Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 47, 20 November 1914 — NA AUPUNI NUI O KE AO NEI [ARTICLE]

NA AUPUNI NUI O KE AO NEI

\ r a Wanaai no La*oa i Holkeu rru ka Htexaolele -K* Hele Ana e rn Zfrtesi* i ka UMoa Ma.-r.nli o ka ftoih<Ute. a Ha,al«le Ana i ka Aloha Mna ka M?nao!f.na no na Haipale,

<Mai fca P«'«i mai a 5%. K. Nawrt3.; U!o'tmai:-ia mai kdn Pala MOKI NA HI. K a f 4 u M ua. "A ]<nhi ao la ks An».'Ja m»w, a h;i« irsfc» la ka hua hekili, amo ke ahi, i h >i liii» ki» koko, »ia hoolt>iia ih»> i:s >a i ka honna. J»an iho !a i ko »)•'» '.a h;tf>a!.oJu o na };t#ui, a ;>an uo h<vi '■:"» i-iMn» liHuh Apa«i i k» thi." !fo'. " O kn m/inawa % ikoīa j.-Ui :i.sa *.»•» ki in wauana, « ho«foak.i r:,a !.« ' ■ mai !.a A. 1). ahiki > k:i A. 1». - h«iii;»> anu hoi i na s vl» kaua ar.a :s na \ i>i«h» niahilo o ke alnkui :u.a :» .\iarii-; im* k<'!<ahi h<»tuiia uui ■<) ka |«j»' hihin inaiuio o k<* ainkai ana a !?'»• O ka loaa ma* aiia o fc:i lu.aUiia rna na nlnkai ana a Alarir, .imu* kuna mnnao |»na r»o kn hoUm«>a •> l.nna mau nlakai ana na inra ii-i '*•■» i.:t«a i alako aku i ona ; n:v hilinoi tt kona j>oe kauaka; ani«> ka a<» lokal»i aua o nn aiii o kn j>o<t• hihin, ua haf'.'" :.i a<< la oia, r*like m«» ke ano i inu:i i'au, be hoohikiia mnlmia o ka )»aN?knaa, a lilo oia i alii no ka Mi» k«;ia mana nui i"lgaa ak» i:iia, anu» kona hanwi ana ttkn A kana rnau olelo hoo|»aa i ke* aioalii o na Arra<Hus anniiil HouoriiiM, ua kuahaua ae la oia *. kona manno uo kn lelckajia nua aku » nu aupuni g ke komohaua. l'n ]tau lO.i na okana aina Hikina o Kuropa i kn lilupaia e, ia; aole ho» i kouu»>a aku o A*in; a o ka ikaika o Konakanakinopela na pale mai ia* I kana nuui U'U' kaua ana aku; aka nae maniuli o k" kaulana, ka nani ame ka wniwai o ltalin, ana hoi i ikeninka ai, oiai n:i kij»a mnn no oia ilnila no elun mannwn, na Uonoin niui oia o hoonoe nku i kona ' hae kau ae in:i na paia o Koma, :t f hoowuiwai aku hoi i koua ma« l>n;s likoa iue nn \v:tiwni|iio e loaa aku an:» iaia malaila. I K noho ana kokalii kanaka maliiai 'i waiwai ina Verona. He kanaka »»in • j noho nona iho, me kona naaa ole akn i na ]iaoiiioni o na mni am«' ii:i hihopa. () kona nuauao, kona hauoli ana ame konn mau mea apau ai i : wale no lakou n>a kela wahi mahinnai: j a i kona inau la kauikoo, ua kuo*o mnu akn tio ia maloko o kona mahi- j naai, kahi hoi i hanu mua loa ai oīn i na ea huihni o kein ola a«a. lloko il<> nae o keia noho oluolu ana i loaa aku ia«a. aole ho mea nana e )mle aku i na |ioino e knu mai ana maluna o I;>> kaua. 1 kn wa a Ah»r»e i hoouee aku ni i kana knua no Koma, na ulu{>a|:t rkn eia ka home o keia knnnka mi'hinl, a ua hooliloia na kumulauu waiw«t nui a na knuaka la « luahi nu U<* vh>. H*' wahi hoike koia uo ua j»0 pilikia i kau aku mr« ina o keia ka-i-akn l)<H)kahi: eia nae h» 1 lohulehu wale 0 ii.h !