oiua no hana. He makemake no e ike iaia i keia manawa.' E kii ae hoi ha au a lawe mai iaia inuia ou i keia manawa, ea? "Ina hoi paha e oluolu mai ana oe; ua "'akaukau au e hui me ia. 1 pane mai at o Paulo Terasalia me kn hoihoi o na nia;:a. O ko ka loio Pakona ku koke ae la no ia iluna a haaiele mai !a i ka rumi, a aole ilo hoi i liu lea aku ia nalo ana oili hou mai ana. me ka ukali puia ana mai e ke kanaka opio. He kanaka u i oia r»ona na kanuai kiekie elima ame ewalu iniha, he kilakila kona kulana. he hi * kona helehelena e makalehoia ai e Mare ma. ai ko Paulo Terasalia ike mua ana aku. ua hooia koke ilio la no oia he kanaka kula-.ia kaukaualii io no oia ma ke ano o kona kulana. a he kanaka koa pu pela kana ike aku ma kona oiwi a ma kona lieiehelena a ma ke ano o kana hele ana. "E kuu haku." wahi a ka Loio Pakona o ka i ana mai. ma ke an<» maikai a ohaoha," e ae mai oe ia*n e hoolauna aku iaia nei imua ou kuu haku ma ka liana. a he pilikana ponoi no hoi nou. a ma ka inea a kona makuahine i kapa iho ai iaia o Ela \\ eine keia! MOKUNA XXVI. Maloko o kela ntmi hoahn huke nui o ka home \\ aikeliie i hui ai na kanaka ekolu me na ike a nononop like ole no ka noonoo a wehewehe ana i na ninau pohihihi a huikau loa e pili ana i ke ola ana o kekahi o lakou. Ma keia manawa i halawai ai o Paulo Terxsalia lie alo a he alo me ke kanaka nana e hookuke aku ana iaia mai na waiwai a!cu apau o \Vaikehfe. , « He mau minuke helu wale aku no mamua ke koma ana mai o ka loio kaulana o Lailana Akiholo Pakona a waiho mai, la i kekahi koi ia Paulo lerasa!ia mai kona hoahanau mai ka mea nona ka imia e kau mau ana o ke aka o ka hilahila. Aole i lilo ka waiho ana mai a ka loio i ke koi imua o Paulo Tcrasai:a i kumu nui e holo ae ai ka maeele iloko o ko Paulo Terasaiia mau aakoko. aka no kona halawai kino ana me kona enemi. "Ela Weim? " ka mea nana i kaili aku i ke aloiia o ka wahine ana i aloi\a nui ai mai iaia aku, f "O Ela W«ine!** i hoopiii mai ai ka Paulo Terasalia kamailioj ana. me kona hikiiele loa ia minuke a kunahihi ae la. aoie o ke ku- j nahihi waie. aka ua holo pu ae la ka eha ma kena kino holookoa a puni iaia i hoomanao ae ai * kona hui a kamailio pu ana me Euita ka Ehakoni; iaia i ike aku ai ia Ela Weine. haupu koke ae la oiaj o kona hoanaio ia no kana mea 3loba. a o ka mea e hele mai nei e| kei i ka waiwai aole oia he mea okoa akn o kona enemi no. i (Adc I pau.) '