■ i like aku me koua auo e noho ana ma na j»alena uiaw.aho l o llalin, i kau j<\i akn kein haawina o kn hooilihune ia. (K hoomaoj>o|H) iho e k.i mea heUiheln i ka waiwai: "Pan iho In ka haj»akoln .. un laau i ko nhi. ") l r a lilo keia lelrkaua a Alftr|«» 1 mea e h»o|»too :fku ai i na kanaka woiwai o iiuma, n he lehulehu wale o lakon i Uiwe aku i ko lakou mau \v,vwai uo kahi inok\itnuii o Hieiiin, oia*. ua laweia aku ka lohe ia lakon ao ka l'iiahiohio n-.uoli no ka lelekni-.rt aiUl ina' a ka j»oe hihiu o ka akau. Maho|»e o kona ulnj»a aua i na |>a lena akan a e hookokok'.» loa. aku ana hoi oia i kahi kulanakanha}e 0 Turina» ua h<»ohauleh»n»a iho la kot|a mau (malikoa e na koa o Roma; eia tiai\ aole ia he tnea nona e \oojiau iho ai 1 kona mnnao e lona tt»ai iaj»i ka waiwnipio. 1 ka A. D. Io.\ ua lele kaiia hon inai la »u> o Alarie ia l{ou*o, »(a kaa aku no «ae ke alakai aua malalo o lia<ia£a»*uii, a ua h*le mai koi|a mau pualikon mai nu eheu akau loa 'o Kelemania, a ma na hoouka kaua an!>, i;a koino H»y aku ko#*a mau [»uaUkQH a aneane i na jn»ka j»a o ka j>ale 'o Komn, a hooknn aku la oia i kona j»4e, e ha«a aktu a e luku aku elik»? ine' ka J hiki ia lakon ke hana aku. O na Va|t» »lals, i»a S«ovi ame na IturgmpUau3 mailoko mai o keia m.m lahuikaaaku na koa n»a k» ia lelekaua eluii ana A)ario. He 12,t>00 |H»e kaua i he.'? n>a keia kaua, e.oloko mai lakon o kt\ }»«*» kiekie o ka aina, « e welq ana ko lakov mau hoailoua j«*kahi { ka welel»u n*a j kani; a m.awaho ae hoi o ln,kou, aoie i emi iho mailalo o koa, Jd fee hn»jHiia aku ua wahine, na k«:iki anie va kauwa i hele ma keit Kaua t;u c x »a Koma, ua hoea aku m> ka hnina i H.t 4UO/HM kanaka. Mahoj'e o ka nluj»a ana «» keia heiun i wwi i na mea mamua o ko Kikon "ilv lK»le. a heea nku lakou i kahi knlan* Kauhale o KlQrv«ce>, malaila ilu» i:*' i hookr.ba ina. ai ko l«'»koit n-,» ana ak-i, n malaila uo hoi ; hoJ..nileh'»:u i lakou. Mamuli o k«. ii hookueuii !u j>*» iK ana o lakou, u» Ua.iUl: ;o,n h nUt i ka nee aua «ln ii»ua, a hoi )» aueiue 11 I,<V«- , a i»Hli o-ua ike i loaj*. ak » ia lakMU, niai kekAhi poe ra«uouijti» i mahuk, ako, o pi'ī *na i ke knlana o ka *$»* «a alahele, wa hooko %uueia ake. >.t k \ U'lekaua aua ia (iaul e keia Koena o

!ua k,oa, 4 s ** j | m%hiuā. o IVk<MM}.«. A. \k -■■'■ r '*ī' I hooma» ak'i neia rna« h*'i ij i ke kaoa. i i k» la !;.:;»*» o ia r .y'.uihikī. j \<i ka wa hoi īa i j«aa» «si ka wii o, I Khine i ka h&«. «a komo nku >a )ak*>» J |®.c ka aiaalaki kw*. «.) k«?ia :a»akikaj l ft&maluM> i l«u rtku j na hi>»! o Boevi t Vaj»»l*b, A!ai»« ";»r«»n- j ua hii.s ,no k>- ohU, ui £»* ka Aa ole, o ka hana j I i »>o la o Uoma Ni»j .ua kopa okiaa | |a»ea ma Keia hnli o ke kua&iw» o Al«?-j |{*a, a o keU* no h»>i ka h* U-h'i .'»»*;« *>! ka f*aku nui nan.i i j>a»e aku i ; ' »■• noho ana iloko o ka j»osi'i n a | | «'ahui i Joaa ka maiainafama. | j l'a hnx>Hiuu hou akw la r,»> Alari»»| |i kana t|iau kiT-<e iu I»"»>n»a ; ka | ; A. I>. 4#7, ;ia komoia aku ke kulana-1 |kauhale o Sienlz a ua laku hōt»;naino-i j inoia akn he inau kaukaai o na Krii<tij:.»iO iioko o na hale hnl:,wai. Miihope j | hoi o ka paio ku'-e ana mai i ;ia ene-1 i mi no kekahi maai.*»'». loih». hauK'hin i iho la ke kulanaKaiihalp o Worms. J*-| inahope aku awa na kusau.*ikaahau» o| Sira»bnrj{, Spirt\s, . Rheim>, T>/:ruay, ArraH, Amiens, a hv»to|»a{«a ae 'a ke j kaumnha nui mal(ina o ua okuna niua ' Uilii umi-knmamahiku o 'iaul. <> keia kekahi o rta okana aina waiwni e noho maii.i ia nna •* ke aunnni 0 Koma, a ua like na na h'hopa ame ua senatoa me 'kekahi jiuulu hohiholoua e holo ana i j»akele niai Ha make e» hoea aku ana maluua o lak-u. K ikeia no keia mau hoakaka ana ma kn moolelo o ka hoohaulehiaia ana o Roma, Mokuira j»anku 14-19. Iloko mai o na A. D. 4'us, 4oy anie 110, ua hoomau aku no o A)arir i kan i mau lelekaua ana i ke anjmni o Honiia, a |»io iho la kela auj»uni nui nana i lioomalamalama mai i kekahi hclnija, nui o na lahuikanaka o ke ao nei, mahoj>o o kona ku a;i;i no 1103 wakahiki. N'o eono ltt ka a ana o ke ahi e hopneoneo ana i kekahi haj>a o ke kulanakauhalo, a iloko no hpi o ia niau la e kahe ana ke koko o na Kristiaiīo me he wai la ame na hana hponiainoino o ao i ku i ka weliweli. Lawej»io ia akn la i j>oe kauwa ka j«x' kiekie i wniwai o Koma, hana iuo <-wa)eia ih°« la ka i»>a)uhfa o na kaikaiunhwie oj»ipl'io, a kuaiia aku la na kanaka me he. mau holoholona la. A hala ae la keia la eono, «te na hana ku i ka weliweli, ua hoonee ioa aku la o Alar»c i leana huaka». «? law..» jni ana i na wniwaipio i loaa ii'ai iaia, no na palena komohaua o Koma, e hoopio ana a e lawe wale aila 1 ua mea o loaa uku ana, ia«a, me kona. innnaopaa e hoomau loa aku i ka hua : kai no kahi mokujumi o Sieilia: akn iwaena o na hoomakaukau ana no Wa halihali ana aku i kona mau punliMa ma ke alahele nioana» t|iake iho la ». Alarie. Iloko o nn makahiki 'elua maj hoiK' maii ua h«Uo aku la kona kaikoeku, o A»iolj»Uuk kona iaoo, me na k »a (M»thif, ma kelii mau wahi' no a AlftrK* i leleknuu ai, mai ka lienia a. i ka a i ka' hape loa komo aku la oia ma ke komohaiia hema o C»aul, a noho iho la lakou malnila ma k'e an > he lahuikanaka. Nohaha iho la ko Koum aupuni nni aua, nohoalii iho la Uoi na piuilikoa o 'ka akau maluna o ua aina nani o h.urojia ame Aferika. K ikeia uo ho kulike loa o keia hopena i loaa aku )a j Koma me ka wanana i hoikeia ma ke I j»oo o keia mokuna. I'a kahe ke koko o na Kristia»u>, na jkiu i ke ahi ua kn- j lanakauhale liilii; na ululaau aine Ikulanaknuhale o Koma. MUKUNA IV. Ka I'u Klna. K hoohuli aku ko kakon nana ana. no Atorika a ma)aila e loaa ao iy kn* 4feoo mt mea »i hoīkeikeia uia, ka KUia. Ma keia Pu e ike no kakou.. aole o ka hua hekili ka., 1 kiolaia mai , inaluna o ka honua, aka na hppleila aku i ke kai he mea i like n\e ke ku|i- : hiwi. [ ,A 'A jmhi ae la ka $£j?)n elna, a , hooleiia aku i ke kai, he mea elike me ke kuahiwi nui e aa i ke alii. ['A Hlo iho la ka haj»ako)n o ke kai'i kpho; a make iho )a ka baj»akolu ;» , ua mea e ola ana iloko o ke kai; a [lukuia iho U« ka hnpakolu p,us i^oku." ll«p, 9. 'O ka uianawa i ikeia ai keia hpawiiia » M Pu Klua e hoomaka no. ia.mai ka A. I>. ahiki i ka A. I). 47<>; 'a f u& hookoia hoi keia wanana maiuuli o na hana kau i ka weli a Ha Moi (Wai nerie. ke 'lii o ua Va_n<lalfc, a o ka uK i a hoi i kaj»aia aku ka '-'.Mpi o ke Kai>" K ikeia no keia mau holke ma ka Puke i Moolelo a ilihhou, Mokuna 32 ame 24. I Mahojv iho o ka U*i» hopmaiuoiuo o ua aupuni huiia i hoikeia u\a Ha mokuua maniua ue ihm, i na pa)en% , wahi o Koma Xui, ua m\? loa :tku Ra hopuee ana o. ua taau anpuni hui ls„' i I ko lukou mau i>aleua uo ka aneoioku o i?<pauia. Malaila i ma'iie r,*. Ka «u>i ' o ua A s ain, a Uia . kahi o ko lakōu i koho aua i moi uo lakpu. ua hoohol » 1 iho la Ukon e hoohui aku iu&lalo ka lahui Van«la?s. I L a A. T>> 4-9 6a | jhv |>au loa aku la ka lahui Vawlals> Bepauia aku a »oho ma AjPer»ka, a Hoko o na he umi, ua noHo t maua iho la, lakou ma na aekai holookoa o k< K uaUona hv>ea i | Cariha£e, a lakou i ko lakou kajntala malaiia i Okaioha li. A. J>, S «s. ■ ; ' 1 >fa. ka Buke Mooielo " Halia kona Pi>e na lakou i kaua akn/' u\ oleloia no {HMiei: 4 • I kona

s..piH^akUi»t i ka a ma * kekakē »>!««> aaa ae uoi. i *i i j»ai ai &a awakumoku o !iipf« fany» C»rtha#<? matis:o o kona |h<x>hu{i koke jw l* oi» i koei» rsa;ka j ke kapiH ana jna t»pku; a lo'.e | loa i loīhi koke īha «a loaa »iaia kekahi anmokukana ikaika loa e fn»la aaa i fee Kaiwaenahonua. *' | Oiai e «-aihei mai asa kela asf«a nni « | Aferika imua o Ceaes>:'ei'<.*, a <? ii?o r? |np hoi i mea e eankalehoia :Ju: '»5. j;aole i hoolilo aku o i kona, j Poenoo ma'aiia. aka kau aku ia kor.i | rr.au maka ame kona i ; wno») r.o upan |no Ilalia ame na awakunn-kn waiw.ū | ou« o fce Kaiwaenahonua. a ua hoo?aJa |aku oia i-ela n»v ka hooi*. n.— a eiaol» too ame ke o!e. l*a l;iwa ka I nlul&au o Mauna Atlas no ka hoolaw» |ana mai iaia me ka laau; he |»oe hoi llona i leh'.a nu ka holo moana ame ke jkapi)i ana i na moku, a hoohoihoi ak.« |"la oi-i i kona pos e la.w-.; t»ta; : a eiaiaina j |i keia lawelaw? apo hon o ka hooukai Lknua ana, a pe)a ho: e !ilopio moi .u j ina lahnikanaka e aku mnlalo o ka monaj 0 ka Ikon rnau meakana. Mamnli no) | hoi o ke'ia niau mea hoohoihoi a Oen*--1 ser.ie i hoolala ai, ua ik<» niai 11 :\a | lahui Aloor.n ame na Aferika i kq a!a- j h«»le e loaa aku ai ia lakpu na waiw. i-1 j>« : o, nnlaila. ua komo pu mai !a lakoj a kokna, a ia (Je»:serie i halele iho ai i ke awakumoku o me kotia ulumoku kaua ikaika, o ko aupuni uui o Koma kana. j»ul«kaunia.ha. Mai ka A. D. 43D ahiki. i ka A. D ua hooj«omaikaiia mai ka Genseri«' mau hnakai. I T a liJoj>io niai o Sifilia malalo o kona mana, j(ela no hoi me Pa)ermo, a ua j>i«epij|e kpna lelekaua ana aku i. na aekai o Lueania, me ka loaa nui niai o na wai-aipio niaiaīo o kona poe Mamuli o ka holoppno o keia mau leipkaua ana a Oenser,i<», u;t nui ka j»io o ke Aupuni Q Kpma, a ua haalulu hoi na. kul» o na mol nawaliwali e rula aua i ua aupnai, kanla.ua la i. ka ikaika i na la f kaahope ku. N T ola)la, hoolala iho la hp ahj>uni no ka leleka t ua ana aku, ai ka wa no nae a ka aupuni o Koma e makauknu ana, aia np o x »iis,er,u* ko hoo: j»ue la niahpj»e. lle hoalpha ko («enM>rie. ma Dam»Ue, a ua konip akeakea, mau aku oia i na hoolpla aua a '.i* nujiuni o Koma, no ka lelekaua aua aku ia ({ensorie; a i k? K. D, 440, ua kit ,aku la kela uluniokukaua nui o Oenseri«» mu ka nuku o Tibcr. f. kela ruanawa ua ujti ae la, he wahi j>i!ikia i ua ohana a)ii o Ro»na, a ua, 2uire aku aa J\an,aka ia. Kmejiera i\pmiuus; hoptjqu ,ia oia i ka j>oha.ku ahiki i kopa make ana, a Hiolaia, nl>u la kona ki«p iloko p ka nmli.wai o Til>er. Ile v»kplu la JuahojH> i}io o keip pepphi, Hanak.a, u » komo aku la o Cienserie iloko o I\Q ku* lanakauhale o Koma, oiai ke aupuni .ta hemahema i kela matjnyv;a up k-5 ku|>ak> ana, n«ai. i ka enpmi. o keia jhcmahfun»t. o ke atipuni, ua he)e aku la i I*ope. I.ep } jk-.» kekahi heluna mii o na kahunap\tl|j, 'u .hui me Genseric, nte k<; noi ana aku iai.a e hookoo iho oin i ko- kttl.-uvak.au-•hale. Ma ko nv- r.aq, ua <»' aku oia e lu>q|«p£ i kq ola t o na. khnaka; aole. hoi, e puhi walpia ua hale 1 ke ahi, a aolq hoi e hppmainoino waleia na kajiiwa; aka ua, hookuii aku oia i kona poe; kanaka e hao elike me kjj lakou makeihake i ua wajv,*ai mnkamae e )oajv ; a)ku ana ia lak.ou, a o na wahi ipea il»9 1 kpe mai na. haua. phI kal\a a ka poe mua i hana ai. oli Uo lioi me na mea, mua i hoikeia ae n. i maiuua, o ia hpi; o na wai\yai an||i»ni; na, waiwai q k,a poe waiwai a, kalepa; na wai?yai i laa no Ve Akua, ua jmn aku i fya, ohiia a kau i)una o na, m,pku o Oenserie. Xo ua. la eliina ame na >">o \linia i hana aK I » a > na Van»lals anie i'na i k<}in mau hana hapuku. Ua hoakaka ka moplelp nm keia. hp ; na a (Jens>erie, e pili ana no. kela mi *\» tuea laa o ke Akuo. penei. "0 na m£a aj»au e pili ana i ko, na Tuila»o hoo.r\\aua, apā i k.e Akua,; ke i;uja; ka ihoiho kukui gnla me na mauamana e.hiku, i hanaia hoi i kiuohi /.like ino ka ke Akua mau ku}uk»ihi .ana, a i waihola aku hoi ma kah» hpano o Kona hale. laa, ua -\e >ia mau mea no Koiua a ak»i » na kanaka, i ka wa i lanakila ai o Titu«t. Mahoj>e iho ua iiialamaia aku ua mau mea l.i iloko q ka Hale o xa » a hala na makahiki he eha I ha»eri. o keia, mau waiwaipio o lemaalema, ua j»au aku i ka laweia »ao Gartha*_;e. e keia hihiu mai ūa kapa|jai mai o ko Kai Balatika. l'a honkaka hou uo ka molelo, p'enei: "lloko ona makahikl he kanahakninamaliwa mahoj>e mai o ka lelekaua ,aua a na Oothie. ua ]>H hou ae Po ka